[zaloguj się]

139. Rodzaje podrubryk.

Dla wyraźnych odcieni semantycznych danego zopczenia oraz dla innych wypadków wprowadzamy podrubryki. Podstawy ich wydzielania mogą być następujące:

a. Znaczeniowa

Np. s.v. KAZAĆ:

1. Powiedzieć, żeby ktoś coś zrobił...
a. Wydać rozkaz, wyrazić swą wolę...
b. Ustanowić prawo, zlecić do powszechnego i stałego przestrzegania, zobowiązać...
c. Poradzić, zalecić...
d. Pozwolić, zgodzić się...
e. Poprosić, zaprosić...
f. Wymagać po kimś, twierdzić, że ktoś powinien...
g. Działać mocą nadprzyrodzoną...

b. Zakresowa

Np. s.v. KOŁO:

4. Zasadnicza (okrągła, ruchoma) część urządzeń transportowych lub poruszających mechanizmy...
a. Służące do transportu, w przeważającej części – u wozu...
b. Młyńskie...
c. Garncarskie...
d. Rodzaj dźwigu, kołowrót...
e. Narzędzie tortur...
Nie należy jednak wydzielać podgrup zakresowych w tych hasłach, gdzie różnice polegają tylko na łączliwości z różnymi kategoriami semantycznymi wyrazów i w ogóle wszędzie tam, gdzie informację o zróżnicowaniu zakresowym można podać za pomocą uwagi odredakcyjnej lub wyczytać z charakterystycznej łączliwości.

c. Gramatyczna.

Tworzymy podrubryki pod hasłami przymiotnikowymi dla materiału wykazującego przejście do kategorii rzeczowników bez zmiany zasadniczej funkcji znaczeniowej (chodzi o użycia przymiotników bez wyrazu określanego) (por. 169.), dla imiesłowów czynnych w funkcji biernej (por. 170.), dla innego rodzaju (por. 169.a.), dla funkcji zbiorowej, np. s.v. GADZINA:

a. Coll.

aa. Rzeczowniki w funkcji przysłówka.

Niektóre rzeczowniki, zwłaszcza o znaczeniu temporalnym, wykazują tendencję do przybierania w określonych formach i połączeniach funkcji właściwej przysłówkowi. Jednostki tego rodzaju wydzielamy w podrubrykę numerowaną zatytułowaną:

W funkcji przysłówka.
Tu na początek gromadzimy po odpowiednim tytuliku w żabkach zleksykalizowane formy przypadkowe, a następnie podporządkowujemy tej rubryce (a więc wliczamy do łącznej statystyki) Wyrażenia przyimkowe. (Każde może mieć prócz tego własną frazeologię wprowadzoną po wężyku, por. 206.d.dd.). Np.:
a. W funkcji przysłówka (x):
»godzinę« (x): ...
»godziną« (x): ...
Wyrażenia przyimkowe: »do godziny« (x): ...
»na godzinę« (x): ...
»o [ile] godzin« (x): ...
»po godzinie« (x)
itp.
Można tę podrubrykę opatrzyć objaśnieniem, jeżeli jest ono wspólne dla całego zgromadzonego tu materiału, np. s.v. GROMADA:
α. W funkcji przysłówka: razem, łącznie (13):
»gromadą« (3): ...
Wyrażenia przyimkowe: »na gromadę« (1):
»w gromadę« (4):
»w gromadzie« (5): .
Jeżeli mamy tylko wyrażenia przyimkowe, nie ma zaś typu »gromadą«, podrubryki W funkcji przysłówka nie wydzielamy.

Uwaga: Podział na podrubryki może obejmować cały materiał danego znaczenia (tj. nie ma w ogóle grupy ogólnej, muszą być co najmniej 2 podgrupy, ich suma daje liczbę ogólną znaczenia, tak s.v. KAZAĆ) albo tylko jego część po grupie ogólnej (tu między innymi możliwa jest jedna podgrupa, statystyka znaczenia jest wyższa od sumy wszystkich podgrup).