[zaloguj się]
[pdf]

PSTRZYĆ SIĘ (18) vb impf

sie (17), się (1).

Fleksja
inf pstrzyć się
indicativus
praes
sg pl
3 pstrzy się pstrzą się
praet
sg pl
3 f pstrzyła się m an
n pstrzyło się subst pstrzyły się
fut
sg
3 n będzie się pstrzyło
imperativus
pl
3 niech się pstrzą
conditionalis
sg
3 f by się pstrzyła
n by się pstrzyło

inf pstrzyć się (1). ◊ praes 3 sg pstrzy się (2). ◊ 3 pl pstrzą się (3). ◊ praet 3 sg f pstrzyła się (2). n pstrzyło się (1). ◊ 3 pl subst pstrzyły się (1). ◊ fut 3 sg n będzie się pstrzyło (1). ◊ imp 3 pl niech się pstrzą (2). ◊ con 3 sg f by się pstrzyła (1). n by się pstrzyło (4).

Sł stp brak, Cn s.v. pstrzę co, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn).

1. W funkcji zwrotnej: Ubierać się kolorowo (5): Iákie w nich [pannach] cnoty były choć ſie pięknie pſtrzyły. RejWiz 31v; Thákież też w turnieiu/ [...] ſwietne á dobrze złącżone bárwy/ [...] przynoſzą przed ocży ludzkie/ czoś żywego/ á weſołego. Ale okrom tego cżáſu/ nie zdami [!] ſie/ áby dworzanin miał ſie pſtrzić zbytnie GórnDworz L7v.

W porównaniach (2): [miejskie żony] Slachciankam ſie przećiwią/ pſtrzą ſie też by Srocżki/ Twarz gore/ trzewik ſkrzypi/ brwi cżarne y ocżki. BielSat D2v [idem] BielRozm 27.

Przen (1): A iż właſnie pilen cnoty/ Nie pátrząc nic ná klenoty. Bo ſie tá nie pſtrzy we złocie/ A nazacnieyſza w kłopocie RejPos Ooo6.
2. Wyglądać kolorowo, też błyszczeć (13): Zać ſie dziś nie pſtrzą ſáiany (marg) Száty. (–) Choćia ich drudzy nie znamy RejRozpr Iv; Láńcuchy y ſzátá ſie ná nim [pacholęciu] bárzo pſtrzyłá RejWiz 39, 25v, 36, 100v, 101v; RejZwierc 233v; Wſzędy niech ſię pſtrzą nigdy nieodmienne Kwiatki Wioſenne. KlonŻal D2v.

pstrzyć się czym (1): Máło dáley zá drzewy piękna łąká byłá/ Dziwnie rozlicżnym kwieciem z dáleká ſie pſtrzyłá. RejWiz 25v.

Bezpodmiotowo (4): Ano ieden fraucymer [...] Muśi záwżdy pomylić bárzo w ſkrzynce ſzyki. Bo tám wſzytko muśi być by ſie zewſząd pſtrzyło RejWiz 69; [taki człowiek] nic nie myſli iedno áby ſie záwżdy kurzyło/ á hucżáło w domu iego/ á pſtrzyło ſie y ná głowie y ná śćiánach iego. RejPos 162.

~ Fraza: »[komu] na ogonie się pstrzy« = ktoś dostanie lanie (1): IEden dzieći chciał ſtráſzyć/ co gowná zbieráły [...]. Rzekł: átoſcie poiedli/ więcey ich tu było/ Wnet ſie wam ná ogonie oto będzie pſtrzyło. Dzieći ſie polękawſzy/ przebog pánie miły/ Rácżcie zyeść ten oſtátek/ áby nas nie bili. RejFig Aa6.
Szereg: »błyszczy się a pstrzy« (1): Tedy gdzyeſam ma mieſzkáć gmáchy opátruie/ Aby tám co napiękniey wſzytko ſie ſpráwiło/ By ſie wſzędzye błyſzcżáło/ á nadobnie pſtrzyło. RejWiz 153. ~

3. [Występować w postaci cętki; przen: y ine iádowite dyabelſkie [...] przemierzłoſći/ ktore ſie ná Antykriſćie pſtrzą/ iáko ná Ryśiu ábo ná Lamparćie KrowObraz M4.]

Synonimy: 1. chędożyć się, piększyć się, upiększać się. 2. błyszczeć się.

Formacje współrdzenne cf PSTRZYĆ.

SBu