1. Udzielać chrztu (sakramentu lub rytualnego oczyszczenia wodą); baptizare Cn, Mącz; mergere Mącz; intingere (sacro lavacro), tingere, sacro baptismate abluere, Christianorum ritu abluere, initiare Cn (281): LibLeg 8/161; vſlyſſala rada żydowſká ijż on [Jezus] prziymuie ij cżyni ſobie więcey zwolenikow niż ſwięty Ián mowiątz/ ijżby on krzcil/ acżkoli ſám Iezus niekrzcil/ ale iego zwolenicy OpecŻyw 49, 38v, 49, 65, 66v, 173; SeklKat V v; Potem przyſzedł Ieſus i vczniowie iego do żydowſkiéi źięmie/ i tamże przebywáł znimi/ i chrćił MurzNT Ioann 3/22, 178v marg [2 r.], Ioann 1/28, 10/40; KromRozm II x2; A ták [Judasz] krzćił też bez pochyby/ y Apoſtolſkye ine ſpráwy ſpráwował KromRozm III D3v; Y kázáć ći ewányelią y krzćić nikomu inemu pan Kryſtus nye roſkazał/ yedno dwyemánaſcye álbo yedennaſcye ápoſtołom KromRozm III N3v, D3, K7v; KrowObr 123, 123v; Leop Mar 1/4, Ioann 1/25; Też piſzeſz/ iż teraz krzćiſz po krzeſćiáńſku/ coś pezcd [lege: przed] tym czynił po Papieſku. OrzList b, d3v; [Leo wtory papież] Ten vſtáwił dzyeći krzćić káżdey godziny kiedy iedno trzebá/ bo pirwey iedno w ſoboty krzcżono. BielKron 166v, 137; mergere, Narzam/ Topię/ w wodę pogrążam/ maczam/ krzczę. Mącz 218b, 23a; SarnUzn E8; RejPos 11v, 12v [2 r.], 153v, 242v, 321, 323; BiałKat 243v; Acżkolwiek báby ktore krzćić zwykły/ przygány niemáią/ ieſliby cżáſem przy bytnośći mężcżyzny/ ktoryby tey Swiątości ſpráwowáć nie vmiał/ (ácż iednák to vrzędowi męſkiemu właſniey należy) Krzeſt ſpráwowáły. KuczbKat 130, 125 [5 r.], 130 [2 r.]; WujJud 124, 161v, 167, 169v, L16; WujJudConf 167; Sżedł z Ieruzalem áż zá Iordan do Betáberi gdźie Ian krćył. BiałKaz C2v; KarnNap A4v, B; SkarŻyw 180; CzechEp 175; NiemObr 148; ReszPrz 99; Vczy Nikodemá w nocy/ y krzći w Iudſkiey źiemi przez poſługę vczniow ſwoich. WujNT przedm 34, 20, 32, 33, s. 87 marg, Mar 1/4 (23); SkarKaz 275a [2 r.], 514b.

krzcić kogo (161): OpecŻyw 39, 48, 171; Wſzakoż boiary á lud rycirſki każdego z oſobna krzcono [Militaribus tamen specialis impendebatur baptismus] MiechGlab 87, 87 [2 r.]; LibLeg 8/161; SeklWyzn d3v; SeklKat C2, P2, T4, V2; A náśmyewáli ſye znas iż dźyatki krzćimy KromRozm I F2v, L4, L4v, Mv [2 r.]; MurzNT Matth 28/19; KromRozm II c, x2; KromRozm III L2; GliczKsiąż L3v; Niewſpominam tu ieſztze/ iákie krzyżyki tym Oleiem tzynićie/ kiedy teſz dziatki máłe thy krzćićie/ iáko tám Stuły ſwoie na nie/ by ná złodzieie powrozy kłádziećie/ iáko ie błoćićie/ ſolićie/ w tzepki vbieraćie/ ſwiece martwe w ręce práwe dawaćie KrowObr 83, 35v, 46, 82v [2 r.], 83v [3 r.], 101v (13); Leop Mar 1/6, 7, 8; Abowiem Sbiſzek Kárdynał brát Dźiádá twego/ tym krztem krzćił ſam ſiebie/ y inne: ktory teraz háńbiąc Krowicki/ Papieſkim nie Krzeſćiáńſkim krztem [...] zowie OrzList e2, b, bv, f2v; RejFig Dd7; IOrdan to ſławna rzeká/ co w niey ludzye krzcżono/ Leiąc wodę ná głowę/ ſzupryny mocżono. RejZwierz 74; Swátopłuh Krol chćiał zebráć woyſko/ á poniewoli krzćić Cżechy BielKron 322, 137, 141v, 158, 166v, 168 [2 r.] (11); GrzegRóżn H4v; Mącz 200c; SarnUzn Fv [2 r.]; Azaſz ták Filip ſwięty krzćił poſłá krolowey Kándáckiey RejPos 153v, 12, 12v, 14v, 150v, 153 (13); Páweł wſzyſthki co ich było w domu chrzći ſam BiałKat 261, 248v, 251 [2 r.], 253v, 256, 258v, 261 [2 r.]; KuczbKat 125 [3 r.], 135; RejZwierc 250; y ktorzy tylko Ianowym krztem okrzcżeni byli/ te znowu Chriſtuſowym krztem krzćić muśiano. WujJud 167, 43v, 99, 167v; WujJudConf 170; BiałKaz G3v; Krzćiłći też Sámárytany S. Philip bez bráku KarnNap B, A4v, B2; iż z Biſkupem ktory ie [Żydów] chrzśćił ták po chrzśćie wyznawáli. SkarJedn 281, 260; Ten to był Ceſarz/ ktore^go gdy málucżkim dziećięćiem chrzcżono/ wodę w ktorey był chrzcżony/ łayny ſwymi ſplugawił. SkarŻyw 299, 91, 320, 388 [4 r.], 392; MWilkHist G; StryjKron 140, 547; CzechEp 213 [2 r.]; zgromádźiwſzy lud on gruby kmiecy ná kupy/ iáko iedno bydło/ krzćić roſkazał NiemObr 16, 147, 148 [3 r.], 150 [2 r.]; ReszHoz 138; Przyſzli też y Celnicy áby ſię dáli krzćić WujNT Luc 3/12; Páweł w Ephezie niektore vcznie krztem Ianowym okrzczone/ każe krzćić w imię Páná Ieſuſowe. WujNT 474, s. 12, 13, Matth 3/11, 28/19, s. 124 (25); SkarKaz 273a [2 r.], 514b, 515a [4 r.], 611a [2 r.]. Cf W formule liturgicznej.

W formule liturgicznej (8): Tedy ie leda kto moe [!] mianowac/ y ochrcyc/ mowiąc. N. iaciebye chrczę/ wymię oycza/ y ſyna/ y ducha ſwięte^go/ á choc będzie żywo az kaplan przydzie tedy mu to nic niezaſkody [!] by też to y poganſky człowiek vczinił SeklKat V v; KrowObr 46v [2 r.], 245; KuczbKat 125 [2 r.]; WujJud 170; Athánázyuſz leiąc wodę/ mowił ſłowá kośćiełne: Ia ćiebie chrzcżę w imię Oycá y Syná/ y Duchá S. SkarŻyw 388.

W tłumaczeniach i nawiązaniach do biblijnego wersetu: Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii, et sancti Spiritus Matth 28/19 (24): przeto wy námileyſſy moij po wſſytkim ſwiecie poydziecie/ naucżaiątz pogany/ krzcżątz ié/ w ijmię oyttza/ ij ſyna/ ij ducha ſwiętégo OpecŻyw 171; SeklWyzn D3v; Idąc powſziſtkim ſwiecie vczcie wſziſtki ludzie chrząc [!] ie wimię oica y ſyna y ducha ſwiętego, SeklKat C2, O4, P2, T4; MurzNT Matth 28/19; KromRozm II c, x2v; KrowObr 104, 145; GrzegRóżn H4v; RejPos 150v; BiałKat 250v; KuczbKat 125 [2 r.]; WujJud 99; KarnNap A4v, B2; WujNT Matth 28/19, s. 576; SiebRozmyśl K2v; Chrzćićie w imię Oycá y Syná y Duchá ś. SkarKaz 276a, 273a, 275a.

2. Trzymać do chrztu [kogo] (4): Bierzmowanie nic ynego niebyło iedno dziecięcia od rodziczow albo tich ktorzi ie chrcili/ paſterzowy/ albo biſkupowy offiarowanie SeklKat Zv; vrodził ſie Krolowi Fráncuſkiemu ſyn/ dano mu imię Károlus/ ktorego pánowie s Sżwáncárſkiey źiemi przez poſły krzćili. BielKron 197v, 226; StryjWjaz A4v.

3. Poświęcać różne przedmioty, zwłaszcza dzwony i nadawać im imiona [w tym: co (22)] (24): yeſlic by to odzwoniech pan Chriſtus rozumiał/ tedic by nie iedno dzwony były zbawieni ktore biſkupy chrcą ale y proſięta/ kozlięta/ cielęta będą zbawiony/ y kolacze ktore nawielkę noc ſwięczą SeklKat V2v, V2 [2 r.]: KrowObr 81, 81v, 86v, 101v, 103 [2 r.] (15); RejPos 338v, 348v; CzechEp 362; Chwaliſz iáko w tym zborze dobrze náuczáią/ A przedśię tám ſię ćiśnieſz/ kędy rozdawáią. A ieſli ieſcze zniczym odiedźieſz do żony/ Iákobyś wodę święćił/ álbo téż krzćił dzwony. KochFr 103.

4. Nazywać (14): chocia Dworzánin będzie v páná wodzem do cznoty/ przedſię ſie to niema ták krzćić/ iżby y więtſzey niż pan/ był doſtoinośći. GórnDworz Kk3; CzechEp 358.

krzcić kogo, co (12): schla, myla panna cziſtha ſ ſzwyenthym Joſephem zyola krzczycz, thego zyelya myla panna cziſta naznaczila LibMal 1544/89; KromRozm I A3v; krzcżąc złe dobrem/ á dobre złem (iáko co cżego ieſth bliſko) przezwiſkiem GórnDworz D; HistLan ktv; BiałKat 333v; Iż twierdźi y wyznawa/ że to náſze (iáko on zowie) obłądzenie: ktore też potym grubiey krzći/ názywáiąc ie heretyctwem: nie należy do żadney ſekty z onych ſtárych CzechEp 96, 63, 96; ReszList 144; PudłFr 53; PaprUp B2; Rozkaż ſwym Anyołom niechay ich ſtraż cżuię/ Wſzech cżáſow/ ná mieścu iák ie kolwiek krzcżono GrabowSet H.

krzcić kim (1), czym (5): Dźiwnymi mye imyony krzćiſz KromRozm I A3v; GórnDworz D; BiałKat 333v; á nierządney oney máłpie ktorą Ian ś. in Apocalypſi wypiſuie/ przyrownywáiąc go/ y inſzymi hániebnymi przezwiſkámi krzcżąc ReszList 144; Wádźić náſz bót kowány/ rzezáné trzewiki/ Zkąd nas błazny názywaſz/ y krzćiſz nas Stáńczyki. PudłFr 53; PαprUp B2.

5. Umartwiać (cf KRZCIĆ SIĘ znacz. 4.) [kogo] (1): coſz ći vcżynią kthore więc krzcżą zá vmárłe [qui baptizantur pro mortuis]/ ponieważ że vmárli nie powſtáwáią? Leop 1.Cor 15/29.

6. Poświęcać, oddawać Bogu (o ludziach) (2): wſzyſcy wierni ſą ná krzćie przes wiárę Synowi Bożemu pánnámi poſlubionymi/ y poſwięconymi. Cżemuſz ie tedy znowu krzćiſz? KrowObr 148, 148.

*** Bez wystarczającego kontekstu (wyraz cytowany) (2): Z tego tedy ſłowá (Krzcżąc) Kośćioł Powſzechny Duchem Bożym náucżony/ wybornie to rozumiał/ iż przy formie tey Swiątośći/ ſpráwá Kápłáńſka álbo tego ktory krzći/ ma być wyráżona KuczbKat 125; Iáko ieſt ono ſłowo (IA) ktorego moc/ zámyka śie w thym ſłowie (Krzcżę) KuczbKat 125.