[zaloguj się]
[pdf]

CHLEW (55) sb m

chlew (54), chliw (1); chlew : chliw Murm (3 : 1).

chlew (4), chléw (2) Mącz (4 : 2) (Cn e pochylone). ◊ chléw-.

Fleksja
sg pl
N chléw chléwy
G chléwa chléw(o)w
A chléw chléwy
I chléw(e)m chléwami
L chléwie chléwach

sg N chléw (22). ◊ G chléwa (7). ◊ A chléw (1). ◊ I chléw(e)m (1). ◊ L chléwie (22). ◊ pl N chléwy (2). ◊ G chléw(o)w (4). ◊ A chléwy (4). ◊ I chléwami (1). ◊ L chléwach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Pomieszczenie dla bydła lub ptactwa domowego; bovile Murm, Mącz, Cn; chenoboscion Murm, Mymer1, BartBydg; hara Mymer1, Mącz, Calep; suile BartBydg, Mącz, Calep; bubile Mącz, Cn; nessotrophion Murm, BartBydg; nessotrophium Mymer1, BartBydg; stabulum Mącz, Cn; bostar Mymer1; chenotrophium, saginarium Mącz; caula, catabulum, mandra, praesepe, praesepes, stabularium Cn (55): Kozá gdy precż wychodziłá/ Koźlę w chlewie oſtáwiłá BierEz N2, K2, N2, N3v, R2v; Cżemu leżyſs tu w chléwie niebieſká perelko? OpecŻyw 19; ZapWar 1531 nr 2540, 1550 nr 2664 [2 r.]; ábowiem gdzie obrázow niemáſz w kośćiele/ tedy iákoby wſzedł do iákiey ſthodoły/ álbo do chlewá? KrowObr 115v; RejWiz 12; Y będą polá chlewámi trzod Leop Is 65/10; RejZwierz 138; Saginarius, Sadz/ chliéw do tuczenia. Mącz 364b; SienLek 2v; GórnDworz P8v; HistRzym 29 [2 r.]; RejZwierc 221; BudBib Ez 25/5; StryjKron 105; Iam/ pry/ ieſt koźieł: idźże ſpáć do chléwá. KochFr 47; ZapKościer 1584/43 [2 r.], 1588/77v [2 r.], 80v; GostGosp 76; KlonWor 14, 22.
Wyrażenia: »gęsi chlew« [szyk 5 : 2] (6): Chenoboscion [...] Gęſy chlew albo koćyec. Murm 83, 134; Mymer1 30; BartBydg 27; Chenotrophium, Gęśy chléw. Mącz 51c; WerKaz 299.

»kaczy (a. kac(z)czany) chlew« (4): Nesotrophion, entenſtal Kácczány chlyw Murm 84; Mymer1 25v; nosotrophium [!], kaczy chlew, caczornyk BartBydg 98b, 68.

»krowi chlew« (1): Bovile. [...] Krowy álbo woły chlew Murm 133.

»skoczy chlew« (1): Ielen [...] Do ſkocżego chlewá wbieżał/ By miedzy woły vleżał. BierEz R2v.

»świni (a. świński) chlew« (6): Mymer1 30v; BartBydg 153b; Ara. Ołtars. Sed Hara cum aspiratione, stabulum porcorum significat, Swini chlew. Mącz 13d; Suile. Swiński chliew. Mącz 435d, 153a; Hara ‒ Kąrmnik, świnski chlew. Calep 472a, 1036b.

»wołowy (a. woli) chlew« (3): Murm 133; Bostar Oſchenſtal. wołowy chlew. Mymer1 30; Mącz 26b.

Szereg: »chlew i (albo) obora« (3): Leop Num 32/24; Bovile et bubile, Wołowy chlew/ álbo/ oborá. Mącz 26b; KlonWor 39.
Przen (2):
a. Praca przy bydle (1): A przeto ták rzecżeſz słudze memu Dawidowi/ [...] iam ćię wziął od chlewá gdys chodził zá drobem [tugurio e pecudibus]/ ábyś był przełożonym nád ludem moim Izráelem. BudBib 1.Par 17/7.
b. Pomieszczenie budzące wstręt (1): Nie máſz na kośćioły/ ná vbogie y nędzne poddáne/ [...] wſzytko na zbytkách y ſproſnych vtrátách ginie/ y w chlewách zoſtáie. SkarKazSej 705a.

Synonimy: barłog, kaczornik, karmnik, kociec, kojec, obora, sadz.

Cf CHLEWNIA

HG