[zaloguj się]
[pdf]

NIEŚLACHETNIK (25) sb m

nieślachetnik (1), nieślachetnik a. nieslachetnik [zapis -ſ-] (24); nieślachetnik ArtKanc.

Zawsze w pisowni łącznej.

Oba e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N nieślachetnik nieślachetnicy
G nieślachetnika
D nieślachetnikowi
A nieślachetnika
L nieślachetniku
V nieślachetniku nieślachetnicy

sg N nieślachetnik (8). ◊ G nieślachetnika (1). ◊ D nieślachetnikowi (1). ◊ A nieślachetnika (4). ◊ L nieślachetniku (1). ◊ V nieślachetniku (6). ◊ pl N nieślachetnicy (2). ◊ V nieślachetnicy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVII w.; poza tym XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. szlachetnik.

Niegodziwiec, nikczemnik, łotr; profligator Mącz (25): A tego zyſka Lotrzyka Miey wgrozie nieſlychetnyka [!] Bo ten to wſytko pobroyl RejKup f6; Przeklęty człowiecze/ zaprzáłeś śię mnie/ [...] Podź że nieſlachetniku/ odſtąṕ co nadaléi odemnie/ Cierṕ coś zasłużył MurzHist N4v; RejWiz 121, 172; RejZwierz 44; Iste profligator perditissimus, Ten nieſláchetnik który ſwe dobrá przez gardiel [!] przelał. Mącz 130c; A thy nieſláchetniku/ czoś ſie nádziewał był małżonkiem moim/ miáſto małżeńſkiego łożá/ máry/ [...] roſkáż ábyć przyiaciele twoi gotowáli. GórnDworz Y6v; nic nie zyſzcżecie nieſláchetnicy/ iedno ſie ſámi nurzáć á topić będzyecie w ſmrodliwośći á w plugáwośći márnego morzá tego. RejPos 176v, 240, 264; Mogąc ſie Acháb pomśćić/ krzywdy domu ſwego/ Zábić nieſláchetniká/ pogániná złego. [...] Brátem go ſwym miánował/ y wziął w przyiacielſtwo HistHel D; Wnet mu [człowiekowi] Diabeł zayźrzał thákiey ſzcżęśliwośći/ w wiodł go nieślachetnik z przyrodzoney złośći/ iż nád wolą Páná ſtworzyćielá ſwego/ nędzny owoc z drzewá iadł zákazánego. ArtKanc B19.

W połączeniu z zaimkiem wskazującym służy jako obelga, wyzwisko dla wymienionej wcześniej postaci lub pojęcia (12): Mechá ieſt miáſto wielkie w Arábiey [...] Ten nieſláchetnik [tj. Mahomet] thám ſie vrodził s proſtych rodzicow RejAp 82, 166v; Iuż wiedzyał on nieſláchetnik [tj. szatan]/ iż tám iuż ten był co miał złámać moc iego/ á zetrzeć głowę iego. RejPos 232v, 70v, 71v, 72, [77]v, 101v, 253; gdy kto nadobnemi fárbowánemi ſłowki á oną Anyelſką poſtawką pokrywa prawdę ſwięthą/ á fáłſz á onego nieſláchetniká chce prawdą vcżynić. RejZwierc 83; Y tákże ſie potym sſtáło/ że oni nieſláchetnicy [tj. kłamliwi starcy] przenieſli ią [Zuzannę] onym fáłſzywym ſwiádectwem ſwym do mężá y do vrzędu/ y poprzyſięgli ią/ ták iż ią było iuż y ná gárdło ſkazano. RejZwierc 201 v, 202.

Wyrażenie: »zły nieślachetnik« (1): Więc tu s kijem zá draby/ biega ná koniku/ Więceś ſie to polepſzył/ zły nieſláchetniku. RejZwierz 102v.

Synonimy: marnik, mizerak, nędznik, niecnota, nikczemnik, złoczyńca, złodziej, złośnik.

Cf NIEŚLACHETNY, ŚLACHETNIK

KK