[zaloguj się]
[pdf]

BYTNOŚĆ (239) sb f

o jasne

Fleksja
sg pl
N bytność bytności
G bytności bytności
D bytności
A bytność bytności
I bytnością bytnościami
L bytności bytnościach

sg N bytność (23). G bytności (51). ◊ D bytności (9). ◊ A bytność (51). ◊ I bytnością (29). ◊ L bytności (68). ◊ pl N bytności (1). ◊ G bytności (3). ◊ A bytności (1). ◊ I bytnościami (1). ◊ L bytnościach (2); -åch (1), -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. fil. Odpowiednik terminów scholastycznych ens, esse, essentia, existentia, forma, hypostasis, natura, substantia i in.; existentia BartBydg, Cn; ens, essentia, identitas, substantia BartBydg; extantia Mącz; subsistentia Cn (96):
a. Przykłady, które można przyporządkować odpowiednim łacińskim terminom filozoficznym (51):
α. ens (1):
Zwrot: »mieć bytność« (1): Dla cżego też y Báſilius to o nim powiedźiał iż oćiec ma bytność doſkonáłą/ y bez niedoſtátku CzechEp 239.
β. esse (10): Nalepſzi wſzech bytnoſci ieſt ſwiat bo ieſt Boże ſtworzenie. BielŻyw 3.

bytność z kogo (2): y duch święty od niego pochodzący/ ieſt też Bogiem/ á nie tylko oſobą iáką gdyż on ma właſną moc y bytność z Bogá Oycá prawdziwego. CzechRozm 20; CzechEp 146.

Zwroty: »brać, biorący swoję bytność [od kogo]« [szyk zmienny] (1 : 1): A co też Duchowi ś. przywłaſzcżáią/ żeby był trzećią oſobą/ biorąc też od Bogá ſwoię bytność CzechRozm 21; iáko ieſt Bog ſam iedyny żáwżdy przez ſię będący/ á od nikogo ſię nie ſtáwáiący/ áni bytnośći ſwey biorący CzechEp 147.

»bytność dawać« (2): á w ktorych też Pan Kryſtus mieſzka ile Bog/ ożywiáiąc ony Boſką mocą ſwoią/ y w żywocie záchowywáiąc/ ruſzáiąc/ y bytność dáwáiąc RejPosWiecz2 95; CzechEp 253.

»mieć, mający bytność« [szyk zmienny] (3 : 1): A choć ták káżdy z nich ma ſwoię bytność/ iednák nie ſą trzey Bogowie/ ále ieden CzechRozm 20, 20; Bo ieſli [Bóg Ojciec] ieſt [rzeczą] przez ſię będącą/ tedy nie może mieć ſuum eſse, ſwoiey bytnośći od kogo inſzego. Bo ieſli ią ma/ tedy nie ieſt ſámá przez ſię będąca/ ále z drugiego bytnośći [errata: bytność] ſwoię máiąca CzechEp 146.

Szereg: »bytność albo istność« (1): á iáko s. Ambroży vczy/ że bytność ieſth álbo iſtność Bogá w Tróycy iedynégo przy tey błogoſłáwiónéy przez ſłowo Bożé y modlitwę w wodźie BiałKat 241.
γ. essentia (10): Naſtarſzy wſzech bytnoſci ieſt Bog, bo ieſt nieſtworzoni. BielŻyw 3, 3; A ile nawięcey może tim barziey żąda przyrownać ſie ku oney bytnoſci pirwſzey ánie ſmiertelney, ktora ieſt Pan Bog ſtworzyciel wſzego. GlabGad A4v; Proſi prorok/ áby vſtáwicznie bytnoſć iego w pánu bogu przebywáłá y wzakonie iego RejPs 177v; Bo vczynył ku podobnośćy/ ku obrazu twey bytnośćy/ człowieka s ſwey miłośćy. SeklPieś 30v; że Perſoná tho ſłowo lepiey w ſobye nierowno wyraża to rozeznánie Perſon á niżeli bytność. SarnUzn B7; że Ociec w bytnośći ſwey ieſt więtſzy práwem thym że ieſt Ociec/ y roſkázuie Synowi SarnUzn G7v, B7; RejPos 148; á wodá to ma nie ſámá zśiebie: ále z właſnéy bytnośći Duchá świętégo. BiałKat 241.
δ. existentia (niekiedy praeexistentia) (16): Lecż ich ſubtylne ciáłá iuż od náſzych rozne/ Bo od grzechu/ od śmierći/ iuż ná wſzytkim prożne. Niewidome/ ſláchetne/ á dziwney iſtnośći/ Ze rozum nie ogárnie tám tey ich bytnośći. RejWiz 115; iż to Chriſtus mowił o cżáſie bytnośći ſwey przed Abráhámem CzechRozm 30, 19, 41v; Iákoż zda mi ſię pátrzą/ gdy ex infinitiuo, imperfectum cżyni. Ato tam/ gdźie [...] dowodźi rożney bytnośći Abráhámowey od Chriſtuſowey. CzechEp 67, 252 marg; iż tey opiniey/ o bytnośći ſyná Bożego/ przed Iezuſem cżłowiekiem/ pirwſzy author był/ miedzy Chriſtyány Iuſtyn NiemObr 125, 127; á iż w Bogu były y ſą wſzytkie rzeczy ſtworzone/ dáleko lepſzą y prawdziwſzą bytnośćią/ á niżli kiedy były ſámy w ſobie. WujNT 306.

bytność z kogo (1): ktorych [argumentów] názgromádzał [X.K.] wiele/ ktorymi on bytnośći ſyná Bożego/ tego tám ktory był przed národzenim Iezuſá Chriſtuſá z Pánny Máryey/ dowodźi? CzechEp 260.

Wyrażenie: »przedwieczna bytność« [szyk 3 : 1] (4): CzechRozm 35v; Iáko my przyznawamy bytność przedwiecżną ſyna Bożego. CzechEp 269 marg, 225, 252.
Szeregi: »istność i bytność« (1): Y thák trzech perſon/ tęż iſtność y tęż bytność wyznawamy KuczbKat 15.

»(u)rodzenie (się), (i) bytność« [szyk 2 : 1] (3): Ieſliby tho tylko o vrzędzie ofiárownicżym rozumiano miáło być/ á nie o onym iego Boſkim przedwiecżnym vrodzeniu y bytnośći CzechRozm 35v; A iżby nam ieſzcże ná cżym nie ſchodźiło około przedwiecżney bytnośći y rodzenia ſię ſyná Bożego/ [...] tedy mi ſię zdáło zá potrzebną w tey kápitule [...] tego dotknąć CzechEp 252, 225.

ε. existentia realis (7): iż mam coś pewnieyſzego przećiw tobie/ z tymi ſámemi ktorzy ſie o bytność tylko ſyná Bożego záſtáwiáią/ ktorą przed wſzemi rzecżámi w ſkutku być powiedáią CzechRozm 2Iv.
Zwrot: »bytność stracić« [szyk zmienny] (2): Możéſz to kiedy być/ gdy kto nie ieſt pożyteczny: áby tym bytność ſwą ſtráćił BiałKat 311, 311.
Wyrażenia: »bytność istotna« [szyk 1 : 1] (2): kędy Pan bytność iſtotną ćiáłá ſwoiégo od znáków widomych oddálał/ ludźiem báłwochwálcóm/ zá iego czáſów BiałKat 338; Iákoſz ták pewnie ieſt/ á nie inácżey/ ieſli idzie o iſtotną bytność iego przed wſzemi rzecżámi. CzechRozm 37.

»skuteczna bytność« (1): iż nie mowi [Chrystus] byłem w przeyźrzeniu/ ábo w figurách/ ále o ſwey ſkutecżney bytnośći/ CzechRozm 29v.

»własna bytność« (1): A iż ieſt y ma być inákſzé przyymowánie Páná Chryſtuſá/ y właſnéy bytnośći Ciáłá iego thu nam zoſtáwióné BiałKat 291.

ζ. (prawdopodobnie) forma (1): Plato [... ] powieda być duſzę nieiáką bytność ſámá ſiebie ruſzáiąc/ rozumem ozdobioną. BielKron 127v.
η. hypostasis (3): Abowiem Páweł s. gdy mowi do Zydow zowąc Syná Bożego ſwiátłoſcią y wyobráżeniem bytnośći Oycowſkiey/ Mężowie Boży ſłuſznie rozumieli/ że tám przez ſłowo bytność znácży to co v nas perſoná. SarnUzn B6v.
Szereg: »bytność abo istność abo osoba« (1): W Greckim ſtoi Hypoſtáſis/ ktore słowo poſpolićie po Polſku wykłádáią bytnoſćią ábo iſtnoſćią/ ábo też oſobą BibRadz II 120v marg.
θ. (prawdopodobnie) natura (1):
Wyrażenie: »w bytności swej przez się będący« (1): że muśim wyznáć trzy Perſony/ nie gołe iákie znáki álbo cyphry/ ále rzecży rozeznáne/ żywe/ á w bythnoſciach ſwych przez ſię będące. SarnUzn B4.
ι. substantia (2): Bo niewyćięta bytność náſzá [Si non succisa fuit subsistentia (marg) substantia (–) nostra]/ á oſtátek im pożarł ogień. BudBib Iob 22/20.
Szereg: »bytność i osoba« (1): iáko byli/ Abráhám/ Izáák/ Iakób: którzy/ ácz trzey rózni byli/ y bytnośćią/ y káżdy ſwą oſobą: przedśię iednéy/ to ieſt/ człowieczey nátury byli BiałKat 111.
b. Przykłady, których nie można ściśle przyporządkować odpowiednim łacińskim terminom filozoficznym (45) : Essentia divina, gysthnoscz, bithnoscz BartBydg Ib; Essentia, gysthnoscz; substantia bythnoscz BartBydg 52; Modi significandi substantiam [obiczaye] znamyonviącze bithynoscz y chvalebnoscz y slavątnoscz o bostvye BartBydg 92, 49, 54, 71, 92; Bytnoſć ze cżterzech żywiołow pochodzi: z ich przyrodzonemi ſpoſoby. FalZioł [*7], [*7] [3 r.]; BielŻyw nlb 3; Poźrzy potym w źwierciádło álbo w iáſną wodę/ Wnet tám vźrzyſz by iáwnie wſzytkę ſwą oſobę. A tho przedſię nie máſz nic/ á wżdy oná bytność/ Okázuie to iáwnie iż ieſt iákaś iſtność. RejWiz 112; GrzegRóżn N4; Extantia, Bytność/ Pochód/ Powód. Mącz 112b; przecż á dla cżego te niebożątká/ Piotrá/ Páwłá bytnośći Perſoną zową/ á Kriſtuſowey bytnośći Perſoną zwáć nie chcą SarnUzn B7; Y terazći wiele Antychriſtow náſtáło. [...] Ktorych támże bytność/ y ſkąd ſię też wźięli opiſuie/ mowiąc: iż ich teraz wiele náſtáło. CzechEp 353, 257; LatHar 623.
Zwroty: »bytność dawać« (4): ony ſie ruſzáią/ á on im ſam dawa moc ruſzánia: ony ſą/ á on iáko Bog/ tę bytność im dawa. RejPosWiecz2 91v; BiałKat 268v; CzechRozm 19v; CzechEp 273.

»bytność kłaść« (1): A widźiſz Páwłá: że wnet po rozwiązániu ćiáłá tego z duſzą/ bytność kłádźie z Chryſtuſem BiałKat 103v.

»bytność mieć« [szyk zmienny] (3): Ile záſię wſzytko ine ſtworzenie ktore w P. Kriſtuſie mieſzkáią/ iáko w Bogu tylko/ á to iż mocą iego Boſką żywą/ y w żywocie ſą záchowáni/ ruſzáiąc ſie y bytność máią RejPosWiecz2 95; BiałKat 111. tedy też będźie muśiáło [słowo to] z śiebie być/ á boſtwá ſwego y bytnośći/ z kogo inſzego nie mieć. CzechEp 198.

»wziąć bytność« (2): tak yſz yednego czasu wzyąla [Maryja] y bythnoſzcz przeſz grzechu y poſzwyączenyu [!] PatKaz III 95v; CzechEp 256.

Wyrażenia: »pirwsza bytność« (1): iż [rozumu dla obacżenia rodu y ſkladnoſci rzecży przyrodzonych obracza ſie y podnoſi ku oney pirwſzey á wiecżney bytnoſci Pana Boga GlabGad A5.

»(przed)wieczna bytność« (2): GlabGad A5; I.M.X.K. [...] fundámentem wiáry ſwey zákłáda przedwiecżną/ we wſzem rowną y ſpoliſtną z Bogiem oycem bytność Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego. CzechEp 226.

»wszytkich rzeczy pospolita bytność« (1): Praedicamentum, praedicamenta, slavąthnoscz, pospolite slavąthnoscy vel wsithkich rzeczy pospolita bithnoscz vel vyslovyenye, znamyonviącza wlosnoscz, przirodzona, wlyana, nabyta rzeczi vydanych y domyslnych BartBydg 121b.

»skuteczna bytność« [szyk 2 : 1] (3): CzechRozm 12v; O ktoregoby też ſkutecżney bytnośći: y o mowieniu tákże y cżynieniu/ y o boſtwie támtym/ [...] miáłyby być piſmá ſtárego y nowego Teſtámentu CzechEp 218, 256.

Szeregi: »bostwo, (i) bytność« [szyk 2 : 1] (3): áby ſie przed ſię rzecż raz zácżęta torem ſwym/ pokiby tego potrzebá byłá/ końcżyć mogłá. to ieſt o wyrozumieniu trzećich/ á to o bytnośći y Boſtwie SYNA Bożego Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 21; CzechEp 198, 216.

»is(t)ność i (albo) bytność« (2): PatKaz I 16v; gdy káżdy z nich [Ociec, Syn i Duch św.] ma oſobną Iſność/ álbo bytność ſwą BiałKat 111.

»bytność i istota« (1): że w chlebie [Chrystus] [...] właſną bytność/ y iſtotę właſną: ćiáłá ſwego/ ónego: [...] Apoſtołóm dawał. BiałKat 268v.

»podstać albo bytność albo persona« (1): Drugi záś Reieſtr iákoby po drugiey ſtronie ſwiádſzy o trzech/ co wżdy iednák muśim názwáć/ álbo podſtácią/ álbo bytnoſciámi/ álbo perſonámi/ bo thrzech Bogow názwáć ſłowo Boże/ y zakon zákázuie. SarnUzn B2.

»bytność albo społeczność« [szyk 1 : 1] (2): A tho ieſt pirwſzy obycżay bythnośći álbo ſpołecżnośći náſzey s Kryſtuſem/ przez ſłowo/ wiárę/ y Duchá Swiętego. GrzegŚm 36, 36.

»substancyja abo bytność« (1): v iednych [persona] ieſt Relátia/ wzgląd/ drugiem Attributum/ drugiem ieſt właſność/ drugiem Hipoſtáſis/ drugiem Subſiſtentia/ w drugich ſą trży ſubſtáncye/ abo bytnośći GrzegRóżn H2v.

»żywot (a. życie) i (abo) bytność; bytność z żywotem« [szyk 2 : 1] (2; 1): Tám ſie náthychmiaſt [wosk] roztopił/ Bytnośći z żywotem pozbył BierEz Pv; Owſzem ſámym żywotem będąc/ y od żyćia ábo od bytnośći Iehową ſie názywáiąc/ inſzym też żywotá vżycża CzechRozm 4v; LatHar 564.

2. Istnienie, trwanie, wystąpienie, pojawienie się (3): yſz dwoyaka yeſt doſkonaloſzcz malzenſka yedna ſluzączą ku bytnoſcy malzenſkye [...] wtora doſkonaloſzcz malzenſka yeſt (ſtrony uczynku malzenſkyego PatKaz III 138v; iż nietelko one [białegłowy] potrzebne ſą ku náſzey ná ſwiát bytnośći/ ále też y ku dobremu/ á zbożnemu życiu GórnDworz Aa2.

bytność czego (1): Ty elektwarze potwierdzaią niewiaſty: cżaſu bytnoſci niemoczy gich. FalZioł V 105.

3. Obecność; pobyt, przebywanie; siedlisko; praesentia Mącz, JanStat, Cn; assiduitas, interventus, os Cn (140): gdy baczemy gdzye ma bythnoſzcz ten grzech bo nye wczyele ale w vyſſchey cząſzczy rozumney PatKaz I 17; [słońce] yeſt ćyáło [...] bytnoſćyą ſwoyą dźyeń/ nyebytnoſćyą noc czynyące KromRozm III B6v; potym [Pan Bóg] w mocy wielkiey przydzye/ á będzye známię bytnośći iego kiedy wſzytek lud drewno chwalić będą. BielKron 95v; Praesens promoveo parum, Máło tu pomnie/ nie pomágam nic bytnością ſwą. Mącz 234c, 431a; GórnDworz Mm3v; RejPos 41, 42v; RejPosWiecz2 91v; BiałKat 303v, 306, 311; Trzy dni Páńſkiey w grobie bytnośći/ iáko licżyć mamy. KuczbKat 50 marg; Abowiem przyſzedł Pan Kryſtus ná ſwiát/ áby bytnoſcią tu ſwoią/ náucżył nas pobożnośći. RejPosWstaw 21v; Tákżeć y Marty/ iż ták zacnie iego bytność vważáłá/ nie tylo że iey wniedoſkonáłey wierze nieopuśćił/ álie ſwą rozmową do tego ią przywiodł/ że [...] naywyſzego ſtopniá chrześćyiáńſkiey wiáry doſłá BiałKat C4; Widziſzże iż y zpiſma świę: bytność Piotrá S. w Rzymie dowieść ſię może. SkarJedn 87, 86; okaż bytność ſwoię Przy mnie ſwym ſłudze. KochPs 50, 174; A ia chcąc wſzyſtkiego y dowodem piſmá/ y właſną bytnością doświadczyć/ Roku 1580. iáchałem vmyſlnie á przeważnie od tego Miáſtá Liby áż do Kleipedy álbo Memla StryjKron 72; WerKaz 267; ArtKanc T14v; zda mi się ze bytnosc wm mało tam cosprawiła ActReg 129; Nieprzyiaćiele me/ co śidłá ſtáwiáią/ Odżeń/ twey bytnośći niechay ſię lękáią GrabowSet 03v; LatHar 401; Gdyż ná woynie Káſztelaná káżdégo bytnośći dla ſpráwowánia ludźi ieſt potrzebá SarnStat 77 [idem] 491, 939.
Zwroty: »bytnością [swą] być« = być obecnym [szyk zmienny] (12): iż przy tey ſpráwie [w Kanie Galilejskiej] ſam [Chrystus] bytnoſcią ſwą ſwiętą y z mátką ſwoią/ y z zwolenniki ſwemi być racżył RejPos 43, 88v, 351; RejPosWiecz2 97; Tákże śiedząc [Helizeusz] w domu ſwoim/ był bythnośćią ſwą: gdy Hiezy ſługá iego záſtąpił trędowátemu Naamanowi/ y brał dáry od niego/ imieniem páná ſwego Helizeuſzá. BiałKat 158v; á ieſliż náturá Boſka Chryſtuſá Páná ieſt w Kośćiele chrześćiáńſkim bytnośćią ſwoią BiałKat 328v, 101, 138v, 241, 308v [2 r.]; WujJud 177.

»bytnością mieć [kogo] u siebie« (1): Táką tedy bytnośćią my máiąc Chryſtuſá v śiebie/ iáką bytnośćią był v Apoſtołów po zmartwychwſtániu ſwym BiałKat 308v.

»przed [czyją] bytność przyść, być wyzwanym« [szyk zmienny] (1 : 1): iż gdy kto ná Dworze náſzym álbo ná ſądźie będźie ználeźión/ y przed nas álbo ſędźiégo náſzégo bytność obyczáiem przerzeczonym wyzwan [vel ad nostram vel nostri Iudicis praesentiam ... fuerit evocatus JanStat 542] SarnStat 144, 1124.

»w sobie bytność zamykać« = reprezentować kogo: (3): [na który sejm posłowie] ták z Korony Polſkiéy iáko téż y z Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo wſzyſtkych ſtanów Koronnych/ y Kśięſtwá Litewſkiégo tuſz w ſobie bytność zámykáiąc/ ziecháli ſie. SarnStat 1186 [idem 2 r.] 1037, 1057.

Wyrażenia: »bytność cielesna« [szyk 3 : 2] (5): ále mowią/ że w chlebie iſtotne ciáło á w winie kreẃ ieſt cieleſną bytnoſcią. RejPosWiecz3 97, 96v; GrzegŚm 20; WujJudConf 255v; To mieyſce haeretykowie przywodzą przećiw ćieleſney bytnośći ćiáłá Chriſtuſowego w naświętſzym Sákrámenćie y w kośćielech. WujNT 424.

»bytność pańska, ciała (i krwie) Pana Krystusowego, w, przy sakramencie, w chlebie itp.« [szyk 15 : 3] (18): o bytnośći ciáłá Páná Kryſtuſowego tu przy thym ſákrámencie. RejPos 88v; o prawdźiwéy bytnośći Ciáłá Páńſkiégo pod oſobą chlebá/ y krwie pod oſobą winá. BiałKat 288v; by też ktho ná vpór chćiał o ćiele Chryſtuſá Páná ty ſłowá rozumiéć: tedy tymi ſłowy bytnośći Páńſkiéy/ którą ſye być obiecał w chlebie/ nie może wygłádźić. BiałKat 311, 279, 288v, 308v, 333v; iáko łácne y iáſne ſą ony Zbáwićielá náſzego ſłowá/ ktore prawdźiwą Ciáłá iego bytność/ w tey Swiątośći pokázuią. KuczbKat 170, 110; WujJud 14v, 33, 177; Iáko y dziś Kálwiniſtowie/ z teyże Philoſophiey ſzturmuią przećiw prawdziwey bytnośći Ciáłá y krwie Páńſkiey w S. Sákrámenćie. WujNT 699, 288, 332 [2 r.], 408, 424.

Wyrażenia przyimkowe: »bez (przez, okrom) [czyjej] bytności« = podczas (czyjej) nieobecności, nie będąc (gdzie) obecnym; sine praesentia JanStat (13): ZapWar 1548 nr 2667 [2 r.]; powyada yſch nygdy okrom bithnoſczi ſwoyey tham yego nyeſſilal nyepuſzczal any theſz odchodziel LibMal 1552/167; iż [Chrystus] bez bytnośći ſwoiey/ vzdrowił ſyná temu to krolikowi RejPos 242v; iż bez bytnośći ſámych Krolow ná woynie/ nic ſię dobrego nigdy nie ſpráwiło GórnRozm A2v, A2; ZapKościer 1589/85; áni pieniędzy zápiſánych bráć będźie mógł/ okróm bytnośći [sine praesentia JanStat 520] ſwéy ſtrony Powodowéy. SarnStat 143, 47 [idem] 151, 571 [idem], 761; A to ieſt zły obycżay kto nieprzyiaćielá/ Máiąc kędy ná ſtronie z miedzy ludźi wielá. Ktorego bez bytnośći lekie [!] waży ſobie CzahTr I3v.

»przy [czyjej] bytnośći, bytnościach« = w obecności; praesente, in, sub praesentia JanStat (49 : 1): Temu ſámemu przy bythnoſci drugich pan [...] báránki y owce ſwoye nye tylko páſć ále y rządźić kazał KromRozm III N3, M5v; SarnUzn A2; GórnDworz H3v, X, Bb6v; KuczbKat 130; CzechRozm 235v; PaprPan Hh5v; Posłow źiemſkich bárzo wiele ná ſeymiech bywáło/ ktorzi o zgwałcenie teſtámentu Bożego/ y o odnowienie práwá Bożego/ iáwnie przy bytnośći wiela ſtanow/ mowili [summa ordinum omnium frequentia fecerint] ModrzBaz 140v; StryjKron 542; Gdze przitych bytnoſzczach dobrych ludzy wyſzi opiſzanych ten vczywy Ian Skiba thę svmyę wyſzy opiſzaną ſzaraſz poloſzyel ZapKościer 1587/71v, 1582/41, 1585/54v, 1586/64, 64v, 1587/71v, 1588/82v; ActReg 148; W dworze chłopi co ſpráwy żadney niemáią y wſzetecżnice niemáią bywáć/ ták przy bytnośći Páńſkiey/ iáko y przez Páná GostGosp 58; Phil F2; WujNT 390, Philipp 2/12; ták iákoby przy wſzyſtkich liczbach/ bądź w niebytnośći Podſkárbiégo Koronnégo/ bądź téż przy bytnośći iego [absente regni Thesaurario ac etiam praesente JanStat 309] bywał SarnStat 336, 51, 378, 467, 559, 829 (26); GosłCast 48.

»w bytnośći« = w obecności (2): A ták miłoſni moi/ iákośćie záwżdy poſłuſzni nie iáko wbytnośći moiey tylko/ ále teraz dáleko więcey wniebytnośći moiey [non in praesentia mea tantum sed et nunc multo magis in absentia mea]/ [...] zbawienie wykonywayćie. BudNT Philipp 2/12; Tedy doſtateczny Cirograph yemu Iakoby na dlvg pewny dal Criſtoph Smogorzińſki y sfabianem borkowſkym wbytnoſczy ZapKościer 1532/27.

»za bytnośći [czyjej]« (1): Też cżęſcią dla tego Pan tym zwolennikom ſwoim przepowiedáć racżył o tey męce ſwoiey [...] áby potym ważnieyſze v nich były y v inych ludzi powieśći iego/ gdy ſie iuż pocżęśći ieſzcże zá bythnośći iego okázowáć pocżęły RejPos 67v.

Szeregi: »własna eksperyjencyja i bytność« (1): iákom ſam właſną experientią y bytnoſcią poczęśći tego żeglowánia ſkoſztował Roku 1574. StryjKron 395.

»bytność a (i) mieszkanie« [szyk 4 : 3] (7): A tym obycżáiem w Pánu Kryſtuſie/ iáko w Bogu tylko/ wyznawamy bytnosć á mieſzkánie náſze. RejPosWiecz2 91, 91v [3 r.], 92, 92v; SAluum Conductum o bytnośći y mieſzkániu w Polſcze áż do Séymu przyſzłégo/ y dwie niedźieli po Séymie/ Vrodzonégo Kryſztophá Zborowſkiégo/ [...] vchwałą Séymu tego vmacniamy SarnStat 158.

»obliczność albo bytność« (1): Známienuie też w piſmie ćiáło/ ćieleſną oblicżność/ álbo bytność/ á duch/ rádę/ wolą/ moc/ żezwolenie [!] GrzegŚm 20.

»bytność albo przytomność« (1): Bo ácż ſłowy bytność álbo przytomność Ciáłá y Krwie Páńſkiey wyznawáią/ á wſzákże ſámą rzecżą tego przą. WujJud 173.

Synonimy: 1. egzystencyja, essencyja, istność, istota, jestestwo, natura, osoba, postać, persona, przyrodzenie, substancyja, życie, żywot; 3. mieszkanie, obliczność, przytomność.

Cf BYCIE, BYT, BYTO, NIEBYTNOŚĆ

BC