[zaloguj się]
[pdf]

ODSADZIĆ (16) vb pf

o jasne. ◊ W inf -a- (4), -å- (2); -a- MurzOrt; -å- SkarŻyw; -a- : -å- Mącz (3:1). ◊ W pozostałych formach a jasne.

Fleksja
inf odsadzić
praet
sg pl
3 m m pers odsadzili
n odsadziło subst
conditionalis
sg
3 m by odsadził
impersonalis
con by odsadz(o)no
participia
part praet act odsądziwszy
inne formy
fut pl 3 m pers - odsadzą

inf odsadzić (8). ◊ fut 3 sg odsądzi (2). ◊ 3 pl m pers odsadzą (1). ◊ praet 3 sg n odsadziło (1). ◊ 3 pl m pers odsadzili (1). ◊ con 3 sg m by odsadził (1). ◊ impers con by odsadz(o)no (1). ◊ part praet act odsądziwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Spowodować, żeby coś lub ktoś nie był(o) razem, blisko, oddalić, odłączyć, oddzielić; distinguere, removere, separare, subducere Mącz [w tym: kogo (10), co (5); od kogo (2), od czego (10)] (15):
Przen (4): Serwácyanowie Ducha ś. od świętey Troyce zgołá odſádźili/ niechcąc áby miał być trzećią oſobą Troyce świętey. ReszPrz 88; áby [...] tego ſzterniká łodki BOżey od rudłá odſádźiwſzy/ tym ią łácniey mogli [heretycy] nawáłnośćiámi zálewáć ReszList 185.
[Zwroty: »[komu] kostkę odsadzić« = prawdopodobnie: wyłączyć z rywalizacji: A chcemy-li tym wszystkim [pretendentom do tronu] kostkę odsadzić, powiem co rozumiem PismaPolit 255.

»precz odsadzić«: [jałmużna] wyſtępki oddala/ y grzech precż odſádźi. ProtJałm 7v (Linde).]

a) Zniechęcić, odstręczyć (2): o patrzicz tho yſch bi czorka naſſcha thego vzila czem yeſth slaſky Czeſarza yego mczi opatrzona. Athi kthorzi wthem nad wolyam Ceſarſkam wladnacz chcza od thego od ſzadzycz. LibLeg 11/187; Removere aliquem a sese duriusculis verbis, Odſádzić kogo od ſiebie popędliwemi słowy. Mącz 234d.
a. Rozdzielić składniki wymieszane ze sobą (4): Schistum, Siádłe mléko/ gdy ſie mléko weſpołek śiędźie á wodę od ſiebie odſádźi. Mącz 371c.
α. Oddzielić zanieczyszczenia (3): Ale głos poććiwego á poważnego cżłowieká/ ieſt iáko on piękny bránt v złotniká od kthorego iuż niepotrzebną żużelicę odſádźi RejZwierc 92.
Przen (2): Vera a falsis separare, Odłączić/ odſádźić. Mącz 280d.
Zwrot: »fałsz od prawdy odsadzić« (1): Diiudicare et distinguere vera a falsis, Fáłſz od prawdy odſádźić y rozeznać. Mącz 416a.
b. Oddzielić od reszty i przeznaczyć na coś (1):
Zwrot: »na wieczne męki odsadzić« (1): Niektorym [...] wſzyſtko wedle myfli idźie/ i przeſpiecznie wroſkoſzách żywą/ [...] ktoré przedśię/ niewysłowioné przeirzęnie boſkié na wieczne męki odſadźiło MurzHist Q4v.
c. Przestać karmić piersią niemowlę lub odstawić młode od karącej samicy (5): Lac agnis subducere, Báráńki odſadźić od owiec/ Odyąć ym mléko. Mącz 97a; [Cresc 1571 567 (Linde)].
Zwroty: »odsadzić od cycka, od piersi« [szyk zmienny] (1:1): ktory ocyec ſyná ſwego chcyałby myeć oratorá/ niechayby go ná to wyodł yeſſcże wten cżás/ gdyby w kolebce leżał á onego powiyano/ y pokądby go od cycká nye odſádzono. GliczKsiąż K2v; SkarŻyw 285.

»dziecię odsadzić« (2): gdyby iuż chciała dziecię odſadzić/ nie ma to być nagle cżyniono/ Ale ie pierwiey przyłożyć lekkiem karmiam FalZioł V 37; GliczKsiąż 15.

d. Napisać literę lub wyraz z odstępem (1): Gdźieby tedy miała myłka być lepiéi takié litery od ſłowa odſadźic/ Bo inſza rzecz ieſt z ową/ niſzli zową MurzOrt B3.
2. Odpędzić, odstraszyć (1):

[odsądzić co (żywotne): Gdy iedzą [psy] nie day ſie wádźić/ Co mocnieyſzego odſádźić. BielawMyśl B3v.

odsądzić kogo od czego: Bo ieśli go [chłopa] od śieći Lis/ záiąc/ odſádźi/ Rychley Ieleń/ Zubr/ y Wilk zlęknieniu záwádźi. BielawMyśl D2v.]

a. Zbrojnie odeprzeć [kogo od czego] (1): Namnieyby thu Amurat ſwą mocą nie wádził/ Prętkoby go náſz Woyſki od zamku odſádził. PaprPan C4v.

Synonimy: 1. oddzielić, odłączyć; 2. odbić, odegnać, odeprzeć, odpędzić, odrazić, odrzucić, odstraszyć.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf ODSADZENIE, ODSADZONY

LWil