[zaloguj się]
[pdf]

KADUK (18) sb m

a jasne.

Fleksja
sg pl
N kaduk kaduki, kaduka
A kaduk kaduki
I kadukiem

sg N kaduk (2). ◊ A kaduk (4). ◊ I kadukiem (5); -em (3), -(e)m (2). ◊ pl N kaduki (4) Oczko, SarnStat (3), kaduka (1) RejZwierc. ◊ A kaduki (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. lek. Choroba przejawiająca się nagłymi atakami drgawek wraz z następującą po nich utratą przytomności, epilepsja, padaczka; epilepsia Calep, Cn; lues deifica a. sacra, morbus caducus a. comitialis a. Herculeus a. sacer Cn [morbus caducus ‒ wielką niemoc, niektórzy zową św. Walentego niemoc Mącz 29a] (8): Oczko 14; o zęby do Apoloniey/ o náukę do Kátárzyny/ o káduk do Walentego [...] wſzyſcy ſię vćiekaią CzechEp 83; Calep 367a; WujNT 15 marg; Y iesliś winien/ niech ćię ogien niebieſki ſpali/ y káduk popádnie/ y płynienie krwie. SarnStat 264; Nákoniec y Tátárow, ktory iéſt naydużſzy Y nayeierpliwſzy narod, nie naydzie ſię żaden, Coby tám ſześć mieſięcy przetrwał y żyw zoſtał; Wſzyſcy kádukiem zchodzą. CiekPotr 43.
Szeregi: »kaduk albo świętego Walentego niemoc« (1): Káduk álbo S. Walentego niemoc dziewecżkę máiącą y chromą od cżterzech lat tymże krzyżem S. vzdrowił. SkarŻyw 545.

»kaduk abo paduch« (1): ábowiemći lunátykiem ieſt (marg) mieſiącnikiem to ieſt, káduk, ábo páduch miewa. (‒) WujNT Matth 17/15.

2. praw. Majętność pozostawiona bez testamentu i bez dziedzica przechodząca na własność panującego; bona caduca a. intestabilium, caduca hereditas Cn (6): K. Káduki 96. SarnStat 1309.

W połączeniach szeregowych (2): Nuż Inteſtatá/ nuż Káduká/ nuż teſtámentá ludzi pobożnych/ ktorychby ſie wiele gdyby był rząd otworzyło. RejZwierc 187; SarnStat 79.

Szereg: »kaduki i wakancyje« [szyk 2 : 1] (3): KADVKI Y WAKANCIAE. VIII. Dobrá ná Królá przypadáiącé. SarnStat 96, 30, 320.
3. praw. Prawo regulujące przejęcie bezpanskich lub skonfiskowanych dóbr i ich nadawanie przez króla (4): IMIONA KSIążęcé, álbo y Szlácheckié ná Krolá kádu [tytułem kaduka] dewolwowáné, nie ma Król ieno Szláchćie záś rozdáwáć, ná początku Séymu SarnStat 430; VotSzl D3v.
Zwrot: »kadukiem przypaść, przypadły« [szyk zmienny] (1 : 1): yſz yego Mcz Pán woyewowoda [!] przedal wlokę na Koſczerzinyę Która yego Mczi przipadla Cadukem Iako vczywemu Ianowy Kvrkowy ZapKościer 1584/51v; SarnStat 450.

Synonimy: 1. »boża kaźń«, »choroba świętego Walentego«, epilensyja, »niemoc padająca«, »niemoc świętego Walentego«, padaczka, paduch, rzucawka, »wielka niemoc«.

ZCh