[zaloguj się]
[pdf]

PSOWANIE (10) sb n

o oraz a jasne; e z tekstów nieoznaczających -é.

Fleksja
sg
N psowani(e)
G psowaniå
D psowaniu
A psowani(e)
I psowaniém
L psowaniu

sg N psowani(e) (3). ◊ G psowaniå (1). ◊ D psowaniu (1). ◊ A psowani(e) (3). ◊ I psowaniém (1). ◊ L psowaniu (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

I. Rzeczownik od „psować” (9):
1. Niszczenie, pogarszanie stanu, wyrządzanie szkód; destructio HistAl; depravatio Cn (6):
a. Dotyczy stanu fizycznego, przez celowe działanie człowieka [czego] (2): Dźieśięćin zátrzymánie/ ábo kośćiołow y rzecży Pánu Bogu oddánych pſowánie. LatHar 117; tedy Státutá piérwſzé w tym vczynioné/ ták decláruiemy/ że defenſio nie ma ſie rozumieć pſowániém laboris proprij, ták ośiéwków/ iáko y budowánia/ [...] ále vżywániém tylko dóbr náſzych SarnStat 847.
α. [Burzenie, pustoszenie: y nalazl [Bolesław] pomorzanow okolo trzech thyszyeczy ku pszowanyu polsky przyachane ChwalczKron I 151.]
b. Dotyczy zdrowia i funkcji organicznych (2): Ale iż rozmáithe przyczyny przypadáią/ ktore człowiekowi z bácznośći miárę biorą/ iż pod czás przeleie/ álbo przełoży miárkę: s ktorego przełożenia/ roſtą zbytnie wilkośći kreẃ pſuiące: ktoremu pſowániu áby zábieżano było wczás/ ieſt też náuká w nich [w księgach] SienLek 45.

psowanie kogo przez co (1): [grzechy przeciwko piątemu przykazaniu] MEżoboyſtwo [...]. Ránienie ábo obráżenie ná zdrowiu. Inſzych przez cżáry pſowánie. LatHar 115.

c. Dotyczy życia politycznego [kogo] (1): lepiey zaprawdę ieſth nagle ná walce zginąć/ nizli pſzowánie náſzego ludu widzieć HistAl F7.
d. Wypaczanie, zniekształcanie tekstu [czego] (1):

W przeciwstawieniu: »poprawianie ... psowanie« (1): A Czechowic lepák/ ácz tey śmiáłośći Budnego/ w popráwiániu ábo ráczey w pſowániu y w obćinániu ſámego textu piſmá S. nie chwali: wſzákże [...] fałſzywemi przydátkámi ábo wykłádámi [...] tegoż fałſzowánia bráćiſzkowi ſwemu dopomaga WujNT przedm 7.

2. Zabijanie (1): Wſzelki kthory mowi krom piſmá Swiętego/ [...] by też dobrze prorokował/ miey go zá Wilká w trzodzie owiec/ pſowánie ſpráwuiąc [możliwe też znaczenie ‘demoralizowanie’, o ile za podmiot działający uznamy nie wilka, lecz głosiciela]. KrowObr 2v.
3. Obalanie, zwalczanie [czego] (2):

W połączeniu szeregowym (1): á kto ná ſpráwy żywotá iego [św. Piotra z Werony] pátrzał: obronę wiáry/ pſowanie kácerſtwá/ podzwignienie krzyżá Chryſtuſowego/ káżdy mu przycżytáć muśiał. SkarŻyw 372.

a. Wykazywanie nieprawdziwości (1): Od świec/ od obrázow/ od obrządkow innych/ do bluznienia Sákrámentow/ do pſowánia Boſtwá Chryſtuſowego y do záprzenia Bogá w Troycy iedynego/ błędnicy nieſzcżęſliwi [tj. heretycy] przyſzli. SkarŻyw 114.
II. Rzeczownik od „psować się”: pogarszanie się zdrowia (1):
Szereg: »niedostatki albo psowanie« (1): PLucne niedoſtáthki álbo pſowánie/ bywáią przyczyną rozmáitych chorob. SienLek 91v.

Synonimy: I.1. każenie, niszczenie.

Cf PSOWAĆ, PSOWAĆ SIĘ

SBu