[zaloguj się]

115. Rodzaje wydzielanych struktur.

Uwzględniamy następujące typy struktur: połączenia w zakresie składni rządu, połączenia z bezokolicznikiem (też przy śladach supinum, por. 116.a.ee.), z różnymi składniami wzorowanymi na łacińskich (accusativus cum infinitivo, nominativus cum infinitivo, podwójny accusativus), połączenia o formie dzierżawczej i połączenia ze zdaniami podrzędnymi, które wykazują wyraźną zależność od danego wyrazu. W uzasadnionych wypadkach nie jest wykluczone wydzielanie też innych typów, np. z okolicznikiem lub przydawką okolicznościową.

a. Postępowanie w wypadkach wątpliwych.

aa. Po przeczeniach i przy niejednoznacznej formie przypadkowej.

Jeżeli hasło posiada zaświadczoną składnię kogo,co oraz osobno kogo,czego, w następnej kolejności umieszczamy dodatkową: ... kogo, czego (po przeczeniach). Jeżeli jako niezależna występuje tylko składnia kogo,co, wliczamy tam również bez żadnych zróżnicowań wypadki ze zdań zaprzeczonych.
Jeżeli mamy tylko przykłady z przeczeniem, a przypuszczamy, że możliwe były w tym znaczeniu obie składnie, strukturę zapisujemy jako:

... kogo, czego (po przeczeniach).

Jeżeli obok pewnych użyć składni kogo, co i kogo, czego mamy wypadki wątpliwe, typu np. bronić nas, tworzymy osobną strukturę:
bronić kogo (G a. A);
podobnie oczywiście również wówczas, gdy cały materiał znaczenia jest pod tym względem dwuznaczny (gdy dotyczy to jednak postaci pochodnych, należy uprzednio sprawdzić składnię formacji podstawowej).
Jeżeli w jakimś znaczeniu, a zwłaszcza podgrupie struktura czego przypadkowo nie jest zaświadczona materiałem, ale nie wykluczamy jej przez porównanie z resztą hasła, również wprowadzamy struktury:
... kogo, czego (po przeczeniach)
– lub:
... kogo (G a. A).

bb. Składnia zależna od wyrazu określającego.

Jeżeli obok niewątpliwej składni wyrazu hasłowego są też użycia, w których identyczna składnia może być zależna od przydawki określającej wyraz hasłowy, np.:

maść na co
i
„maść dobra na co"
maść z czego
i
„maść uczyniona z czego”
liczymy w strukturze wszystkie użycia i w klamrze dodajemy uwagę, np.:
maść na co [w tym: dobra, użyteczna na co (x)] (x).

Jeżeli mamy tylko użycia z przydawką, nie sporządzamy struktury (choćbyśmy w innej grupie tegoż hasła wydzielili analogiczną).

cc. Struktura ważna tylko dla formy bezosobowej.

Wprowadzamy strukturę komu itp. zależną od użycia czasownika w formie bezosobowej, np. marzy się komu.

b. Struktury dzierżawcze.

Wśród połączeń dających się przedstawić schematem kto, co + czyj wydzielamy jako osobną pozycję materiałową przede wszystkim struktury tzw. podmiotowe, np.:

kochanie czyje
które jest odpowiednikiem zdania typu „ktoś kocha”
i dopełnieniowe, np.:
kochanek czyj
które odpowiada strukturze „ktoś kocha kogo” oraz wszelkie inne ciekawsze.
Właściwe struktury dzierżawcze, będące transpozycją zdania „ktoś ma”, w niektórych hasłach pomijamy zupełnie, w innych notujemy je tylko jako uwagę klamrową po objaśnieniu. Stosujemy tu kryteria znaczeniowe. Pod rzeczownikami nieosobowymi konkretnymi struktur tych nie uwzględniamy; pod rzeczownikami osobowymi oznaczającymi różne rodzaje powiązań międzyludzkich (MATKA, WÓDZ) oraz nieosobowymi abstrakcyjnymi, w których związek z posiadaczem czy nosicielem stanowi istotną cechę semantyczną (MAJESTAT, MAJĘTNOŚĆ), podajemy tylko dane ilościowe bez wydzielania materiału.

aa. Struktura czyj a inne przedmiotowe.

Pod rzeczownikami odczasownikowymi w strukturze czyj gromadzimy tylko te połączenia w funkcji obiektu, które nie pokrywają się ze składnią rządu podstawowego czasownika. Tak np. w strukturze

karanie czyje [=  kogo]
znajdzie się tylko typ „wasze”, „żeńskie” itp. (por. 117.a.aa.), osobnymi strukturami zaś będą: karanie kogo, na kogo, nad kim itd.
Pod rzeczownikami czynnościowymi staramy się struktury te wydzielać konsekwentnie.

c. Struktury, których nie należy notować.

Nie wydzielamy struktur, które nie zależą od poszczególnych jednostek leksykalnych, lecz od kategorii gramatycznych. Takimi są np. sposoby wskazywania na dopełnienie sprawcy przy imiesłowie biernym (od kogo, przez kogo itp.), na obiekt porównania przy stopniu wyższym i najwyższym (czego, od czego, niż co itp.). Notujemy je w części gramatycznej poświęconej składni, por. 96.c., d.