[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWIĘZOWAĆ (77) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf przywięzować
indicativus
praes
sg pl
1 przywięzuję przywięzuj(e)my
2 przywięzujesz przywięzujecie
3 przywięzuje przywięzują
praet
sg pl
3 m przywięzowåł m pers przywięzowali
imperativus
sg pl
2 przywięzuj
3 niech przywięzują
conditionalis
sg
1 m bym przywięzowåł
2 m byś przywięzowåł
3 m by przywięzowåł
impersonalis
praet przywięzowåno
participia
part praes act przywięzując

inf przywięzować (8). ◊ praes 1 sg przywięzuję (21). ◊ 2 sg przywięzujesz (1). ◊ 3 sg przywięzuje (3). ◊ 1 pl przywięzuj(e)my (2). ◊ 2 pl przywięzujecie (1). ◊ 3 pl przywięzują (20). ◊ praet 3 sg m przywięzowåł (5). ◊ 3 pl m pers przywięzowali (3). ◊ imp 2 sg przywięzuj (1). ◊ 3 pl niech przywięzują (1). ◊ con 1 sg m bym przywięzowåł (1). ◊ 2 sg m byś przywięzowåł (2). ◊ 3 sg m by przywięzowåł (2). ◊ impers praet przywięzowåno (1). ◊ part praes act przywięzując (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.: przywięzywać.

Wiążąc, przymocowywać, łączyć, spajać; alligare, annectere, religare Mącz, Calep, Cn; astringere, devincire, superilligare Mącz, Cn; adalligare, adiugare, deligare, illigare, superalligare Calep, Cn; adiungere, revincire Mącz; coniungere, intendere Calep; destinare, iniungere Cn [w tym: kogo, co (51)] (77): Wezmi Litargirium/ to ieſt gleytu ktoriby był od złota. 1. dragmę Camphori. 1. dragmę/ oleyku rożanego. 1. dragmę/ zmieſzay to barzo dobrze á przykładay/ przywięzuy aby ſie dzierżało z wierzchu. FalZioł V 93, I 116d, V 93; Devincio, Mocno zwięzuyę/ ściągam/ ſpinam álbo też prziwięzuyę/ przipinam. Mącz [497]a, 177d, 193b [2 r.], 421b, [497]b; [Turcy] Vcżyniwſzy z drzewá iáko tárás ná tym ie [działa] kłádą y przywięzuią by ſie nie ruſzáło BielSpr 55; Adiugo, id est, coniungo, ad aliquid iungo, quasi ad iugum annecto – Prziwięzuię, przilaząm [lege: przyłączam], przipętuie. Calep 24b; Annecto, Agglutino, alligo, ad aliquid necto – Prziwięzuię, ſpaiąm. Calep 72a; Religo, Ligo, vincio – Zwięzuię, prziwięzuię. Calep 908b, 21b, 54a, 301a, [504]b, 548b, [1030]b.

przywięzować do kogo [do siebie] (1), do czego (9): Ty niewiaſty ktore cięſzkie czo zdziatkami chodzą: przywięzuą go [rybę echynus] do ſiebie/ [...] á gdy cżas przydzie rodzenia/ tedy lekko rodzą FalZioł IV 34c; [Samson] náchwytawſzy trzy ſtá Liſzek przywięzował głownie z ogniem do ich ogonow/ y puſzcżał miedzy zboże Paleſtynow álbo Filiſtynow/ y popalił im zboże BielKron 52; Scalmus, Zerdź/ hak álbo dyl w łodźi do którego wiosłá żeglarze prziwięzuyą. Mącz 370b; Serperastum, Nieyákie naczinie które dziećióm poki yeſzcze w powiyániu leżą do nożek prziwięzuyą áby yim krziwo nogi nie rosły. Mącz [388]c; Tonsilla, Pal/ kół ná brzegu do którego łodzie prziwięzuyą. Mącz 458b, 328c, 458a; SienLek 56v; á nim mu vſzyto ſukniey/ tym onę kithaykę wykráiał ná proporcżyki/ á cżyniąc drzewcá z onemi proporcżyki przywięzował wronam do ſzyie á do ogoná pod ſkrzydło á żywo ie puſzcżał. RejZwierc 274; BielSpr 38v.

przywięzować komu, czemu (żywotne) (5): Tenże kamyk [znaleziony w ciele jaskółki] zawiązany wſkorze wołowey albo w ieleniey/ wielką niemocz oddala gdy na lewym ramieniu cierpiączemv prziwięzuią. FalZioł IV 24d; Mącz [388]c; SienLek 56v; RejZwierc 274; Hannibal, Gdy był oblężon we złym mieyſcu od Fábiuſá Máximá ćięſzko mu było/ chcąc vćiec w nocy táiemnie y z ludem ſwoim/ kázał przywięzowáć Wołom do rogow pochodnie z wielkim ogniem BielSpr 38v.

przywięzować ku czemu (1): Adnecto vel Annecto, Przipayam/ prziciągam/ prziwięzuyę/ prziſtoſuyę yedno ku drugiemu. Mącz 244b.

przywięzować na co (3): Niech wezmą ſmolniku/ Czarnogłowu/ oboiego po połfunta/ Niedoſpiałku y Praczowniku czały funt/ vpaliwſzy z tych zioł wodkę/ na głowy przywięzuia [!]. LudWieś B[3]v; Thyrsi item, Młode ſoſziki puſzczayące ſie miedźy liściem á miedzy ſámym pniem/ tákowych ſnopek ná długą żerdź ći prziwięzowáli/ którzi świetá [!] Bácchuſowe obchodźili. Mącz 455c, 208a.

przywięzować czym (2): Retinacula, Quibus aliquid retinetur sive retardatur – Rzecz ktorą nieczo prziwięzuiemi, iako łikawicz [!], powroz, lieczarz. Calep 920a. Cf »powrozem przywięzować«.

przywięzować na czym (2): Dicuntur item AErumnulae furciunculae quibus viatores sarcinas suas religatas tabella interposita, ferre consueverunt. Podróżne yásły ná których tłumoczki priwięzuyą [!]. Mącz 4d; Gygarthus, Lectus est in quo paralytici, menteque capti, [...] vincti iactant sese – łozena ktorim ſzalone albo opetane prziwiezuią. Calep 467a.

przywięzować gdzie (6): FalZioł IV 24d; Tomex, Chomąto końskie álbo też poduſzeczki máłe poboczne które do ślicy álbo też gdzie indzyey prziwięzuyą áby konia nie tárły. Mącz 458a, 434a; RejZwierc 274; Hippoperae, Dicuntur sacculi quibus equites necessaria itineri secum conferunt – Tłomok iaki zaſiodlem w droge iadącz prziwiezuieſs. Calep 484a, [834]b.

W charakterystycznych połączeniach: do dyla przywięzować, do haka, do koła, do nożek, do ogona (2), do pala (2), do rączek, do rogow, do szyje, do żerdzi; chomąto końskie przywięzować, łodź (2), tłomok (tłumoczki) (2), wiosła; na głowy przywięzować, na żerdź; na ramieniu przywięzować.

Zwrot: »powrozem przywięzować« (1): Prymnesius vel prymnesium, Pal do którego łódź prziwięzuyą/ álbo powróz którim prziwięzuyą. Mącz 328c.
Przen [w tym: do kogo, do czego (26)] (30):
a) Uważać, że ktoś a. coś nie może opuścić danego miejsca (4): Ktory potrzebá áby był w niebie [Act 3/21].) To mieyſce Kálwiniſtowie zle rozumieią: ták do niebá przywięzuiąc Chriſtá Páná/ żeby iuż nie mogł być w Sákrámenćie. WujNT 408.
Zwroty: »do jednego miejsca przywięzować« (2): W tymże ćiele práwdźiwym wierzymy iż Pan Kryſtus wſtąpił [...]/ do onego niebá naywyżſzego do Stolice Mágeſtatu Boſkiego ná práwicę Oycowſką/ ktora to práwicá [...] mieśce pewne w ſobie zámyká/ o ktorym ſam P Kriſtus powiedźieć racżył/ że tám wſtępić miał/ á ſwoim wiernym mieśce zgotowáć. (marg) Confeſsioniſte Ciáło P. kryſtuſowe do iednego pewnęgo [!] mieyſcá przywięzuią. (–) WujJud 71v, Ll4v.

»mocno przywięzować« (1): Petri Martyris y Bezanowi geſellowie/ á oſobliwie Kálwiniſtowie/ Páná Chryſtuſá do boku Bogá Oycá ták záſię mocno przywięzuią/ iż pozwolić niechcą/ áby mogł być ná wielu záraz mieyſcách/ ćieleſnie obecnym ReszPrz 86.

b) Stawać się jednością z czymś a. uważać, że tak jest (o Eucharystii) (2): Ktora rzecż byłáby nieſłuſzna/ gdyby on chleb ktory dawał/ y ktory wierni bráli y biorą był ćiáłem/ áboby do ſiebie ćiáło przywięzowáł. CzechRozm 266, 264v.
c) Uznawać zależności, uwarunkowania natury doktrynalnej (7): á o tych kámiennych táblicách Moyżeſzowych áni ſie iuż ſámi ſpoſobem żydowſkim pytáią/ áni do nich Iezuſá Páná przywięzuią. CzechRozm 175v, 175; Tenże Auguſtyn cżęśćiuchno ſię w tym oświadcża iż wiáry ſwoiey do żadnego inſzego piſánia/ nie przywięzował/ tylko do ſámych piſm Prorockich/ y Apoſtolſkich. NiemObr 81; Názbierał X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ z tego Ignácyuſzá/ nie máło ſentenciy przećiwko nam/ o ſynu Bożym/ ktorych ſię my nie lękamy/ bowiem áni do Ignácyuſzá/ áni do żadnego cżowieká [!]/ oprocż piſmá ś. wiáry ſwoiey nie przywięzuiemy NiemObr 123, 75, 124; Nárzeka ieſzcże [św. Chryzostom] ná vrzędy práwne/ iż ták poſpolićie [...] dopuſzcżáią przyśięgáć/ ná kśięgi Ewángeliey ś. gdyż iáſna niezbożność ieſt/ przywięzowáć poſpolitowánie przyśięgi do Ewángeliey/ ktora iey tym ſpoſobem zákázuie. PowodPr 49.
d) Przypisywać (12): kiedybyś then tzłonek wiáry Swiętey krześćijáńſkiey dobrze rozumiał: tedybyś ſlowá Bożego/ áni do Rzymá áni do żadnego ſtolcá/ áni do żadnego mieyſcá/ áni do żadnego tzłowieká/ nie przywięzował. KrowObr 23v; Gánimy y tych ktorzy rzecży duchowne niebieſkie y łáſkę Bożą ták śćiſło do pozwierzchniego vżywánia tych vpominkow świętych przywięzuią/ że mniemáią áby káżdy przeſtępcá vżytelnik Sákrámentu Páńſkiego/ choćiaż bez Pokuty y wiáry prawdźiwey tám ſtąd pewne odpuſzcżenie grzechow y zbáwienie odnośił. WujJudConf 166v; Ale ſie tego boię [...]/ żebym przeklęctwem y opácżnym zmyſłem od Bogá pokárány nie był: gdybym ſie ná cżłowieku záſádzał/ y do niego nádzieię zbáwienia przywięzował. CzechRozm 65v; Dániel prorok Antychriſtá opiſuie być krolem/ á ktemu twarzy niewſtydliwey/ otoż Papież przyznawa zwierzchność świecką Ceſárzowi/ Krolom y inſzym przełożonym ná mieyſcách ich [...]. Lecż Nowokrzcżeńcy/ gdźie y iáko iedno mogą wybijáią ſię z tey zwierzchnośći/ ſámi ią do zboru ſwego/ by też y nápiędźi gdźie w trzemie śiedźiał przywięzuiąc. CzechEp 364 [idem CzechEp 405, NiemObr 166], 405; NiemObr 53, 166.

przywięzować czemu (2): GrzegRóżn F4v; Byłáć wprawdźie tá rzecż ćięſzka iedney ſtronie/ gdy iey zádawano (iáko Luterowi) żeby przywięzował łáſkę Duchá ś. żywiołom álbo rzecżam tym zwierzchnim/ to ieſt chlebu y winu. WujJudConf 249.

Zwrot: »do siebie, sobie samemu przywięzować« (2:1): Niechayże iuż káżdy ſpráwiedliwie rozſądźi/ kto do śiebie władzą zwierzchnośći należącą przywięzuie/ myli/ ktorzy o tym nigdy nie myślemy/ áni byſmy temu podołáć mogli? Cżyli Pápież/ ktory nikomu poddánym być niechcąc/ wſzytkim pánowáć/ y roſkázowáć chce NiemObr 172, 167; Opák cżynią wſzyſcy kácerze/ ktorzy ſobie tylko ſámym poſſeſyą prawdy przywłaſzcżáią/ y ſłowá piſmá ś. przywięzuią ReszPrz 100.
Szereg: »przywłaszczać i przywięzować« (2): Ale kto poyźrzy w one ſpráwy przeſzłe Papieżow Rzymſkich/ obacży/ poki z ſto mocy mieli/ iáko znácżnie/ y gwałtownie/ Monárchy świeckie z mieyſc ſpycháli/ to ſobie przywłaſzcżáiąc/ y do śiebie vpornie przywięzuiąc/ co zwierzchnośći świeckiey należáło. NiemObr 167; ReszPrz 100.
e) Obejmować kogoś, ograniczać do kogoś (1): Piąta [różnica między zakonem wiecznym boskim a prawem spisanym przez Mojżesza]/ On wſzyſtkich wobec ludzi w iednę miłość ſpaiał: á Moyżeſzow do ſámych Izráelćżykow [!] miłość tę przywięzował CzechRozm 89v.
f) Odnosić, uważać, że coś czegoś dotyczy (1): Izali nie bacżyſz iż práwie wſzyſcy Herethykowie nátym mieyſcu iedność Boſtwá Oycá Syná y Duchá s. bluźnią/ gdy to co wyſzſzey powiedziano było o iednośći TROYCE s. weſpoł/ oni tylko do perſony Oycowey to wſzytko prziwięzowáli. SarnUzn G.
g) Skłaniać do uznania, podporządkowania (2): Abowiem kiedybyś temu wierzył [iż Chrystus przebywa ustawicznie w Kościele swoim]/ tedybyś ludzi krześćiáńſkich do Rżymá/ do Papieżá do ſtholcá/ do ſucceſſyey iego nieprzywięzował y nie odſyłał. KrowObr 23v.
Zwrot: »serce [czyje] przywięzować« (1): Tylkoż pilnuy [...] duſze ſw oiey [!]/ ábyś niezápominał ſłow ktore widźiáły ocży twoie/ áby ſnadź nie odſtąpiły/ przez wſzytek cżás żywotá twego/ od ſercá twoiego. Toć ták Moiżeſz o ſłowie Bożym/ to o zakonie y o wſzytkich vſtáwách y roſkazániach Bożych nápiſał/ zálecáiąc ie: y wſzytko ſzcżęśćie/ wſzytek grunt/ pewność y zacność w nich záſádzáiąc y pokłádáiąc/ y do nich ſámych ſercá ludzkie przywięzuiąc CzechEp 113.
h) Zaliczać (1): A wſzákże trzy łodźi ſą naprzednieyſze/ ná ktorych ludźie śieći ſwe rozrzucáią ábo zápuſzcżáią. Rola/ kupiectwo y rzemięſło. Tymi rzecżámi miáſtá y wśi ſtoią. Do roley przywięzuię: zboże/ winnice/ ſádow ſzcżepienie/ dobytek/ myśliſtwo/ pſzcżołki/ rć. KlonFlis A4.
a. O pędach winorośli: przywiązywać do podpory; palmare Mącz, Calep; pedare Calep (5): Palmo – Prziwiezuię winne latoroſli. Calep [748]b, [768]b.

przywięzować czym (1): Capistrum, [...] Witki ktoremi wino do tyczi prziwięzuyą. Mącz 37a.

Zwrot: »przywięzować do tyczy« [szyk zmienny] (3): Mergus in vite, Skrziwienie wićy winney wo byczay [!] obłąku gdy yą prziwięzuyą do tyczy álbo laskowánia/ Pal. Mącz 218d, 37a, [274]b.
b. Przywiązywać zwierzę pociągowe do wozu, pługa itp. za pomocą uprzęży, zaprzęgać, wprzęgać (1): Adiugo Prziprzągam/ prziwięzuyę. Mącz 177b.

Synonimy: przypajać, przypętować, przypinać; b. przyprzągać, zaprzągać.

Formacje współrdzenne cf WIĄZAĆ.

Cf PRZYWIĘZOWANIE, PRZYWIĘZOWANY, PRZYWIĘZUJĄCY

MPi