[zaloguj się]
[pdf]

PUCHNĄĆ (32) vb impf

Fleksja
inf puchnąć
indicativus
praes
sg pl
1 puchnę
3 puchnie puchną
fut
pl
3 subst puchnąć będą
conditionalis
sg
3 f by puchnęła

inf puchnąć (6). ◊ praes 1 sg puchnę [zapis: -e] (1). ◊ 3 sg puchnie (11). ◊ 3 pl puchną (12). ◊ fut 3 pl subst puchnąć będą (1). ◊ con 3 sg f by puchnęła (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Stawać się obrzękłym, opuchniętym, obrzmiewać, dostawać puchliny; tumere BartBydg, Calag, Cn; turgere BartBydg, Cn; intumescere, obturgescere, turgescere Calag, Cn; inflare BartBydg; extumescere, inflari, obturgere, tumescere Cn (32): BartBydg 237b; Też na opuchlinę ktora pochodzi s flegmy thak iſz twarz y ręcze puchną/ Wezmi ſoku Kobylego ſzcżawiu połkwarty/ wina trzecią cżęſć połkwartia [!] FalZioł I 73c, V 27, 58v; GlabGad D2v; tenćiem człowiek ktory niezdrowy ma Pęchyrz/ máło ije/ częſtho rzyga: wſzyſtek puchnie: ćięſzko ſpi: bárwę ma złą: mocz śiny: á ſpuchlinę theż nád łonem bolącą. SienLek 17v; Wełnę świeżą w oleiu lniánym maczay/ á ná świéżą ránę przykłáday/ toć iéy puchnąć nieda/ á goi ią. SienLek 146v, 91v, 118v, 120v, 144; Schwellen. Puchnąć. Tumere Calag 431a; Sámo przyrodzenié iáko z niewdźięcznych ſynów/ winy bierze: tego [pijanicę] ná ręku/ tego ná nogách karze: ten puchnie/ ów gnije: ábo wrzodliwi/ ábo trędowáći/ żadnégo zdrowégo niémáſz KochPij C2; Więc y pſzcżołki robotne znáią dobrodźieiá Ktory ich opátruie: Znáią też złodźieiá. Bo go iedzą nád zwycżay/ nie odeydźie cáło: Y żądłámi nátknione puchnie ná nim ćiáło. KlonWor 12.

puchnąć od czego (2): Możeſz [flisie] nieboże od chłoſty nie puchnąć [gdy chcą cię przestraszyć niegroźni napastnicy]/ Lecż nie przyrzekam/ żebyś nie miał cuchnąć. Bo rády z prętká nábáwią biegunki/ Támte fráſunki. KlonFlis H. Cf Zwrot.

puchnąć z czego, z strony czego (3): átak rzodkiew ieſt dobra tym ludziom kthorzy puchną s ſtrony flegmy zimney. FalZioł I 117a; RejWiz 48v; Bárnádyni go [ojca Olbrachta] lecżyli grubym chlebem/ tákież piecżonymi gruſzkami/ s cżego pocżął puchnąć BielKron 397v.

puchnąć komu, czemu (żywotne) (11): FalZioł ++2e, I 89a; Nogi/ ocży/ y ręce/ y brzuch chłopu puchnie/ A z gęby gdzye záleći by z wychodu cuchnie. RejWiz 66v; Komu Wątrobá puchnie/ warz Kopytnik w czym chceſz/ [...] tę iuchę ná noc y ná zárań piy/ tedyć pomoże. SienLek 88v; Ieſli mu [koniowi] oczy ćieką/ álbo puchną/ záthni mu żyły nád oczymá/ á day krwi dobrze iść SienLek 165, 88, 120, 165, 178v; zaż máło pomſty y dziś widzimy nád tákiemi ożrálcy á márnotratcámi ſwiátá tego/ [...] iáko ſie im ocży zlipáią/ nogi puchną/ ręce ſie trzęſą/ ſtołki ſie pod nimi pádáią RejZwierc 194; Gay też tám ieſt w ktorym Są drzewá záráżone: świnie w nim zdycháią, Y gardziele im puchną. CiekPotr 42.

W przeciwstawieniu: »puchnąć ... chudnąć« (1): (did) Kupieċ niechwali tranku. (–) Slotky znaċ iż moczy niema Telko ze my brzuch odyma. Puchne wewnatrz/ zwyrchu´ chudnę RejKup Lv.

Zwrot: »puchnąć od głodu, [głodem]« [szyk zmienny] (1): á owſzem temu to bywa ieſzcże wydzierano/ ktoremuby to ſłuſznie miáło być dano/ ktorego dziatki puchną á cżáſem zdycháią od głodu bez żywnośći ſwey. RejPos 113; [Apolog 54].
Szereg: »puchnąć a nadymać się« (1): Bowiem ciała tak ozſałe [dzieci zbyt często karmionych piersią]/ puchną/ á nadymaią ſie FalZioł V 35v.

Synonimy: nadymać się, odymać się.

Formacje współrdzenne cf PUCHAĆ.

Cf PUCHNĄCY, PUCHNIENIE

AĆ