[zaloguj się]
[pdf]

PUKLERZ (12) sb m

puklerz (11), puchlerz (1), [pulerz]; puchlerz KwiatKsiąż.

e pochylone.

Fleksja
sg pl
N puklérz puklérze
G puklérza
A puklérz puklérze
I puklérz(e)m puklérzami

sg N puklérz (2). ◊ G puklérza (2). ◊ A puklérz (2). ◊ I puklérz(e)m (1). ◊ pl N puklérze (1). ◊ A puklérze (3). ◊ I puklérzami (1).

Sł stp: puklerz, buklerz, Cn: puklerz, Linde XVIII w.:puklerz.

Okrągła, wypukła tarcza, wykonana z drewna i pokryta skórą lub płótnem; clypeus (clypeum) PolAnt, Cn; parma Calep; aegis, scuta, umbo Cn (12): [Nigrytowie] Zbroie żadney ná ſobie ku walce nie miewáią/ ále tarcże miewáią miſterne ktorych od Maurow doſtawáią/ máią theż y Puklerze ſtroyne BielKron 450v, 311v; BielSpr 4; Bo iáko tám Michał ś. nie walcżył zbroią żelázną ábo miecżem (choćiaż go ludźie zápámiętáli nabożeńſtwá Papieſkiego/ y w tym potwarzáią/ iżby y puklerz podobny cżętrze [errata zmienia: cętce] y puginał miał/ y tego potym pozbył CzechEp 99; Pozno puklérzá przebići mácáią. KochPieś 38; Calep 1134a; [Ze wſſyćkich tedy vfow wybráli páchołki duże á cyrſtwe/ dali im pulerze á po śiedmi ſtrzał LorichKosz 154v; SzczerbSpecSax 259; Puklierz/ Scutum, Clypeus. Volck Xxxv].

W połączeniu szeregowym (1): bo to v nich [u Rzymian] ſromotá byłá rany zádáwáć śiecżone/ iedno ſztychowe/ gdyż ráná śiecżona nieśmierthelna bywa/ zwłaſzcża przes zbroię álbo páncerz álbo przes puklerze BielSpr 4.

Zwroty: »puchlerzem się zakrywać« (1): KwiatKsiąż Ov cf »bechterz albo puchlerz«.

»puklerzem się zastawiać« [szyk zmienny] (2): Przywiedziono przedeń ośḿ ſet Niemcow więźniow związánych/ dał ie chłopiętom ná rozmáite trapienie śmierći/ iáko kátom ktore w nie ſtrzeláli iáko do celu z árkábuzow y łukow/ dawſzy im z płothná fárbowánego puklerze áby ſie záſtáwiáli imi BielKron 313; KwiatKsiąż Ov.

Szeregi: »bechterz albo puchlerz« (1): Maią tedy być naucżani młodzieńcżykowie [...]/ yżęby mogli nieprziaćiela kordem prawą ręką ćiąć/ á lewą ſię bechterzem álbo puchlerzem zakrywac y záſtáwiać KwiatKsiąż Ov.

»rodella, ([albo]) puklerz« [szyk zmienny] (1): Calep [756]b; [[biorący udział w szrankach] Puklerze álbo rodelle drewniáne ſkorą powlecżone máią mieć SzczerbIus 109].

»puklerz i tarcza« (1): [Jehowa do Goga:] Bo przełomię ćię/ y włożę węde ná cżeluść twoię/ á záwiodę ćię/ y wſzytko rycerſtwo twoie/ konie y iezdne przyoblecżone w rozmáity vbior/ mnoſtwo wielkie/ zpuklerzámi y ztarcżámi [cum clypeis et scutis] BudBib Ez 38/3.

Przen (1):
Szereg: »tarcza i puklerz« (1): Státeczność iego [ufającego Bogu]/ tarcz/ y puklérz mocny [tj. stateczność jest puklerzem]: Zá którym ſtoiąc/ ná żaden ſtrách nocny/ Ná żadną trwogę/ áni dbay ná ſtrzały/ Którémi śieie przygodá w dźiéń biały. KochPs 138.

Synonimy: bechtyr, paweza, rodella, tarcza.

AĆ