[zaloguj się]
[pdf]

KLOZA (22) sb f

kloza (21), kłoza (1); kloza : kłoza OrzQuin (2 : 1). -ó- (2), -o- (1); -ó- : -o- OrzQuin (2 : 1); a jasne.

Fleksja
sg pl
N klóza
G klózy
I klózą
L klózie klózach

sg N klóza (3). ◊ G klózy (8). ◊ I klózą (1). ◊ L klózie (8). ◊ pl L klózach (2).

Sł stp, Cn: kluza, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) ‒ XVIII w.

1. Zamknięcie, zamknięte pomieszczenie, w którym przetrzymywano głównie obłąkanych, więzienie, też klatka; arca robusta a. robustea, arca in carcere lignea, (robustus) carcer, cippus, poenalia claustra, codex robusteus a. robustus, (lignea) custodia, ergastulum, ferriterium, puteus Cn (21): RejRozm 392; Abowiem ieſli [...] s tákiego porywánia ſnu/ ąlbo [!] z iákiego záchwycenia á ſzaleńſtwá ludźiom ſzkodźił: winien ieſth mężoboyſtwá. Bo czáſu dobrego abczenia/ powinien ſye był opátrzyć/ áby ſam ſypiał w dobrym zámknieniu/ álbo ſye kazał dowieſć do klozy. GroicPorz mm; Y niewiem ktoby mądry názwał to bieſiádą. [...] Iedno w klozye tákową miewáią ſzaleni. RejWiz 17; Mniemánie to ſproſne y nikcżemne ieſt [...]: iż iuż ten ich ſyn przedwiecżny Anioł ábo Duch [...] w pánnę wſtąpił/ y tám w niey dźiewięć mieſięcy/ iáko w iedney kloźie mieſzkał CzechRozm 156v.

W połączeniach szeregowych (2): Ale to tylko mowię/ iż zwierzchnośći ábo vrzędu Swietſkiego z miecżem/ klozą/ ogniem/ kátem/ powrozem/ ſzubienicą [...] do zboru wiernych á ſzcżyrych vcżniow Chriſtuſowych nie potrzebá. CzechRozm 248v, 248.

Zwroty: »w klozie chować« (3): mieć ſie zá mądrego kiedyś głupi/ ieſt to być dobrze ſzaleńſzym niż ow/ kthorego w klozie chowáią. GórnDworz C2; BielSat [I4]; BielSjem 14.

»siedzieć w klozie« [szyk zmienny] (4): Koth (did) Prziſſedſſi do lwa do krati mowy (‒) [...] Y ti niebaczie wczo dufaſs Yz wtei klozie ſiedzacz fukaſs RejRozm 392, 396, 405, 407.

»z klozy wyrwać się« (1): ſnadź y ſzalony s klozy wyrwawſzy ſie/ gdyby mu to rozważnie rozwiodł/ podobno ſie obacżył/ á ſnadźby wyrozumiał co ieſt lepſzego RejZwierc 131.

Wyrażenie: »klozy godzien« (3): Zá tákowé Poſelſtwo twoie/ przećiwné Bráćiéy twoiéy/ y Stanowi Polſkiéy Korony/ Klózy/ á nie Odpowiedźi Królewſkiéy ieſteś ty godźien. OrzQuin D2; Kłozy bym godźien/ iáko ſzalóny/ bym powiádał żem ia Chimerę álbo Dyálógi w Zurowicách nálazł OrzQuin F, D2.
Szeregi: »kloza a taras« (1): O wierz mi iżeć ten chwaſt wſzędy gęſto roście/ Będzye klozá á tárás miáłá cżęſte goście. RejWiz 78v.

»kloza, więzienie« (2): A drudzy ie [żony] iuż w klozách/ w więźieniu chowáią/ Ledwo kęs chlebá z wodą/ oknem ieść podáią. BielSat [14] [idem] BielSjem 14. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

W przen (1): A ná to nie wymyſli lepſzego plewidłá/ Iedno tego nápędzić tám błędnego bydłá. Bo ći záſię zacnieyſzy doſyć klozy máią/ Kiedy ie w tym ſzaleńſtwie wſzyſcy ludzye żnáią. RejWiz 78v.
Przen: Klasztor (2):
Zwroty: »w klozie chować« (1): Y Coż wżdy nam ták krzywy/ vbogye dzyewecżki/ Ze ie w klozye chowamy/ by błędne owiecżki. RejZwierz 104v.

»do klozy dać« (1): O ſzaleni rodzicy ktorzy ták dzyáłáią/ Iż pocżćiwe dzyewecżki do tey klozy dáią. RejWiz 38v.

2. Błędny przekład łacińskiego wyrazu „clausa” ‘przełęcz’ potraktowanego jako nazwa miejscowa (1): Tamże woiewodę Węgierſkiego (ktory [...] na mieſthcu iednim kthore Kloza zową [in Clausa dicta Russie] iemu był zaſtąpił) poraził y zwyciężył MiechGlab 14.

Synonimy: 1. bylina, ciemnica, grzymka, jęctwo, kabat, kłoda, posłuszeństwo, sadzawka, straż, sztok, taras, twierdza, wieża, więzienie, zamknienie.

ZCh