[zaloguj się]
[pdf]

PAN (49946) sb m

pån (w tym 139 r. błędne znakowanie), pan- (w tym 298 r. błędne znakowanie).

-a- (47858), -ą- (53).
Fleksja
sg pl du
N pån panowie, pani, pany
G pana panów
D panu panom, panum, pan(a)m pan(o)ma
A pana, prze miły Pån Bóg pany, pan(o)w
I panem pany, pan(a)mi, panmi
L panu, panie paniech, panach, pan(o)ch
V panie, pån panowie, pani
inne sg G a. A - pana; sg N a. V - pån; pl G a. A - panów; pl A a. I - pany; pl N a. V - panowie; du G a. A - panu

sg N pån (19176). ◊ G pana (9293). ◊ D panu (4972). ◊ A pana (3300), skostn prze miły Pån Bóg (1); pana : pån Mącz (10:1; 363d). ◊ G a. A pana (530). ◊ I panem (1734); -em (167), -ęm (7), -(e)m (1560); -em, -(e)m : -ęm MurzNT (6:6), ZapKościer (22:1). ◊ L panu (852), panie (453), skróty (24); -u LibLeg (7), MetrKor, OpecŻywSandP, ForCnR (6), FalZioł, Dior (4), KochZuz, GrzegRóżn, GrzepGeom, GrzegŚm (4), BudBib (3), BudNT (10), ModrzBaz, StryjKron, CzechEpPOrz, NiemObr (26), ReszHoz, WisznTr, PaprUp, KochCzJan, KołakSzczęśl (5), KlonKr, -e OpecŻyw, PatKaz II, PatKaz III, KlerPow, TarDuch (4), WróbŻołt (29), ComCrac, SeklWyzn, RejRozm (2), RejKupSekl (2), KromRozm II (5), BielKom, GliczKsiąż, GroicPorz, KwiatKsiąż, Mącz, OrzQuin (4), SarnUzn (2), HistRzym (2), RejPosWiecz3, HistLan, Strum (2), PaprPan (4), KarnNap (2), Oczko, ZapKościer, KochTr (4), KochFr, KochMRot (2), WerGośc, WerKaz (3), PudłFr, GórnRozm, GostGosp (8), PowodPr, GosłCast (2); -u : -e RejPs (31:10), LibMal (4:3), RejJóz (2:3), SeklKat (1:7), RejKup (9:7), KromRozm I (1:3), MurzHist (4:4), MurzNT (3:2), KromRozm III (1:2), LubPs (57:22), KrowObr (11:39), RejWiz (5:5), Leop (3:34), RejZwierz (2:3), BibRadz (19:9), OrzRozm (1:6), BielKron (3:19), RejAp (46:4), GórnDworz (4:13), RejPos (257:14), RejPosWiecz2 (58:6), BiałKat (6:6), KuczbKat (9:6), RejZwierc (28:6), WujJud (3:18), WujJudConf (2:6), RejPosWstaw (1:13), BiałKaz (5:4), CzechRozm (11:10), SkarJedn (4:2), KochPs (8:3), SkarŻyw (17:20), MWilkHist (1:1), CzechEp (8:3), ReszPrz (1:3), ArtKanc (5:3), ActReg (12:2), LatHar (25:2), WujNT (66:18), WysKaz (2:1), SarnStat (31:8), SkarKaz (4:5), SkarKazSej (2:1). ◊ V panie (6042), pån (4); panie : pån BielKron (75:1; 34v), ActReg (18:3). ◊ N a. V pån (42). ◊ pl N panowie (996), pani (2), pany (1) WisznTr 5 [w rymie]; -owie : -i RejRozpr (3:1; B4 [w rymie]), RejWiz (19:1; 181v). ◊ G panów (1007), skróty (18); -ów (302), -ow (10), -(o)w (695); -ow OpecŻyw (3); -ów : -ow SarnStat (241:7). ◊ D panom (385), panum (1) MurzHist A4, pan(a)m (1); -om : -(a)m LibLeg (18:1; 11/185); ~ -om (39), -óm (37), -(o)m (309); -om MurzNT, OrzQuin, KochPs (2), KochJez (2), KochFr, KochProp, JanNKar (3); -óm Mącz (2), Strum, KochMRot (2), KochWz, KochWr, KochFrag (2), KochFrag, GosłCast; -om : -óm SarnStat (28:26). ◊ A pany (340), pan(o)w (7); -(o)w DiarDop, GroicPorz; -y : -(o)w MetrKor (3:1), PaprPan (10:1), ZapKościer (1:1), StryjKron (7:2). ◊ G a. A panów (46); -ów (5), -(o)w (41). ◊ I pany (463), pan(a)mi (1), panmi (1) BierRaj 415; -y : -(a)mi DiarDop (6:1; 105). ◊ A a. I pany (14). ◊ L paniech (28), panach (15), pan(o)ch (5); -ech SeklKat, GlicząKsiąż, KrowObr, UstPraw, BielKron (7), Mącz, RejAp, GórnDworz (4), BielSat, PaprPan, BielSjem, BielRozm, ActReg; -ach LibLeg, SkarŻyw (2), StryjKron, CzechEp, SkarKaz (3), KlonWor, -(o)ch BierEz, BierRozm, SienLek; -ech : -ach : -(o)ch RejPos (1:–:1), ModrzBaz (4:–:1), SarnStat (1:6); ~ -éch (1) SarnStat, -ech (1) Mącz, -(e)ch (26); -ach (11) CzechEp, SarnStat (6), SkarKaz (3), KlonWor, -åch (3) SkarŻyw (2), StryjKron, -(a)ch (1). ◊ V panowie (187), pani (1); -owie : -i GórnDworz (3:1; O7v [rzekomy czechizm]). ◊ N a. V panowie (1). ◊ du D (cum nm) pan(o)ma (1) Goski A. ◊ G a. A (cum nm) panu (3) BielKron 209v, 272, 437v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
I. O osobie płci męskiej (49931):
1. Bóg; Dominus Vulg, HistAl, PolAnt, Modrz, JanStat, Cn (36557):
a. Bóg Ojciec, Jahwe, też Bóg ogólnie; Dominus Deus Vulg, PolAnt, Modrz (25017): OpecŻyw 1v (5); PatKaz I 3v; PatKaz II 66v; bo nyeuyaſta rzeczona yeſt pana zmyąkczayącza albo ublagayącza bo ona boga ubłagała PatKaz III 130v, 101v [2 r.]; TarDuch A4 [3 r.] (7); WróbŻołt 7/9 (7); Abowiem to ieſt pan ná vpełnieyſſy wewſſytkich ſpráwach iego RejPs 25v, 17 (46); RejJóz A6 (3); SeklKat D3v; By ſię też wzdy obaczili Panu ſię vpokorjily. RejKup Dv, b2v (27); MurzHist B [2 r.] (19); MurzHistSekl ktv; MurzNT 11 (17); KromRozm II 1v (2); KromRozm III Dv (5); LibMal 1554/191; MrowPieś A3v (2); BielKom C (3); GliczKsiąż B4 (2); Bowyem ten Pan nye wzgardza cżłowyeká żadnego LubPs F2v, B2 [2 r.] (445); Vbogie powieda pan náſycę chlebá. KrowObr 149v, A (42); krzywdębychmy w tym Pánu cżynili/ Będąc w tym ſámi krzywi/ bychmy go winili. RejWiz 171, A3 (173); I rzekł Pan do Moizeſſá: Nieboyſie go Leop Num 21/34; Ieſliże Pan ieſth Bogiem/ náſláduyćieſz go: á ieſli Báál/ idzćieſz zá nim. Leop 3.Reg 18/21, *A3v (489); KochZuz A4v [2 r.]; Záchowayże ſie też ty/ pobożnie w ſwym ſtanie/ Iſćie ſie nie omyliſz/ nigdy ná tym Pánie. RejZwierz 123v, 43v (14); Otho Pan wſiadſzy ná oblok prędki prziydzie do Egiptu BibRadz Is 19/1, *3v [2 r.] (596); Ná trąbienie Archánielſkie Pan s ſtąpi z niebá BielKron 467v, 1 (82); GrzegRóżn C3v [2 r.] (6); Prot Cv; SarnUzn C4 (13); A coż rozumieć mamy o tym Pánu przed ktorego nogámi wſzytki bogáctwa y wſzytki roſkoſzy ſwiátá tego iáko błoto á iáko ſmiecie plugáwe leżą RejAp 176v, AA2v (490); HistRzym 4 (2); Abowiem pátrzay iáko tho ieſt mocna rzecż v Páná tego/ wiárá ſercá ſkruſzonego RejPos 235v, A3 [2 r.] (961); RejPosWiecz2 91 (3); RejPosWiecz3 98 [2 r.] (5); BiałKat 3v [3 r.] (45); GrzegŚm 12 (13); HistLan Ev (2); áby śie ſpełniło y ſkutkiem ono pokazáło co Pan przez Izáiaſzá mowił KuczbKat 390, 5 (10); Poććiwieby ſie nam tu trzebá rządzić/ Niechcemyli ſie potym s Pánem ſądzić. RejZwierc 225v, B2v (243); WujJud 46v (9); WujJudConf 15v (8); RejPosRozpr b3 (13); RejPosWstaw [212]v [2 r.] (9); iſz Pan ieſt ſędzią/ á nie ieſt v niego płatna zacność oſoby. BudBib Eccli 35/13, 4.Reg 19/23 (43); HistHel Bv [2 r.] (11); MycPrz I C3v (2); BiałKaz B3 [3 r.] (7); BudNT przedm C (20); Ktorego [Jezusa] iż wy Pánem ná niebie cżynićie tedy nie tylko dwu Pánow ſobie zmyſlaćie/ ále też iáſnie Bogá [...] od fiebie odpychaćie. CzechRozm 123, 3v (60); KarnNap B2 [2 r.] (5); ModrzBaz 79; ModrzBazBud π5v; SkarJedn 312 (4); KochOdpr B2v; Pan ſwóy miecz oſtrzy/ pan łuk náłożóny Ná ręku trzyma KochPs 10, 4 (160); Siodmego [dnia] odpocżywáć będziem s pánem bez ćiał/ po śmierći SkarŻyw 4, 57 (42); KochTr 17; CzechEp 26 (41); NiemObr 10 (11); (nagł) Do Páná. (–) BOg tylko ludzkié myśli wiedźiéć może KochFr 91; IOſt Glac tu leży ſzáfarz wierny pánu ſwemu Królowi ná północy niezwyćiężonemu. Teraz ma liczbę czynić przed pánem groźnieyſzym KochFr 117, 91 (4); ReszList 180 (2); WerGośc 258; WerKaz 279 (4); WisznTr 4 (10); BielSen 9; KochPieś 47; ArtKanc A4 (54); KmitaPsal A2 (8); PaprUp E2 (2); Ták wy którym ſłońce z ráná Swieći/ ſpieſzćie ſye do Páná: [...] Tákże kray źimnu zlécony/ Niech Pánu nieśie vkłony. ZawJeft 16-17, 5 [4 r.] (21); ActReg 61; Niech mnie to ćieſzy/ poki nie wyżenie Pan/ ſmutney duſze/ z ſtrapionego ćiáłá GrabowSet Gv, B [3 r.] (32); KochFrag 14; OrzJan 106; LatHar [+9]v (72); KołakSzczęśl B2v [2 r.]; RybGęśli C; ſtáráliſmy ſię iść do Mácedoniey: rozumieiąc iż nas Bog (marg) Pan G. (–) wezwał WujNT Act 11/10, Matth 1/22 (109); WysKaz 5 [2 r.] (7); JanNKarGórn G4 (2); SiebRozmyśl [A4] (3); PowodPr 11 (8); SkarKaz 3b (48); CiekPotr 63; GosłCast 11 (2); SkarKazSej 663b (6); KlonFlis B3v; SkorWinsz A2; SzarzRyt B4 (2).

Pan czego [= dawca czego] (9): RejPs 64; LubPs K4; KrowObr 74 (2); A ſam Pan pokoiu/ niech wam dá pokoy záwſze BibRadz 2.Thess 3/16, Iudic 6/24; Ieden ieſt Pan ſmutku/ y nagrody. KochTr 25; WujNT 2.Thess 3/16; SkarKaz 578a.

Pan czego [= panujący czemu] (7): RejPos 59v; BudBib 2.Mach 12/15; Pan niebieſkich wyſokośći Zetrze ich przeklęté kośći KochPs 79; CzechEp 58; Idę do dawce żywotá/ [...] Nági/ pośći/ do Páná wſzech włośći. GrabowSet O2v, 1v (3).

Pan czego [= jaki] (24): LubPs hh2; BibRadz 1.Reg 2/3; mſzcżącj ſię Iehowá y máiącj zápalcżywość (marg) Albo/ y Pan zapálcżywośći. (–) BudBib Nah 1/2; Bog wiecżny w prawdźie/ Pan wieku onego/ Co go nie pocżął cżás ni ſkońcży iego GrabowSet Nv, G3v (3). Cf »Pan chwały«, »dobroci Pan«, »miłosierdzia Pan«, »Pan możności«, »Pan prawdy«, »wielmożności Pan«, »Pan zwirzchności niebieskiej«.

Pan komu, czemu (2): Bo Pan ieſt práwom ſwoim SkarKaz 578a, 2b.

Pan czyj (3847):

~ cum pron poss (3700) [w tym: twój (583), nasz (557), moj (228), wasz (117); ich i nasz (1), wasz i moj (1)], G pron (61), „własny” (1) (3760): OpecŻyw 1v (4); LibLeg 7/36v (2); WróbŻołt G2 [2 r.] (15); RejPs 16 (173); RejJóz D8v (8); SeklWyzn A3v; SeklKat B2 (4); RejKup b2 (35); KromRozm I Bv; MurzHist B (7); MurzNT przedm nlb (7); KromRozm II 12 [2 r.] (4); KromRozm III C6v (2); BielKom B2 (9); GliczKsiąż A2v (17); LubPs ktv (252); GroicPorz pp2; KrowObr A3v (17); Ale niebo ná wieki w ſwey mocy zoſtánie/ W ktorim będziem krolować wiecżnie przy ſwym pánie. RejWiz 152v, 3 (30); Leop Ex 8/25 (172); OrzList c3; RejZwierz 43v [2 r.] (5); Teraz oto śmiem beſpiecznie mowić z Pánem moim/ choćiażem proch á popioł. BibRadz Gen 18/27, Gen 18/30 (137); OrzRozm E4; oſtrzegay ábyś nie zápomniał Páná twego/ ktory cię wywiodł z niewoley Egipſkiey BielKron 44, A5 (41); GrzegRóżn K4; KochSat B (2); OrzQuin T3 (2); SarnUzn Bv (10); Tákże y duchowie ſwięći [...] cżekáią poſpołu y s Pánem ſwym náwrocenia káżdego. RejAp 154, AA5 (202); GórnDworz Hh6v; HistRzym 54 (4); Thák iáko o tym Abráámie piſmo ſwiádcży/ iż wiárá iego ſpráwiłá mu byłá vſpráwiedliwienie v Páná iego. RejPos 117v; EWányelia tá ſwięta/ iż ieſt przywłaſzcżona temu dniowi ſwiętemu/ gdy bywa obchodzono ſwięto Páná náſzego/ iedinego Boſtwá w Troycy ſwiętey/ tá ieſt przycżyná RejPos 151, ktv (1878); RejPosWiecz2 90v (3); RejPosWiecz3 99; BiałKat 1 (12); GrzegŚm 42; HistLan kt (3); KuczbKat 5 (7); RejZwierc 5v (194); BielSpr 58; WujJud (3); WujJudConf 17 (4); RejPosWstaw [412]v (4); BudBib Ex 34/9 (10); HistHel ktv (5); BiałKaz B3v (9); Mnie ná tem doſyć/ iż mi moie ſumnienie świadcży/ żem tego [...] tálántu nie chćiał zákopać/ ale nim przybytek Pánu memu zyſkać. BudNT przedm d2, Act 7/37 (3); CzechRozm A2v (22); ModrzBaz 30 (3); SkarJedn 41 (8); Oczko 24; KochPs 33 (25); W chorobie ſwoiey gdy dniá tego ktorego ſkonał/ pilno w niebo pátrzył/ pytali go bráćia/ nácoby pátrzył? powiedział: widzę Páná mego. SkarŻyw 546, A3 [2 r.] (74); MWilkHist H4; CzechEp *3 (28); CzechEpPOrz *; KochJez Bv; NiemObr 4 (4); KochMRot B (3); KlonŻal C3v; WerGośc 208 (6); PudłFr 49; Abowiem Pan náſz ieſtći Bog wielki ArtKanc T14v, A3 (76); KmitaPsal A5; KochProp 6; ZawJeft 5 [2 r.] (3); GrabowSet Dv (7); LatHar +2 [2 r.] (56); KołakSzczęśl B [2 r.] (7); WujNT przedm 27 (23); WysKaz )?(2v [2 r.] (9); SarnStat 1272; SiebRozmyśl A3v (13); PowodPr 3 (12); SkarKaz )(3 (39); VotSzl A4; CzahTr A3v (2); GosłCast 35; SkarKazSej 657a [4 r.] (16).

cum G sb (41): MrowPieś ktv (3); obiecał Pan Bog oycow twoich dáćći źiemię opływáiącą mlekiem y miodem. Leop Deut 6/3, Deut 12/1 (8); Tedy Moiżeſz y Aaron przyſzli do Fáráoná/ á mowili k niemu/ Pan Bog Hebreyczykow pytha ćiebie/ Długoż thák będźieſz odwłaczał vpokorzyć ſie przedemną? BibRadz Ex 10/3, Gen 24/27 (14); RejAp 189v; BiałKat 176; BudBib Iudith 9/13; CzechRozm 24; Synowie Izráelſcy/ wroććie ſię do Páná Bogá Abráhámá Izááká y Izráelá SkarJedn 331, 332; SkarŻyw 347 (2); ArtKanc A17v (3); WujNT Apoc 12/6; PowodPr 11.

~ W charakterystycznych połączeniach: Pan Abrahama (4), duchow prorockich (2), Hebrajczykow, Izaaka, Izraela (2), narodu izraelskiego, narodu ludzkiego (4), ojców [czyich] (20), pokornych, proroków (i patryjarchow) (2), umarłych, wybranych, żywych. ~

cum ai poss (66): Pan Bog Abráámow/ Izáákow/ Iakobow/ niech racży być zwámi BielKron 97v. Cf »Pan (Bog) izraelski«. ~

W nawiązaniu do: ja (67): Rzekł pan bog iż ia pan obrocę lud w głębokoſc ſuchoſci WróbŻołt 67/23, eev; SeklKat E3v; LubPs S5 (2); A będziećie wiedzieć iż ia Pan/ gdy otworzę mogiły wáſſe Leop Ez 37/13, Ex 8/22 (28); BibRadz Ex 6/6 (11); SarnUzn E2v; RejAp 132v; iáko macie ſzukáć á znáydowáć mnie Páná ſwego. RejPos 258v, 138 (12); RejZwierc 257 (2); Ia Pan ktory wybacżam ſercá/ á doświadcżam wnętrznośći [Ier 17/10]. WujJud 103; CzechRozm 149 (3); ArtKanc P4v; KołakSzczęśl B [2 r.].

W nawiązaniu do: ty (131), twoj (1): OpecŻyw 101; abowiem zadne by ſie inſſe kochanie ſnadz niemogło przytrefic więczſſe duſſam naſſem; iedno patrzyc na oblicznoſc twoię pana ſwego na wieki blogoſlawionego. RejPs 65, 65 (30); Gdyż ſie ſpyeſſę s proźbą ſwą k tobye Pánu ſwemu. LubPs ddv, B2v (28); KrowObr 96; BibRadz Gen 18/30 (2); RejAp 22 (4); ábychmy ciebie Páná ſwego z łáſki á z miłoſierdzya twego ſwiętego tákież poznáć mogli RejPos 284v, 4 (33); RejZwierc 145v; BudBib Bar 2/17; KochPs 170; NiemObr 68; ArtKanc F3v (12); GrabowSet P2; áż ſię z tobą Pánem/ tworcą/ y ſędźią moim/ przyſtoynie/ przez ſwiętą pokutę poiednam. LatHar 640, 62 (9); SkarKaz )(3 (7).

W połączeniach szeregowych (52):

~ Z innymi określeniami Boga (46): PAn bog w troycy iedyny/ mądroſć nieſkonczona Dobroć y miłoſierdzie/ moc niewyſłowiona Ieſt ták namiłoſćiwſſy/ w káżdey ſwoioy [!] ſpráwie. KlerWes A; RejPs 141 (3); KromRozm III A7; LubPs M4v; GrzegRóżn D3v; SarnUzn E3; RejAp 20 (3); RejPos 40v (8); BiałKat 266; KuczbKat 20; ábyś go miłował iáko Páná á Oycá y dobrodzieiá ſwego. RejZwierc 196; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Iudith 9/13; CzechRozm 5v (3); KarnNap B2 (2); SkarJedn 41 [2 r.]; KochPs 34 (2); SkarŻyw 165 (2); Znam ći iá národzenia mego przycżynę/ ábo ſprawcę y Páná y ſtrożá moiey ſtátecżnośći. CzechEp 249, 238 (5); GrabowSet O4; LatHar 239 (3); WujNT 626 (2).

Z innymi istotami, ludźmi i wartościami świętymi lub szanowanymi (6): ten thwoy rozdział miedzy Iednatzem y przytzyńcą [...] nieieſt od páná Bogá/ áni od proroków/ áni od Apoſtołow ſwiętych KrowObr 209; OrzRozm M2v; RejAp 68v; Lecż oni Biſkupi/ [...] nic ſię ná Páná Bogá/ na prawdę/ y ná Ceſarzá nie oglądáiąc: Athánázego [...] potępili SkarŻyw 389; ArtKanc D19v (2). ~

W przeciwstawieniach: »Pan ... diabeł (4), czart (3), ludzie (3), sługa (2), szatan (2), człowiek, sprzeciwnik« (16): KrowObr 209 (2); Iáko Pan vcży/ á iáko cżárt rádzi. RejPos 82v marg, 79v (4); WujJud 127; KarnNap B2v; SkarŻyw 286; ReszPrz 76; ReszList 184; LatHar 239; Bo ſłowem Bożym [...] przełożeni kośćielni ſłużą ludziom á nie Pánu Bogu. WujJud 452, Eph 6/7 (4).

Tłumaczenia imion, nazw i wyrazów hebrajskich (16): PatKaz III 101v; A imię miáſtá [Jeruzalem] od tego dnia/ Pan ná tym mieyſcu [Dominus ibidem; hebr. Jahwe Szammach]. Leop Ez 48/35; Támże Gedeon zbudował Pánu Ołtarz/ y przezwał gi Pan pokoiu [Dominus pacis] BibRadz Iudic 6/24, Gen 22/14 [2 r.]; trzeći [kościół postawił Salomon] Molochowi Amonitſkiemu/ ná górze oliwney/ co było przećiw Bogu/ przeto ono mieyſce zwano mieyſce obráżenia Páná. BielKron 78v, 138 (2); Mącz 102c; Iż oto pánienká pocżnie y porodzi ſyná/ ktorego przezwiſko będzye Emánuee [lege: Emanuel]/ to ieſt/ Pan Bog z námi [Is 7/14] RejPos 271 [przekład tego samego tekstu i podobnie: PatKaz III, BielKron 138, Mącz, RejPos, ArtKanc, LatHar 528], 272v; ieden ánioł ze trzech/ ktorzy przyſzli byli do Abráhámá názwány był Iehową/ to ieſt Pánem przez ſie żywiącym CzechRozm 8; Iákoż niewiem/ áby ſamo Adon/ to ieſt Pan/ bez przydátku ktorego z tych imienia/ [...] mogło być náleźione/ żeby Bogu á nie cżłowiekowi ſłużyło. CzechEp 301; ArtKanc C7; Alleluia/ álbo Allelu iach/ dwoie Zydowſkie ſłowo [...] wykłáda ſię chwalćie Powſzechnego/ álbo chwalćie Páná. LatHar 332 marg, 528.

W wyjaśnieniu przenośni (6): Stańmyſz my iedno przy oney mocney á niezwyciężoney ſkále ſwoiey/ to ieſt przy Pánu ſwoim RejAp 104v; Támże iuż tá gwiazdá [...] iáko dymem záćmiłá ſłońce prawdy y ſpráwiedliwośći/ to ieſt Páná náſzego RejAp 110, 94v; O nieſzcżęſnaſz to látoroſl kthora poda táki płony owoc s ſiebie/ iż ma być odcięta od máćice tey/ tho ieſth/ od Páná ſwoiego RejPos 61; gdy wzgárdziſz zwirzchność á kroleſtwo tego ſprzećiwniká ſwego/ [...] á wdaſz ſie w opiekę/ [...] tego mocnieyſzego mocarzá/ to ieſt/ Páná ſwego RejPos 79v; gdy na nich [miejscach] nie bywamy poſádzeni od goſpodarzá/ tho ieſt/ od Páná ſwego: iedno iż ſie do nich ćiſniemy á ſzukamy ich RejPos 224.

Przysłowia: RejJóz B7; ieſli mocen Pan Bog dáć/ mocen záſię wzyąć BielKron 27v, 27v [2 r.]; RejPos 265 [2 r.] (4); GrzegŚm 28 marg; RejZwierc 57 [2 r.]; Pan był dał/ Pan też záś odebrał CzechRozm 229v; SkarŻyw 36 [2 r.] (4); LatHar 652 [2 r.]. [Ogółem 10 r.].

Nigdy nie możecie ſłużyć Pánu Bogu ſwemu y bogáctwu ſwiátá tego. RejPos 216v.

Gdźie zgodá tu Pan Bog/ á gdźie niezgodá tu Cżárt pánuie. WujJud 127.

Ták ćię pyſmo vcży/ gdy mowy/ Pan umarza/ Pan ożywia BiałKaz Cv.

Pan Bog ſprawiedliwy ac nierichlo ale yednak opiche á oſwawola gniewa ſie barzo PaprUp G4.

Frazy: »Pan (Bog) błogosławi itp.« = Dominus benedicit itp. Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (171): y bogoſláwił pan bog domowi onego páná dla Iozefa HistJóz A3; WróbŻołt 28/10 (2); RejPs 29v marg (2); SeklKat G4 (2); LubPs F4 [2 r.] (19); Ia ile mi Pan Bog raczył vżyczyć Błogoſłáwieńſtwá ſwego/ tom wnioſł do przybytku Páńſkiego GroicPorz C3; KrowObr 65; Leop Deut 2/7 (5); RejZwierz 55v; BibRadz Gen 1 arg (8); BielKron 1v (7); Bo kto iuż ieſt v Páná tego błogoſłáwionym/ iuż nic nie máſz tego áni ná ziemi áni ná niebie cżegoby mu doſtawáć nie miáło. RejAp 183v, 71 (3); RejPos 24 (55); RejPosWiecz2 96; BiałKat 143v; BielSat H2v; HistLan E2; RejZwierc A3 (14); WujJud 16 (2); Abowiem ſtąd y ſtan W.K.M. y nas dali Bog wierne á cnotliwe poddáne W.KM. Pan Bog ták vbłogoſłáwić będźie racżył WujJudConf 16, 9v (2); RejPosWstaw [413]; BudBib c4; CzechRozm 67 (3); KarnNap G2v; Táki błogoſłáwieńſtwo od páná odnośi KochPs 33, 54 (6); SkarŻyw 102 (2); NiemObr 91; WerKaz 282 (3); ArtKanc M4v; KmitaPsal A3; Phil S4v; O Niechże nam błogoſłáwi wſzechmocny Pan Bog LatHar 105, 21 (6); KołakCath A2v; KołakSzczęśl C3; PowodPr 14; SkarKaz 159b (4); VotSzl B4v (2); CzahTr A4; SkarKazSej 666b (2).

»Pan (Bog) broni itp.« = Deus defendit Vulg; Dominus salvat PolAnt [szyk zmienny] (139): WróbŻołt D5v (3); Tu prorok proſi zſtrony zboru krzeſćiáńſkiego by ie pan bog bronić á ſſczyćić raczył od fáłecznych náuk kácerſkich RejPs 16, 16 (6); SeklWyzn 2v; Spráwyedliwym ſam Pan ieſth prawdziwa obroná. LubPs B4v marg, A3v (46); KrowObr 14v (2); Ani grom áni piorun nie ruſzy tákiego/ Gdyż wie iż ieſt w obronie wſzytek Páná ſwego. RejWiz 4v, 170 [2 r.] (4); Leop Iudith 5/25 (5); KochZuz A5; RejZwierz 132; BibRadz *5 (4); OrzRozm N4; iż kto chodzi pod ſpráwą á pod obroną Páná tego/ wiele poſiadł ſkárbow ſwiáthá tego. RejAp 22, 74v (7); HistRzym 48; RejPos 55 [2 r.] (17); KwiatOpis A2v; tylko wſzytkę ſwą nádzieię położyli w mocy á w obronie Páná ſwoiego RejZwierc 265, 173v; BielSpr 15v (2); MycPrz I Bv; KarnNap B2 (2); ModrzBaz 124v; KochPs 3 (8); y pewnieby go byli zábili/ gdyby go był ſam Pan Bog nieobronił. SkarŻyw 507, 159 (11); ArtKanc L10v (2); ZawJeft 15; Bo Pan/ zá ich vfániem/ Ktore w nim máią/ obrońcą ſię sſtawa GrabowSet V v, R2v; LatHar 21 (2); KołakSzczęśl B3v; VotSzl B4v; SkarKazSej 699a marg; SzarzRyt B2.

»(bądź, a. niechaj będzie, a. ma być) chwała, cześć Panu Bogu« [w tym: cześć i chwała (6); w funkcji modalnej »(cześć i) chwała Panu Bogu« (9)] [szyk zmienny] (27:7): O wit ay [!] że mo[i]e dziécię [...] Panu Bogu czeſcz y chwałą iż cie widzę żywe RejJóz P7v, N3v (3); SeklKat A2v; MurzHist K3v; Sámemu Pánu bogu wiecżna cżeść y chwałá ná wiek wiekow. LubPs ffv marg; Leop 2.Mach 1/17; BielKron 31; Euge, Interiectio gratulantis. Gdy ſie weſelimi/ Ey chwałá Pánu Bogu. Mącz 109b; RejAp 160; RejPos 18; BiałKat 76; Pánu bogu niechay cześć będźie ná wieki/ Ze nas raczył z ich ſrogiéy wyrwáć páſzczeki. KochPs 189; CzechEp 82; NiemObr 42 (4); ArtKanc A18v (2); BielRozm 2; PaprUp D2; ActReg 12 (2); KochFrag 48; WujNT 288; VotSzl A4v; CiekPotr 90.

»Pan (Bog) da(je, -wa) (a. raczy itp. dać); od Pana (Boga) dany« = Pan udziela, zsyła, zleca, pozwala, wyznacza los; Dominus (Deus) dat Vulg, PolAnt; Dominus tradit a. tribuit; traditus (est) a Domino Vulg [szyk zmienny] (606;25): March1 A3; BierEz O2v; OpecŻyw 12 (2); PatKaz II 73; KlerPow 9; FalZioł IV 41a (2); GlabGad A3; March3 T8v; WróbŻołt H2v (10); LibLeg 10/147 (4); RejPs 155 (4); LudWieś A2; SeklWyzn b4 (3); Gdy nam pan dał doczekać takowych radoſći RejJóz P6v, Ev (4); SeklKat D3v (17); RejKup B (4); RejKupSekl a6v; MurzNTSekl A2; KromRozm II y3; Diar 69; BielKom B6v (4); co máią cżynić rodzicy/ yáko ſkoro im pan Bog ſyná ná ſwyát da. GliczKsiąż C, C2 [2 r.] (13); LubPs A2 (22); GroicPorz A3v (4); KrowObr A4 (20); RejWiz A5 (9); Leop *A3v (44); LeszczRzecz A5; RejZwierz 59v (4); BibRadz *4v (22); OrzRozm D3v (5); BielKron 27v [2 r.] (39); Quid hoc somno divinius dici potest? Y co może być mylſzego wdziecznieyſzego od Páná Bogá danego. Mącz 91c, 440a (4); OrzQuin L2v (7); Prot C; LeovPrzep C2v (2); RejAp CC2 (12); GórnDworz Q7v (6); HistRzym 54 (3); RejPos A3v (40); RejPosWiecz2 95v; BiałKat 26 (5); GrzegŚm 40; HistLan kt (3); KuczbKat 210 [3 r.] (11); Boć dla tego Pan Bog ocży wynioſłe dał/ ábyś [...] rozmyſlał ſobie przyſzłe y przeminęłe rzecży. RejZwierc 153, A4v (28); WujJud 2v (16); WujJudConf 8 (6); RejPosRozpr b4v [2 r.]; RejPosWstaw [412]v (3); BudBib Is 50/4 (2); HistHel C3; MycPrz I A4v (3); Strum H4v (4); BialKaz B2; BudNT Luc 1/28[32] (2); CzechRozm 10v [2 r.] (12); KarnNap ktv (6); Y przeto dał ie [Greków] Pan Bog w rękę Turecką SkarJedn 333, 47 (9); KochPs 89 (2); SkarŻyw A2v [2 r.] (72); MWilkHist F2; CzechEp *3 (8); NiemObr 67 (3); KochMRot A3; ReszPrz 105; ReszList 163; PudłFr 17; ArtKanc A8v (4); GórnRozm A3v (2); KmitaPsal A5v; KochWr 39; ActReg 29 (3); GórnTroas 4 (2); Dawa Pan wſzytkiego dość/ kiedy ſię zda iemu GrabowSet B2, B2; OrzJan 92; LatHar 75 (6); KołakCath B3v; WujNT 38 (19); SarnStat *3v (9); PowodPr 4 (5); SkarKaz 3b (23); GosłCast 7; PaxLiz Cv; SkarKazSej 662b (20); KlonFlis B4v; SzarzRyt C3v.

»Pan (Bog) dopuści (a. dopuszcza, a. przepuszcza) (a. dopuścić itp. raczy itp.); od Pana Boga dopuszczony (a. przepuszczony); dopuszczenie od Pana« = Pan zsyła coś złego; Dominus dat a. immittit Vulg; Dominus mittit a. percutit PolAnt [szyk zmienny] (145;2;1): MiechGlab 69; LibLeg 8/133; WróbŻołt Z4v; RejPs Ff4v; SeklWyzn g2v; SeklKat D4v (10); a iesli by na myę pan Bog smiercz przepusczil do tego czassu theda ony maią tho Imienye dzierzecz ZapWar 1549 nr 2658; MurzHist F4v; GliczKsiąż H3v; LubPs B5v (13); KrowObr 137v (5); Leop Num 11/1 (6); BibRadz I 21a marg (7); BielKron 3v (24); OrzQuin O4 (4); RejAp 135; HistRzym 29v; Przecż Pan Bog ná wyerne ſwoye vćiſki dopuſzcżáć racży RejPos 48 marg, 49v marg (18); BiałKat 28v (2); BielSat D4v; KuczbKat 225; RejZwierc 138v (3); WujJudConf 65v; BiałKaz Cv (2); KarnNap G2; ModrzBaz 138; SkarJedn 363; SkarŻyw A4v (13); ReszPrz 27; ReszList 142; WerKaz 282; BielSen 13; ArtKanc K10v (2); BielRozm 32; ActReg 54; OrzJan 27; LatHar 578 (3); WujNT 345; SiebRozmyśl I2v; PowodPr 59; SkarKaz 5a (6); SkarKazSej 660a (3).

»Pan (Bog) dopuści (a. dopuszcza) (a. raczy itp. dopuścić)« = Pan udziela, pozwala; Dominus dat PolAnt; Dominus permittit Vulg [szyk zmienny] (78): WróbŻołt 124/3; RejPs 17 (4); LubPs cc5; GroicPorz 114v; RejWiz 95v [2 r.] (7); BibRadz Num 22/13 (3); BielKron 2v (2); RejAp 63 (7); RejPos 5v (22); RejPosWiecz3 98; BiałKat 16; KuczbKat 280 [2 r.]; RejZwierc 2v (3); WujJud 38; SkarJedn 205 (2); KochPs 53 (2); iabych rad ná męcżeńſtwo ſzedł: á iſz mi nie dopuśći P. Bog tobie ſię iáko męcżeńnikowi zálecam SkarŻyw 544, 235 (7); CzechEp *3 (3); LatHar 576; WujNT 163 (3); dopuśćił zátym P. Bog/ iż Sáráceni ábo Turcy onę ſławną kráinę podbili PowodPr 31, 13 (3); SkarKazSej 675b.

»Pan (Bog) doświadcza (a. chce doświadczać, a. doświadczyć)« = Dominus tentat PolAnt [szyk zmienny] (19): Co ieſt zá podziwyenye wyernem/ gdy ich doſwiadſza Pan LubPs R2v marg, eev marg; KrowObr 238; BibRadz I 7a marg (4); RejAp 40; RejPos 50 [2 r.] (5); RejZwierc 125v (2); SkarŻyw [197] (4).

»Pan (Bog) się gniewa itp.« = Dominus irascitur itp. Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (98): SeklKat Ev; RejKup y5v; MurzHist B3; GliczKsiąż F7; Też ſye Pan zgniewał ná on lud w ſwey popędliwośći LubPs Y3v, F (6); GroicPorz c4v; KrowObr 53v; RejWiz 182 (2); Leop Num 11/1 (11); BibRadz Num 11/10 (13); BielKron 42v (6); że Pan Bog ná Polſkę gniew ſwoy oſtrzy/ kiedy iey godne ludzi bierze. GórnDworz Dd8v; RejPos 20v (18); RejPosWiecz3 98; KuczbKat 310; dawno było vbłagáć gniew Páná Bogá twego RejZwierc 261v, A6 (10); WujJud 79 (2); WujJudConf 242; RejPosWstaw [413]; HistHel D2; KochPs 23 (3); gniew ſwoy Pan Bog pierwey ná przeſtępne kápłany/ ktorzy ſię wedle iego woley niezáchowuią obroći SkarŻyw 492, 483 (5); Iáko Pan Bog gniewa ſię ná ćieleſne á niecżyſte ludźie WerKaz 280, 292; ArtKanc L; PaprUp G4; GrabowSet Gv; Chwyćcie ſię vprzeymie náuki iego/ áby ſię kiedy Pan nie rozgniewał LatHar 360, +8; WujNT 845; SkarKazSej 685b (2).

»Pan (Bog) jest [z kim] itp.« = Pan sprzyja komuś, opiekuje się kimś; Dominus est cum aliquo Vulg, PolAnt; Dominus est in medio alicuius PolAnt; Dominus adstat alicui Vulg [szyk zmienny] (100): HistJóz A3v; SeklWyzn 2v; Záwżdy Pan bliſko yeſt tym ktorzy go wzywáyą. LubPs 12 marg, B5 (7); Leop Gen 26/28 (12); BibRadz Gen 39/21 (15); OrzRozm C3v; BielKron 32 (9); Pan Bog záwżdy obecnie ieſt przy wiernym. RejPos 44 marg, 79 (4); BiałKat 18v (2); KuczbKat 405; RejZwierc 190v (3); A ieſli Pan Bog z námi y ktoż ſie nam ſprzećiwić może? RejPosWstaw [414]v; BudBib Iudith 8/23; CzechRozm 145; Pan vſtáwicznie będźie przy boku twoim KochPs 187, 33 (3); bo lud wſzytek święty ieſt/ y wnich ieſt Pan Bog. SkarŻyw 492, 188 (7); BielSjem 17; ArtKanc K15; KmitaPsal A4v; PaprUp L2v; LatHar 465; Aleć Pan ſtał przy mnie/ y vmocnił mię WujNT 2.Tim 4/17. Cf »Pan z tobą«, »Pan (Bog) niechaj będzie z tobą«, »Pan Bog z nami«.

»Pan z tobą, z wami« [formuła pozdrowienia; w tym: w Pozdrowieniu anielskim (18)] = Dominus tecum Vulg (20:1): OpecŻyw 7v (4); PatKaz I 8 [2 r.]; SeklKat Cv; Ale ſtánąwſzy Biſkup álbo [di]akon/ ták mowi [do lu]du obroćiwſzy ſię otzymá: Pan ſwámi. KrowObr 196; Wſzedſſy tedy Angioł do niey/ rzekł: Zdrowáś łáſki pełna/ Pan ſtobą Leop Luc 1/28; poſłał im [Izraelitom] [...] Gedeoná/ do ktorego Anyoł przyſzedł [...]/ rzekł mu: Pan ſtobą mężu mocny. BielKron 49v, 136v; RejPos 269v (2); SkarŻyw 393; ArtKanc A7v; LatHar 7 (4); WujNT Luc 1/28; SiebRozmyśl F2v.

»Pan (Bog) niechaj będzie z tobą, z wami« [formuła pożegnania] = Dominus sit cum vobis Vulg (2:1): idźże iuż w pokoiu/ á Pan niechay będzie z tobą. CzechRozm 10v, 204v; WujNT 2.Thess 3/16.

»Pan (Bog) karze itp.« = Dominus castigat a. percutit Vulg, PolAnt; Dominus affligit Vulg; Dominus flagellat a. increpat PolAnt [szyk zmienny] (290): PatKaz II 23v (2); MiechGlab 48; LibLeg 8/133 (3); WróbŻołt L5 (2); RejPs 118 marg (4); RejJóz B7v (3); Karał pan Bog ſrogo zydy/ gdi byli ſobie za boga ćielca vczinili SeklKat E, D4v [2 r.] (38); RejKup b4; MurzHist B (3); MurzHistSekl Efv; MurzNT 11 (2); GliczKsiąż D7v (5); LubPs A6 (11); GroicPorz c4v (4); KrowObr 65 [2 r.] (6); RejWiz 54 (9); Leop Num 11 arg (7); RejZwierz 102v; BibRadz Iudic 10 arg (11); BielKron 12v (8); Aderit Themaessus genius proverbium, Nie zwiezie ſie to ták ſucho/ skarze to pan Bóg. Mącz 429d, 40b; OrzQuin D4v (2); LeovPrzep B4v; RejAp 20 marg (13); GórnDworz G4v; iżeś záwżdy godzyen pomſty á karánia od Páná ſwego RejPos 75v, 42 (19); BiałKat 51 (4); HistLan Dv (2); KuczbKat 280 marg (4); RejZwierc A6v (13); WujJud 214v (2); RejPosWstaw [213] (5); BudNT Hebr 12/6; CzechRozm 149 (2); KarnNap F3; ModrzBaz 138; SkarJedn 20 (2); KochPs 61 (2); A zły cżłek gdy mu P. Bog docżeſnym karániem zágroził/ pokuty przyiąć niechćiał SkarŻyw 263; Ták Pan Bog chćiał tym przykłádem niewſtyd y wſzetecżność ludzką vkáráć SkarŻyw 348, A4 (36); StryjKron 370 (2); CzechEp 73; NiemObr 132; WerGośc 230 (2); WerKaz 294 [2 r.] (6); ArtKanc A13 (2); GórnRozm A2 (3); KmitaPsal A3; PaprUp Iv; ActReg 23; GostGosp 6; ZapKościer 1589/86; GrabowSet B2; LatHar 132; Lecz gdy bywamy ſądzeni/ od Páná bywamy karáni WujNT 1.Car 11/32, Hebr 12/6 (5); WysKaz 28 [3 r.]; SarnStat 600; SiebRozmyśl [A2]; PowodPr 11 (4); Ná ohydę mężoboyſtwá/ włożył P. Bog dáleko śiedmioráko więtſze karánie ná drugiego po Kaimie mężoboycę/ ktoryby ten grzech wznowił. SkarKaz 314b, 2b (8); SkarKazSej (8); KlonWor 11.

»Pan (Bog) króluje (a. raczy itp. krolować), panuje; Pan (Bog) krolujący, panujący« = Dominus regnat Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (29:4;2:1): WróbŻołt 46/9 (3); SeklKat X2; Ten Pan nád wſſytkyemi národy kroluye LubPs M4v, P5v marg (6); Leop Ps 98/1 (3); BibRadz Sap 3/8; RejAp 92v (5); HistRzym 97v; RejPos 84v (4); KuczbKat 390; BudBib Sap 3/8; CzechRozm 149; KochPs 40 (4); OWo idzie w kośćioł ſwoy pánuiący Pan SkarŻyw 111; ArtKanc B18v; LatHar 483 marg; WujNT Apoc 19/6; SkarKazSej 689b.

»Pan (Bog) ma na pieczy (a. się opieka) itp., ma staranie itp., baczenie ma itp.« [szyk zmienny] (137:13:9): RejPs 37v marg (5); RejJóz C3 marg (3); Bo yuż wſyċzko złe vċieka Gdy ſię Pan kiem ten opieką [!]. RejKup n8v, ſ3; MurzHist Mv; LubPs G2v (16); Iście v Páná náwſzem był ná dobrey piecży/ Potym pocżął wdáwáć ſie iuż w nieſłuſzne rzecży. RejWiz 132, 106 (5); RejZwierz 108v; BibRadz I 436b marg; iáko Pan wierne ſwe záwżdy ná piecży miewa RejAp 30v, AA6 (13); RejPos 25 (85); ná iákim záwżdy był bácżeniu ſtan pocżćiwy v tego Páná RejZwierc 33, B2 (14); Strześćie śię áby Pan Bog ſtáránia ſwego owas nieopuśćił. BiałKaz M3v; Kto ſye w opiekę poda pánu ſwému KochPs 138, 53 (5); Yſz mi iuſz Pan Bog ktory mię w opiekę ſwoię wziął do tego przywiodł/ iżem w ſwym przedśiewzięćiu do końcá wytrwáłá SkarŻyw 15; ArtKanc Q11; Czy rozumieſz/ że któré rolé Iákób trzymał/ Aby o nich iuż żadnéy Bóg náſz pieczy niemiáł? Ma Pan pieczą. ZawJeft 13; Ztąd znamy/ iż pan ná ſwéy mądréy pieczy/ Sam zatrzymawa náſzé wſzytkié rzeczy. GosłCast 69; SkarKazSej 699a.

»Pan (Bog) miłuje (a. umiłował) (a. raczył umiłować); od Pana umiłowany« = Dominus diligit Vulg [szyk zmienny] (60;1): WróbŻołt 145/8; SeklWyzn 3 (3); SeklKat H4v (2); Wiele ſwiętych s pokory Pan Bog vmiłował BielKom F5v, Gv; LubPs C4 marg (3); KrowObr 152v (2); Leop Ps 86/2 (2); BibRadz Deut 23/5 (3); BielKron 234; RejAp 8 marg (4); RejPos 50v (13); BiałKat 106; KuczbKat 280 [2 r.]; RejZwierc 74 (2); BiałKaz D2 (2); BudNT Hebr 12/6; KarnNap D4 (2); KochPs 43 (5); ArtKanc K10v; ZawJeft 33; LatHar 447; KołakSzczęśl C3v; WujNT Hebr 12/6 (2); Zadnego Pan Bog nie miłuie/ iedno tego ktory z mądrośćią przemieſzkawa WysKaz 4, 28; SiebRozmyśl [A3]v; SkarKaz 611a.

»Pan (Bog) mści (się) itp.« = Dominus dat ultionem itp. Vulg; Dominus ulciscitur PolAnt [szyk zmienny] (95): Wiedz iżći P.Bog grzechow mśći. BierEz F4; WróbŻołt cc6 (3); RejPs 162v marg (5); SeklKat Ev (2); LubPs N3v marg (11); KrowObr 64; Leop 2.Reg 4/8 (6); gdyż Pan oddał mu tho też godną pomſtą. BibRadz 2.Mach 4/38, *5 (8); OrzRozm C2; Wiele ludzi máią ſerce śmiáłe ná cżynienie złośći cżęſtokroć/ iż im Pan Bog pomſtę odwłacża. BielKron 81, 86 (2); Mącz 301d; OrzQuin X3v; RejAp 30v (5); HistRzym 86; iż káżde błogoſłáwieńſtwo tákiego obroći ſie wam w wiecżne przeklęctwo á w pomſtę v Páná wáſzego. RejPos 189v, 27 (19); A nátychmiaſt potym Pan ćieleſną pomſtę ná Cudzołożniki położył BiałKat 58v, 51; HistLan F4v; KuczbKat 375; ták iż ſie łzy leią niewinnych ludzi wołáiąc o pomſtę do Páná RejZwierc 70, 10v (9); RejPosWstaw [212]v; BudNT kt; KochPs 13 (2); Pan Bog krzywdy ſługi ſwego pomśćił ſię SkarŻyw 324, 311; NiemObr 68; WerKaz 295; OrzJan 33; WujNT 1.Thess 4/6; KlonKr A3; PowodPr 15 (2); SkarKaz 313b.

»Pan (Bog) nagrodzi (a. nagradza) (a. nagrodzić raczy itp.)« = Dominus retribuet Vulg [szyk zmienny] (25): RejJóz G2 (2); RejKupSekl a6; MurzNT 33v; LubPs Ev [2 r.] (4); Leop Ps 17/25; A ſnadź Pan Bog łáſką ſwą/ nam kiedy nágrodzi RejZwierz 52; BielKron 157v; RejPos 211 marg; BiałKat 63v; HistLan A4; RejZwierc 57; Strum H4v; SkarJedn 166 (2); SkarŻyw 172 (2); ActReg 24; KochFrag 49; KołakCath C4v; SkarKazSej 663b.

»Pan (Bog) obiecuje itp.; obietnica (od) Pana« = Dominus praecipit Vulg; Dominus loquitur PolAnt [szyk zmienny] (250;102): WróbŻołt P5; RejPs 46v (6); SeklWyzn b2v; SeklKat Ev (10); MurzNT 58v; LubPs G marg (7); KrowObr A4v (6); iż ſie im ſpełniło/ Cokolwiek im od Páná obiecano było. RejWiz 164v, 155 (2); Leop Gen 15 arg (5); OrzList cv; LeszczRzecz A4v; RejZwierz 105; BibRadz Gen 24/51 (5); BielKron 11v (11); Sin autem me aliud fatum manet, Ieſliſz mie ma co ynſzego podkáć. Albo yeſli mi Pan Bóg co ynſzego obiecał. Mącz 207a; LeovPrzep 12; RejAp AA7 (52); RejPos 7 (158); RejPosWiecz2 96; BiałKat 26 (3); KuczbKat 270 [2 r.]; RejZwierc 14v (33); WujJud A8v (2); WujJudConf 79; RejPosWstaw [414] (3); BudBibKaw A2v; BiałKaz D4v; dziećiom ich ziśćił Pan Bog obietnice ſwoie. SkarŻyw 500, 103 (12); ArtKanc L (5); PaprUp D2; LatHar +8v (2); EWángelie [...] iáśnie pokázuią/ że on ieſt Chriſtuſem/ Meſſyaſzem/ ábo Krolem Zydowſkim: od Páná Bogá Pátryárchom y Oycom świętym [...] obiecánym WujNT przedm 31, s. 3 (3); PowodPr 13 (3); SkarKaz 41a (5); SkarKazSej 663b (3).

»Pan (Bog) objawi(a) (a. chce, a. raczy objawi(a)ć); od Pana objawiony« = Dominus annuntiat PolAnt [szyk zmienny] (55;1): GlabGad L4 (2); LubPs E3 (6); Leop VV v; KochZuz A2; BibRadz I 111b marg (2); BielKron 13 (5); LeovPrzep F2; RejAp 87; GórnDworz Z; HistRzym 28; RejPos 113 marg [2 r.] (4); KuczbKat 1; WujJud 61 [2 r.] (5); WujJudConf 141; BiałKaz D4v; CzechRozm 226; KochPs 214; Ale Pan Bog ktory táiemnice obiáwia/ y tę zdrádę tego krolá obiáwił. SkarŻyw 131, 15 (12); NiemObr 151; ArtKanc C13; KochWr 23; WujNT 440; SkarKaz 486b (5).

»Pan (Bog) obrał (a. wybrał, a. wybiera) (a. raczył obierać) od Pana (Boga) obrany (a. wybrany)« = Dominus elegii Vulg. PolAnt [szyk zmienny] (57;4): PatKaz II 24; LubPs B3v (4); KrowObr 55v (2); Leop Deut 12/5 (10); BibRadz Deut 18/5 (9); Ciebie Pan Bog (to ieſt Izráelá) wybrał ſobie zá lud oſobny ze wſzytkich ludzi BielKron 35v, 39 (7); GrzegRóżn K3; RejPos 56v (6); BiałKat 143v; RejPosWstaw 22; SkarJedn 47; SkarŻyw 241 (3); NiemObr 13 (2); KmitaPsal A4 (2); Byłá [Panna Maria] od Páná Bogá przed wieki obrána. LatHar 672, 413 (4); SiebRozmyśl F2v; PowodPr 4; SkarKaz 39a [2 r.] (5).

»Pan (Bog) odpuszcza (a. odpuści, a. przepuszcza, a. przepuści) (a. odpuszczać itp. raczy itp.), odpuszczenie obiecuje dać; od Pana Boga prosić odpuszczenia, wziąć odpuszczenie« = Dominus parcit Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (132:1;2:1): MiechGlab 69; WróbŻołt K6v; ZapMaz V S 2/335; SeklWyzn b3 (6); SeklKat I2 (3); RejKup d2 (2); wżdy mu namiłościwſzy pán grzéch iego przepuścić ráczył. MurzHist I2, I2v; MurzNT 73 (2); LubPs H3v (5); KrowObr A4 [2 r.] (7); Leop Ier 4 arg (3); BibRadz I 10a marg (3); BielKron 38v (8); RejAp 24v marg (6); HistRzym 37v; RejPos 54 (14); RejPosWiecz3 98v; BiałKat 171 (2); BielSat N4v; KuczbKat 220 (5); RejZwierc 2 (7); WujJud 55v (19); WujJudConf 9 (2); BiałKaz N; KarnNap D; SkarŻyw 125 (11); NiemObr 151; ReszHoz 123; WerGośc 230; ArtKanc L9v (3); grzeszek tym, niech Pan Bog odpusci ActReg 102; LatHar 132; WujNT 212; WysKaz 23 (9); PowodPr 11; SkarKaz 349a (3).

»Pan (Bog) opatrzy itp.; opatrzność Pana (Boga) itp.« [w opatrznością opatrza (1)] [szyk zmienny] (57;50): WróbŻołt tt8v; RejJóz G4; GliczKsiąż C (3); ále ten Pan y bydląthká y krucżąthká ná ich wołánie żywić á dziwnie opátrowáć racży. LubPs ff2v marg, P2v (4); Wizytko ieſt w opátrzeniu thám v Páná tego. RejWiz 107 (2); RejZwierz 54; BielKron 43v (3); RejAp 51v [2 r.] (6); OPáthrzność wielka á dziwna Páná náſzego/ tu ſie nam iáſnie okázuie RejPos 177v, 3 (67); GrzegŚm 45; RejZwierc 106v (3); KochPs 54 (2); Ták tedy opátrzeni y náucżeni od P. Bogá żyli w iego zakonie y boiázni/ y nápełnili ſwym narodem ziemię. SkarŻyw 271; Lud wybrány opátrzył Pan Bog práwem y porządkiem SkarŻyw 481 marg, 194 (6); CzechEpPOrz **; ReszHoz 137; Niech go Pan Bog ſtrzeże y zdrowo chowa y łáſką hoynie opátrzy ná ziemi LatHar 179, 596; SarnStat 1267; CzahTr K4.

»Pan (Bog) opuści (a. opuszcza) (a. opuścić, a. opuszczać raczy itp), odstąpi (a. odstępuje); opuszczony od Pana (Boga)« [w tym: odstąpi i opuści itp. (5)] = Dominus derelinquit Vulg, PolAnt; Dominus elongat a. recedit; derelictus a Domino PolAnt [szyk zmienny] (79:28;10): PatKaz II 7/63v; RejPs 103 (5); SeklKat E3v; Pan Bog cie nie opuśći ieſli będzyeſz ćichy. BielKom F5v; LubPs A4v (11); RejWiz 95v (10); Leop Is 49/14 (2); BibRadz Gen 24/27 (2); BielKron 40v (3); RejAp AA3 (16); gdy go Pan odſtąpił á opuśćił/ czo dáley tho więcey záwżdy poſtepował [!] w grzech RejPos 49v, 25 marg (35); BiałKat 338v; KuczbKat 375 [3 r.]; RejZwierc 126v marg (7); WujJud 118v; BudBib Thren 3/31 (2); KochPs 6 [2 r.] (4); SkarŻyw 369 marg; PudłFr 47; ArtKanc K10v [2 r.]; WujNT 232 marg (2).

»Pan (Bog) pocieszy itp.« = Dominus consolatur Vulg; Dominus fulcit PolAnt [szyk zmienny] (70): OpecŻyw 10; WróbŻołt k5v; RejPs 112v marg (3); RejJóz P8; GliczKsiąż C3 (2); LubPs Fv marg (9); Leop Is 49/13; BibRadz Gen 21 arg (3); Y obiáwiono ieſt przez iednego mnichá/ iż iuż Pan Bog racżył poćieſzyć krolá Polſkiego w potomſtwie. BielKron 349, 51v (6); Słuchayże co zá pociechę dawa Pan zá thy ſtałośći ich tym wiernym ſwoim RejAp 61v, 15 (6); RejPos 27 (19); RejZwierc 154v (2); BiałKaz D2v; KochPs 195; Długo płácżąc/ miał potym od Páná Bogá poćiechę. SkarŻyw 184, 142 (5); PudłFr 27; ArtKanc B19v; PaprUp E2; LatHar 569 (3); RybGęśli Bv; SiebRozmyśl [A2]v; SkarKaz 41b; WIelmożnym P. Pánom Cernym z Witowic etc. [...] Sługá naniżſzy dobrego zdrowia z wſzelákimi poćiechami od Páná Bogá wſzechmogącego/ wiernie mieć ná czáſy potomne życży. PaxLiz A2; A kogo pan Bog ná mále poćieſzy/ Nie dźiwuię mu że ſię dáley śpieſzy/ Lecż trzebá ſkromnie KlonFlis E.

»Pan (Bog) pomoże itp.« [w tym: tak mię Pan niech wspomoże itp. (w formule przysięgi, przyrzeczenia) (8)] = Dominus adiutor (est) Vulg, PolAnt; Dominus auxiliatur a. adiuvat; Dominus auxiliator est Vulg; Deus adiuvat JanStat [szyk zmienny] (135): KlerWes Av; WróbŻołt 7/11 (6); RejPs 48v (6); LibLeg 10/149v; ZapWar 1545 nr 2627; SeklKat F2v (2); RejKup O; Y wſpomnyeli że Pan ſam yeſt ich wſpomożenye LubPs R6v, A5 (21); KrowObr 189v; Idź/ áza cie Pan łáſką ſwoią podpomoże. RejWiz 179v, 50v (3); Leop 1.Par 18/6 (6); BibRadz *2 (4); BielKron 63v (4); RejAp 3v (4); Iż kto chodzi w ſpomożeniu Páná tego/ iuż tákowy záwżdy przemieſzkawa w ſwiętey obronie iego. RejPos 331, A6v (27); BiałKat 216 (3); RejZwierc 126v (5); RejPosWstaw 44v (2); MycPrz I [A3]; CzechRozm 205v; SkarJedn 183 (2); KochPs 60 (3); Iednák mu P. Bog pomagał/ iſz wżdy rząd y kárność ſię kośćielna napráwowáłá. SkarŻyw 291; iuſz od Páná Bogá pomoc máiąc/ dniá ſądowego cżekał SkarŻyw 390, 83 (7); IVż ſię zá pomocą páná Bogá náſzego dwoie kśiążek ná Wędźidło [...] Hieronimá Powodowſkiego [...] ſkońcżyło CzechEp 322, 7 (4); PaprUp Kv; Co abyś wáſzá kró: M. dokázáć mógł/ maſz nádzieię zupełną mieć w łáſce páńſkiéy/ żeć z łáſki ſwéy Pan Bóg dopomoże OrzJan 106; LatHar 576 (2); Ták iż śmiele mowimy: Pan mi ieſt pomocnikiem: nie będę ſię bał coby mi człowiek vczynił. WujNT Hebr 13/6; Ták mię pan Bog niech wſpomoże/ y ten święty Krzyż. SarnStat 41, 347 (4); PowodPr 14; Nákoniec to prawdźiwa Ewángelia/ do ktorey ſámá ręká Bozka przyſtępuie/ y w ktorey P. Bog ſam roboty pomaga/ iáko tu mowi ś. Márek/ iż Apoſtołom w rozśiewániu Ewángeliey pomagał P. Bog SkarKaz 241b, 41a (4); Przyidźie nam poiedynkiem/ wziąwſzy Páná Bogá ſámego ná pomoc/ o ſobie y o oyczyznie ſwey rádzić. VotSzl B2v, B3v (3); Y oto ćię podpomogł Pan Bog, y ieſzcze cię Podpomoże. CiekPotr 89; PaxLiz B3v.

»Pan (Bog) ratuje (a. poratuje) (a. ratować raczy itp.), ratunk dawa (a. doda ratunku), jest ratunk(iem), (z) ratunkiem nie omieszka; ratunk Pana (Boga), od Pana« = Dominus adiuvat a. auxiliatur a. salvum facit a. respicit a. servat PolAnt [szyk zmienny] (31:6:5:3;7:1): ale pan moy nigdy mnie rátowáć czáſu ſwego nieomieſzkał. RejPs 24v; KromRozm III L3v; Diar 22; LubPs D4v marg (16); RejWiz 132v; RejZwierz 43v; BibRadz 2.Reg 8/14 (8); RejPos 127 (5); BudBib Is 50/7 (3); CzechRozm 205v; á pan w ich fráſunku Prędkiego ſmutnym dodał rátunku. KochPs 164, 24 (12); ZawJeft 12; LatHar 414; CzahTr H4.

»Pan (Bog) (roz)kazał (a. rozkazuje, a. przykazał, a. rozkaże) (a. raczy rozkaz(ow)ać), dał przykazanie; rozkazanie (a. przykaza) Pana (Boga), od Pana Boga; od Pana (Boga) rozkazan(y)« [w tym: przykazał, rozkazał (2)] = Dominus loquitur a. praecipit; mandatum a. praeceptum Domini Vulg, PolAnt; Dominus dicit a. imperat a. iubet a. mandat; praeceptum a Domino Vulg; sermo a. vox Domini PolAnt [szyk zmienny] (401:1;49:2;11): OpecŻyw 7; OpecŻywSandR nlb 2; SeklWyzn 2 (4); SeklKat B3 (18); RejKup B (4); MurzNT 18v (4); Diar 46 (2); DiarDop 102; MrowPieś A4; GliczKsiąż B6v (4); LubPs T5v marg (3); GroicPorz i2v (3); KrowObr 34v (16); iáko Pan roſkazał/ ták ſie záchowywáć. RejWiz 161v, 61v (7); Leop Gen 7/5 (44); BibRadz Gen 2/16 (45); BielKron 1 (41); KochZg A2; OrzQuin L2v; LeovPrzep Iv; RejAp BB8 (44); gdyż záwżdy nád káżdym ieſth pilna ſtraż Anyołow ſwiętych s przykazánia Páná tego. RejPos 276v, 14v (71); BiałKat 23v (6); KuczbKat 10 (8); RejZwierc 4v [2 r.] (22); WujJud 46v marg (13); WujJudConf 3v (3); RejPosRozpr c2 (2); RejPosWstaw [413]v (2); BudBib Thren 3/37; HistHel B3 (2); MycPrz II B2v; BiałKaz F3; SkarJedn 61; Kazał pan/ á w południé noc gęſta wſtáłá KochPs 158; SkarŻyw 32 [2 r.] (29); StryjKron 6; CzechEp *3 (2); NiemObr 72; ReszPrz 13; ReszList 146; WerGośc 210 [2 r.] (5); ArtKanc N11v (2); GórnRozm E3v; KmitaPsal A5; ZawJeft 33; GrabowSet S; LatHar 128 (2); WujNT Act 10/33 (3); SarnStat 897; PowodPr 18; SkarKaz )(3v (17); SkarKazSej 657b (7).

»Pan (Bog) strzeże (a. przestrzega, a. postrzeże) (a. raczy strzec), (jest) stroż(em); być na straży u Pana, mieć straż od Pana; straż Pana« = Dominus custodit Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (72:18;4:1;4): WróbŻołt qq4v (2); RejPs 135v (5); A pilnie ten pan ſtrzeze ſercza niewinnego RejJóz P3, A5v (4); MurzHist G4v; KromRozm III G2v; LubPs G marg (16); RejWiz 70 [2 r.] (5); Leop Ps 144/20 (2); BibRadz *3 (5); BielKron 91v (2); OrzQuin L (2); Prot B4; RejAp AA6 (7); HistRzym [89]; A gdyż to pewnie wieſz/ iż ták możny Pan nád tobą ſtraż dzierży RejPos 139, 37 (17); KuczbKat 405; RejZwierc 124v (8); BudBib Iudic 13/19; MycPrz I Bv; CzechRozm 200; Pan ieſt ſtróżem przychodniowi KochPs 212, 5 (7); SkarŻyw 403 (3); PaprUp F4v (2); ActReg 88; LatHar 68 [2 r.] (3); KołakSzczęśl B4.

»Pan (Bog) wybawi(a) (a. zbawi(a)) (a. wybawi(a)ć itp. raczy itp.), jest wybawicielem (a. zbawienie); wołać wybawienia od Pana« [w tym: wybawia, zbawia (1)] = Dominus liberat Vulg, PolAnt, Modrz; Dominus (est) liberator PolAnt, Modrz; Dominus ſacit salua. servat PolAnt [szyk zmienny] (74:4; 1): TarDuch A5; WróbŻołt 19/7 (6); LibLeg 10/114; RejPs 50 (4); RejKup i6v (2); MurzHist F4v (4); LubPs B6 (21); KrowObr 96v (3); RejWiz 71; Leop 2.Par 32/11 (3); RejZwierz 43v; A ták Pan wybáwił Ezechiaſzá y mieſzczány Ierozolimſkie z rąk Sennácherybá BibRadz 2.Par 32/22, 1.Reg 11/13 (8); BielKron 32 (2); RejAp 83v; RejPos 271; WujJud 98 (2); WujJudConf 109v; BiałKaz Cv; BudNT Cc2v marg; ModrzBaz 124v [2 r.]; KochPs 117 (2); SkarŻyw 249 (5); niech mię Pan zbáwi wſzyſtkiego złego StryjKron 125; WujNT 448 (4).

»Pan (Bog) wysłucha(wa) (a. usłucha) (a. wysłucha(wa)ć itp. raczy itp.), prędek itp. jest ku wysłuchaniu; Pan wysłuchający; wysłuchan(y) od Pana (Boga), u Pana Boga« = Dominus exaudit Vulg, PolAnt; Dominus audit a. oboedit PolAnt [szyk zmienny] (83:3;1;5:1): Kto odwráca ſluch ſwoy od vbogiego/ táki gdy będźie wołał pan bog go niewyſlucha. March1 A4; OpecŻyw 1v; TarDuch A7v (2); March3 V3v; WróbŻołt 4/2 (2); RejPs 49v (4); SeklKat F3 (3); RejKup b4; GliczKsiąż C3 (2); LubPs B5 (19); KrowObr 215; RejWiz 181v; Leop Ps 27/6 (4); BibRadz Ios 10/14 (6); BielKron 49v (5); GórnDworz T3; RejPos 48 (8); iáko [kapłan] v páná Bogá nie ma być wyfłuchan/ gdy zá vmárłé prośi? BiałKat 356, 193v (3); KuczbKat 355 (2); RejZwierc 145v (4); WujJud 55v; BudBib Eccli 34/26; HistHel B3; BiałKaz Dv [2 r.]; KochPs 28 [2 r.]; SkarŻyw 117 (9); KmitaPsal A4v; ActReg 124; LatHar [+10]v (3); SkarKaz 455a.

»Pan (Bog) (za)chowa (a. zachowawa itp., a. uchowa) (a. (za)chować raczy); Panu nietrudno zachować; zachowany od Pana« = Dominus salvat Vulg; Dominus custodit a. eripit PolAnt [szyk zmienny] (107;1;1): PatKaz II 68v; LibLeg 7/36v; RejPs 55; Dayże cie pan Bog chował nam na długie czaſzy RejJóz L7, B4 (3); RejKup Ov; MurzHist Ev; Diar 49; LubPs B3v (33); RejWiz 152v (2); Leop 1.Par 18/13 (3); BibRadz *3 (5); BielKron 64 (2); OrzQuin X4v; Prot B2; LeovPrzep F3; RejAp BB4v (13); GórnDworz R7v; RejPos 37v (8); BiałKat 141; HistLan B3v; RejZwierc 136 (2); BudBib Esth 15/5; BiałKaz H3v (2); CzechRozm 255v; KochPs 39 (2); SkarŻyw 270 (5); CzechEp 8 (2); NiemObr 15; ReszHoz 139; PudłFr 13; ále we wſzyſtkim inem byłoby po Iſzpáńſku/ czego nas vchowa Pan Bog/ bo tám y winne/ y nie winne palą. GórnRozm D2, B4; LatHar 179; WujNT 96 (2); KołakSzczęśl B3v (2); SiebRozmyśl [A3]; PowodPr 46; SkarKaz 41a; PaxLiz D3v.

»Pan (Bog) zakazuje (a. zakazał) (a. raczy zakazować); zakazanie od Pana« = dixit Dominus PolAnt [szyk zmienny] (50;1): RejJóz A8 (2); gdys pan Bog wſziſtkym poſpolu zakazuie/ Niezabiay SeklKat 14, D3 (13); LibMal 1554/190v; KrowObr A2v (4); RejWiz 134 marg (2); BibRadz Deut 2/9 (2); nie mogę tego vcżynić/ bo mam zákazánie od Páná. BielKron 83, 36 (3); RejPos 180v (3); KuczbKat 240 (3); RejZwierc 1v marg (5); WujJud 46v; WujJudConf 74v (3); SkarŻyw 59 (4); ZawJeft 33; PowodPr 28; SkarKaz 315a marg; SkarKazSej 702a (2).

»Pan (Bog) się zlutował (a. zlitował, a. ulitował), ma itp. litość (a. lutość)« = Dominus misertus a. propitiatus est Vulg [szyk zmienny] (10:4): Leop 2.Reg 24/16 (4); BibRadz Iudic 10 arg; RejPos 15 (4); BiałKat 146; będziem w tym odmęćie pływáć/ áż ſie Pąn Bog nád námi zlituie. BielSpr cv; Ale dźień idzie/ kiedy Pan nádemną Litość okaże KochPs 63, 162; ArtKanc Q19v.

»Pan (Bog) zmiłuje się (a. raczy itp. się zmiłować), czyni itp. miłosierdzie, przedłuża zmiłowania (a. z zmiłowanim), użył miłosierdzia; zmiłowanie od Pana« = Dominus misere(bi)tur Vulg; misericordiam dat a. facit; misericordia a Domino PolAnt [szyk zmienny] (56:5:2:1;1): PatKaz III 89; HistJóz A3v (2); WróbŻołt 76/10; RejPs 96v [2 r.] (4); SeklKat E3v; MurzHist Fv (2); Tu w ten cżás Pan okazał mnie miłoſyerdzie ſwoye. LubPs V3v, T3v marg (7); RejWiz 137; Leop Num 6/24; RejZwierz 110; BibRadz Gen 39/21 (7); Po tym przeſtrachu/ Pan Bog ſie racżył nád námi ſmiłowáć żeſmy źiemię vyrzeli BielKron 444v, 29 (13); Mącz 406c; HistRzym 124v; RejPos 18 (8); BielSat H2; RejZwierc 2 (3); WujJud 52v; BudBib Tob 11/14; BudNT 1.Cor 7/25; SkarJedn 167; KochPs 60 (2); SkarŻyw 135; SkarKaz 349b (3).

»żywie, żyw(y) (jest) Pan (Bog); żywę ja Pan Bog; „żywę ja” mowi Pan« [formuła biblijna lub z Biblii przyjęta poświadczająca prawdziwość tego, co się mówi] = vivit Dominus Vulg, PolAnt; vivo ego, dicit Dominus Vulg [szyk zmienny] (28:16;1;4): RejJóz I4v; Zywie Pan/ yż godzien ieſt śmierći/ ktory tákową rzecż vcżynił Leop 2.Reg 12/5, Ruth 3/13 (18); O iákoć Pan żywie żeć go on ſam zábiie BibRadz 1.Reg 26/10, Ier 16/14 (4); Zyw Pan Bog/ iákociem przyſiągł tákże vcżynię BielKron 74, 53v (11); SarnUzn E2v; RejPos 27 (3); RejPosWiecz3 98; BiałKat 141; GrzegŚm 23; BudBib Ier 44/26; HistHel Bv (2); CzechRozm 5 (2); SkarŻyw 227; WujNT Rom 14/11; JanNKarGórn H.

Frazy potoczne: »da(li) Pan (Bog)« [w tym: tym inf (1), inf (1)] [wyraża nadzieję na przyszłość lub potwierdzenie mówienia prawdy] (65): LibLeg 9/54v; rzekną mu niektorzy/ będźiéć dobrze dáli pán Bóg MurzHist I4; MurzNT A4; Diar 76 (2); LubPs A5v; BibRadz *4v; OrzRozm F2v; SienLek 196 [2 r.]; RejAp AA4 (2); GrzepGeom B3v; HistLan E2 (2); WujJud 135; MycPrz I A2v (2); BudNT Ff8v; á ták iuż dobra noc: iutroć ſie záś da Pan Bog ſtáwię. CzechRozm 40, A6v (6); KochPs 28 (5); SkarŻyw 134; KochTr 5; CzechEp 10 (9); NiemObr 112; KochEpit A3v; Owa da Pan Bog vyrzeć ćię ſpołecżnie/ Gdzie tłumy świętych Páná chwalą wiecżnie. WisznTr 17; PaprUp F3v; ActReg 14; KochCzJan A3; OrzJan 34 (3); Da Pan Bog/ iż nieprzyiaćiele twoi/ ktorzyby ná ćię powſtáli/ vpádną przed tobą. KołakSzczęśl B3v; JanNKar B; Vmyſlnie da pan Bóg nicem nie zbłądźił áni odmięnił. SarnStat 168, *4 (6); VotSzl E2 (3); CzahTr A3; SkarKazSej 674a (3).

»dałby to Pan Bog [(a)by, żeby]« (8): GórnDworz Ee6v; WujJud 157v; ModrzBaz 64v; O dałby to Pan Bog/ by y ſam X.A. ſłowá ſwoie vważáć vmiał/ y inſzy/ żeby ná nie pámiętáli. NiemObr 143; ReszList 180; OrzJan 47; PowodPr 4 (2).

»idźże (a. idziż) z Panem Bogiem« (2): ForCnR B2; Idzże iuż z Pánem Bogiem w pokoiu CzechRozm 21.

»Pan Bog z nami« [w funkcji okrzyku wyrażającego emocję] (1): Pan Bog z nami czo to widzę za piąniądze [!] w życie RejJóz N6.

»wie(ż) to Pan Bog« = nie wiadomo [szyk zmienny] (28): RejJóz Pv; LubPs ee6 marg; RejWiz 15; Pan Bog wie ná co potym przyidźie. BielKron 476, 239 (3); Prot C4v; káżdy ſie płáwić muśi do brzegu ſwego/ á wieſz to Pan Bog gdzye przypłynie RejPos 316v, 57v (8); RejZwierc 48 (5); Strum L4; BiałKaz K2; GórnRozm Av; ActReg 147 (4); SkarKazSej 659a.

Zwroty: »bać (a. obawać) się, lękać się, bojący się, bojaźń, strach Pana (Boga); bojaźń ku Panu« = timere Dominum Vulg, PolAnt, Modrz; timens Dominum Vulg, PolAnt; pavere Dominum PolAnt [szyk zmienny] (167:6:11:12:1;1): TarDuch A3v; WróbŻołt qq7 (3); RejPs 167 marg (4); SeklKat E3v [2 r.] (4); RejKup ee7v; MurzHist B2v (2); MurzNT 88v; BielKom B6; GliczKsiąż P6 [2 r.]; LubPs D2v (26); O mizerny tzłowietze/ coſz wżdy piſzeſz/ y iáko ſię Páná Bogá nieboiſz KrowObr 203, A4 (19); RejWiz 192v; Leop Lev 19/32 (15); BibRadz Deut 13/4 (22); BielKron 44 (2); OrzQuin T3 (2); RejAp 34 (4); RejPos 3v marg (17); BiałKat 33v [2 r.]; GrzegŚm A2; RejZwierc 205v; BudBib Eccli 15/1; CzechRozm 133 (3); ModrzBaz 17 (2); SkarJedn 190 (2); KochPs 5; SkarŻyw 99 (15); CzechEp 177; NiemObr 61 (6); KlonŻal C3v; KochMRot B (2); ArtKanc N13v (3); PaprUp E2v; GostGosp 6; Phil L2; LatHar 52 (2); Boiącemu ſię Páná Bogá dobrże będźie cżáſu oſtátniego KołakSzczęśl B4, B3 (4); WujNT 861 (3); WysKaz 3 [2 r.] (5); SkarKaz )(3v (5); GosłCast 35; SkarKazSej 661a (7).

»bluźnić Pana (Boga), przeciw Panu Bogu; bluźniący Pana Boga; (z)bluźnienie (a. bluźnirstwo) Pana Boga, przeciw(ko) Panu« = probris afficere Dominum PolAnt [szyk zmienny] (32:1;1;2:2): SeklKat F3v (3); LubPs C2v (2); GroicPorz 114v; I iáko theſz tám Imię Boże ná dáremne bierzećie/ y Páná Bogá bluznićie KrowObr 88, B (21); RejWiz 155v; BibRadz 2.Par 32/17 (2); RejAp 136; RejZwierc [283]; WujJud 77; żadna pieś przy bieśiedźie Wdźięczniéy mu w vchu nie brzmi/ iáko bluźnienié Przećiw pánu KochPs 15; WujNT 537; SkarKazSej 699a (3).

»błogosławić, dobrorzeczyć Pana (Boga); błogosławić, dobrorzeczyć, błogosławieństwo dawać Panu (Bogu); błogosławiony Pan (Bog)« = benedicere Domino a. Dominum Vulg, PolAną benedictus Dominus PolAnt [szyk zmienny] (32:8;10:15:1;2): WróbŻołt 103/35 (3); BEdę dobrorzecżył Páná cżáſu wſzelákiego LubPs Iv, I3v (24); Leop 2.Par 20/26 (5); BibRadz Gen 9/26 (9); BielKron 45; RejAp 128v; Támże oná pánná z wielkim weſelem błogoſłáwiąc Páná ſwoiego/ powiedzyáłá ty ſłowá RejPos 303v, 19 (8); GrzegŚm 2; KuczbKat 285; RejZwierc 199v; BudBib Tob 4/20; SkarJedn 313; KochPs 153 [2 r.]; ArtKanc Q20 [2 r.]; LatHar 2 (7); JanNKarGórn G4; SiebRozmyśl F4.

»chwalić Pana (Boga) itp.; chwała niech będzie Panu (Bogu) itp.« = laudare Dominum Vulg, PolAnt, Modrz; adorare Dominum, benedicere Domino Vulg, PolAnt; afferre Domino gloriam a. honorem, benedicere Dominum, dare Domino gloriam, ponere Domino honorem Vulg; Dominum colere a. confiteri, Domino dare confessionem a. honorem PolAnt [szyk zmienny] (530;41): OpecŻyw 38; PatKaz II 75v; HistJóz E3v; TarDuch A3v (2); pochwalaycie pana boga wſzelka ziemio WróbŻołt 97/4, 7/18 (36); RejPs 35v marg (18); SeklWyzn a3v (6); RejJóz P7v (3); SeklKat E4v (9); RejKup Tv; MurzHist C (2); MurzNT 76 [2 r.] (3); GliczKsiąż C7v; LubPs A5v (74); KrowObr 24v (12); RejWiz 52 marg (5); Duſſo moiá chwál Páná/ ábowiem wyſwiebodził Ieruzalem Leop Tob 13/19, Ios 7/19 (30); OrzList a4v; LeszczRzecz A2 [2 r.]; RejZwierz 104v (2); BibRadz *5 (37); OrzRozm D3; BielKron 11 (7); Mącz 87a (3); OrzQuin V2v; SarnUzn C3v (4); RejAp 53v [3 r.] (27); HistRzym 132; RejPos 13v (46); RejPosWiecz3 99; BiałKat 33v (6); GrzegŚm 22 [2 r.]; KuczbKat 295 [3 r.] (9); RejZwierc 32v (4); WujJud 50 (12); áby wſzyſcy poddáni náſzy/ nie inácżey Páná Bogá chwalili/ iedno tą drogą ktorą Piotr święty Apoſtoł Rzymiánom podał WujJudConf 21, 53 (5); RejPosWstaw [1103]; BudBib Iudic 13/16; HistHel [A2] (2); MycPrz I [D] (2); BiałKaz F3 (2); BudNT Rom 15/11; CzechRozm 121v (3); ModrzBaz 55v [2 r.]; SkarJedn 236 (2); Oczko [40]v; Z tąd lutnia moiá pánu chwałę dawa. KochPs 39, 32 (32); SkarŻyw 51 [2 r.] (33); CzechEp 6 (6); NiemObr 129 (2); KlonŻal C3v; ReszPrz 57 (2); ReszList 158 (5); WisznTr 17; ArtKanc B3 (17); ZawJeft 16 (3); iesli prawda Pąn Bog zato niech bedzie pochwalon. ActReg 61, 32 (3); GostGosp 1; GrabowSet Dv [2 r.] (11); LatHar [+11]v (26); WujNT przedm 28 (22); JanNKarGórn G4v; Z czego bądź pánu Bogu w Tróycy iedynému chwałá wieczna SarnStat 1020; SiebRozmyśl F4 (2); PowodPr 35 (3); A coż nas lepiey y ſtáteczniey vweſelić może/ iedno chwałá Páná náſzego SkarKaz 244a, 421b (5); SkarKazSej 678b (2).

»da(wa)ć itp. cześć, czci oddawanie Panu (Bogu); czcić Pana (Boga); cześć (niech będzie itp.) Panu (Bogu); cześć (a. uczczenie) Pana (Boga); Pan ma cześć« = afferre Domino gloriam, adorare Dominum, dare Domino honorem a. gloriam Vulg; honorare Dominum PolAnt [szyk zmienny] (56:1;16;10;9;1): PatKaz I 10v; PatKaz II 75v; dał poſtawić wielki ołtarz na cżeſć Panu Bogu. MiechGlab [88]; WróbŻołt 28/2 [2 r.]; RejJóz Q3; RejKup Tv (2); GliczKsiąż C7v; LubPs X5 [2 r.] (7); KrowObr 220 [2 r.]; Synu ćći Páná/ á będzieſz zdrow Leop Prov 7/1, 1.Reg 15/30 (11); BibRadz *5 (2); SarnUzn C3v (3); RejAp 54 [2 r.] (2); GórnDworz Hh6v; RejPos 61 (2); KuczbKat 220 [2 r.] (4); WujJud 54v; WujJudConf 54; KarnNap E4v; KochPs 32 [2 r.] (13); SkarŻyw 286 (4); NiemObr 68; ReszList 161; ArtKanc F15; ZawJeft 17; GostGosp 1; GrabowSet V4; LatHar + 8 (11); WujNT 783 (2); WysKaz )?(2v; Gdy Páná náſzego cześć Pogánie y inni niewierni gubią [...] SkarKaz 244b, 244a marg (3); SkarKazSej 671a.

»(d)ufać Panu (Bogu) itp.« = in Domino confidere a. sperave Vulg, PolAnt; credere in Domino Vulg; Domino credere a. fidere a. fiduciam habere, inniti super Dominum PolAnt [szyk zmienny] (223): TarDuch A2v (4); FalZioł II 5d; WróbŻołt H8v (4); RejPs 54v (14); SeklKat D4v; Iż bieda ċłeku grzeſſnemu Kdy nieduffa panu ſwemu RejKup p3, Qv (9); MurzHist E4 (2); MurzNT 28v; KromRozm II 12v; Vfayże w Pánu Bodze tu zawżdy beſpyecżnye LubPs L4v, Bv (40); KrowObr 149 (2); RejWiz 55v (3); Leop 2. Par 20/20 (13); izali kto był záwſtydzon ktory mocnie ſwe vfánie położył w Pánu. BibRadz Eccle 2/10, *4 (23); RejAp 22 (5); RejPos 16 (46); BiałKat 48v; Do Nádzieie przybędzie wnet Státecżna myſl/ á nieomylne dufánie o Pánu ſwoim. RejZwierc 127v, 14v (8); WujJudConf 213v; BiałKaz F3 (3); KochPs 16 (10); SkarŻyw 36 (9); CzechEp *4 (3); CzechEpPOrz **4v; NiemObr ktv (2); ReszHoz 118; ArtKanc Q9; GrabowSet G2 (2); LatHar 161 (2); Iob święty dla vfnośći wielkiey w Pánu Bogu [...] nápełnion był od Páná Bogá okwitośćią bogactw KołakSzczęśl C3, B4v; WujNT 552 (2); SkarKaz 41a (2); CzahTr A4 (2); SkarKazSej 658a; SzarzRyt B2.

»dziękować Panu (Bogu) itp.« = Domino gratias agere itp. Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (223): LibLeg 4/26; Náſycenichmi podźiękuymyż pánu bogu March1 A4v; OpecŻyw 16v (3); PatKaz II 62v (4); GlabGad P8v; March3 V6; RejPs 23 (7); SeklWyzn Fv [2 r.]; RejJóz A5 (3); SeklKat A5 (7); RejKup p4v (2); MurzHist A4 (3); MurzNTSekl A2; BielKom G5v (2); GliczKsiąż C3v (2); LubPs C2 marg (38); KrowObr A3v (15); RejWiz 73v; Vpominánie ku dobrym vcżynkom y ku cżynieniu dzięk Pánu Bogu. Leop Ps 107 arg (5); BibRadz *4v (7); OrzRozm D (3); BielKron 11 (33); GrzegRóżn K4; Macte virtute puer esto, Dziękuy pánu Bogu zá tę cnotę którą cie obdárził Mącz 203a, 119a (3); OrzQuin L2 (3); SienLek a4v (2); RejAp CC4 (5); GórnDworz R7v; HistRzym 46v (4); RejPos 13v (12); BiałKat 196 (5); GrzegŚm [A2]; HistLan E2; KuczbKat 35 (2); w pokorze á z dziękowániem Pánu Bogu ſwemu/ vżywał w ſkromnośći káżdego dáru RejZwierc [193]v, 139v (5); WujJud a8 (3); RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [1103]v (2); MycPrz II C3v; Strum H4v; BiałKaz Cv; CzechRozm 77v (2); KarnNap C2; ModrzBaz 36v; SkarJedn A6v; Oczko 23 (2); KochPs 20 (6); dziękował Pánu Bogu zá pewną nádzieię odkupienia ſwego SkarŻyw 479, 3 (32); CzechEp 66 (2); NiemObr 17 (2); ReszPrz 92; ReszList 145; bądźćie nápełnieni Duchem świętym [...] śpiewáiąc y gráiąc w ſercach wáſzych Pánu/ záwżdy dźięki wzdawáiąc zá wſzyſtkie rzecży WerGośc 268; KochPieś 44; ArtKanc E15 (5); KmitaPsal A5v; PaprUp H4v; ActReg 56 (3); Niech będzie Pánu memu/ z chwałą wiecżna dźięká GrabowSet R2v, X3v; LatHar 4 (14); RybGęśli Dv; WujNT przedm 27 (7); SkarKaz 2b (7); CzahTr K4; PaxLiz E (2); SkarKazSej 692b (2).

»miłować Pana (Boga) itp.; rozkochać się w Panu itp.; miłość ku Panu (Bogu) itp.« = Dominum diligere Vulg, PolAnt, diligens Dominum Vulg [szyk zmienny] (126;5;30): OpecŻyw 1v (2); tylko ſie nad wſſytko yne dobro roskochawali wtobye panu ſwoiem RejPs 91, 45v (5); SeklWyzn a4v; SeklKat B3v (5); RejKup b2 (4); MurzHist A4v (2); MurzNT 101; KromRozm II 12; GliczKsiąż P6; moye kochánye/ Ni wkim nyechay nye będzye yedno w moim Pánye LubPs O6v, Cv (7); S tąd by ſye mnożył pokoy poſpolity/ s tąd miłoſć ku pánu Bogu GroicPorz mm4; KrowObr C4 (4); Leop Deut 6 arg (2); BibRadz Ios 23/11 (3); OrzRozm E4; BielKron 45v; RejAp 9v (5); GórnDworz Hh6v; HistRzym 54 (2); Gdyż ſłyſzyſz [...] iácy tám [w Jerozolimie] byli miłoſnicy Páná twoiego. RejPos 196v, ktv (42); RejPosWiecz3 99 [5 r.] (6); BiałKat 1 (2); KuczbKat 280 (2); RejZwierc 128v (2); WujJud a2v (5); BudBib Tob 14/8; CzechRozm 145v; KarnNap D3v; SkarJedn A5v; KochPs 43 (2); SkarŻyw A2v (18); ReszList 148; WerGośc 208; ArtKanc M3; LatHar +++ (3); KołakSzczęśl B3 (2); Będźieſz miłował Páná Bogá twego ze wſzytkiego ſercá twego WujNT Matth 22/37 (3); żebyś świátem tym obłudnym prawdziwie pogárdziłá/ á Páná Bogá twego/ [...] ſię rozmiłowáłá. WysKaz 48, )?(2v; y ábyś miłował Páná Bogá twego PowodPr 85; SkarKaz 41a (8).

»modlić się Panu (Bogu) itp.« = orare ad Dominum a. coram Domino Vulg, PolAnt; adorare Dominum a. propter Dominum, deprecari faciem Domini, effundere precem Domino, orare Dominum, rogare coram Domino Vulg; orare super Dominum, precari ad Dominum, rogare Dominum PolAnt [szyk zmienny] (185): PatKaz II 58 (2); PatKaz III 152; dawaycie panu bogu modłę w prżybythku ſwięthym iego. WróbŻołt 28/2, aa2v; RejPs 127 marg (3); SeklWyzn e4; SeklKat G2 (2); MurzHist E3v (3); MurzNTSekl A2; GliczKsiąż C4v (2); W Tym Pſalmie ieſt modlitwá ku Pánu Bogu duſze ſkruſzoney LubPs B4v, A5 (9); KrowObr 50v (4); á będzie ſie kápłan modlił zań y zá grzech iego przed Pánem Leop Lev 19/22, Ex 8/30 (17); BibRadz Ex 10/17 (18); Enos ſyn ktory napirwey pocżął chwalić modlitwámi Páná ſtworzycielá ſwoiego BielKron 3v, 12v (37); Cultus DEI, id est, adoratio, Chwałá boska. Módlenie ſie ku Pánu Bogu. Mącz 60a, 113c (7); SarnUzn B2; á prośili Moiżeſzá áby ſie z nimi modlił weſpołek do Páná RejAp 135, 175v (3); HistRzym 53v (4); iż Páweł s. y inſze piſmá powiedáią/ iż káżdy ma być vſtáwicżnie ná modlitwie v Páná ſwego. RejPos 214, 139v (8); BiałKat 151; KuczbKat 365 (4); RejZwierc 200v (3); WujJud 56v (6); WujJudConf 53 (2); BudBib 2.Mach 2/10 (2); MycPrz II C3; BudNT Act 8/23[24]; CzechRozm 2v (2); Modliłem ſię/ powiáda/ zá ćię Pánu y odpuśćił grzechy twoie SkarŻyw 319, 31 (19); CzechEp 24; NiemObr 151; ReszHoz 127; ReszList 157 (3); PaprUp L3v; LatHar +8 (5); WujNT Act 8/24 (2); SiebRozmyśl Bv; SkarKaz 350b (2); SkarKazSej 663a; KlonFlis B.

»naśladować Pana (Boga); naśladowca (a. naśladownik), naśladowanie Pana« = sequi Dominum Vulg [szyk zmienny] (43;2:2): RejPs 49v (6); LubPs B; Leop Num 32/15 (5); BibRadz Deut 13/4 (2); BielKron 84v; GórnDworz Gg4v; káżdy Krześćiáńſki cżłowiecże/ ktory ſie miánuieſz być wiernym náſládownikiem Páná ſwego RejPos 126, 49 (26); RejPosWiecz2 90v; BiałKat 38v; SZczęśliwi/ [...] Którzy páná [...] náśláduią. KochPs 179; GrabowSet B4; WysKaz 26.

»nawrocić (a. (na)wracać, a. wrocić) (się) do Pana (Boga), ku Panu (Bogu); nawrocenie (a. nawracanie) ku Panu (Bogu), do Pana Boga« = ad Dominum converti a. reverti Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (29:19;4:3): SeklWyzn f4v; napominał go aby śię Szatánowi wodźic [!] niedáł/ ale śię nawrocił ku panu Bogu MurzHist I2, B (3); MurzNT 96; KrowObr 70; Leop Deut 30/2 (8); BibRadz I 136b marg (5); LeovPrzep b3; RejAp 20; RejPos 9 (7); BiałKat 376; KuczbKat 205; WujJudConf 246v; BudBib Tob 14/7; SkarJedn 323 (4); SkarŻyw 107 (10); NiemObr 83; ArtKanc E10v; LatHar 686; KołakSzczęśl B4 [2 r.]; WujNT Luc 1/16 (2); PowodPr 57; SkarKazSej 707b.

»obrazić (a. obrażać), (roz)gniewać (a. przegniewać), obrażający Pana (Boga)« = irasci Dominum PolAnt [szyk zmienny] (39:32:1): WróbŻołt qq7; RejJóz B6; SeklKat G3; RejKup q6v (3); MurzNT 28 (2); LubPs O4 (2); GroicPorz y4 (2); KrowObr 47v (2); RejWiz 130v (3); Leop 2.Par 32 arg (2); RejZwierz 132v; BibRadz Gen 18/30 (2); Bo ieſli ná to dbać nic nie będziecie/ Páná przećiw ſobie rozgniewacie BielKron 45v, 3 (6); RejAp 29v (2); RejPos 33 (14); RejZwierc 74 (2); troiáko Páná Bogá obrażamy/ ſercem/ ięzykiem/ y vcżynkiem WujJud 93; MycPrz IIA4; BiałKaz M4; KarnNap C (5); KochPs 117 (2); SkarŻyw 92 (5); WerGośc 221; GórnRozm M2v; Phil L4; LatHar 3 (3); WujNT 489; SkarKaz 348b [2 r.]; SkarKazSej 701a.

»odpoczywać (a. spoczywać), odpoczywający w Panu(-ie) (Bodze)« [szyk zmienny] (5:1): KromRozm I G4; Potym vmárł odpocżywał w Pánie Bodze/ máiąc lat wieku swego LIIII. BielKron 90, 86v; RejAp 124; WisznTr 6; LatHar 325.

»ofiarować Panu (Bogu) itp.; ofiara (czyniona) Panu (Bogu)« [w tym: ofiarować ofiarę, ofiara ofiarowana itp. (31)] = Domino immolare a. sacrificare, offerre Domino a. coram Domino Vulg, PolAnt; immolare coram Domino, libare Domino Vulg; adducere oblationem Domino, adolere in holocaustum Domino, elevationem Domino dare a. elevare, facere Domino holocaustum a. oblationem, sacriflcare coram Domino, suffire holocaustum Domino PolAnt [szyk zmienny] (226;31): PatKaz II 39v; PatKaz III 104v; WróbŻołt G3 (7); RejPs 39 (3); SeklWyzn a2v (2); RejKup Nv; KromRozm I D4 (2); LubPs B3v (7); KrowObr 102v (11); RejWiz 155; Przyſſedłem offiáry cżynić Pánu Leop 1.Reg 16/5, 8 arg (40); RejZwierz 105; BibRadz Gen 4/3 (53); BielKron 2v (14); offerre significat, Dáć ofiárę/ Ofiarowáć co pánu Bogu ku czći. Mącz 123d, 170c; RejAp 131 (2); HistRzym 99v; RejPos 10v (15); BiałKat 258v (4); Abowiem w onym tylko mieśćie [w Jerozolimie] godźiło śie Pánu Bogu Ofiáry cżynić. KuczbKat 80, 190 (6); RejZwierc A3v (2); WujJud 184 (5); RejPosWstaw [1103] (2); BudBib 3.Esdr 8/65[66] (2); KamNap C; SkarJedn 317; Práwie to byłá woniáiąca y wdzięcżna ofiárá Pánu Bogu/ ktora ná krzyżu/ zá złośći ludzkie záwiſnęła SkarŻyw 271, A2v [2 r.] (21); LatHar +8v (5); gdyby chleb y kielich Páńſki [...] nie był Pánu Bogu ná ołtarzu zá ofiárę nowego teſtámentu ofiárowány WujNT 604, Act 13/2 (5); WysKaz 39; SkarKaz 121b [2 r.] (5); SkarKazSej 668b (2).

»opuścić (a. opuszczać) Pana (Boga); odstąpić (a. odstępować) Pana (Boga), od Pana (Boga); odsta(wa)ć, odstanie od Pana« [w tym: odstąpić a opuścić itp. (2)] = Dominum derelinquere, a Domino recedere Vulg, PolAnt; Dominum dimittere a. relinquere Vulg [szyk zmienny] (50;40:29;3:1): RejPs 78 (4); SeklKat D4 (3); RejKup ſ8v; MurzHist H; gdy odſtąpyemy Páná/ iáko wneth ná nas ſprzećiwne rzecży przypadáią. LubPs Xv marg, R2 (5); KrowObr 156 [2 r.]; RejWiz 156 (4); Leop Ios 24/16 (7); OrzList c2v; BibRadz Iudic 2/12 (11); BielKron 48 (3); RejAp 10v (6); RejPos 7 [2 r.] (49); ilekolwiek kroć ten narod odſtąpił od Páná ſwego/ tedi nigdy bez ſrogiey pomſty nie byli. RejZwierc 258, 258 [2 r.]; BudBib Sap 3/10; HistHel B4v; SkarJedn 332 (3); ná to mię nie námowią/ ábych Páná Bogá mego opuśćić miáłá. SkarŻyw 227, 172 [3 r.] (11); PowodPr 29; SkarKazSej 683a (4).

»podobać (a. spodobać, a. przypodobać, a. upodobać) się, podobający się, podobanie Panu (Bogu)« = placere Domino Vulg, PolAnt; beneplacere Domino Vulg [szyk zmienny] (106:1:1): SeklKat N3; KromRozm II k3v; KrowObr 46 (8); Leop 2.Par 20/32 (6); BibRadz Num 11/1 (9); BielKron 266; Mącz 302a; RejAp BBv; iż [...] żadna inſza ſpráwá cżłowieká cznotliwego/ Pánu ſie náſzemu więcey nie podoba/ iedno ſtan małżeńſtwá ſwiętego. RejPos 41, 42 marg (23); BiałKat 386; KuczbKat 80 (4); RejZwierc 30v [2 r.] (4); WujJud 96v (5); WujJudConf 106v (4); RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [1103] (2); BudBib Eccli 44/16; BiałKaz D4v (2); KarnNap Gv; SkarJedn 351 (2); KochPs 176; płácżę tego co ſię zſtáło: ále iſz ſię ták podobało Pánu Bogu/ ſkromnie to znośić mam SkarŻyw 196, A4v (12); NiemObr 16 (4); WerKaz 281 [2 r.] (3); ZawJeft 34; LatHar 508 (2); WysKaz 4; SkarKaz 41b (6).

»poruczać (a. poruczyć) (się), poruczanie (się), poruczon Panu (Bogu)« [szyk zmienny] (64:2:1): LibLeg 8/133v (2); RejPs 43v marg (6); RejJóz B2v (5); BielKom G; LubPs C3v (4); KrowObr C4v; RejWiz 62 (5); BibRadz Iudith 4 arg; BielKron 28 (3); Mącz 206c; SienLek a4v; RejAp BB6v; A zátym was pánu Bogu porucżam. HistRzym 46v, 132v; RejPos 124 (5); BiałKat 56; KwiatOpis A2v; HistLan Cv; RejZwierc 44 (12); y ták iuſz práwie wſzyſtek Pánu Bogu śię porucżywſzy. Vmárł ieſt. BiałKaz M4v; SkarŻyw 152 (4); CzechEp 11; ActReg 31 (4); GostGosp 1; WujNT 140; SkarKaz 485a; SkarKazSej 663a.

»(po)ślubić (a. (po)ślubować, a. poślubiać) (się), ślub odda(wa)ć itp., śluby się czynią, ślub (uczyniony), poślubiony, poślubienie, wypełnienie ślubu Panu (Bogu)« = Domino vovere Vulg, PolAnt; Domino votum reddere PolAnt; Domino consecratus a. dicatus a. sanctus Mącz [szyk zmienny] (48:18:1:7:6:1:1): OpecŻyw 3v; PatKaz III 104v; WróbŻołt Sv; RejPs 112; RejJóz E6; KromRozm I C (2); GliczKsiąż L4; LubPs O2 marg (6); KrowObr 142; Leop Num 6/21 (3); BibRadz Gen 28 arg (12); BielKron 51 (2); Mącz 85b (4); RejAp 179; wiedz iżem ſlubił pánu Bogu náwiedźić do źiemie ſwiętey HistRzym 77, 106 (3); ábowiem ważnieyſzy ieſt ſlub twoy Pánu Bogu twoiemu/ niżli duſzá moiá. RejPos 343, Bv (15); BiałKat 373v [3 r.]; KuczbKat 240 (2); WujJud 210; BiałKaz M4v; KochPs 113; SkarŻyw 162 [3 r.] (9); StryjKron 274; ZawJeft 33 [2 r.]; ActReg 40; LatHar 114 (2); WujNT 80; SiebRozmyśl [M2]; SkarKazSej 668b.

»poświęcić (a. poświęcać) (się), poświęcon(y) (a. poświącon), poświęcenie Panu (Bogu)« = Domino sanctificare Vulg, PolAnt; Domino consecrare Vulg; sanctitas Domino; sanctus Domino PolAnt [szyk zmienny] (19:14:1): KromRozm I D4; KrowObr 219; Leop Lev 19/24 (5); BibRadz Ios 6/19 (7); BielKron 36 (2); Mącz 243a (2); Iáko maſz Pánu dom ſwoy y ſerce ſwe poświęćić. RejPos 351 marg, 55v (7); BiałKat 273v; WujJud 212v; BiałKaz M4v; SkarŻyw 192; Iż káżdy ktory ślub cżynił w zakonie/ á chćiał ſię poświęćić Pánu Bogu/ muśiał ſię wſtrzymáć od winá WerGośc 258; WujNT 198 marg; SkarKaz 454a [2 r.] (3).

»prosić Pana (Boga) itp.; prośba ku Panu (Bogu) itp.« = Dominum deprecari a. rogare, petere a Domino Vulg, PolAnt; Dominum orare Vulg; orare ad Dominum, Dominum postulare PolAnt ]szyk zmienny] (348;24): TarDuch E; Pana boga proſzyemy abyſzmy swamy do vaſzego zywotha y do naſſego zywotha dobrze myeſkaly LibLeg 7/42; Prozba do pana o wſpomozenie przeciw nieprzyiaciołom. RejPs 92v marg, 17 (13); LudWieś A4v; SeklWyzn d3; SeklKat F4v (7); RejKup c3 (3); MurzHist G4v; MurzNT 28v [2 r.] (3); Dior 49; BielKom C8v; GliczKsiąż Q3v; LubPs A3v (15); KrowObr 1v (10); RejWiz 160 (2); OrzRozm G3; Leop Ex 8/29 (9); BibRadz *4 (11); vprośił iey v Páná Bogá płod o ktory vſtáwicżnie żądáłá. BielKron [852], 13 (28); Mącz 366a (4); OrzQuin R2 (3); SienLek 164 (2); LeovPrzep a4 (3); RejAp 28v (3); GórnDworz I2v (5); HistRzym 123; RejPos 15 (20); BiałKat 231 [3 r.] (5); KwiatOpis D2; GrzegŚm 61 (2); Przeto niemamy ſłucháć tych/ ktorzy powiedáią iż śie ludźiom chrześcijáńſkim dobr tego żywotá od Páná Bogá prośić niegodźi. KuczbKat 405, 361 (11); RejZwierc 102 (14); WujJud 52v (9); RejPosWstaw [1432]v (2); BudBib c3v (4); BiałKaz Bv (6); BudNT przedm a6v (2); CzechRozm 66v (5); KarnNap C2 (3); ModrzBaz 127 (3); SkarJedn 151 (4); KochPs 37 (6); SkarŻyw 13 (61); CzechEp 427; CzechEpPOrz *1; NiemObr 116 (2); ReszPrz 112; ReszHoz 123 (2); ReszList 147 (2); WerKaz 288; PudłFr 44 [2 r.]; GórnRozm I4; KochWr 39; PaprUp L3v; GrabowSet A2v (2); KochFrag 49; KochFragJan 4; OrzJan 127; WyprPl B2v; LatHar [+10]v (24); KołakCath C2v; WujNT przedm 27 (6); WysKaz 3; SiebRozmyśl [A3] (2); PowodPr 6; SkarKaz 5a (14); VotSzl Bv; Lecż Páná w tym nieſzcżeśćiu o ćierpliwość proſzę/ Y ku niemu pokorny głos záwſze wynoſzę. CzahTr B; Ieſli kto z was potrzebuie mądrośći/ niech iey prośi od Páná Bogá SkarKazSej 657, 657a (11).

»przysięgać Panu Bogu, przez Pana (Boga); przysięgę uczynić ku Panu Bogu; oddać Panu przysięgi; przysięga Panu Bogu uczyniona« = iurare per Dominum PolAnt; reddere Domino iuramenta Vulg [szyk zmienny] (12:2;1;1;1): LibLeg 7/42; MetrKor 61/35; SeklWyzn g4; (nagł) Przyſyęgá Sług Mieyſkich. (–) IA.N. przyſyęgam P. Bogu wſzechmogącemu/ iże Panom Ráycom Miáſtá tego chcę być wierzeń GroicPorz g2v, b4v (8); Są thedy znáki/ iż ſie pierwſzey przyſięgi Pánu Bogu vtzynioney przyćie KrowObr 138v; BibRadz 3.Reg 2/23; Mącz 366d; KuczbKat 285; WujNT Matth 5/34; SarnStat 458.

»słuchać (a. posłuchać, a. usłuchać) Pana (Boga); wyznawać Panu posłuszeństwo; (być) posłuszny Panu (Bogu), Pana; Pan Bog słuchan bywa; posłuszeństwo Pana, Panu (Bogu)« = oboedire Domino Vulg [szyk zmienny] (20;1;12:1;1;8:6): RejPs Ff5; SeklWyzn f3v (2); RejKup b2; KromRozm I N4; MurzNT 76; LubPs O6v [2 r.] (4); GroicPorz a2; KrowObr 108v (3); Leop 4.Reg 17/14; BibRadz I 138c marg (2); BielKron 11; RejAp 110v; iákaż tho ieſt roſkoſz chodzić w poſłuſzeńſtwie Páná thego RejPos 222v, 57 (11); KuczbKat 400; RejZwierc 196v; WujJud 233; RejPosRozpr cv [3 r.]; Gdy Iádam Oćiec náſz P.Bogá nie poſłuchał ćiáło iego [...] hárde mu być pocżęło SkarJedn 363; SkarŻyw 263 (6); NiemObr 71; Ale thy duſzo moiá bądź posluſzna Páná ArtKanc Q11, A10v (3); ZawJeft 5; SkarKazSej 688b.

»służyć (,a. przysłużyć się, a. przysługować się) Panu (Bogu), przed Panem; posługę (a. służbę) (u)czynić Panu (Bogu); służący Panu; służba (a. posługa) Panu (Bogu), Pana, ku Panu Bogu« = Domino servire PolAnt, Vulg, Modrz; Domino ministrare Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (158:1;5;3;10:5:2): OpecŻyw 38 (2); PatKaz I 14v; PatKaz II 63 [2 r.]; WróbŻołt ff3v; RejPs 93v (4); RejRozpr B4v; SeklWyzn a3v (2); SeklKat H4v; RejKup k2; MurzNT Luc 4/8; KromRozm III I6 (3); GliczKsiąż O7; LubPs A6v (5); GroicPorz a2v; W klaſſtorze nienautzy ſie ſluzyć Pánu Bogu. KrowObr 149v marg, C4 (10); Leop Deut 6/13 (16); BibRadz Ex 10/7 (13); OrzRozm L4v; BielKron 48 (2); Mącz 130c (2); SarnUzn E6v (2); RejAp 70; HistRzym 28 (4); O łácniuchnaſz to ſłużbá [...] themu Pánu twemu/ iedno go miłuy iáko oycá á dobrodzyeiá ſwego RejPos 219, 13v (25); RejPosWiecz3 99; BiałKat 183v; KuczbKat 270 (2); WujJud 5v (5); WujJudConf 53v (2); RejPosWstaw [1434]v; HistHel B2; KarnNap B2v (3); ModrzBaz 87; KochPs 31 (4); SkarŻyw 80 (16); StryjKron 275; CzechEp 239 (3); NiemObr 3 (2); PudłFr 49; ArtKanc A3v (3); LatHar 61 (9); KołakSzczęśl B3 (2); WujNT przedm 14 (9); PowodPr 35; SkarKaz )(4 (5); PaxLiz B2; SkarKazSej 671b [2 r.] (3).

»sta(ną)ć przy Panu(-ie); stałość przy Panu, Panu, ku Panu, o Panu« = Domino adhaerescere PolAnt [szyk zmienny] (56;4:2:2:1): RejPs 133; Nápominánie ábychmy przy ſwym pánie mocnie ſtali. LubPs M4 marg, V2 marg (5); BibRadz 4.Reg 18/6; RejAp BB7 (17); RejPos A4v (34); iż ieſli záchowa wiárę á ſtałość ſwą ku pánu ſwemu/ iż ku lepſzemu końcowi wizytko záwżdy obroćić vmie RejZwierc 144, 176v (4); BudBib Eccli 24/28; ArtKanc K2 (2).

»(u)błagać, ubłagający Pana (Boga); Pan (Bog) jest (a. ma być) ubłagan, dał się ubłagać« = Dominum placare Vulg [szyk zmienny] (18:1;2:1): chceſzli mile vbłágáć páná ſwego ofiáruy mu/ wierną myſl/ á wdzięcznoſć vmyſlu ſwoiego RejPs 75, 49; RejKup k6v; LubPs N2; RejWiz 163v (5); Leop Lev 1/3 (3); BielKron 34v (2); KuczbKat 225; SkarŻyw 278; GrabowSet G2; LatHar 76; SarnStat 431; PowodPr 33 (3).

»uciekać (a. uciec) się do Pana (Boga), ku Panu (Bogu); nie mieć ucieczki nad Pana; Pan Stal się ucieczką; ucieczka do Pana (Boga), ku Panu« [szyk zmienny] (39:29;1;1;3:1): nigdziey indziey vćieczká moiá iedno ku pánu ſwemu RejPs 24, 82 (8); MurzNT 78v; LubPs B2v marg (16); KrowObr 62v (2); Vciekł ſie wnet do Páná s płácżem żáłobliwym/ By ſie nád nim zmiłował RejWiz 137, 165; BielKron 42 (9); RejAp 78v (2); RejPos 14v (23); KuczbKat 395 marg; RejZwierc 257v; BielSpr 76; MycPrz I C3 (2); CzechRozm 226; SkarŻyw 36; ArtKanc L5 (3); LatHar 171.

»umierać (a. umrzeć), zasnąć (a. usnąć), dokonać (a. dokończyć) żywota, umierający, zaśnienie, położenie żywota w Panu(-ie) (Bodze (Bogu))« = obdormire in Domino Vulg [szyk zmienny] (14:6:2:2:1:1): Leop Act 7/59; miał [Noe] wſzytkich lat 950 y vmárł w Pánie Bodze BielKron 6, 74v; RejAp 123 [2 r.] (9); HistRzym 124v; RejPos 257v; á gdy mowi Kryſthus iż Abráám/ Izáák/ Iákob/ żywą Bogu/ to śię rozumie o pewnym położeniu żywotá ich w Pánu GrzegŚm 4, [A2]; O ktorych [wiernych ludziach] áby też/ gdyż w Panu záſnęli/ vcżćiwe przypominánie cżyniono WujJudConf 200v; SkarŻyw 328; LatHar 40 (2); WujNT 424 marg (6).

»wielbić (a. uwielbi(a)ć) Pana (Boga); Pan (Bog) jest (a. ma być, a. niech będzie) (u)wielbion(y)« = Dominum magnificare Vulg [szyk zmienny] (27:6): OpecŻyw 11 (2); KłosAlg A4v; WróbŻołt 88/8; GliczKsiąż C3v (2); LubPs Iv; wſzytcy ſie themu dziwowáli á Páná Bogá wielbili zá tho dobrodzieyſtwo. BielKron 299v, 50 (7); RejPos 66v (5); SkarŻyw 196 (4); ArtKanc D19v; LatHar 65 (5); WujNT Luc 1/46; SiebRozmyśl F4 [2 r.]; SkarKaz 580b.

»wierzyć Panu (Bogu) itp.; wiara Panu (Bogu) itp.; nie dowierzać itp. Panu« = credere Domino Vulg, PolAnt; credere in Domino Vulg [szyk zmienny] (81;79.5): SeklWyzn f2; SeklKat L (3); RejKup n5 (5); LibMal 1554/188v; A iáko ći wierni Páńſcy mieli mieć mocną wiárę o Pánu ſwoim/ o tym ſwiętym kroleſtwie iego. LubPs F3v, Hv (4); KrowObr 61v (3); RejWiz 150 (2); Leop Deut 1/32 (2); BibRadz Gen 15/6 (5); Słuchaycie wſzyſcy obywátele Ierozolimſcy/ wierzcie w Páná Bogá wáſzego/ á będzyecie beſpiecżni. BielKron [842], 11v; RejAp 26v (14); ieſzcże ktemu zemną będzey ſądził ine narody á niewierne Pánu ſwemu RejPos 177, 30 (84); RejPosWiecz3 99 [2 r.]; BiałKat 16 (3); KuczbKat 10; RejZwierc 144 (5); WujJud 58v; RejPosWstaw [212]v; BiałKaz F2v (3); CzechRozm 21 (2); KarnNap B4v; ModrzBaz 11v; SkarŻyw 91 (10); A kto ieſt wierny Pánu ſwemu/ [...] niech rzecże Amen y Amen. CzechEp 101; WujNT 416 (3); Zá wiárę páná ſwégo zdrowié położyły. SiebRozmyśl L, K3v; Tákie nam płyną poćiechy z wiáry w Páná Bogá/ gdy gorąca ieſt á żywa. SkarKaz 551a, 422a (3); Błogoſłáwieńſtwo zá dochowánim wiáry Pánu Bogu. SkarKazSej 668b marg.

»wołać do Pana (Boga) itp.; krzyczeć ku Panu« = ad Dominum clamare Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (148; 1): TarDuch D7v (2); BielŻyw 155; WróbŻołt 76/2 [2 r.] (6); zdami ſie ták iż gdykolwiek záwołam náwſpomożenie páná ſwego vſtráſſeni będą ſprzećiwnicy moy RejPs 83v, 102 (12); MurzNT 78v; LubPs D4 (17); RejWiz 157 (2); Leop Ex 14/10 (7); A thák ludźie iáko y bydło/ niech przykryią wormi/ á niech głośno krzycżą ku Pánu BibRadz Ion 3/8, Ex 14/10 (10); OrzRozm N; BielKron 31 (8); RejAp 8v (12); nie przeſtaway pytáć ſie/ á wołáć zá thym Pánem ſwoim RejPos 69, 10v [2 r.] (32); RejZwierc 64v (11); BudBib Iudith 5/10; MycPrz II C3; BiałKaz M2v; CzechRozm 207v; KochPs 25 (7); SkarŻyw 151 (2); ReszHoz 127; ReszList 163; ArtKanc F3v (3); do Páná wołáć będę/ á Bog mnie wybáwi GrabowSet F2v; LatHar +3; JanNKarGórn G4; CzahTr B3; SkarKazSej 658b (5).

»wysławiać (a. sławić) Pana (Boga); dawać Panu sławę; Pan jest (a. ma być) wysławion(y); wysławianie Pana« = Domino gloriam ponere Vulg; Domino confiteri, Dominum benedicere a. glorificare a. magnificare PolAnt [szyk zmienny] (32;1;3;1): RejPs 121v (5); LubPs P4v (5); GroicPorz B; Leop Is 42/12; Wyſławiayćież zacnie Páná zemną/ a wywyżſzaymy imię iego ſpołecznie. BibRadz Ps 33/4, 1.Par 23/30 (9); KuczbKat 385 (2); BudBib Tob 14/7 (2); BudBib Kaw A2v; KochPs 46 (2); SkarŻyw 174 (3); ArtKanc P17; LatHar 230 [2 r.] (4) WujNT Rom 15/11.

»wyzna(wa)ć Pana (Boga), Panu, Panem, o Panie; wyzna(wa)nie Pana (Boga)« = Domino confiteri Vulg [szyk zmienny] (39:8:2:1;4): RejPs 173 (2); Nuż też y wy wſſyfcy ſtárzy ſpołu z drobnyeyſſemi/ Wyznawaycye Páná ſwego chwałámi godnemi. LubPs ff3v, Lv (19); KrowObr 193v; Leop 1.Par 25/3 (8); BibRadz Eccli 2 arg (2); RejAp 25 marg (7); RejPos 147v; BiałKat 48v (3); KuczbKat 300; HistHel ktv; BiałKaz D (2); KochPs 177 (3); ArtKanc N19 (2); WujNT 199 marg; SkarKazSej 663a.

»wzywać, wzywanie Pana (Boga); Pan Bog ma być wzywan« = Dominum invocare Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (61:3;2): FalZioł V 95; WróbŻołt 13/5 (2); SeklKat E4v (3); RejKup n6v; MurzHist I (3); MurzNT 16; LubPs B3 (8); KrowObr 154v (2); Leop 4.Reg 20/11 (6); BibRadz Gen 12 arg (8); OrzQuin E2v; BiałKat 193v; KuczbKat 285 (2); BielSpr 76; WujJud 55 [2 r.]; WujJudConf 220; RejPosWstaw [212] (2); BudBib Esth 15/5 (3); MycPrz I C3 (4); WierKróc Bv; náſláduy ſpráwiedliwośći/ wiáry/ miłosći/ pokoiu/ z tymi ktorzy wzywáią Páná z ſercá cżyſtego. CzechRozm 197v, 192 (4); KochPs 113 (2); CzechEpPOrz *3; Phil S5; WujNT 31 (3); SkarKaz 314a; KlonFlis B3v.

»(za)przeć się, zaprzenie się Pana (Boga)« [szyk zmienny] (15:1): WróbŻołt E [2 r.]; mnie potępienié wieczné ogarnąć muśi/ [...] Bom śię pana zaprzáł MurzHist F3v, H [2 r.] (5); RejAp 25v [2 r.] (4); RejPos 104v; BiałKat 338v; SkarŻyw 558; CzechEp 352; ArtKanc A10v.

»(z)grzeszyć przeciw(ko) Panu (Bogu), Panu (Bogu), przed Panem (Bogiem); grzeszny przeciwko Panu« = peccare Domino a. coram Domino Vulg, PolAnt; peccare contra Dominum a. in conspectu Domini, praevaricari in Dominum PolAnt [szyk zmienny] (35:10:3;1): SeklWyzn Fv; Czi grzeſzą przeciw panu Bogu/ ktorzy nie zwiarą proſſą SeklKat T2v, K2v (7); KrowObr 159; Leop Deut 1/41 (9); BibRadz Gen 13/13 (12); BielKron 71; HistRzym 47v (2); BiałKat 211; WujJud 83; RejPosWstaw [412] (2); BudBib 3.Esdr 6/15 (5); BiałKaz M4v; CzechRozm 140; SkarŻyw 184 (4).

Zwrot określający Boga jako władcę:»mieć (nad sobą) Pana; nad sobą Panem mieć Boga« = Dominum habere Vulg (8;1): KrowObr 62; Aby pámiętał człowiek iż má Páná ktoremu poſluſznem być miáł. BibRadz I 2b marg; RejPos 49; RejZwierc 1v; A wam więc nád mnieyſzymi zwierzchność ieſt daná. Ale y ſámi maćie nád ſobą páná KochOdpr B2v [idem KochPieś 46]; Toć tu dáleka od hárdośći y zuchwálſtwá śmiáłego/ żeby nád ſobą pánem nie mieli chćieć mieć Bogá CzechEp 206; KochPieś 17 (2); WujNT Col 4/1.
Wyrażenia: »błogosławiony (jest) Pan (Bog)« = benedictus Dominus Vulg, PolAnt [szyk 37:3] (40): OpecŻyw 12v; RejPs 65; LubPs G3v (11); Leop Ps 27/6 (2); BibRadz Gen 24/27 (9); BielKron 32; TEn błogoſłáwiony Pan/ iż nigdy nie pátrzy ná poſtháwy áni ná ſpráwy ſwiátá tego RejPos [203]v, 46v (6); BudBib Iudith 13/23; ArtKanc K13; LatHar 45 (5); WujNT Luc 1/68; SkarKaz 609b.

»bostwo Pana (Boga)« (25): LubPs A5v; RejAp AA5 (5); RejPos 11 (18); Iáko w człowieku duſze nie widźiſz/ iedno ćieleſną twarz iego/ [...] ták boſtwá P. Bogá twego nie widźiſz/ iedno ſkutki á vczynki iego widźiſz SkarKaz 278a.

»Pan Chrystusowy« [szyk 2:1] (3): CzechRozm 10; áni Abráhám/ áni Izáák/ áni Iakob/ widźiał oycá onego/ [...] y ſámego tákże Chriſtuſowego Páná etc. Pánem Chriſtuſowym Bogá oycá zowąc CzechEp 197.

»Pan (Bog) chwalebny (nachwalebniejszy) (jest), (wiecznej itp.) chwały« = laudabilis Dominus Vulg, PolAnt [szyk 11:2] (9:4): RejPs 45v; LubPs Z6v (2); Leop Ps 144/3; BibRadz Ps 144/3; BielKron 1; BiałKat 73v; SkarŻyw 2; CHwálebny ieſt P. BOg ArtKanc A17v; ZawJeft 17; TO cżymkolwiek władnę/ z chęći ſwey ſerdecżney/ Zá właſność przyznawani/ Pánu chwały wiecżney GrabowSet T4, A3v; LatHar 368.

»chwała Panu (Bogu), Pana (Boga)« [w tym: ku chwale (35), na chwałę (5)] = Domino gloria PolAnt [szyk 48:3] (35:16): wſſyſcy wielkiemi chwáłámi wynoſćie zwierzchnoſć chwały páná bogá RejPs 145v, 97 marg (4); LibMal 1544/84; SeklKat E2; MurzNT 116; Diar 59; GliczKsiąż B (2); LubPs A2 (9); Leop 2.Par 7/6; BibRadz *6; BielKron 13 (2); HistRzym 99v; RejPos 50v (13); BiałKat 148v; RejZwierc 8 (3); WujJud 234v; ktorzy [...] dom święty ku chwale wiecżney Pánu wygotowáli. BudBib Eccli 49/14; SkarŻyw 188; StryjKron 707; ArtKanc kt (2); KołakSzczęśl A2v; WujNT 21 (3).

»cześć (a. poczciwość) Panu (Bogu), Pana (Boga), ku Panu Bogu« [w tym: ku czci (a. poczciwości) (63), na cześć (10)] [szyk 66:16] (69:12:1): RejPs 141v (2); RejKup r8 (2); GliczKsiąż B (2); LubPs A2 (9); KrowObr 220; RejWiz 78v (2); RejZwierz A3; BibRadz *6; BielKron 12v (5); Mącz 123d; HistRzym 99v; RejPos A3v (27); BiałKat 148v; RejZwierc 30v (9); przednieyſzy ieſt koniec máłżeńſtwá/ aby ſię wnim dziatecżki Pánu Bogu ná cżeść w pobożnośći wychowáły SkarŻyw 153, 180 (4); ArtKanc kt; pewna rzecż iż zániechániem wzywánia S[więtych] cżći Pánu Bogu vwlecżeſz. LatHar 330, +4v (9); WujNT 21 (3); SkarKaz 157a.

»dobrotliwy (a. dobry), [jakiej] dobroci (jest) Pan (Bog); dobrotliwość (a. dobroć), dobrodziejstwo Pana; dobrodziejstwo od Pana« = bonus Dominus (est) Vulg, PolAnt; Dominus clemens a. misericors PolAnt [szyk 178:52] (160:2;29:34;5): Tu prorok wyſlawia rozliczne dobrodzieyſtwá páná náſſego RejPs 153v, 39 (9); Y zowiem ie dobrimy vczinki dla tego że ſą od dobrego páná Boga roſkazane SeklKat D3v, Gv (5); MurzNT 91 [2 r.]; LubPs Ev marg (39); GroicPorz av; RejWiz 53 (3); Leop 2.Par 7/3 (4); BibRadz *3 (11); SarnUzn H3v; RejAp 2v (7); gdy mie práwie poznacie przez ſpráwę Duchá ſwiętego/ iákieiem ia ieſt dobroći Pan RejPos 138, 21 (120); RejPosWiecz2 92v; RejZwierc 4v (3); WujJudConf 65v; BiałKaz A4v; ModrzBaz 48v; pan to dobrotliwy/ Ktokolwiek w nim vfa/ człowiek to ſzcześliwy. KochPs 47, 34 (5); SkarŻyw 308; WerGośc 208; WerKaz 283; ArtKanc D8v (3); KochWr 23; LatHar 190 (5); WujNT 1.Petr 2/3; WysKaz 9; SarnStat 1267; SzarzRyt B4.

»imię Pana (Boga)« [w tym: w imię (18), dla imienia (5), przez imię (2)] = nomen Domini Vulg, PolAnt (82): TarDuch E4; WróbŻołt 19/2 (3); RejPs 161v (4); SeklKat B2 (2); MurzNT 20v; My w imyę Páná ſwego zwycyęſtwochmy wzyęli LubPs E4, A5v (14); RejWiz 156; Leop Ex 20/7 [2 r.] (6); RejZwierz 43 (2); BibRadz Gen 16/13 (7); BielKron 32 (2); RejAp 16v (3); RejPos 3v (25); BiałKat 41 (2); vcięłá głowę iego/ tylko tákież wziąwſzy ſobie ná pomoc imię Páná Bogá ſwoiego. RejZwierc 264, 264 (3); WujJudConf 19 (2); KochPs 145; SkarŻyw 567; SkarKazSej 671a (2).

»Pan (Bog) izraelski (a. izraelowy), żydowski« = Dominus Deus Israel Vulg, PolAnt; Dominus Deus Hebraeorum Vulg (62:3): OpecŻyw 12v; LubPs Q4v (2); Leop Ex 9/1 (18); BibRadz Ios 13/33 (21); Opuśćili Páná Izráelſkiego BielKron 93v, 28v (12); BudBib 3.Esdr 1/47 (4); HistHel B2v; SkarŻyw 479; LatHar 45 (3); WujNT Luc 1/68; SkarKaz 39a.

»Pan (Bog) (jest) jeden (a. jedyny); Pan (Bog) w Trójcy jedyny« = unus Dominus PolAnt, Vulg [szyk 36:26] (38;24): KłosAlg A2; KlerWes A; RejPs 33 (2); SeklKat A2v (4); Wierziż żecz njkth niepomoże Ieno ten ſąm jediny Pan RejKup ſ7v, k2 (3); KromRozm III E8; LibMal 1554/188v; LubPs A6; KrowObr 17v; Ieden Pan/ iedná wiará/ ieden krzeſt. BibRadz Eph 4/5 [przeklad tego samego tekstu. KromRozm III, KrowObr, RejPosWiecz2, KuczbKat 75, RejPosWstaw, SkarJedn 40, 157, WujNT, SkarKazSej 671b]; SarnUzn F8v; RejAp 77; RejPos 156; RejPosWiecz2 94; BiałKat a2 (3); KuczbKat 15 (2); RejZwierc 8v; WujJud 86v; (gdyż ſie tu nie mowi o tych ktorzy wiárę o Pánu Bogu w Troycy iedinym odmienili [...]) WujJudConf 12; RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [1432]v; BiałKaz Fv; CzechRozm 3v (2); SkarJedn 40 (3); poznayćie Páná Bogá iednego á wybáwićie duſze wáſze z mocy piekielney SkarŻyw 356, 227 (4); CzechEp 118 (3); ArtKanc kt (2); KochProp 16; LatHar [+11]v (10); WujNT Eph 4/5; SarnStat 1020; SkarKaz 518a; SkarKazSej 671b [3 r.] (5).

»Pan Iehowa (Ceweot)« = Dominus Deus (exercituum) PolAnt (15): Oto Bog waſz. Oto Pan Iehowá w mocy Przyidźie BudBib Is 40/10, Is 3/1 (14); CzechEp 106.

»krolestwo Pana (Boga)« = regnum Domini Vulg [szyk 34:1] (35): Diar 84; LubPs V2v (2); nie tuſzę by ſie docżekáć mieli kroleſtwá Páná tego. RejPos 2v, 9v [2 r.] (28); RejZwierc 202; SkarJedn 60; WujNT Apoc 11/15; SkarKaz Ooood.

»łaska Pana (Boga), u Pana (Boga), od Pana (Boga), przed Panem Bogiem« [w tym: z łaski (24), w łasce (15), za łaską (12)] = gratia Domini a. coram Domino a. in oculis Domini PolAnt [szyk 141:3] (115:24:4:1): PatKaz III 97; RejPs 159 (2); A w tym z radoſcią obacżyſz łaskę pana ſwego RejJóz N7v, N7; RejKup h2 (5); Diar 20; BielKom B5v; GliczKsiąż A4v (3); LubPs Bv (12); RejWiz 3 (5); BibRadz Gen 6/7 (3); BielKron 137; RejAp 6v (4); HistRzym 71v; Okrzcżeni w więtſzey łáſce v Páná. RejPos [279]v marg, A3v (71); BiałKat 116 (3); RejZwierc 2 (5); BudBib Eccle 3/19; MycPrz II A4v; SkarŻyw 598; CzechEp 66; NiemObr 91; WerGośc 208; ArtKanc B19v (3); ZawJeft 11; LatHar +8v (2); WysKaz 14; SiebRozmyśl G3v; SkarKaz 518a; bo tákowych rzeczy z łáſki miłego Páná BOgá/ w Oyczyznie náſzey wiele mamy VotSzl C4v, A2v [2 r.] (8); CzahTr A3v.

»majestat Pana (Boga)« [w tym: przed majestatem (36)] (50): RejAp BB6v (7); á iákoż ty będzieſz śmiał ocży podnieść do Máieſtatu Páná ſwego? RejPos 346v, 40v (33); iáki ieſt płácż álbo iákie nárzekánie ná cię iego przed Máyeſtathem Páná twego RejZwierc 186v, 191 (3); BiałKaz D2v; CzechEp 27; LatHar [+11]v (4); WysKaz )?(2v.

»miłosierdzie Pana (Boga), u Pana, od Pana« = apud Dominum misericordia Vulg [szyk 72:4] (65:8:3): TarDuch E; RejPs 185v; KromRozm II kv; LubPs B4v (2); Leop Ps 129/7; BielKron 234; A tu ſie przypátruy dziwnemu miłoſierdziu Páná tego RejAp 35v (3); A thego nie bacżymy nic/ [...] coby nam miáło przynieść pokoy á miłoſierdzye v tego Páná náſzego. RejPos 197v, 7 (62); KuczbKat 200; RejZwierc 256v; ArtKanc A18v; WysKaz 14.

»miłościw(y) (namiłościwszy), miłosierny, łaskaw(y), lutościwy, (wielkiego itp.) miłosierdzia, (wielkiej) lutości (a. wszech lutości), wszelakiej łaski (jest) Pan (Bog)« [w tym: miłościwy a łaskawy itp. (7)] = misericors Dominus Vulg, PolAnt; miserator Dominus Vulg; pius Dominus PolAnt [szyk 73:67] (62:41:21:7:4:4:1): OpecŻyw 10; PatKaz II 33v; KlerWes A; WróbŻołt K7v (2); RejPs 112 (6); SeklKat E4 (2); MurzHist I2; naſzégo miłościwégo pana więcyi niegniewáimy MurzNT 28v; Bo to yeſt Pan miłoſierdzya wyecżnye trwáyącego LubPs dd5, I2 (9); RejWiz 111v; Leop Ps 144/8 (2); BibRadz Os 11 arg (3); BielKron 32 (2); Mącz 21a; RejAp 1v (9); RejPos 2 (39); RejPosWiecz3 98; KuczbKat 360 (2); RejZwierc A4v(2); WujJud 52v (2); RejPosWstaw [412]v; BiałKaz N; CzechRozm 217; KarnNap C2 (2); SkarJedn 313; Pan wielce miłosierny/ wielce ſpráwiedliwy/ Y nád vpádłym pan lutościwy. KochPs 175, 95 (12); SkarŻyw 125 (4); BielSjem 33v; ArtKanc A10v (8); ZawJeft 5; Nieś ſwe vćiſki [...] Przed ocży święte/ Páná wſzech lutośći. GrabowSet Q4, X2; LatHar 38 (6); WujNT Iac 5/11; SkarKaz 611a; CzahTr F; SkarKazSej 703b.

»miły Pan (Bog)« [szyk 30:4] (34): RejJóz P; MurzNT 88v (2); snadniej by słowo miłego P. Boga mnożyć się mogło, by wolne przepowiedanie było. Diar 53, 20 (11); Mącz 363d; OrzQuin Aa5v; Prot C4v; RejPos 133v; BielSen 5v; ArtKanc K5 (4); VotSzl A2v (11).

»moc, możność, wielmożność, wszechmocność Pana (Boga)« [w tym: moc a wielmożność (1)] [szyk 64:1] (32:21:11:2): RejPs 78v (7); nye máſz ná śwyecye ſtworzenya żadnego Coby zámilcżeć myáło możność Páná tego LubPs E3, F2v (11); GroicPorz i2; RejWiz A7v (2); BibRadz II 135c marg; BielKron 295v; wieręćby ſnadź nádmierzły ty cżacżká ſwiátá tego/ dla ktorych ták ſobie lekce ważyſz thák wielką á ſtraſzliwą wielmożność Páná ſwego RejAp 15v, 51 (4); żadna moc nie ieſt ná tym ſwiecie/ iedno moc tego Páná RejPos 130v, 11 (31); GrzegŚm 45; RejZwierc 184v (4); BiałKaz E2v; KarnNap Bv.

»Pan (Bog) (jest) możny (namożniejszy), mocny, (wszelakiej a. wszej) możności (a. wszech możności), wiecznej mocy« [w tym: mocny a możny (2)] = Dominus fortis Vulg [szyk 54:34] (59:25:5:1): PatKaz II 66v; WróbŻołt T4v; RejPs 134 (2); LubPs C (38); KrowObr 110v (2); RejWiz 95 (2); Leop Ex 20/5 (4); RejZwierz 109; BibRadz *3 (2); BielKron 32 (2); RejAp 96v (8); RejPos 29 (6); BudBib 2.Mach 12/15; HistHel B2; ModrzBaz 127; KochPs 34 (3); SkarŻyw 504; Ktoryż to ieſt Krol chwały? Pan mocny á możny/ Pan mocny w bitwie/ Pan wſzyſtkich mocy/ tenći ieſt Krol chwały. MWilkHist D4, E2v [2 r.]; ArtKanc B19v (7); Spiewaymy chwałę/ Pánu wſzech możnośći. GrabowSet T3v, T2; SkarKazSej 670b.

»nadzieja w Panu(-ie) (Bodze (Bogu)), o Panu(-ie), ku Panu Bogu; żadna nadzieja oprocz Pana; Pan (jest) nadzieja, nadzieją« [w tym: pokładać, kłaść, położyć nadzieję, nadzieja położona (57), mieć nadzieję (51)] = spes in Domino, Dominus spes Vulg [szyk 123:35] (110:41:1;3;2:1): WróbŻołt 4/6 (8); RejPs 16 (26); RejJóz L8; SeklKat Ev; RejKup g7 (4); KromRozm I N; BielKom G5v; GliczKsiąż C4v; Iż nikt iny iedno ſam pan ieſt nádzyeią wiernych LubPs Q2v marg, B2v (11); RejWiz 55 (3); Leop 2.Par 13/18 (4); KochZuz A4; RejZwierz 123; BibRadz Ps 74 arg; oſtátnia nádźieiá náſzá w Pánie Bodze OrzRozm A3, Lv; BielKron 84; OrzQuin R2; RejAp AA6 (4); ábyś ieſzcże więtſzą nádzyeię w ſobie vtwirdził o thym Pánu ſwoim RejPos [279]v, ktv (47); HistLan Cv; KuczbKat 260; gdy będźieſz miał vpełną nádzieię o Pánu ſwoim/ tedy cie nigdy nie opuśći RejZwierc 128, 129 (7); BudBib Dan 34; CzechRozm 144v; KarnNap E4v (2); SkarJedn A5v (2); KochPs 47 (6); SkarŻyw 103; MWilkHist Iv; CzechEp 336 (2); CzechEpPOrz *; ArtKanc L12 (2); ActReg 14 (3); GrochKal 6; LatHar 53 (3); WujNT 625; SkarKaz 348b (2); GosłCast 20.

»na(j)wys(z)szy Pan (Bog)« = Dominus altissimus Vulg, PolAnt; Dominus excelsus Vulg [szyk 20:7] (27): PatKaz II 48 (3); TarDuch E4; WróbŻołt 76/11; MurzNT 51; BielKom B2v; LubPs M4 (6); Leop Gen 14/22 (4); BibRadz Gen 14/22 (4); A ták Lucyfer [...] wpadł w pychę/ ták iż ſie chćiał rownáć nawyſzſzemu Pánu/ to ieſt Bogu. BielKron 467, 11v; RejPos 22v; BiałKaz A4v; ModrzBaz 106; KochPs 214; SarnStat 986; SkarKaz 608a; GosłCast 35.

»Pan (Bog) niebieski, na niebie, z nieba (z niebios), w niebie« = Dominus caeli Vulg, PolAnt; Dominus de caelis Vulg; Dominus in caelis PolAnt [szyk 43:5] (23:13:9:3): niebieſki pán ocietz twóy [Chrystusa]/ ſtrzegl cie ód wſſytkié przygody zlé OpecŻyw 33, 82; WróbŻołt 67/15 (2); RejJóz E8v (3); RejKupSekl a2v (2); LubPs T5v (2); RejWiz 152v marg (4); Leop 2.Par 36/23 (4); PAn z niebá zá ieden dzień/ tyſiąc lat ſzácuie RejZwierz 107v; BibRadz Gen 24/7 (3); RejAp 38v (2); RejPos B (7); RejZwierc 211v (3); BudBib Tob 10/14; PaprPan Ff4v; KochPs 197; CzechEp *4; BielSen 19; BielSjem 33v; ArtKanc A7v (3); GrabowSet G2; SiebRozmyśl F2v; PaxLiz B3v; SapEpit A4.

»obliczność (a. oblicze) Pana (Boga)« [w tym: przed oblicznością (a. obliczem) (59), przed obliczność (4)] = facies Domini Vulg, PolAnt; in conspectu Domini Vulg (71): WróbŻołt 97/6; LubPs Q4v marg (2); Leop Deut 12/7 (8); Tedy Adam y żoná iego ſkryli ſię od oblicza Páná Bogá miedzy drzewinę ſádu. BibRadz Gen 3/8; RejAp 31v (4); RejPos 14v (44); RejZwierc 130 (4); BiałKaz B3v; ArtKanc G2v; LatHar 471; WujNT Apoc 11/4; SkarKaz 39a (3).

»Pan nad pany, bogi« [w tym: I (12), A (4), I a. A (11)] = Bóg wyższy od innych bogów; Deus deorum dominus Vulg, PolAnt [szyk 20:7] (23:4): WróbŻołt 49/1; RejPs 74 (3); LubPs B6v (14); BibRadz Ps 50/1; HistRzym 101v; Pan nád wſzyſtki inſze bogi/ Pełen grozy/ pełen trwogi. KochPs 144, 70 (4); niech znáią twoi wybráni/ żeś ty Pan nád wſzemi Pány. ArtKanc 119, K13 (3). [To samo wyrażenie cf s. 109a].

»Pan (Bog) (jest) prawy (a. prawdziwy), prawdy« [szyk 17:15] (31:1): abychmy cię chwalili iako oyca: miłowali iako ſtworzyciela: a bali ſie iako pana prawego. RejPs 196, 110; SeklWyzn b3v; RejJóz B6 (2); KrowObr B4 (2); RejWiz 119v (2); Verax ipſe Deus dedit mihi haec numina fandi [...] Pan Bog prawdy dał mi tę wymowę BielKron 135, 84v (3); RejAp 25 (2); RejPos 124v (8); HistHel C2; KarnNap F4v; KochPs 179; SkarŻyw 557; CzechEp 239; WerKaz 283; SkarKaz 4a (3); SkarKazSej 683a.

»Pan (jest) sławny« [szyk 4:3] (7): krole Arábſcy Pánu ták ſławnemu/ Ponyoſą vpominki ku wyętſſey cżći yemu. LubPs Q4, Q2 (5); RejAp 23v; ArtKanc I5v.

»Pan (Bog) (jest) sprawiedliwy, wiecznej sprawiedliwości« = Dominus iustus (est) Vulg, PolAnt; Dominus rectus PolAnt [szyk 27:15] (47:1): WróbŻołt 10/8 (3); RejPs 190v; RejJóz G2v (2); RejKup Bv; LubPs C4 (9); GroicPorz av; RejWiz 78; Leop Ps 128/4 (6); BibRadz Ps 24/8 (2); RejPos 50 (2); RejZwierc 204v; CzechRozm 217 [2 r.]; Pómśćił ſye pan ſpráwiedliwy Krwie niewinnéy roźlánia KochPs 13, 175 (4); PaprUp G4; GrabowSet T4; KochFrag 19; SkarKaz 4a [2 r.]; VotSzl B3; GosłCast 70.

»Pan (Bog) (jest) straszliwy (a. straszny), srogi« = Dominus terribilis Vulg [szyk 13:7] (11:9): WróbŻołt 46/3; RejPs Ff4; Oto ſie w gniewie poruſzę przeciw im iák ſrogi Pan. LubPs T5, M4v (4); RejWiz 130v (2); RejAp 48 (2); RejPos 181v; BiałKat 18v; RejZwierc 27v (3); KochPs 112; SkarŻyw 481 (2); ZawJeft 15; LatHar 364.

»święty (jest) Pan (Bog)« = Dominus sanctus Vulg, PolAnt [szyk 39:10] (49): OpecŻyw 174; SeklKat Gv, LubPs ff; GroicPorz av; Leop Lev 20/7 (3); BibRadz Lev 19/2 (4); SarnUzn D8v (2); RejAp 18 (4); iákie ieſt miłoſierdzye nád káżdym wiernym Páná thego ſwiętego RejPos 256v, 53 (13); RejZwierc 8v; SkarŻyw 504; CzechEp 286; WerKaz 283; ArtKanc N19 (3); LatHar 94 (9); WujNT Apoc 4/8; SkarKaz 274b; SkarKazSej 663b.

»wdzięczny (jest) Pan (Bog)« = suavis (est) Dominus Vulg [szyk 10:2] (12): A wſſákeś ti ieſt ſam záwżdi wdzięcżnim pánem moim LubPs aa6v, I2; RejWiz 186v; Leop Ps 99/5 (2); RejPos 30v (4); KochPs 149; LatHar 61; SkarKazSej 699a.

»Pan (Bog) (jest) wieczny (a. wiekuisty), nieśmiertelny, nieskończony« = Dominus saeculi PolAnt [szyk 14:10] (21:2:1): RejPs 137v; LubPs F (2); RejWiz 55v; BibRadz Gen 21/33; BielKron 1 (2); Coż nam obiecuie ten wiecżny á bez pocżątku Pan? RejAp 177, 10 (3); Bo nie ludźie ten Kośćiół ſpráwili/ ále ſam P. Bog nieśmiertelny KuczbKat 80, 100; RejZwierc A4v; HistHel B4; BiałKaz E3; KochPs 25; ArtKanc C13 (2); GrabowSet B (4); LatHar 638; SzarzRyt A3.

»wielki (jest) Pan (Bog)« = Dominus magnus (est) Vulg, PolAnt [szyk 32:14] (46): OpecŻyw 179; PatKaz II 66v [2 r.]; WróbŻołt 94/3 [2 r.]; LubPs N (8); Leop Ps 98/2 (3); BibRadz Ps 134/5 (3); BielKron 19; RejPos 168; BiałKat 73v; KochPs 143 (4); SkarŻyw 481; BielSen 8v; ArtKanc B10 (2); obiedwie ſtronie/ Stráchem dźiwnym przeráził/ Pan wielki w Sionie. ZawJeft 14; LatHar 15 (3); WujNT 212; SkarKaz 244b (2); SkarKazSej 663a.

»wielmożny, jakiej wielmożności (jest) Pan« [szyk 7:1] (7:1): RejPs 71 (2); RejPos 5v (3); BiałKat 73v; Niechayże nam ná potym ſtrách nie panuie/ Ponieważ ták wielmożny pan o nas czuie KochPs 189; ArtKanc S20v.

»wierny (jest) Pan (Bog)« = fidelis Deus (est) Vulg [szyk 12:1] (13): RejAp 142 (2); ábychmy tobie nędznicy przodkiem záchowáli powinnośći ſwoie/ iáko wiernemu Pánu ſwemu RejPos [254], 11 (8); WujNT 2.Thess 3/3 (2); SkarKazSej 663b.

»wola Pana (Boga)« [szyk 124:1] (125): RejPs 158v; RejKup T; bo się już nie to w Polscze dzieje, co Pana Boga wola jest Diar 33, 34 (5); LubPs T5v marg (3); RejWiz 185v (3); KochSat B; RejAp 19v (7); Acżći ieſt ſzyroce opiſána wola Páná náſzego/ iákobychmy mieli vżywáć ſpráwiedliwośći ſwych RejPos 130v, A4 (85); BiałKat 161; RejZwierc 200 (7); WujJudConf 17; KarnNap B4; SkarŻyw 56 (3); WerGośc 214 (2); ArtKanc B19; LatHar 579; SiebRozmyśl F3v; SkarKaz 634a.

»Pan (Bog) (jest) wszechmogący, wszechmocny« = Dominus omnipotens (est) Vulg, PolAnt [szyk 189:84] (202:71): OpecŻyw 101 (3); PatKaz II 33 (5); HistJóz Dv; LibLeg 8/133 (2); RejPs Ff2; LibMal 1544/84v (2); SeklWyzn ktv (3); SeklKat A2v (6); MurzHist Bv (2); MrowPieś ktv (3); GliczKsiąż C3; LubPs A2 (43); GroicPorz B (9); KrowObr A3v (6); RejWiz A8; Leop *A3v (7); LeszczRzecz A5 (3); BibRadz *6 [2 r.] (5); BielKron 1 (7); áby Pan Bog wſzechmogący W.K.M. łáſką ſwą ſwiętą vmocniáć y ſzcżęśćić racżył SarnUzn A3, kt (6); LeovPrzep C2v (5); RejAp 7v (7); HistRzym 38v; RejPos 8 (47); RejPosWiecz2 91v; BiałKat 151 (2); GrzegŚm 45; HistLan Cv; KuczbKat 400; RejZwierc 2v (4); WujJud 218v; WujJudConf 3v; RejPosRozpr b3 (4); RejPosWstaw [413]v (4); BudBib 4.Esdr 1/33 (3); MycPrz I Bv (4); Strum R4v; BiałKaz A4v (3); BudNT 2.Cor 6[7]/19[1]; KarnNap Bv (9); ModrzBaz 124v; Ty iáko pan wſzechmocny okrąg źiemſki rządźiſz. KochPs 96; SkarŻyw 497; NiemObr 4 (6); ReszList 149; WerGośc 207 [2 r.] (3); WerKaz 292; ArtKanc A5 (10); PaprUp D; Phil G; GrabowSet D2v; LatHar 38 (12); KołakCathOkuń A2v; KołakSzczęśl A2v; WujNT 2.Cor 6/18 (5); WysKaz )?(3v (3); SarnStat 897 marg; SkarKaz 39a (2); CzahTr A4; PaxLiz A2; SkarKazSej 686a; RybWit [A]v.

»Pan (Bog) na wysokości, z wysokości« (8:4): RejPs 137v; RejKup p7v; LubPs Sv; KrowObr 180; RejWiz 2; RejPos 220v (2); zálecay mię Pánu z wyſokośći RejZwierc 271, 8 (3); SkarŻyw 284; ArtKanc F10v.

»zakon Pana (Boga)« = testamentum Domini Vulg; lex Domini PolAnt (13): RejPs 182v (2); LubPs Bv [2 r.] (3); Leop 3.Esdr 9/56; BibRadz Is 5/24; O ſwiętyſz to á miłośćiwy zakon Páná tego RejPos 170v, 31v (5); LatHar 436.

»Pan zwirzchni(ejszy), zwirzchności niebieskiej« (3:1): gdyż iedno ſobie ſam Pan zwirzchnośći niebieſkiey zoſtáwił táką chwałę RejAp 114v; A iż to żadnemu vrość inácżey nie może/ [...] s pilnego bádánia ſłow á náuk potrzebnych/ á zwłaſzcżá tych ktore pochodzą z oney zwirzchniey mądrośći Páná zwirzchniego. RejPos 62, A3v (3).

»Pan (Bog) żyw(y) (jest)« = Dominus vivens (est) PolAnt [szyk 7:2] (9): RejJóz B4; Leop Deut 5/26; BibRadz 2.Mach 15/4; per Deum immortalium fidem, Dla páná bogá żiwego. Mącz 290b, [269]d; RejAp 108; RejPos 144v marg (2); żyw pan ludu ſwemu/ Y zna/ kto ſzczérym ſercem ſłuży iemu. KochPs 107.

Wyrażenia określające Boga jako władcę:»Pan anjołow« (1): A zaſz nielepiey vmrzeć zá krolá krolow/ y Páná Aniołow: niſzli zá krolá ták niepobożnego? SkarŻyw 131.

»Pan dziedziczny« [szyk 1:1] (2): SkarJedn 56; Boś ty Pánem ieſt dźiedźicznym wſzyſtkim narodom. SkarKaz 2b.

»Pan wszytkich mocy (a. możności)« (3): A ták ten Pan mocy wſzytkich [Dominus virtutum Vulg Ps 45/12] záwżdić on ieſt z námi LubPs M4, M4; MWilkHist D4.

»Pan nieba« (2): KmitaPsal A3; Acz nie może [ciało uwielbione] niebá ſobie otwieráć iáko ten Pan niebá/ ktoremu Anyelſkie woyſká ſłużą/ y niebá wſzytki. SkarKaz 242b.

»Pan (Bog) nieba (i) ziemie, na niebie i na ziemi« = Dominus caeli et terrae Vulg; possessor caeli et terrae PolAnt [szyk 18:3] (20:1): RejPs 201; KrowObr 218; Leop Act 17/24; BibRadz Gen 14/19 (3); Poki ieſzcze wam ćirpi Pan niebá y źiemie/ Ma ná was pilne oko Prot A2v; RejPos 72 (4); A iż Bog ſam ieſt Pánem ná niebie y na źiemi/ o tym wątpliwośći niemáſz CzechRozm 123, 3v (3); ModrzBaz 127; SkarŻyw 557; CzechEp 274; LatHar 638; WujNT Act 17/24 (2); SiebRozmyśl F3v.

»Pan nad pany, (wszech) panow, panujących« [w tym: I (10), I a. A (5)] = władca wszystkich władców [tu zaliczono użycia, które nie odwołują się do tekstu Psałterza]; Dominus dominantium PolAnt, Vulg (15:2:2): GliczKsiąż C3v; KrowObr A4; GrzegRóżn Nv; SarnUzn A3; RejPos 43v (4); RejZwierc 69; BudNT 1.Tim 6/15; CzechRozm 3v (3); ArtKanc K13 (2); Ktorego czáſow ſwoich okaże błogoſłáwiony y ſam możny Krol kroluiących y Pan pánuiących WujNT 1.Tim 6/15; SkarKaz 489b; Ciebie ſámego znamy bydź Páná nád Pány CzahTr G4, G4.

»Pan przyrodzenia« (1): ktory ſam ieden ieſt prawdźiwy Pan przyrodzenia CzechEp 239.

»przyrodzony Pan« (2): ktoremu iuż thám ſłuży niezlicżona wielkość Anyołow iáko przirodzonemu Pánu ſwoiemu. RejAp AA8v; SkarJedn 56.

»Pan (wsz(ytki)ego) stworzenia« (8): RejWiz 52; Bowiem przydzye Pan ſtworzenia/ Ná ſwiát z niebá dla ſądzenia. BielKron 135; BiałKat 3v; Páná wſzego ſtworzenia/ á Bogá wiecżnego Wzgárdzili HistHel B; SkarŻyw 479 (2); GrabowSet T4; WysKaz 41.

»Pan (wszytkiego) świata, (wszej) ziemie« = Dominus (omnis) terrae PolAnt, Vulg; princeps mundi PolAnt (9:2): LubPs C2; Pátrzay iáki to Bog ieſt Pan wſzytkiego ſwiátá RejWiz 49v; BibRadz 2.Mach 12/15; Gory iáko woſk roztopiły ſię od oblicża Iehowy/ od oblicża Páná wſzey ziemie. BudBib Ps 96/5, 2.Mach 12/15; CzechRozm 184; KochPs 111; SkarŻyw 165; KochPieś 71; ArtKanc P14; Cić ſą one dwie oliwie y dwá świeczniki ſtoiące przed oblicznośćią Páná źiemie [Domini terrae]. WujNT Apoc 11/4. Cf »Pan nieba i ziemie«.

»Pan (Bog) wszy(s)tkiego, wszy(s)tkich (a. wszech), wszystkich rzeczy« = Dominus omnium Vulg; dominator omnium PolAnt [szyk 12:5] (9:6:2): Leop Rom 10/12; Bog Pan wſzytkiego ſłuſznie y pręthko ſię pomścił nad nim. BibRadz Esth 16/17; BielKron 254v; RejPos Ooo3; BiałKat 3v; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 9v (2); SkarŻyw 479 (2); CzechEp 134 (2); ArtKanc T11; GrabowSet G2; WujNT Rom 10/12; Nie ieſt od tego/ wſzech Pan co śiedźi wyſoko. KlonKr wstęp A4v; SkarKaz 518a.

»zwirzchni Pan« (1): vlęknicie ſie thego zwirzchniego Páná á Krolá ſwego RejPos 253.

Zestawienia: »Pan Bog« = Dominus Deus Vulg, PolAnt, Modrz (9102): LibLeg 3/33v (36); BierRaj 19; March1 A3 (3); BierEz A3v (7); OpecŻyw 1v [2 r.] (24); OpecŻywSandR nlb 2; ZapWar 1523 nr 2310 (6); PatKaz I 10v (3); PatKaz II 23 (59); PatKaz III 87v (14); HistJóz A3 [2 r.] (7); KlerPow 9; TarDuch A6; FalZioł +2v (6); BielŻyw 155 (3); iż pan Bog z dawna dawał kroleſtwu polſkiemu ku zachowaniu iego mądre rządziciele GlabGad A3, A2v (11); MiechGlab 47 (4); KłosAlg A2 (4); KlerWes A (3); March3 T8v (3); WróbŻołt 1/6 (265); WróbŻołtGlab A3 [2 r.]; MetrKor 61/35; RejŁas w. 36; RejPs 16 [3 r.] (136); RejRozpr A4v; LibMal 1544/84 (17); LudWieś A2 (3); SeklWyzn ktv (87); Lepiey ći ſie panu Bogu ni w cżym nie prżećiwić RejJóz N6, A2v [2 r.] (72); SeklKat A2v (238); RejKup B [2 r.] (48); RejKupSekl a4 (5); HistAl G (2); HistAlHUng A3 (3); KromRozm I C (7); MurzHist A2v (51); MurzHistSekl ktv; MurzNT A4 [3 r.] (30); KromRozm II kv (9); KromRozm III B3 (5); Diar 20 (43); DiarDop 102 (4); MrowPieś A4; BielKom F8v (20); GliczKsiąż A2 [2 r.] (87); LubPs A2 [2 r.] (372); GroicPorz A3v (60); SeklPieś 6v; KrowObr A2 (418); RejWiz A3 (45); Leop *A3v (390); OrzList a4v (10); KochZuz A3v; LeszczRzecz A2 [4 r.] (11); RejFig Bb5v; RejZwierz A2 (13); BibRadz *2 [3 r.] (335); Tákże też Kápłáńſki ſtan/ naywyſzſza rzecz po Pánu Bogu ná świećie/ muśiał mieć przyrodzoną nieprzyiaźń/ przećiwną ſobie miedzy ludźmi OrzRozm G3v, A2v (42); vpominał ie áby Páná Bogá w káżdey rzecży przed ocżymá mieli BielKron 299v, 1 [4 r.] (780); GrzegRóżn B (5); Numen, Boſtwo, boska moc, [...] Aliquando pro ipso Deo, Miáſto páná bogá. Mącz 253a, 21a (62); OrzQuin A2v (55); Prot B4 (2); SarnUzn kt (30); SienLek a4v (9); LeovPrzep a4 (24); RejAp AA4 (40); GórnDworz G4v (38); Plato gdy go pytano/ co Pan Bóg czyni? powiedźiał [...] Geometryą ſye báwi. GrzepGeom A3v, A3 (4); HistRzym 28 [2 r.] (64); RejPos ktv (412); RejPosWiecz2 91 [2 r.] (5); RejPosWiecz3 96 (11); BiałKat a2 (167); BielSat D2 (9); KwiatOpis A2 (6); ZapMaz VII Z 8/99 (2); GrzegŚm ktv (21); HistLan C3 (11); KuczbKat 1 [2 r.] (212); RejZwierc A2 (187); A ták wźiąwſzy Pana Bogá ku pomocy/ ná ten gęſty Lud [tj. Turków]/ gęſtey ręki trzebá BielSpr 58, Cv (9); WujJud kt (254); WujJudConf 3 (65); RejPosRozpr b3 [4 r.] (28); RejPosWstaw 21 v (57); BudBib bv (24); BudBibKaw A [2 r.] (3); HistHel ktv (17); MycPrz I A2 (24); Strum H4v [2 r.] (7); WierKróc A3 (4); BiałKaz A4 [7 r.] (85); BudNT przedm a3 (8); StryjWjaz C2v; CzechRozm A2v (50); PaprPan A3 (4); KarnNap ktv [2 r.] (62); ModrzBaz 4 (16); SkarJedn A5v [4 r.] (87); Oczko A4 (4); KochPs 28 (10); SkarŻyw A2 (1108); KochTr 5; MWilkHist A2v (6); Ia Anna Glowczewska [...] czynię Testament, będąc zlozona od Pana Boga niemocą ZapKościer 1581/21v, 1581/23 (12); StryjKron 5 [2 r.] (14); CzechEp *3 [2 r.] (66); CzechEpPOrz *3 (5); NiemObr 3 (65); KochEpit A3v; KochMRot A2v (6); KlonŻal A2; ReszPrz 11 (23); ReszHoz 116 (13); ReszList 142 (30); WerGośc 203 [2 r.] (28); WerKaz 280 [2 r.] (52); WisznTr 3 (2); BielSen 13 [2 r.] (3); BielSjem 17 (3); PudłFr 13 (7); ArtKanc kt (85); BielRozm 2 [2 r.] (4); GórnRozm A2 (15); KmitaPsal A4v; KochWr 23 (3); PaprUp A4v (23); ZawJeft 33 [2 r.] (4); ActReg 12 (60); GostGosp 1 (4); GrochKal 6; Phil G (11); GórnTroas 4 (3); KochCzJan A3 [2 r.]; GrabowSet A2v (3); KochFrag 16 (3); KochFragJan 4; OrzJan 27 (25); WyprPl B2v (2); LatHar +2 [2 r.] (286); KołakCath B3v (6); KołakCathOkuń A2v; KołakSzczęśl B [2 r.] (33); RybGęśli Bv; WujNT przedm 27 (204); WysKaz )?(2v (48); JanNKar A2v (3); SarnStat *3 (47); SiebRozmyśl [A2] [2 r.] (9); KlonKr D2 (2); PowodPr kt [2 r.] (140); SkarKaz )(3v [3 r.] (411); VotSzl A2 (30); CiekPotr 89 (2); CzahTr A3 [2 r.] (9); GosłCast 5 (3); PaxLiz A2 (13); Prożno P. Bogá kuśi/ kto o mądrość prośi SkarKazSej 663a, 657a [2 r.] (236); KlonFlis B (7); SapEpit A4v [2 r.] (3); KlonWor 11 (2); RybWit [A]v; ZbylPrzyg A3; SzarzRyt A4 (4).

»Pan (wszech) zastępów, nad zastępy« = Dominus exercituum a. Sabaoth Vulg, PolAni [szyk 163:1] (162:2): KromRozm III K4 (2); KrowObr A2v (3); W gniewie Páná wſſech zaſtępow zámącona ieſt źiemiá Leop Is 9/19, 2.Reg 5/10 (51); Tedy Pan zaſtępow rzekł do mnie tymi ſłowy. BibRadz Zach 7/4, 1.Reg 15/2 (65); BielKron 93v; SarnUzn D8v (2); RejPos 15; KuczbKat 190 (2); CzechRozm 57v (8); KochPs 34; CzechEp 27 (5); ReszPrz 102; Święty, święty, święty/ Pan Bog nád Zaſtępy ArtKanc N19, K6 (4); LatHar 88 (11); WujNT 504 (3); PowodPr 69 (2); SkarKaz 158a (2).

Szeregi: »(i, tak) Pan (ale, jako) i (a) bliźni« (24): SeklWyzn f2v; SeklKat Mv (3); Co zá złość yeſt ſercá ludzkiego nie tylko przećiwko Pánu Bogu/ ále y przećiw bliźniemu LubPs Y3 marg; Leop Iac 4 arg; RejAp 30 (2); RejPos 32v (13); RejPosWiecz3 99; RejZwierc 128v [2 r.].

»(i) Pan, (a, albo, ani, to jest) Bog« [szyk 45:38] (83): RejPs 43 (3); RejJóz N2v (2); MrowPieś ktv (3); LubPs Ev (10); KrowObr 214v; Chwalćież Bogá w zebrániu/ á Páná [benedicte Deo; Domino] wy ktorzy ieſteſćie z narodu Izráelſkiego. BibRadz Ps 67/27, Gen 14/19 (4); BielKron 467; Ociec Syn duch ſwięti ieden Bog á ieden Pan. RejAp 197 marg, 197; RejPos 180 (10); BiałKat 8v; RejZwierc 199v; BudBib Ps 67/32[33]; HistHel B; CzechRozm 3v (9); Oczko 24; KochPs 79 (5); SkarŻyw A3 (6); CzechEp 76 (5); NiemObr 104; ArtKanc A3 (4); GrabowSet Gv; LatHar 146 (4); WujNT przedm 27; SarnStat 1272; SkarKaz 208b (4); GosłCast 35.

»Pan i Chrystus (Krystus) [= Pomazaniec]« = Dominus et Christus Vulg (5): RejAp 95v; Azaſz nie roſtą bluźnirſtwá przećiwko Pánu y przećiwko Kriſtuſowi iego? RejZwierc [283]; LatHar 359; WujNT Act 4/26 (2).

»Pan i diabeł« (1): dwie rzeczy w ſpołek czinić niepodobno yeſt/ yáko pánu Bogu y Dyabłu służić. Mącz 130c.

»Pan a (i) dobrodziej« [szyk 20:1] (21): RejAp 54; dayże nam to ſerce/ ábychmy cie poznawſzy iáko Páná ſwego á dobrodzyeiá ſwego/ ſzli zá thobą á zá tymi rádámi twemi ſwiętemi RejPos 328, 31 (17); WujJud 41v; SkarŻyw 270; WerGośc 208.

»Pan a dziedzic« (2): iako bychmy głos twoy [...] vſtawicznie ſłyſſeli a zaniem ſie ćiągnęli iako za prawem panem a za dziedzicem ſprawiedliwem ſwoiem. RejPs 110, 123.

»głowa a Pan« (1): (nagł) Keſch. (–) To ieſt głowá/ náſſá á pan náſz RejPs 186v.

»Pan a gospodarz« (2): A ſtrzeż Pánie Boże miłośćiwy/ ábyś tym Pánem á thym hoynym goſpodarzem będąc/ tákież nam vcżynić nie racżył/ iákoś vcżynił onym nędznym przodkom náſzym RejPos 159v, 159v.

»hetman, (a) Pan« [szyk 2:1] (3): ábyś [...] ſtał mocnie á ſtale przy thym Pánu ſwoim á Hetmánie ſwoim/ iáko práwy Rycerz [...] iego RejPos A4v, 79 [2 r.].

»Pan a kapłan« (2): iż then Pan náſz á ten Kápłan náſz nigdy nie opuśći nas RejAp 73; RejPos 215.

»Pan i (albo) Kościoł; Pan z Kościołem« (9;2): SeklKat X; MurzHist Nv; KromRozm II x4v; LubPs G4v marg; BiałKat 376; WujJud 8 (2); Doktorowie ś. [...] iednoſtáynie ſię zgodźili/ kácerzem być wſzelákiego cżłowieká/ kthory od Páná/ y powſzechnego Kośćiołá náuki y wiáry ieſt rożny. ReszPrz 32; LatHar 513; JanNKar A2v; SkarKaz 120a.

»Pan, (a, i) krol« = rex (et) Dominus Vulg, PolAnt [szyk 31:21] (52): WróbŻołt 28/10 (5); RejPs 202v; GliczKsiąż C3v; LubPs F4 (4); Leop Ps 97/6; BibRadz Is 6/5 (3); GrzegRóżn Nv; RejAp BB3; RejPos A6v (21); RejZwierc 69 (2); CzechRozm 184; Pan to ieſt wielki/ król niezwyćiężony KochPs 143, 70; SkarŻyw 131; ArtKanc K13 (2); GrabowSet V2v; LatHar 347 (2); WujNT 1.Tim 6/15; SiebRozmyśl F4; SkarKaz 162a.

»Pan i ludzie« (1): Ná to cie twe hárdośći z grzechem chcą prziwodzić By ſie s pánem y z ludźmi nigdy nie chciał zgodzić BielKom F6v.

»Pan a (i) mistrz« = Dominus et magister Modrz [szyk 5:1] (6): MurzNT 51; gdyż nam piſmá żadney inſzey głowy koſciołá tego [...] nie vkázuią/ iedno iednegoż ſámego Páná y Miſtrzá Koſciołá tego RejAp 77; RejPos A5 (2); ModrzBaz 30; SkarJedn 41.

»Pan a mocarz« (1): kthoryś wpadł w ſrogye ręce nie ledá pánu á nie ledá mocarzowi/ ále Pánu wſzech pánow/ á moczarzowi nád wſzemi mocarzmi. RejPos 168.

»Pan a (i) oblubieniec« (9): RejAp 141 (2); RejPos 6v (4); iſz Eufrázya nas pożegna/ á iutro do Páná Bogá y oblubieńca ſwego poydzie. SkarŻyw 226, 126 (3).

»Pan a (i) obrońca« [szyk 3:1] (4): RejPs 119v; RejPos 115 (2); A ſam nam miłoſiernym rácż tu bydź Hetmánem/ A iáko Bog wſzechmocny obrońcą y Pánem. CzahTr G4.

»Pan, (a, i) ociec« [w tym: ociec w stosunku do wiernych (27), w stosunku do Chrystusa (7)] = Dominus pater PolAnt [szyk 29:5] (34): OpecŻyw 33; WróbŻołt B6v (2); MurzHist B2v; LubPs X3; KrowObr A3v (3); BibRadz Eccli 51/14; Iż on ofiárował zá nas wdzięcżną ofiárę Pánu Bogu Oycu ſwoiemu ná ołtarzu krzyżá ſwiętego RejPos 47, 53v (9); RejPosWiecz3 99; KuczbKat 380 (3); BudNT przedm d3v; CzechRozm A2v (2); KarnNap F; CzechEp 427; muśiemy też z nim ćierpieć/ to wſzytko/ cobykolwiek P. Bog wſzechmogący/ Oćiec náſz niebieſki ná nas włożyć racżył NiemObr 4; KlonŻal C3v; WerGośc 207; ArtKanc A18v; GrabowSet X3v; SkarKaz 43b [2 r.].

»Pan, (a) odkupiciel« = Dominus redemptor Vulg, PolAnt (8): RejPs 80; Tho mowi Pan odkupićiel Izráelſki Leop Is 49/7, Is 48/17; BibRadz Is 48/17 (2); RejPos 110v; CzechRozm 9 (2).

»Pan a opiekalnik« (1): ieſliż odſtąpiſz tákiego Páná á tákiego opiekálniká twoiego/ nielza iuż iedno on ciemny á marny opiekálnik iuż ſie thobą opiekáć muśi. RejPos 180v.

»Pan, (a) pasterz« (5): RejAp 91; RejPos 123v (3); Ieruzálemie/ to ieſt, Krześćiáńſki ludu/ náwroć ſię iuż ku Pánu ſwemu/ Páſterzowi twoiemu. ArtKanc E10v.

»pocieszyciel i Pan« (1): Poczniem od tey oſtátniey poćiechy/ [...] á potym ſię do inych puśćim zá dárem poćieſzyćielá y Páná náſzego SkarKaz 381b.

»Pan, (a, i) sędzia« = Dominus iudex Vulg [szyk 9:1] (10): RejPs 112; KrowObr A4; ale śię doſyc zdało panu Bogu ſędźięmu ſprawiedliwęmu/ mnie ſamego tak ſkarac MurzHist Q2v; BibRadz I 158c marg; GrzegŚm 37 (2); WujJud 114; SkarŻyw 479; CzechEp 34; WujNT 2.Tim 4/8.

»Pan i sprawca« (1): Bo ſię tu nie mowi o pryncypále y o dziedzicżnym y przyrodzonym pánie y ſprawcy nam teraz nie widomym [tj. o Bogu]: ále ſię mowi o iego namieſtniku y poſłáńcu y prokuratorze winnice iego widomym [tj. o papieżu]. SkarJedn 56.

»Pan, (a, i) stworzyciel (a. tworca)« = Deus, conditor Modrz [szyk 64:5] (69): LibLeg 3/33v (2); GlabGad A4v; RejPs 61v (4); SeklKat D4; MurzNT 78v; Zálecę was pánu ſwemu/ Stworzycielowi naſzemu BielKom D6v; GliczKsiąż A2v (20); KrowObr A3v (3); OrzList c3; BibRadz Iudith 13/23 (2); BielKron 3v (3); RejPos 13v (9); oſobliwie go názwał imieniem IEHOWA: áby rozeznánié vczynil tym imieniem między Bogiem prawdźiwym/ ónym Stworzyćielem y Pánem wſzytkiégo ſtworzenia/ od Bożków Pogáńſkich fáłſzywych BiałKat 3v, 16; KuczbKat 80; RejZwierc 266; BudBib Iudith 13/23; BiałKaz M4v; iż on tego wſzyſtkiego [...] nie od kogo innego wźiął/ iedno od tego ſámego Bogá wſzech rzecży ſtworzyćielá y Páná CzechRozm 36; ModrzBaz 48v; KochPs 11 (2); SkarŻyw 172 (4); CzechEp 239; ArtKanc B19 (3); LatHar 602; WujNT Xxxxx3; VotSzl A4.

»Pan i (ludzie) święci« (3): obácż/ iáko y Pan ſam y wſzyſcy ludzie ſwięći około tákiego cżłowieká piecżą y ſtáránie máią RejPos 44v; LatHar 205 marg (2).

»Pan i wodz« (1): zá tobą Pánem y wodzem moim idę SkarKaz 123b.

»Pan, (i) zbawiciel« = Deus et salvator Vulg (6): WróbŻołt 61/7 (2); RejPos 303 (2); ktory [lud] [...] wſzemi słowy/ ſpráwámi/ poſtáwámi/ ma wielmożyć Páná Bogá Zbáwićielá ſwego [magnificare debet Deum servatorem suum]. ModrzBaz 55v; ArtKanc I6.

Wyrażenia przyimkowe: »dla Pana Boga« (2): A przetoż dla Pána Bogá/ s poyśrzodka ſiebie go [króla] nie bierzmy MycPrz II B4; ActReg 12.

»prze(z) Pana (a. prze miły Pan Bog)« = per Dominum PolAnt (17): LibLeg 3/33v; Diar 60 (2); Prze Páná Bogá/ Iáko to/ miły Pánie Oleſznicki Krowickiemu wyćierpieć możeſz? OrzList e2; BibRadz Gen 24/3 (2); Obsecro te quid agimus? Przemiły [!] pán Bóg coż chcemy s tym dáley począć. Mącz 363d; GórnDworz O7v (5); RejPos 140; KuczbKat 285; CzechRozm A7v; WerGośc 248 (2); WujNT 1.Tess 5/27.

»przed Panem (Bogiem)« = coram Domino PolAnt, Vulg; ante Dominum Vulg (244): WróbŻołt G2 (3); RejPs 46 (6); SeklWyzn 4v (9); SeklKat F2v (6); RejKupSekl a8v; MurzHist A2v; MurzNT 11 marg (3); iż tákowe dzyeći/ ktore ſie vrodzą z nyerządnego á ſwowolnego towárzyſtwá męſſcżyzny z byałą głową/ ſą przed pánem Bogyem yáko błoto á wſſeláka nyecżyſtosć. GliczKsiąż B7v, B4v (3); LubPs A6 (7); GroicPorz kk3v; KrowObr 55v (14); RejWiz 148 marg (3); Leop Ex 30/16 (43); BibRadz Gen 10/9 (51); OrzRozm C4 (2); BielKron 4v (10); Mącz 263c; OrzQuin Y3 (2); RejAp 18 (2); ábyś ie [serce] záwżdy cżyſthe á práwie przezrocżyſte miał przed Pánem ſwoim RejPos 181v, 6v (18); RejPosWiecz3 98v; BiałKat 36 (4); KuczbKat 20 (2); RejZwierc 27v; WujJud 81v (7); WujJudConf 82 [2 r.] (3); BudBib 3.Esdr 1/38 (2); HistHel C3v; BiałKaz M4 [2 r.]; BudNT Luc 2/22 (2); CzechRozm A7v (2); KarnNap C3v; KochPs 126; SkarŻyw 238 (3); CzechEp 34 (2); ReszPrz 103; WisznTr 19 (2); ArtKanc A10v; LatHar 15 (3); WujNT Luc 1/15 (5); WysKaz 5 (2); SiebRozmyśl K4v; PowodPr 3; SkarKaz 85b (5); SkarKazSej 689a (2).

»w Panie(-u)« = in Domino Vulg, PolAnt (137): WróbŻołt K7v (3); SeklKat H2v; KromRozm I B4v; MurzHist H4v; Ano wyęc ten co záſnye ocuci ſie w Pánye. LubPs L3, B3v marg (8); KrowObr 121v (3); Leop Tob 13/9 (15); BibRadz 1.Reg 2/1 (9); BielKron 31v (5); GrzegRóżn A3; RejPos 32v (4); GrzegŚm 48; KuczbKat 75; RejZwierc 11v; WujJud 132v (2); RejPosWstaw 41v (2); BudNT 1.Cor 7/22 (5); CzechRozm A2 (3); AMbrozyuſz ſługá Chryſtuſow/ braćiey wſzytkiey ziemie Włoſkiey wiecżnego w Pánie zbáwienia życży. SkarŻyw 565, 67 (4); MWilkHist A2v; WerKaz 284 (2); ArtKanc L11 (2); LatHar +2 (10); KołakSzczęśl B4v; PRoſzę was tedy ia więźień w Pánu/ ábyśćie żyli przyſtoynie temu powołániu WujNT Eph 4/1, s. 350 (45); WysKaz )?(3v (2); PowodPr 56; GosłCast 20. Cf »odpoczywać w Panu«, »umierać w Panu«.

W przen (144): RejPs 157v; Ieſli vpadnie/ niezbije śię bo pán pod kładá rekę ſwoię MurzHist C2v; KromRozm III H4; Ten pan rozbił namioty ſwe w pośrzod ludu ſwego LubPs hh3v, C3v (3); Pan robotnikow proznuiących niechce mieć w winnicy ſwoiey. KrowObr 61 marg, 61 (5); RejWiz 50v (2); OrzList f2v; RejZwierz 108; wſzákoż ie [Izraela] Pan páść będzie iáko bárána ná rowninách. BibRadz Os 4/16, Ps 74/9 (3); gdy iuż nam [ten marny dym] pocżynał ćmić to ſłońce wiecżne Páná náſzego RejAp 78, 15v (6); iákobyś ią [trzodę zwierzoną] wypáſł onemi ziarnki á onemi odrobonkámi/ kthore pádáią s ſtołu Páná twego RejPos 20; Proſzę was moi mili brácia ábyſcie obrzezáli á ochędożyli ſercá wáſze Pánu ſwoyemu RejPos 32v; toć ieſt drogá/ toć ſą klucże ku temu Pánu/ ſerce ſkruſzone á żáłobliwe cżłowieká nędznego RejPos 119v; Gdyś niechciał być wierną ſolą Páná ſwego/ bądźże oną nędzną á márną ſolą/ ktora ma być we błoto wtłocżona RejPos 124v; iżechmy iuż ſą domowi á práwie mieſzcżánie Páná ſwego. RejPos 190; podłoż ią [duszę] s pokorną á vniżoną myſlą pod nogi Páná tego RejPos 228v; obácż iákiego tu ſercá trzebá á iákiey ſtałośći w tym thák trudnym boiu Pánu ſwemu. RejPos 263v; maſz iuż Cyrograph á pewny liſt od Páná tego ná wiele ſzcżęſliwego á pobożnego zbyoru twoiego. RejPos 326, 4 marg (108); ábyś ſie pythał co naproſciey drogi do Páná ſwego RejZwierc 173, 120v (3); KochPs 161; wnet przyidźie do Páłacu ſwego Pan/ którego wy ſzukaćie CzechEp 301; Abowiem tá Winnicá wſzech zaſtępow Paná/ Z ludu Izráelſkiego ieſt zacnie zebrána ArtKanc K6; ActReg 154; Bo cżyſte ſą/ [...] ocży Páná Bogá náſzego LatHar 119, +8; WujNT Bbbbbb2v.

Pan czego (1): A thu dopirko możeſz zrozumieć/ że on ieſt tey winnice práwy Pan RejPos 59v.

W charakterystycznych połączeniach: dom Pana (2), gody (3), goście, Ieruzalem, listy, łodka, macica, mieszczanie, nasienie (2), nogi (7), obłow, oczy (2), owczarnia (owieczka(-i)) (10), port, pszenica, ręka (ręce) (8), rybka, skarb (2), słońce, sol, stadko, stoł(y) (3), stopy, szaſunkh światłość (2), tarcza (3), tłuszcze, wesele, wieczerza (5), winnic(zk)a (9), włodarz, zakołatanie, ziarno, żniwo; droga do Pana, list; Pan dzierży [kogo] w ręce, dzierży w ręku kubek, (za)- kołace (3), oddala rękę, pasie [kogo] (3), płaci robotnikom w winnicy, poda rękę, podniosł oczy, podniosł rękę (8), powoływa (wzywa na robotę) do winnice (2), powstał na nogi, przychodzi z wesela, przyjdzie do pałacu swego, przyjdzie na żniwo, rozbił namioty, weźmie [kogo] na ramiona i pod skrzydła, włożył [na kogo] rękę, wyciągnął łuk, wypiele pszenicę, zasiewa rolą, zebrał winniczkę, zgarnie pszenicę z kąkolu; niesmaczny owoc Panu, niewdzięczne nasienie i kąkol, świece zapalone w sercu, wdzięczna latorośl (2), wdzięczne kwiatki, wdzięczny obłow (2), wdzięczne obrzezanie, wierny robotnik w winnicy; czynić obłow Panu, obrzez(ow)ać serca (2), ochędożyć (ochędażać) serca (2), podawać grona stałości, podawać (kwiatki i) owoc(e) (2), szczepić latorośle w sercu, szczepić winnicę, wpadać w dług, zasłużyć się w włodarstwie; klucze ku Panu; prowadzić niewidomie Pana.

A. W bezpośrednim zwracaniu się do Boga (4018):
α. W wołaczu (4017): Podnyeſy kſobye panye ſerca naſſe BierRaj 19, 23; OpecŻyw 87v (3); PatKaz III 112v; TarDuch A2 [2 r.] (12); WróbŻołt B7 (4); RejPs 29v (4); RejJóz A6 (4); RejKup n5 (4); MurzHist Qv; MurzNT 3v (3); LubPs B2v (104); KrowObr 60 [2 r.] (23); RejWiz 135; Leop Num 11/21 (39); KochZuz A4v; Tedy rzekł Abram/ O pánie Pánie/ y coż wżdy mnie daſz? BibRadz Gen 15/2, Gen 15/8 [2 r.] (50); BielKron 3 (17); RejAp 25 [2 r.] (8); HistRzym 104; RejPos 22v (9); BiałKat 28v; GrzegŚm 60; KuczbKat 195 (2); (nagł) Ná drzwiach v gmáchu. (-) Roſkáż pánie kto tu wchodzi/ Niech nikomu nic nie ſzkodzi. RejZwierc 236v, 11 (4); WujJud 95 (3); BudBib Ex 15/17 (10); MycPrz I [A3] [2 r.]; BudNT Rom 11/3; CzechRozm 5 (6); Owa czás/ pánie/ przyſzedł pożądány/ Poćieſzyłeś kray ſwóy vpodobány KochPs 127, 5 (104); SkarŻyw 91 (26); KochTr 19 [3 r.]; CzechEp 44 (5); KochFr 40 (8); CZego chceſz od nas pánie/ zá twé hoyné dáry? KochPieś 71; PudłFr 26; ArtKanc A10v (43); KmitaPsal A3 (2); O Pánie w świétnym niebie mieſzkáiący ZawJeft 7, 28 (3); Pánie/ co ieſt cżłowiek? [...] Abyś go náwiedzał/ zaż doſtoien tego? GrabowSet B3, A4v (139); KochFrag 18 (3); LatHar +3 [2 r.] (125); RybGęśli Dv (2); WujNT Luc 2/29 (10); WysKaz 28; JanNKarGórn G4 (2); SiebRozmyśl Gv [2 r.]; PowodPr 9 (4); O Pánie toś mi dobrym krolem y Pánem moim SkarKaz 162a, )(2 (43); CzahTr B2 (6); GosłCast 54; SkarKazSej 663b (4); SzarzRyt A3v [2 r.] (3).

Panie czego [= dawco czego] (7): TarDuch A6; WróbŻołt 37/5; boże á pánie wſſytkiego vmyſłu moiego [Deus, Deus meus Vulg Ps 42/4]. RejPs 65; LubPs S2v (2); PAnie Boże zbáwienia mego wednie y wnocy wołałem przed tobą. Leop Ps 87/2, Ps 37/23.

Panie czego [= panujący nad czym] (34): TWey łáſki promień Pánie wyſokośći/ Iák kágániec przenika GrabowSet F4, I3v (3). Cf »Panie nieba i ziemie«, »Panie Boże sił«, »Panie stworzenia wszytkiego«, »Panie wszech rzeczy«, »Panie wszego świata«, »wszytkich bogow Panie«, »Panie Zastępow«.

Panie czego [= jaki] (9): Panie Boże wſzey chwały RejJóz C3; Terazże Swiety wſzey świątośći Pánie/ záchoway ten dom twoy BudBib 2.Mach 14/36, Sap 9/1; SkarŻyw 390; ArtKanc T9v; SMiłuy ſię Boże/ miłośierdźia Pánie GrabowSet I3v, K2; Chwalę ćię o Pánie nawyżſzego máieſtatu LatHar 44, 643.

Panie czyj (936):

~ cum pron poss (924) [w tym: moj Panie (447), moj Panie Boże (5), Panie moj (48), Panie Boże moj (58), Panie nasz (33), nasz Panie (258), Panie Boże nasz (74), nasz Panie Boże (1)], G pron (1) (925): BierRaj 19; OpecŻyw [57]v (4); PatKaz II 54v; WróbŻołt 7/2 (9); RejŁas w. 67; RAcz mi to ſpráwić moy pánie áby ſie náwſſem nádemną okázowáło miłoſierdzie twoie RejPs 178v, 16v (197); RejJóz C3v (5); RejKup n7 (2); gdy [...] przyſzedł ku tym słowam/ Niech przyidźie kroleſtwo twoie/ ſpłaczem powiędźiał/ O panie moi racz vczynić abych iá téſz wtym to Kroleſtwie był MurzHist I4v; Boś ty mnyę Pánye Boże moy ſam odkupić racżył LubPs H2, A3 (191); KrowObr 80; RejWiz 48v (4); Leop Ios 7/8 (20); OrzList h3v; RejZwierz 123v; BibRadz Ps 7/2 (11); BielKron 11v (7); OrzQuin Y; RejAp AA3 (61); GórnDworz Y7; RejPos 7v (200); GrzegŚm 49; RejZwierc 43 (10); RejPosWstaw 22v [2 r.] (3); BudBib Ps 85/12 (6); HistHel B3 (3); MycPrz I [A3]v; CzechRozm 268v; KochOdpr Bv; Nie nam/ náſz pánie/ ſtworzeniu podłemu/ Ale czyń ſławę imieniowi ſwemu. KochPs 174, 6 (23); SkarŻyw 36 (8); ty wſzytkie ktorzy/ przećiw tobie y Chriſtuſowi twoiemu grzeſzą. Náwroć ie Pánie Boże náſz do śiebie CzechEp 107; KochMRot kt; WerGośc 210 (2); WisznTr 26 (2); ArtKanc B13v [2 r.] (41); ZawJeft 6; Boże moy/ o wſzech Pánie/ Zal/ płacż/ niewinne łkanie/ Przyimi GrabowSet B3v, C4v (14); KochFrag 20; SKłoń miłośćiwe vcho ná prośby náſze/ Pánie náſz LatHar 445, 13 (48); RybGęśli D2v (3); WysKaz 28; SiebRozmyśl Gv; SkarKaz )(2v (7); CzahTr B2 (12); PaxLiz C3v; SkarKazSej 658b (7); SzarzRyt A2 (4).

cum G sb (8): RejPs 198v; Błogoſláwiony ieſteś Pánie Boże oycow náſſych Leop Dan 3/26; BibRadz Gen 24/12 (2); BielKron 84v; BudBib Iudith 9/2; GrabowSet M4; LatHar 67.

~ W charakterystycznych połączeniach: Panie Abrahama (2), krolow, ojcow naszych (3), potomkow Jakobowych, Symeona. ~

cum ai poss (3): Wielki ieſteś Pánie Boże Dánielow Leop Dan 14/40; BibRadz 3.Reg 18/36; SkarKaz 351a. ~

W nawiązaniu do: ty (765), twoj (384) [w tym do: ty i twoj (3)]: BierRaj 17v (2); OpecŻyw 26 (6); PatKaz I 7v; PatKaz II 32v; TarDuch A3v (17); a wſzakoz tey dobroci twey miły panie ludzie niedbaią WróbŻołt B7, 4/7 (137); RejPs 17 (128); Porucżamy to wſzytko tobie panie Boze RejJóz N2, F7v (5); SeklKat D2 (2); RejKup d3 (3); MurzHist Ov (2); MurzNT Matth 11/25 (2); KromRozm II 12v (2); Gdiż przez cáłi dzień chwały twej chcę ſie pánie trzimáć LubPs F4v, B2v [3 r.] (224); SeklPieś 15; KrowObr 2v (20); RejWiz 82; Leop Num 16/15 (42); RejZwierz 123v; Ciebie Pánie ſámego potrzebá chwálić. BibRadz Bar 6/5, Gen 20/4 (37); Adam rzekł/ głos twoy Pánie ſłyſzę/ ále wynidź nie śmiem BielKron 1v, 18v (5); RejAp AA3 (16); GórnDworz S7; HistRzym 123v; O coż ieſt dziś thákich [...] Iudaſzow ſiedzących ſpołu s tobą v ſtołu twego moy miły Pánie RejPos 290v, 13v [2 r.] (48); RejPosWiecz2 90v; BiałKat 6 (4); GrzegŚm 2; RejZwierc 10 (5); WujJud 105 (2); WujJudConf 64v; RejPosWstaw 42; BudBib Ex 34/9 (18); HistHel C2 [2 r.] (4); BiałKaz Cv (2); BudNT Apoc 15/3 (2); Ty ſam o Pánie rácż ſtrzedz ſercá Krolewſkiego StryjWjaz C4; CzechRozm 9v (8); SkarJedn 326 (2); KochOdpr Bv; vżiy ſwéy litośći Nád námi vtrapionémi Sługámi/ o pánie/ twémi. KochPs 120, 5 [2 r.] (82); głos táki vſłyſzał: [...] coſz chceſz odemnie zá zapłáty? A Thomaſz S. záwołał: nięchcę [!] nic innego/ iedno ſamego ćiebie Pánie moy. SkarŻyw 202, 153 (17); CzechEp 83 (4); KochMRot kt; ReszPrz 92; WisznTr 26 (4); KochPieś 12 (3); ArtKanc D9 (56); KmitaPsal A2 (2); ZawJeft 6 (4); Phil I2; Zginę bez twego Pánie rátowania. GrabowSet D3, B (67); KochFrag 20 (3); LatHar 13 (76); WujNT Matth 11/25 (10); KołakSzczęśl B4; RybGęśli D3v; SiebRozmyśl L4v (2); PowodPr 10; SkarKaz )(3 (17); ZLośći náſze przed tobą Pánie wyznawamy CzahTr G3v, B2 [2 r.] (14); GosłCast 19 (4); SkarKazSej 665a (3); Niechże zá twym o Pánie zácżętym ſtárániem/ Ten dar Rodźicom będźie okwitym kochániem SkorWinsz A2v; SzarzRyt A3v (11).

Jako nawiązanie do zdania względnego przydawkowego zawierającego cechę lub sławiącego zasługi Boga (120): BierRaj 16 (2); TarDuch E2 (2); WróbŻołt B7v (5); RejPs 23 (13); RejJóz N8; SeklKat D; LubPs B4 (9); GroicPorz c2v (4); Leop 4.Esdr 8/20; Zuzánná s płácżem záwoła/, nieśmiertelny Pánie Ktory wſzytko wieſz/ [...] Iáwno tobie/ że mię ći zli ludzye pomawiáią KochZuz A4v; BibRadz 2.Esdr 1/5 (3); RejAp 96 (2); RejPos 186 (2); BudBib Esth 14/18; KochPs 43 (4); SkarŻyw 153; ArtKanc B13v (3); ZawJeft 10; PAnie/ co burzliwe morze ſłowem ſkromiſz GrabowSet C, B4v (8); O Pánie Boże/ ktorego miłośierdźie licżby nie ma/ [...] wielce miłośćiwemu twoiemu Máieſtatowi zá dáry nam dane dźiękuiemy LatHar 575, 11 (52); WujNT Act 1/24 (3); CzahTr G3v.

Z dodatkowym określeniem rzeczownikowym (w tym też peryfrastycznym) Boga, zwykle w postaci połączenia współrzędnego (lub łańcucha połączeń) (66): BierRaj 16 (3); OpecŻyw 26v; Rozproſz y ſkaz ie zaſzcżicicielu naſz panie TarDuch E2v, E2v; WróbŻołt 25/8 (6); RejPs 23v (3); Zgrzeſzyłciem ia o moy pánie ſprawco á ſtrożu duſzny LubPs hh6v, R3v (5); BibRadz Ps 58/6 (3); O moy miły Pánie/ o ſwięty lekárzu duſz náſzych/ toć to łácniuchne lekárſtwá twoie RejPos 327v, 214 (3); RejPosWiecz2 96; BudBib Esth 14/11; MycPrz I [A3]; CzechEp 242 (2); O Pánie ſprawco dobrá wſzego ArtKanc L3, B13v (5); GrabowSet Cv (5); RAcz miłośćiwie wyſłucháć prośby náſze/ Pánie Boże/ oycze wſzechmocny LatHar 461, 44 (22); CzahTr B3v [2 r.]; O Pánie/ náſzá chwało/ náſzá ſzczęśliwośći. SzarzRyt B3v.

~ W charakterystycznych połączeniach: Panie, Boże izraelski (3), chwało, krolu (8), lekarzu, miłośniku, mocarzu, niebieski chlebie, obronicielu (obrońco, obrono) (4), (swięty) (Boże) ojcze (dobrotliwy, ludzki, łaskawy, wszego miłosierdzia, miłościwy, niebieski, wszechmocny) (25), odkupicielu (2), sędzio, siło, sprawco zbawienia (dobra, duszny) (5), strożu, studnico dobroci, stworzycielu (stworco) (wszego, nieba i ziemie) (6), szczęśliwości, święty, ucieczko (2), zaszczycicielu, zbawicielu (wybawicielu) (3), żywocie. ~

W połączeniach szeregowych (3): Co rácż nam dáć Pánie Boże w Troycy iedyny/ Oycże/ Synu/ y Duchu S. KarnNap B3, G; SiebRozmyśl L4v.

Frazy: »b(ł)ogosław (a. ubłogosław, a. racz błogosławić) Panie (Boże) (Pan Bog); daj ci Panie bogosławieństwo« = benedicat tibi a. te Dominus Vulg [szyk zmienny] (18;1): Bogoſlaw thobie pan bog z gory Syon WróbŻołt 127/4, 133/2; LubPs P4v; KrowObr 103; Dayći Pánie bogoſláwieńſtwo/ á niechay ćie ſtrzeże. Leop Num 6/24; BiałKat 386v; Błogoſłaẃ w tym domu Pánie/ Wſzytkim ſzcżęſliwe mieſzkánie. RejZwierc 236v, 236v; CzechRozm 200; SkarŻyw 118; ArtKanc P16v (3); KmitaPsal A5; LatHar 58 (4); CiekPotr 39.

»bądź b(ł)ogosławion(y), pożegnany Pan Bog (Panie (Boże))« = benedictus Dominus Vulg (8:1): Bądz bogoſlawion pan bog na wſzelki dzień WróbŻołt 67/20, 40/14 (4); Pożegnany bądź pan Bog że miedzy námi ieſt wierna miłość. HistRzym 108; Błogoſłáwion bądź pánie/ któryś mię wybáwił Z mych trudnośći KochPs 43; LatHar 58 (3).

»broń (a. obroń, a. racz bronić), weźmi (a. przyjmi) w obronę Panie (Boże)« [szyk zmienny] (10:3): Broń nas proſimy ćię pánie zá przytzyną Błogoſáwioney Máryey KrowObr 162, 172 (3); Mącz 442b; OrzQuin Y [2 r.]; Weźmi mię w ſwą obronę/ niezwalczony pánie KochPs 42, 64 (5); ArtKanc L4; LatHar 87.

»daj (a. racz dać) Panie (Boże) (Pan Bog)« [w tym: z przeczeniem (13); utarte: »daj wam itp. Panie upamiętanie, uznanie« (15:7)] = Domine Vulg [szyk zmienny] (233): BierRaj 19v (2); OpecŻyw 87v (2); TarDuch E2v; Day miły panie abych rano vſlyſzał miłoſierdzie twoie WróbŻołt 142/7, C6 (9); RejPs 77 (16); RejJóz P8; day wąm Pan Bog ſcżeſną drogę RejKup T; HistAlHUng A4; MurzHist V3 (2); MurzNT 76 (2); LubPs D2 (13); GroicPorz aa2 (2); dla zaſlug Apoloniey day Pánie/ áby nas Zęby nieboláły KrowObr 172, 38 (13); RejWiz 76v; Leop Os 9/14; OrzList g4v; BibRadz Ps 24/4; OrzRozm E3 (6); BielKron 14v (3); OrzQuin A4v (6); RejAp 70v (5); HistRzym 129v (2); Dayże nam tu náſz miły Pánie ſkromnie ná wſzytkim wytrwáć RejPos 314, 14v (67); Nieday tego pánie Boże: ábych rękę ſwą śćiągnąć ná pomazáńcá Bożego miał. BiałKat 141, 181; KwiatOpis B (8); HistLan C4v; RejZwierc A2v (5); WujJud b3v (4); WujJudConf 19 (2); RejPosWstaw 22v (3); BudBibKaw A3v; MycPrz I Bv; Strum R; day to Pánie BOże. CzechRozm 256, 268v; KarnNap A2 (2); ModrzBaz 12v (2); KochPs 50 (5); SkarŻyw 115 (3); CzechEp *4 (12); Pánie Boże day tym ludźiom vpádłym vpámiętánie NiemObr 180, 91 (5); KochEpit A4; ReszPrz 99; ReszList 148 (2); Rácż że im dáć náſz Pánie/ z łáſki ſwoiey vznánie ArtKanc K10, A11 (19); KmitaPsal A5v; ActReg 54 (3); GrabowSet Bv (3); LatHar 21 (20); RybGęśli D2; SarnStat *8v; SiebRozmyśl [M2]v; PowodPr 47; Przetoż Pánie y vboſtwá y bogáctwá mi nie day/ mowi Mędrzec. SkarKaz 352b, 81a (3); VotSzl B2v; CzahTr A4 (2); KlonWor ded **2v [2 r.]; SzarzRyt Av.

»nie dopuszczaj (a. nie dopuść) Panie« [szyk zmienny] (6): RejPs 80v; LubPs ee2v; nie dopuſzcżay Pánie áby były do końcá thák záſlepyone ocży náſze RejPos 198v, 211v (3); LatHar 607.

»bądź (a. racz być) miłościw Panie (Boże)« = Domine Deus parce PolAnt [szyk zmienny] (4): BibRadz Am 7/2; Z zoney tedy ſtrony tego zrodłá [...] Páná Henricha Duniná/ nieſzcześni Szwedowie poſtrzeleli/ Pánie Boze mu bądź miłośćiw. KwiatOpis B2v; LatHar 115 [2 r].

»odpuść (a. przepuść, a. nie odpuszczaj) Panie (Boże)« = parDomine PolAnt [szyk zmienny] (22): LubPs hh6v; KrowObr 161v; A przetoż teraz o Pánie odpuſć proſzę tę niepráwoſć ſłudze twemu [Et nunc Domine fac transire quaeso iniquitatem servi tui] BibRadz Reg 24/10, Ps 24/11; BielKron 35; Pánie Boże nieodpuſzczay tego tym/ którzy do tego Páná náſzégo dobrotliwégo wiodą OrzQuin B2v; RejPos 202v (2); WujJudConf 83; CzechRozm 100v; CzechEp 215 (2); KochDz 107; ActReg 174; GrabowSet Cv (2); LatHar 139 (3); WujNT 555; PowodPr 81; SkarKazSej 667b.

»bądź (po)chwalon Panie (Boże) (Pan Bog); bądź chwała Panie tobie« [szyk zmienny] (18;2): KlerPow 2; Bądz pochwalon moy panie [...] Zes mię raczył pocieſzyć RejJóz P6, P7; RejKup p4v; BielKom B3; LubPs T2v; RejWiz 49; s cżego bądź Pan Bog pochwalon ná wieki od mego narodu/ że táką ofiárę od náiu racży prziymowáć. BielKron 12v, 67 [2 r.] (5); KochPs 135; KochPieś 72; Bądź chwałá pánie tobie/ zá te dáry twoie ArtKanc T12, A14 (4); GrabowSet I; SkarKaz 206b.

»Panie (Boże) (Pan Bog) pomagaj (a. dopomagaj, a. (ws)pomoż, a. racz pomoc)« [w tym: w formule przysięgi (12), jako pozdrowienie (1)] [szyk zmienny] (50): MetrKor 37/4v (3); ZapWar 1523 nr 2310 (6); MurzNT 31; (did) Niemoc przijdzye. (-) [...] Pomoż Pan bog ſmiertelny cżłowiecże/ Chcę s tobą być iuż ſie nie odwlecże. BielKom C7v; GliczKsiąż K8; LubPs S2v (2); Przyſyęgá ktorą vczynił ten.N. [...] ieſt prawdźiwa y ſpráwiedliwa. Ták mi Pánie Boże pomagay. GroicPorz y4v, c (16); KrowObr 127v (2); Y Coż ieſt weſelſzego/ gdy dobrey nádzyeie/ Kto w ſwych ſmutkoch vżywa [...]. Bo ſie záwżdy od Páná/ obrony nádzyewa/ A beſpyecżnie w rádośći/ Pánie wſpomoż ſpyewa. RejZwierz 132; BielKron 16v (2); OrzQuin Aa2; RejPos 214 (2); WujJud 61v; Pomoż mi/ pánie/ ſłudze ſwému KochPs 130, 128; GrabowSet Q4; LatHar 49 (3); WujNT 463 (2); SarnStat 445 (3).

»(po)szczęść (a. racz (po)szczęścić) Panie (Boże) (Pan Bog)« [szyk zmienny] (4): Raczyſz panie miły pan Bog wſzytko ſzcżęſćie [lege: szczęścić] tobie. RejJóz P2; SeklKat E4v; Dii bene verant, pánie Boże Poſzczęść Mącz 83d; SCżęść Pánie potomkowi Iágiełłá świętego KmitaPsal A3.

»proszę (prosimy) Panie (Boże)« = quaeso (a. quaesumus), Domine Vulg, PolAnt; obsecro a. precor, Domine Vulg [szyk zmienny] (101): BierRaj 19v; OpecŻyw 87v; TarDuch D2; RejPs 22 (23); SeklKat D2; LubPs G (2); SeklPieś 15; Niechay nas otzyśći prośimy Pánie Dáru ninieyſzego offiárá. KrowObr 169, 2v (11); Leop 2Reg 24/10 (3); Proſzę o Pánie/ niech wyſłucha vcho twoie modlitę ſługi twoiego BibRadz 2.Esdr 1/11, Gen 18/3 (5); BielKron 29 (7); GrzegŚm 49; BudBib 2.Esdr 1/11; WisznTr 28; ArtKanc H16 (7); GrabowSet C4v (5); LatHar 13 (23); SiebRozmyśl [M2]; CzahTr B2v (3); SkarKazSej 668a; SzarzRyt A4.

»ratuj Panie (Boże)« = adiuva, Domine Deus Vulg [szyk zmienny] (13): RejPs 171; Leop 2.Par 14/11; RejPos 51 (3); KochPs 99 (2); Ty mnie rátuy Pánie/ tyś moiá podporá GrabowSet T4, G4v (3); LatHar 219 (3).

»uchowaj (a. zachowaj) (a. racz uchować a. zachować) Panie (Boże)« = Domine, serva PolAnt [szyk zmienny] (30): WróbŻołt 40/3; RejPs 17 (3); Vchowái nás panie Boże takiego gniewu ſwego MurzHist F4v; LubPs B (2); Mącz 442b; OrzQuin S2; RejAp 23; RejPos 165 (3); RejZwierc 271v; WujJud 16 (4); BudBib 2.Mach 14/36; BiałKaz 1v; Pánie/ ty nas záchoway od ludźi zdrádliwych KochPs 17, 204; ArtKanc P9; PaprUp D2 (2); LatHar 65 (4); SkarKaz 45b.

»usłysz (a. wysłysz) (a. racz(y) usłyszeć a. wysłyszeć) Panie (Boże)« [szyk zmienny] (18): TarDuch E2v; WróbŻołt 85/6; RejPs 92v; WYſłyſzeć rácż miły Pánie me ſpráwyedliwośći/ Y pilną modlitwę moię LubPs D3v, G (8); BielKron 41v; HistHel B3; KochPs 37 (2); PAnie/ vſłyſz prośby moię GrabowSet I4; LatHar 170 (2).

»wybaw (a. zbaw) (a. racz wybawić a. zbawić) Panie (Boże)« [w tym: w formule modlitewnej LatHar (16)] = Domine, salvum fac Vulg; erue a. serva, Domine (Deus) PolAnt [szyk zmienny] (34): BierRaj 19; WróbŻołt 19/10 (2); RejPs 17v (2); LubPs B5v (7); BibRadz Ps 105/47 (2); RejPos 3v; Pánie ty nas ſam rácż zbáwić ArtKanc P19, N19v (3); Wybaẃ Pánie duſzę ſługi twego/ iákoś wybáwił Noego z potopu. LatHar 655, 574 (16).

»wysłucha(wa)j (a. racz wysłuchać) Panie (Boże)« [w tym: w formule litanii (6); wysłuchawaj (1)] = exaucH, Domine Vulg, PolAnt; audi, Domine PolAnt [szyk zmienny] (62): Wyſluchay mie panie/ abowiem łaſkawe ieſt miłoſierdzie thwoie TarDuch A6v, A2 (7); WróbŻołt 16/1 (9); Iedno ty miły pánie wyſluchaway prozby moie RejPs 59v, 29; LubPs Q [2 r.] (5); Leop Ps 27/2 (4); BibRadz 3.Reg 18/37 (3); BielKron 84v; RejPos 202v; BudBib Bar 3/2; MycPrz I [A3]v; Ey rácżże náſz Pánie/ z wyſokośći mocnośći ſwey/ wyſłucháć to náſze wołánie. ArtKanc I7v, I19; GrabowSet F2 (2); LatHar 68 (23); JanNKarGórn G4v.

»zdarz Pan Bog« [w tym: jako pozdrowienie (7)] (10): Zdarz wam pan Bog ſzcżęſny cżas/ braćiſzkowie mili RejJóz A7v, B3 (3); RejKup h4; Rzecże Venus/ zdarz Pan Bog/ á coż rozmawiacie RejWiz 39v, 46 (5); Zdarz to miły Pan BOG teſz y tobie/ Byś był rowien Oycewſkiey oſobie. RybWit C2v.

»co zdarz Panie Boże« [w formule przyrzeczenia] (1): Czemuſz też ty nie mowiſz: co zdarz pánie Boże, Pozwalam y przyrzekam? CiekPotr 39.

»zmiłuj się (a. racz się zmiłować), zlituj się Panie (Boże)« [w tym: w formule litanii (13)] = miserere, Domine Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (82:1): BierRaj 19v (2); TarDuch E2; WróbŻołt 40/5 (5); RejPs 83 (3); RejKup n7; LubPs B3 (5); KrowObr 118 (2); Zlituyſie nádemną Pánie/ bom do ćiebie wołał cáły dzień Leop Ps 85/3; BibRadz Ps 6/3 (4); BielKron 136 [2 r.]; RejPos 81 [2 r.] (2); KochPs 83; SkarŻyw 184; CzechEp 20 (4); ArtKanc B13v (11); GrabowSet A4v (5); Pánie zmiłuy ſię. Chryſte zmiłuy ſię. LatHar 86, 30 (29); CzahTr C2v; SzarzRyt A4v.

Frazy potoczne: »Panie (Boże) bądź (a. racz być) z nami« [zawołanie w ciężkiej sytuacji] (9): RejJóz C6v (2); RejKup g7v; RejFig Dd2v (2); Pánie Boże bądź z námi/ coś nád námi wiśi złego. OrzRozm 13; OrzQuin B (3).

»daj (a. racz dać) Panie (Boże)« = oby tak było; utinam Deus ita faxit Mącz [szyk zmienny] (23): Dayże to miły pánie by ſie to ſpełniło KlerWes A2; LibLeg 9/54v; MurzHist I; KrowObr 54v (3); OrzList h; BibRadz *2v (3); OrzRozm Iv; Mącz 510a; OrzQuin Aa5v; LeovPrzep D; RejAp 163v; RejZwiercTrzec Aaa2v; WujJud 8; KochFrag 50; y ieſt nádźieiá dobra, że im dáléy tym bárźiéy będźiem pewnieyſzy pokoiu y zgody. Co day Pánie Boże. SarnStat 1226, *8 (4); toby obroćili ná potrzeby woienne/ y temby ſię chełpić pocżęli/ co day Pánie Boże/ á nie temi teráznieyſzemi márnotrawnemi chwaſtámi. GrabPospR K4.

»Panie Boże obroń« = oby się tak nie stało (1): ieſliby Władyſław Król przerzeczony (czego pánie Boże obroń [quod Deus avertat JanStat 752]) przez potomſtwá zéydź miał SarnStat [994].

»(po)żal się Panie Boże (Pan Bog)« [wyraża ubolewanie] [szyk zmienny] (15): WróbŻołtGlab A5; Panie Boże tey naſzey/ prżygody ſie pożal. RejJóz B5v; SeklKat I3v; RejKupSekl a3; OrzList dv (2); OrzQuin L2 (2); SarnUzn F6; RejAp 197; A Vrząd ſpi nie karze tego ſwowoleńſtwá/ Ach żalże ſie dziś Pan Bog tego wſzetecżeńſtwá. HistLan F2v; Zal ſię tego Pánie Boże/ iż do ták śmiáłey y zuchwáłey niezbożnośći przyſzło CzechEp 137; Ale y v nas w Polſzcże/ ázaż pokázáć nie możemy tey łamániny dość ták w duchownym iáko w świeckim práwie/ cżego ſię Pánie Boże pożal. ReszPrz 74; PaprUp D4v (2).

»strzeż Panie Boże« = oby się tak nie stało [szyk zmienny] (19): DiarDop 105; OrzRozm A3 (2); Pánie Boże ſtrzeż/ [...] ſtrzeż Pánie Boże/ áżeby tá nowa Ewányelia/ nas ku żáłośćiwemu/ kóńcu [...] ledá kiedy nie przywiodłá OrzQuin K4, Bv (4); RejAp 137v; RejPos 159v (4); RejZwierc [193]v; MycPrz II B4v; Ale niezgody zeby się nieszerzeły zaktoremi strzez Panie Boze mogło by przysc do czego złego ActReg 13; VotSzl B3 (4).

»uchowaj (a. zachowaj) (a. racz uchować, zachować) Panie (Boże) (Pan Bog)« = oby się tak nie stało, nie chcę (nie chcemy) itp.; Dominus conservet Vulg; Deus protegat Mącz; hoc omen Deus obruat Modrz [szyk zmienny] (37): WróbŻołt 40/3; MurzHist B3v; Diar 78; DiarDop 113 [2 r.]; O záchowaiże tego Pánie Boże áby nietzyſtá merchá miáłá być Wikárijm Kryſtuſowym KrowObr 32, 59 (5); OrzList f2v; BibRadz *2v (2); OrzRozm G3 (2); gdyſmy przyſzli ná ty cżáſy/ w kthorych ieſli ſie nieopátrzymy/ [...] właſnie ſie w niwecż obrocą z náſzą wielką vtrátą/ cżego nas Pánie Boże vchowáć racży. BielKron 334v, 70v (2); Mącz 337b (2); OrzQuin B4v (2); RejAp 124v; BiałKat 46; ModrzBaz 24v; CzechEp 106 (2); CzechEpPOrz *4v; NiemObr 11 (2); ReszPrz 106; bych ináczéy Doznáć miał (vchoway pánie) vmárłbym ráczéy. KochPieś 10; GórnRozm C4; WyprPl C2; VotSzl B3 (2).

»Pan Bog żegnaj« (1): Sámá tych karmi pożyway/ A dáley ćię Pan Bog żegnay. BierEz M3v.

Wyrażenia: »Panie (Boże) błogosławiony (jesteś)« [szyk 10:4] (14): OpecŻyw [192]v; KrowObr B4v; Co nam rácż dáć Pánie Boże náſz ná wieki wiekom błogoſłáwiony RejPos 31, 167v (10); BudBib b2; LatHar 67.

»dobrotliwy (jesteś) Panie (Boże)« [szyk 33:9] (42): Tákeś ſobye vpodobał dobrotliwy Pánye/ We mnyę nyegodnym nędzniku tu ſwoye kochánye LubPs O2v, B4 (20); RejAp 31 (2); RejPos 62 (10); KochPs 30; SkarŻyw 120; ArtKanc L9 (4); GrabowSet K2v; LatHar 153 (2); SkarKazSej 688b.

»Panie (Boże) izraelski« = Domine Deus Israel Vulg, PolAnt [szyk 8:1] (9): RejPs 62v; Bądź imię twoie Pánie Boże Iſráelſki błogoſláwione ná wieki. Leop Tob 3/23, 1.Reg 20/12 (3); BibRadz Iudith 13/9; BielKron 77; BudBib Iudith 13/9 (2); Okaż to dziś żeś ty Bog/ Izráeſki Pánie HistHel C2.

»Panie Jehowo (a. Jehowah)« (4): Ach Pánie Iehowo [Domine Deus]/ oto duſzá moiá nie zmázáłá ſię BudBib Ez 4/14, Ps 68/6[7] (3); CzechRozm 41v.

»miłościwy (namiłościwszy), miłosierny (a. wielkiego itp. miłosierdzia), lutościwy, łaskawy (nałaskawszy) Panie (Boże)« [w tym: lutościwy i miłościwy (2)] = Domine Deus, miserator et misericors Vulg; Domine propitiabilis PolAnt [szyk 27:12] (26:10:4:2): OpecŻyw 180; A ty miły panie boże lutoſciwy y miłoſierny ćirpliwy á wielkiego miłoſierdzia y prawdziwy WróbŻołt 85/15, 61/13; RejPs 104 (3); Wſzechmogący miłoſciwy panie Boże/ Dziękuiem twey ſwiętey miłoſci zaten pokarm y picie SeklKat Dv, D; LubPs Q2v (2); Leop Ps 85/15; RejPos 73 (15); BudBib Ps 85/5; SkarŻyw 120; Rácżże ſam weyźrzeć náſz łáſkáwy Pánie/ ná Kryſtuſá ſwego záſłużenie ArtKanc K8v, I4 (8); Kto mi da/ bym ſię ſkrył w otchłánie? Poki twoy gniew nie minie lutośiwy Pánie? GrabowSet D4v; LatHar 138; CzahTr B3.

»miły Panie (Boże)« [szyk 966:5] (971): Pocyeſſiſſ myli panye wſſitky lyudzy nyemocne BierRaj 19v, 17v (11); OpecŻyw 1v [3 r.] (15); OpecŻywPrzedm C3v; PatKaz II 32v [2 r.] (5); KlerWes A2; Miłoſierdzie twoie wielkie ieſt miły panie WróbŻołt 118/156, 4/2 (264); RejŁas w. 68; RejPs 16v (247); porucżam miły panie ſwe kłopoty tobie RejJóz N8, B6 [2 v.] (8); SeklKat D2 (2); RejKup d3 (2); MurzNT 31; BielKom G6v; LubPs A3 (128); KrowObr 38 (4); Mowi tu ſobie ſtoiąc/ ách moy miły Pánie/ Toć dziwne twoie gdy chceſz ná wſzem rozeznánie. RejWiz 126, 165v; Leop 2.Esdr 1/5; OrzList e2 (2); BibRadz Thren 3/64; OrzRozm F2; BielKron 2 (6); RejAp AA3 (66); GórnDworz S7; HistRzym 123v (3); RejPos 2 (154); BiałKat 81 (2); RejZwierc 43 (9); WujJud 19; RejPosWstaw 22v (2); HistHel B2v; SkarŻyw 188 (4); Cżemużeś ty mnie rádniey miły Pánie w onych potrzebách gdźiem bywał zginąć nie dał WerGośc 249; ArtKanc I3v (20); PaprUp H4; LatHar 282 (4).

»możny, mocny Panie (Boże)« = Domine Deus fortis Vulg, PolAnt [szyk 16:4] (13:7): LubPs C3 (8); Leop 2.Esdr 1/5; BibRadz 2.Esdr 1/5; RejPos 335v; Ráczże mię/ mocny pánie/ z łáſki ſwéy poćieſzyć KochPs 59, 100 (6); ArtKanc K10 (2); SzarzRyt A2.

»na(j)wyższy Panie« (2): LubPs V2; Tobie naywyżſzy Pánie/ y wiecżnie władnąey/ Cżeść dawa duſzá moiá GrabowSet P3.

»Panie (Boże) niebieski, z nieba« = Domine Deus caeli Vulg, PolAnt [szyk 6:4] (8:2): LubPs D2; Leop 2.Esdr 1/5; BibRadz 2.Esdr 1/5; BielSat I4v; KochPs 5; Tám [w niebie] twe mieſzkánie/ Niebieſki Pánie WisznTr 27; BielSjem 15; ArtKanc L2v (2); GrabowSet S2.

»Panie (Boże) prawdziwy« = Domine (Deus) verax a. verus Vulg [szyk 5:1] (5): WróbŻołt 85/15; Leop Ps 85/15; GrzegŚm 22 (2); przeto w domu twoim Wieczna powagá/ wieczna cześć zoſtánie/ Prawdźiwy pánie. KochPs 141; WujNT Apoc 6/10.

»sprawiedliwy(ś jest) Panie (Boże)« = iustus (tu) es, Domine PolAnt, Vulg [szyk 6:5] (11): LubPs bb5v; BibRadz Ps 118/137 (2); RejAp 127v; RejPos 6; BudBib Esth 14/7; KochPs 190; SkarŻyw 196; WujNT Apoc 16/5; SkarKazSej 702a; A więc to zćierpiſz Pánie ſpráwiedliwy? SzarzRyt B.

»święty Panie« = sancte Domine Vulg [szyk 11:7] (18): BierRaj 22 (2); RejKup n7; OrzQuin Y; Podeprzy ſwięty Pánie wiáry mnię nędznemu. RejAp AA6v; RejPos 65v (4); BudBib 2.Mach 14/36; ArtKanc T13; GrabowSet Cv (2); LatHar 94 (3); WujNT Apoc 6/10; SzarzRyt Av.

»Panie (Boże) w Trojcy jedyny« (21): OpecŻyw [192]v; RejPos 21 (13); BiałKat 386v; WujJud b3v; WujJudConf 19; KarnNap B3 (2); Pánie w Troycy iedyny rácż być z námi wſzędzie. BielSjem 16; LatHar 597.

»wdzięczny Panie« (1): Cżym gdy mię pocżćić racżyſz/ moy wdźięcżny Pánie [...] będęć záwſze krzycżał ſtruny głośnymi Chwałę RybGęśli D3.

»wieczny (a. wiekuisty), nieśmiertelny, nieskończony Panie (Boże) (Pan Bog)« [szyk 35:11] (39:6:1): czego racz miłoſciwie nad nami dokonczyc panie boze nigdy nieskonczony naſz. RejPs 214v; LubPs B4 (2), GroicPorz aa2v; KochZuz A4v; BibRadzBaz ktv; RejPos 80 (3); Pánie Boże moy wiecżny/ vſłyſz prośbę moię HistHel B3; MycPrz I [A3]; Ucz mię/ nieśmiertelny pánie/ twéy ſpráwiedliwośći. KochPs 179, 7 (16); KochTr 19; WisznTr 27; KochPieś 72; ArtKanc I17v (5); GrabowSet D4 (4); CzahTr C2 (3); Wiem/ o wiem pewnie/ wiekuiſty Pánie/ Ze liczyſz moię kożde vćiekánie SzarzRyt B, B2v (4).

»Panie (Boże) wielki« = Domine Deus magne Vulg, PolAnt [szyk 2:1] (3): Leop 2.Esdr 1/5; BibRadz 2.Esdr 1/5; áni poklęſkiwáć będą mowiąc: Biádá Pánie/ biádá wielki Pánie SkarKaz 385b.

»wielowładny Panie« (1): Mamy nádźieię ná twoie cżekánie/ Byś nas obronił wielowładny Pánie. KmitaPsal A2.

»wszechmogący, wszechmocny Panie (Boże)« = Domine Deus omnipotens PolAnt, Vulg [szyk 206:54] (259:1): BierRaj 16; OpecŻyw 186; KlerPow 2; TarDuch D6v; WróbŻołt 43/2; RejPs 90 (8); Ach naſz panie wſzechmogąci/ toć ſą dzywne twe ſprawy RejJóz C3v, A5 (5); SeklKat D (2); RejKup b8; LubPs B (38); SeklPieś 15; KrowObr 2v (3); RejWiz 84v; BibRadz Apoc 16/7; BielKron 77v; RejAp 19v (10); HistRzym 52 (2); O miły wſzechmocny Pánie rácżże to nam nędznym z łáſki twey ſwiętey ſpráwić RejPos 313, 14v [2 r.] (142); WujJudConf 19; RejPosWstaw 42; BudBib Bar 3/1; BudNT Apoc 15/3; KochPs 11 (5); CzechEp 20 (3); NiemObr 68; ReszPrz 92; WerGośc 222; ArtKanc D8v (9); LatHar 18 [2 r.] (8); WujNT Apoc 11/17 (3); SiebRozmyśl [M2] (2); CzahTr C3; PaxLiz C3v; SzarzRyt B2v.

»Panie (Boże) z wysokości, na niebieskiej wysokości« (3:1): Wycyągni rękę twoyę Pánye z wyſokośći LubPs ee5v; RejZwierc 272v; ArtKanc N8v; Błogoſłáwiony ieſteś Pánie ná niebieſkiey wyſokośći. LatHar 67.

»Panie Boże żywy« (1): A Me wſzytki życżliwe Pánie Boże żywy/ Záchoway tu w ſwey łáſce RejZwierc 271v.

Wyrażenia odnoszące się do Boga jako władcy: »Panie (Boże)nieba i ziemie« = Domine (Deus) caeli et terrae PolAnt, Vulg (9): MurzNT Matth 11/25 (2); Leop Iudith 6/15 (2); RejPos 287; BudBib Iudith 9/13[14]; CzechRozm 9v; Dźiękuię tobie Oycze Pánie niebá y źiemie WujNT Matth 11/25, Luc 10/21.

»panujący Panie« = dominator Domine Vulg (2): Pánuiący Pánie/ ieſlim nálazł łáſkę przed twemi ocżymá/ [...] pośil mię Leop A.Esdr 12/7; BibRadz 4.Esdr 12/7.

»Panie nad pany (panmi)« (2): STworzicyelyu nyeba ij zyemye krolyu nad kr[o]lmy panye nad panmy [...] Spowyedam ſyα tobye BierRaj 18v; GrabowSet O2v.

»Panie Boże (wszytkich a. wszech) sił, mocy (a. możności)« = Domine (Deus) virtutum Vulg (5:3): Panie boże wſzitkich ſił niebieskich racżi nas nawroćić WróbŻołt 79/8, 79/15 (5); LubPs T (2); KołakSzczęśl B3v.

»Panie stworzenia wszytkiego« (1): Pánie ſtworzenia wſzytkiego/ ćiebie wybráni twoi Aniołowie chwalą SkarŻyw 151.

»Panie wszech rzeczy« [szyk 1:1] (2): Ty wſzech rzecży Pánie [Tu Domine universorum]/ nicżego nie potrzebuieſz BudBib 2.Mach 14/35; WitosłLut A6v.

»Panie wszego świata« (1): TObie bądź chwałá/ pánie wſzego świátá KochFrag 29.

»wszytkich bogow Panie« (1): Rácżże ſpráwić w ſercu mym tákie mocne vfánie/ Abych w tobie Krolu moy á wſzytkich bogow Pánie/ Záwżdy ie pokłádáłá tu y cżáſu káżdego LubPs hh5v.

Zestawienia: »Panie Boże (Pan Bog)« = Domine Deus Vulg, PolAnt (651): BierRaj 16 (2); OpecŻyw [57]v (4); ZapWar 1523 nr 2310 (6); MetrKor 40/174 (2); TarDuch D6v; Panie boże nie oddalay ſie odemnie WróbŻołt 70/17, 7/2 (53); LibLeg 9/54v; RejPs 35 (21); porucżam panie boże duſzę ſwoię tobie RejJóz K2v, A7v (8); SeklKat D2 (2); RejKup g7v (4); HistAlHUng A4; MurzHist B3v (4); MurzNT 76 (2); Diar 78; DiarDop 113 [2 r.]; BielKom B3 (3); GliczKsiąż K8; LubPs B (27); GroicPorz c (17); KrowObr B4v (17); RejWiz 39v (6); Thedy on [Abraham] rzekł: Pánie Boże ſkąd tho wiedzieć mogę/ żebym ią [tą ziemią] miał władnąć? Leop Gen 15/8, Gen 15/2 (38); OrzList f2v (4); gdyś wywiodł oyce náſze z Egiptu o Pánie Boże. BibRadz 3.Reg 8/53, *2v [2 r.] (25); ktorego [kanclerza] Pánie Boże rácz nam chowáć/ ku dobremu Rzeczypoſpolitey ná czáſy długie. OrzRozm Q4, E3 (10); odpłáć Pan Bog złym kto cżyni źle według złośći iego. BielKron 69v, 6 (23); Mącz 83d (4); OrzQuin A4v (15); LeovPrzep D; RejAp 80v (7); biyąc głowę o ſćiánę mowiłá: Pánie Boże coś ná mię dopuśćić racżył HistRzym 37, 52 (4); RejPos 7v (29); RejPosWiecz2 96; BiałKat a2 (6); BielSat G3v (3); KwiatOpis B (9); GrzegŚm 22 (3); HistLan C4v; RejZwierc A2v (4); RejZwiercTrzec Aaa2v; WujJud b3v (10); RejPosWstaw 22v (3); BudBib Ps 85/12 (6); BudBibKaw A3; HistHel B3; MycPrz I [A3]v [2 r.] (2); Strum Rv; BiałKaz Iv; BudNT Apoc 15/3; CzechRozm 100v (4); KarnNap A2 (4); ModrzBaz 12v (2); SkarŻyw 118 (4); StryjKron 6; CzechEp 11v (23); CzechEpPOrz *4v; NiemObr 11 (9); ReszPrz 92 (3); ReszHoz 135; ReszList 148 (3); BielSen 17; Prowadź was Pánie Boże proſtjmi drogámi BielSjem 13, 15; ArtKanc F14v (10); GórnRozm C4; KochWr 35; PaprUp D2; ActReg 54 (7); Phil C2; iać wiecżne dźięki Oddam moy Pánie/ Boże wſzem władnący GrabowSet M3; KochFrag 50; WyprPl C2; A ſkądże ſię ia Pánie BOże moy zdobędę ná popráwę ták wielkiey przewinnośći? LatHar 150, 11 (125); KołakSzczęśl B3v; RybWit C2v; WujNT 463 (5); SarnStat *8 (8); SiebRozmyśl L4v (2); GrabPospR K4; PowodPr 47 (2); SkarKaz 160a (4); VotSzl B2v (6); CiekPotr 39 [2 r.]; CzahTr A4; Roſproſz P.Boże náſz wſzytki záráźliwe ſekty SkarKazSej 688b, 658b (4); KlonWor ded **2v [2 r.].

»Panie (Boże) Zastępow« = Domine (Deus) exercituum Vulg, PolAnt (9): WróbŻołt 58/6; Leop Ier 15/16; BibRadz 1.Reg 1/11 (4); O iáko miłe ſą przybytki twoie Pánie zaſtępow LatHar 53, 362 (2).

Szereg: »Boże, (i, a) Panie« = Deus et Dominus Vulg, PolAnt; Deus Vulg; Domine, Domine Deus PolAnt [szyk 20:19] (39): OpecŻyw 179v; WróbŻołt 7/10 (2); RejPs 65; Ach moy Boze panie miły Ieſtłiżes ieſt ſprawiedliwy Wezmis matkę gdys wźiął ſina RejJóz B6, N8; LubPs G3 (5); BibRadz 2.Mach 1/24; BielKron 18; RejPos 27v (2); BudBib Sap 9/1; KochPs 11 (4); ArtKanc B14 (5); GrabowSet B2v (7); LatHar 653.
αα. W funkcji wykrzyknika emocjonalnego (15): WróbŻołt M8 (2); ale nieſtetys panie boże/ rychléi dźiś [...] o ſłowko brata zabjięmy/ niſz go poidźięm/ przyiacielſkié karać ſtego co nám vczynił MurzNT 88v; BielKom E4v; RejWiz 48v; Zewſząd vćiſk przyſzedł ná mię (nieſtety mnie pánie) KochZuz A3; BielKron 17v; Dii vestram fidem, Admirantis verba sunt, Et dii boni, O Pánie Boże. Mącz 83d; Ita [...] Nonnunquam est optantis vel testantis, Ita me Deus amet, Bych ták pánie boże zdrów był. Mącz 175c, 159b; BielSat G3v; CzechEp 6; WerGośc 210; Coſz tedy dáley cżynić Pánie Boże miły BielSen 17; SkarKaz 385b.
β. W innym przypadku (1):
Wyrażenie: »Pan moj« (1): Przytym ieſzcze rzekł [Abraham]/ Proſzę niechayby ſię pan moy nie gniewał ná mię BibRadz Gen 18/32.
b. Chrystus i Mesjasz; Dominus (Jesus) (Christus) PolAnt, Vulg (11488): Ocżym ſwiatcży ſwięty Biernát ij Anzelmus w perſonie iéy rzekątz: Patrzalam na pana ij na ſyna mégo/ na krzyżu wiſſącégo OpecŻyw 188, 16 (9); OpecŻywPrzedm C4v; PatKaz II 66v; PatKaz III 102v; WróbŻołt V6v; RejPs 86; RejKup b5v (12); KromRozm I I3v; pán na Piotra poirzáł/ na mię niepoirzał MurzHist I3v, K; MurzNT 8v (23); Bo ſam Lukaſz ſwyádſſy/ iż yą [Ewangelię] nápiſał z podánya tych/ ktorzy z początku ſámi widźyeli/ to yeſt/ z pánem obcowáli KromRozm II c2v, c (29); KromRozm III B5v (47); DiarDop 103; LubPs P5 marg; GroicPorz d2v; KrowObr 21 v (15); RejWiz 164v; Ná gorze Pan káże o błogoſláwieńſtwie Leop Matth 5 arg, *A3v (13); BibRadz Philipp 4/5 (3); Goski A4v; BielKron 137 (2); GrzegRóżn C3v; OrzQuin N4; SarnUzn Dv (10); gdy Apoſtołowie prośili Páná áby im bez przipowieśći powiedał ſłowá ſwoie/ tedy im ták powiedzieć racżył: [...] RejAp 3, AA6v (54); HistRzym 127v [2 r.] (5); Dziwy ktore Pan cżynił/ ſą iáko dzwony/ obwoływaiąc Boſtwo iego. RejPos 81 marg, A6v (837); RejPosWiecz2 90v marg (5); RejPosWiecz3 96 (2); BiałKat 38v (17); Y dla tego Pan cżęſto Phárizeuſze gromiąc/ obłudnymi ie zowie. KuczbKat 340, 45 (12); RejZwierc 82v (13); Bo nie wſzelki/ ktory CHRIſtuſá Pánem zowie/ [...] wnidźie do kroleſtwá niebieſkiego. WujJud 202, 3v (35); WujJudConf 84v (8); RejPosRozpr b3v (9); RejPosWstaw 21v (9); który [św. Szczepan] gdy był kámionowan wydząc Páná ná prawicy Bożey/ iął go wzywáć y prośić BiałKaz Gv, B3 (43); BudNT Ioann 21/13 (9); Abowiem z piſmá ś. y z vſt ſámego Iezuſá Chriſtuſá to twierdzimy/ iż on nie ieſt ſam przez ſie/ áni ſam od ſiebie tym Pánem/ ále od Bogá CzechRozm 123v, 30v [2 r.] (24); KarnNap C3v (2); rychło potym [św. Piotr] krzyżową śmierćią świádectwo dał Pánu y práwdzie iego SkarJedn 88, 13 (30); záwołał ſtárſzy onego klaſztoru: otworzćie rychło Mártyryus nam Páná nieśie. (marg) Mártyryus Chryſtuſa w oſobie trędowátego nośił. (-) SkarŻyw 101, A5 (84); MWilkHist A4v; CzechEp 18 (29); NiemObr 8 (14); ReszPrz 19 (5); Wſzyſtko to Pan podiął cżłowiecże dla ćiebie ArtKanc B20, A9 (24); BielRozm 8; ActReg 143; Abowiem tyś ſam ieſt świętym/ tyś ſam Pánem/ tyś ſam nawyżſzym IEzu Chryſte z Duchem świętym w chwale Bogá Oycá. LatHar 87, + 5 (60); Páweł w Korynćie[...] przez widzenie vſłyſzał od Páná/ iż ſię tám náwroćić miáło wiele ludzi. WujNT Act 18 arg, przedm 36 marg (213); WysKaz 12 (4); potym prowádźili Przez wſzyſtko miáſto/ namniéy Pánu niefolguiąc/ Bijąc/ trącáiąc/ co wſkok z Pánem poſtępuiąc. SiebRozmyśl H3v, A2v (17); PowodPr 24 (4); Iż ná tey wieczerzy wypełnił Pan figurę pożywánia báránká Zydowſkiego SkarKaz 157b, 6a (99); SkarKazSej 661a (8); Więc też nie ſłucháią nápomináiącego Páná: Szukayćie/ mowi/ naprzod kroleſtwá Bożego KlonWor ded **3, ** (11).

Pan czego [= jaki] (13): moie przygotowánie do przyięćia Páná nieogárnionego máieſtatu iáko błáhe? LatHar 216, 216. Cf »Pan chwały«.

Pan czego [= dawca czego] (6): A gdy mowi że ieſt żywotem [...] że ieſt ſprawcam [lege: sprawcą]/ y Pánem/ żywotá. BiałKaz Ev, E2 (3); iuż dziś ná zakonną ránę Pan zakonv młode ćiáło ſwe wydáie SkarŻyw 1; ArtKanc A12v; Chriſtus ieſt pokoiem náſzym. [...] Y Pánem pokoiu. WujNT Bbbbbb.

Pan komu (1): Pan ieden Iezus Chriſtus/ nie byłby też wſzyſtkim iednem Pánem CzechRozm 78.

Pan czyj (1947):

~ cum pron poss (1927), G pron (19): opoki ſie padaly/ tzo pana ſwégo żałowály OpecŻyw 148v, l11v (16); RejPs 142; RejKup i7 (14); LubPs A5 (3); Izaſz ſie tu iáwnie nie okazuie/ iż wy ieſteśćie oni Doktorowie/ kthorzy ſie Páná ſwego przeć mieli/ ktory ie odkupił. KrowObr 106v, A (6); Leop Matth 22/43; RejZwierz 106; OrzQuin N2; RejAp 10v (13); Izali Dawid nie powieda iż to Pan [Bóg] mowił ku Pánu iego/ ku onemu obiecánemu Meſyaſzowi a zbawicielowi iego. RejPos 23lv, A4 (343); RejPosWiecz2 95v; BiałKat 36 (2); RejZwierc 128v (6); WujJudConf 138; Oſtátnie liekárſtwo ná grzech maſz/ iuſz nie od śiebie/ álie od Páná twego/ Iezu Chriſtá BiałKaz B3v, B4 (3); gdyby ći bez obrzeſki/ dobrze ſobie o zbáwieniu z wiáry tuſzyli: A oniby záś bes obrzeſki Chriſtuſowi vfáć niemogli. Więcby onych Chriſtus Pánem był z ſámey wiáry y ponurzenia: A tych záś y z wiáry y z ponurzenia y z obrzeſki. CzechRozm 78, 10 (22); SkarJedn 88; wſzyſcy Apoſtołowie męcżeńſką śmierćią ná wzor Paná ſwego zeſzli. SkarŻyw [407], 13 (39); CzechEp 26 (5); NiemObr 9 (2); WerGośc 259; ArtKanc FI5 (8); GórnRozm F3v; LatHar +6 (39); KołakSzczęśl D; Czuyćieſz tedy: ábowiem niewiećie ktorey godziny wáſz Pan Przyidźie. WujNT Matth 24/42, s. 121 (5); SiebRozmyśl [A3]v (9); PowodPr 31; SkarKaz 85b (10). Cf »Pan nasz, moj«.

cum ai poss (1): Nie przyſtało Pánu Iezuſowi poki ſię Miſtrzem nawyżſzym/ y Prorokiem/ y Pánem Ianowym nie pokał: [...] áby miał onym chrztem gárdźić SkarKaz 514a. ~

W nawiązaniu do: ja (2): (nagł) Kryſtus ſprawe przimuie [...] (–) [...] Bo gdyby Sercża prawego Namnie pomniecz [lege: pomniąc] Pana ſwego. Mnie Duffaiacz to ſprawował Wielka by był Laſke poznał RejKup bb7v; RejPos 54v.

W nawiązaniu do: ty (25): BierRaj 20v; OpecŻyw [123]; TarDuch Dv; Bo lud pogański y żydowski dziwuią ſie iż ia chwalę ciebie vkrzyżowanego pana. WróbŻołt Y3; RejKup aa4v; KrowObr 147; Abychmy ni w kim inſzym/ iedno w tobie Pánu ſwoim/ pokłádáli wſzytki nádzyeie ſwoie. RejPos 273, 121v [2 r.] (5); SkarŻyw 113 (2); ArtKanc A14v (2); LatHar 28 (7); Y prágnąć tego nie śmiem/ ábyś ty Pan moy w domu moim przebywáć miał. y táką pokorą dźiwnie ſię iáko on ſetnik zgotuiem. SkarKaz 457b, 85b (3).

Z dodatkowym określeniem rzeczownikowym (w tym też peryfrastycznym) Chrystusa, zwykle w postaci połączenia współrzędnego (lub łańcucha połączeń) lub konstrukcji orzecznikowej (1089): BierRaj 20v (2); PowUrb +v (2); Tys ſám ieſt móy oblubienietz/ móy buog/ móy pán/ móy otzietz OpecŻyw 6v, kt (17); OpecŻywPrzedm C4; PatKaz I 12; PatKaz II 45 (6); TarDuch Dv; BielŻywGlab nlb 8; MiechGlab 70; WróbŻołt E (17); RejPs 126 (2); SeklWyzn B (11); Wierze wboga oicza wſzechmogącego/ ſtworziciela nieba y ziemie. Y w Ieſu Chriſta ſyna iego iedinego pana naſzego. SeklKat B4, C3v (23); Abowim ſam pan Kryſtus yeſt śwyátłoſć prawdźiwa KromRozm I E2v, B2 (3); MurzHist C; MurzNT A4; KromRozm II b2v [2 r.] (13); KromRozm III A5 (24); DiarDop 103; GliczKsiąż G6; Gdyż thá Yelenicá Kriſtus Pan s poránku ieſt w ogroycu od ſrogich żydow vchwycon. LubPs F, A5 (33); GroicPorz b2v (2); Iż Pan Kryſtus ſam ieſt thylko drogá do niebá [...]. Iż Pan Kryſtus thylko ſam ieſt prawdá/ [...] Iż Pan Kryſtus ſam tylko ieſt żywot [...]. Iż Pan Kryſtus ſam ty[lko i]eſt Petrá/ álbo Opoká [...]. Iż Pan Kryſtus ſam tylko ieſt ieden miedzy bogiem á miedzy ludźmi Iednatz. KrowObr B, Av (272); Leop Is 49 arg (2); OrzList c2 (2); BibRadz I 63d marg (3); OrzRozm G4; iż to wſzytko ściągáło ſie ná przyście Meſyáſzá obiecánego Páná Kryſtuſá/ Kápłaná nowego zakonu BielKron 36, 25v (10); GrzegRóżn C4v (5); Mącz 191b; OrzQuin P2v (4); SarnUzn Dv [2 r.] (4); LeovPrzep E4 (7); RejAp BB2v (24); HistRzym 94v; Dobroć páſtherzá náſzego Páná Kriſtuſá. RejPos 168v marg, A6 (88); RejPosWiecz2 91 (12); RejPosWiecz3 96 (3); że Pan Chryſtus właſny cel ieſt Wiáry náſzéy BiałKat 81, c (9); GrzegŚm 14; KuczbKat a2 [2 r.] (11); RejZwierc 11v (2); WujJud b4v (33); Abowiem przeſtawamy ná ſámym Bogu y Pośrzedniku iednym Chriſtuśie Pánie. WujJudConf 58, 22v (10); áby wſzytki cżłonki [...] były przyłącżone á poſłuſzne głowie ſwoiey Pánu Kryſtuſowi RejPosRozpr c, b4 (4); Tymże też obycżáiem Pan názywa ſie winną máćicą/ á nas láthoroſłkámi. RejPosWstaw [1102], 21v (15); BiałKaz Ev [3 r.] (6); BudNT przedm cv (4); gdyż on ieſt nam od Bogá dany vſpráwiedliwienim/ mądrośćią/ poświęcenim/ odkupienim/ Pánem/ Krolem/ Ofiárownikiem y Chriſtuſem zá námi sie przycżyniáiącym/ á miedzy námi y Bogiem środuiącym. CzechRozm 143, A6v (42); KarnNap Cv [2 r.] (11); SkarJedn 55 (7); SkarŻyw 21 (26); MWilkHist D3v; á coż zá dźiw że nas ták y owák/ namiáſtkowie ich [faryzeuszy]/ teraz też dla Páná/ miſtrzá y goſpodarzá náſzego názywáią? CzechEp 72, *2v (45); ále zwyćięży to wſzytko dali Bog/ báránek/ Pan/ y Krol náſz Iezus Chriſtus. NiemObr 174, 5 (31); ReszPrz 10 (14); ReszHoz 123 (2); ReszList 144 (4); WerGośc 208 (6); WerKaz 279 (5); PAn Kryſtus zwyćiężcá mocny/ po wſzyſtkim świećie on ieſt sławny ArtKanc E20, A14v (15); GrabowSet O3; OrzJan 91 (3); LatHar [+11] (52); KołakSzczęśl B2 (4); RybGęśli B4v; iż Pan Zbáwićiel náſz nigdy żadnego kápłaná nie gánił WujNT 98, przedm 6 (76); SarnStat 4 [2 r.] (8); SiebRozmyśl [A2]v [2 r.] (6); PowodPr 34; SkarKaz 42b (23); GosłCast 4; SkarKazSej 664b [2 r.] (4).

~ W charakterystycznych połączeniach: Pan (jest) wtory Adam (4), alfa i omega, (święty) anjoł (4), apostoł (2), baran(ek) (boży, żywy) (62), (prawdziwy, nawyszszy, wielki) biskup (20), Bog (praw(dziw)y, żywy, wcielony) (91), (praw(dziw)y) Bog i człowiek (37), brat (nasz) (3), cel wiary (2), chleb żywy, chwała (Kościoła) (2), prawdziwy Cyrus, człowiek (praw(dziw)y, naświętszy, niebieski, bostwem obdarzony) (40), dawca zbawienia (laski i chwały) (3), dobroć niestworzona, dobrodziej (5), nawyższy (święty, zacny) doktor (4), dosyćuczynienie za grzechy, dozorca (dusz naszych) (2), drabina do nieba, (prawdziwa) droga (do nieba) (6), drzewo żywota wiecznego (2), dziedzic (wszytkiego) (3), Emanuel (3), ((ná)pirwszy, prawdziwy) fundament (Kościoła, wiary) (13), głos Boga (2), głowa (Kościoła, Krolestwa, apostołow, wiernych, żony i męża, pisma) (61), gospodarz (2), hetman, jednacz (30), jelenica, Jozef (niewinny) (3), kamień (węgielny) (2), (nowyszszy, święty, prawdziwy, wieczny) kapłan (według porządku Melchizedechowego, nowego zakonu) (35), koniec zakonu, prawdziwy Kościoł, (praw(dziw)y, duchowy, niebieski, wieczny, wierny) krol (nad krolmi, nieba i ziemie) (51), książę (2), kwadrat a węgielnik [= kamień węgielny] kościelny (2), prześliczny kwiat (2), lampa (wiecznej światłości, światła, gorejąca) (4), (dobrotliwy, zbawienny) lekarz (5), lew z pokolenia Judowego, łaska boża, macica, małżonek (7), (nawyższa, ista, wieczna) mądrość (boża) (11), (błogosławiony) mąż (3), (prawdziwy) Mesyjasz (36), mistrz (wszystkiego świata) (26), moc boża, mocarz, święty Mojżesz, mowa, błogosławione nasienie (2), nauczyciel, najwyższy Noe, oblubieni(e)c (Kościoła, duszy mojej) (14), obraz Boga, obrońca (6), obwołanie, ociec (wieku przyszłego) (3), odkupiciel (44), odkupienie (2), (wiekuisty) ofiarownik (4), ołtarz, opiekalnik (5), (mocna, żywa) opoka (13), orędownik (2), błogosławiony owoc Panny Maryjej, ożywiciel, panic, (dobry, nawyszszy, prawdziwy, wierny, wielki) pasterz (owiec, dusz) (22), patron, święte plemię, wieczny pokarm, pomazaniec boży, sprawiedliwy pomocnik, (święty, napewniejszy) poseł (5), (jedyny) pośrzednik (36), poświęcenie (2), potomek Abrahamów (5), prawda (10), (święty, prawdziwy, wielki, ostateczny) prorok (12), pryncypał, widomy przybytek, przyczyna zasługująca, (cnot) przyczyńca (25), rozmnożca zbawienia, dobry rozsiewca, rycerz, rządźca, rzecznik (5), (dobrotliwy, święty) samarytan (7), (wiekuisty) sędzia (3), mocna (duchowna, święta) skała (6), skaziciel grzechu (2), słońce (wieczne, prawdziwe) (10), słowo (boże) (9), sprawca (żywota) (6), sprawiedliwość (słońce sprawiedliwości) (8), stworzyciel (nieba i ziemie, wszego świata, wszytkich anjołow, wszystkich rzeczy) (14), syn (boży, Boga (żywego)) (610), syn człowieczy (2), syn (potomek) Dawidow (12), święty szczep, świadectwo, światłość (praw(dziw)a, błogosławiona, wieczna, wiekuista, nieprzystępna) (14), świeca, towarzysz twoj, ubłaganie (nasze) (2), usprawiedliwiciel, usprawiedliwienie, wąż zawieszony (2), winna macica, winne drzewko, (naprzedniejszy) wodz (4), zachowywaciel, zadatek łaski, zastępca (5), zbawiciel (wybawiciel) (207), zbawienie, zmartwychwstanie (4), zwycięzca (mocny) (2), źrzodlo (3), (doskonały, prawdziwy, wieczny) żywot (19). Cf też Szeregi. ~

W połączeniach szeregowych (15): O téi [sprawiedliwości] zakon/ Prorocy/ pan Chriſtus/ Apoſtołowie ſrodze każą MurzNT 3v; GliczKsiąż K8v; KrowObr 40v (6); LeovPrzep 14v; RejPos 262; BiałKat 168v; O Báłwániech álbo o Obráźiech/ Bogu/ Pánu Chriſtuſowi/ y Swiętym przypodobánych. WujJud b4v, 44 (3); Aták ani Pan/ áni Duch ś. áni Apoſtołowie/ onego ktoryby nie był Bogiem/ ták zgołá y doſtátecżnie nigdyby nie miánowáli Bogiem CzechEp 238.

W przeciwstawieniu: »Pan Kryst(us) ... Antykryst« (2): to ſą iáwne znáki/ iż nie od Páná Kryſtá Syná Bożego/ ale od Antykryſtá obráni y poſłáni ieſteśćie KrowObr 129v, 120.

W wyjaśnieniu przenośni (4): Drugie drzewo żywotne ieſt Pan Kryſtus BielKron 2v; Nubila humani animi sol serenat. Ciemnośćy ludzkiego vmysłu słońće/ to yeſt pan Chriſtus oſwieca. Mącz 252b; WujNT 860; y my táki żywot mieć mamy/ iáki z korzeniá drogiego y ſłodkiego/ to ieſt/ z Páná IEZVSA pochodźi. SkarKaz 85a.

Frazy [we frazeologii w jednostkach z wariantami Krystus(ow): Chrystus(ow) wpisujemy w nagłówku Krystus(ow)]: »Pan (Jezus a. Chrystus) błogosławi (a. (u)błogosławić raczy), błogosławieństwo dał (a. pełnił)« (14:2): MurzNT 81 marg; KromRozm III N2v; Tákiem ocżom Pan błogoſłáwi ktore ſie przypátruią Boſtwu iego. RejPos 208v marg, 111v (8); CzechRozm 47v (3); SkarŻyw 384; LatHar 691; WujNT 232.

»Pan Krystus dosyć uczynił (a. mogł uczynić, a. czyni, a. uczynił dosyć), dosyć uczynienie sprawić raczył; dosyć uczynienie Pana Chrystusowe« [szyk zmienny] (18:1;1): SeklWyzn D; Ieſzcże teſz powiádaſz/ iż Pan Kryſtus zá nas doſić vtzynił KrowObr 54v, 55 [4 r.] (9); á to Doſyćvcżynienie ſam Pan Chriſtus ſpráwić racżył. WujJud 92v, 92v (3); WujJudConf 91 (2); CzechRozm 219v (3); WujNT 550 (2).

»Pan (Jezus a. Krystus) kroluje (a. miał krolować), panować musi, krolem być musi; z Chrystusem Panem krolować; krolowanie, panowanie Pana (Jezusa); panujący Pan« [w tym: krolem być i panować musi (1)] [szyk zmienny] (4:1:1;2;1:7;2): WróbŻołt P5; aby zawſzdy krolował wſerczach naſzich pan Chriſtus przes ſlowo ſwoie SeklKat S2; KrowObr B4v; gdy [Ezajasz] wołał do Bogá oycá: Zeſli miły Pánie pánuiącego Páná co rychley ná oblicżność zyemie. RejPos 120v; WujJud 56v; CzechRozm 182v; SkarŻyw 363 (2); iż chcemyli z Chriſtuſem Pánem krolowáć/ muśiemy też z nim ćierpieć NiemObr 4; LatHar 388 (2); WujNT 835.

»Pan (Krystus, a. Jezus, a. Jezus Krystus) narodził (a. urodził) się (a. narodzić się raczył, a. miał); Panu narodzić się przystało; narodzenie (a. (u)rodzenie) Pana (Krystusowe, a. Kryst(us)a, a. Jezusowe, a. Jezu Krysta); (nowo)narodzony Pan (Krystus, a. Jezus Krystus, a. Jezus)« [szyk zmienny] (33; 1;135;15): OpecŻyw 14 (2); OpecŻywSandR nlb 2; Cryſtus pan od panny narodzony od uyekow mathcze ſwey przeſrzaney ządal kozdego dobrego PatKaz I 19; BielŻyw 124; LubPs Z3; KrowObr 44 (5); Leop Ier 33 arg; Látá Herodowego 30. vrodźił ſie Pan Kriſtus. BielKron A6v, 131v (5); LeovPrzep Hv (2); RejAp 159; gdy ná on cżás páſli trzody ſwoie około miáſtá Bethleem/ kiedy ſie ten Pan narodzić racżył RejPos 17v, 14v marg (14); BiałKat 373v; Szeroko S. Ewángeliſtá Páná Chriſtuſowego Národzępia Hiſtoryą opiſał KuczbKat 35, 35 marg; RejPosWstaw 21 (2); BudNT Hh4; CzechRozm 25v (3); SkarJedn 318; Y bez wątpienia [Herod] potráćić ie chćiał/ y z tym nowonárodzonym Pánem ich. SkarŻyw 27, 241 marg (4); StryjKron A; Kuśili ſię drudzy piſáć o dwoiákim rodzeniu Páná Chriſtuſowym/ o iednym z Bogá oycá od wiekow/ á o drugim z mátki cżyſtey Pánny CzechEp 220, 71 (7); CzechEpPOrz *3; NiemObr 142; ReszPrz 79; WerGośc 208; ArtKanc B3 [2 r.] (4); LatHar ++6v [2 r.] (7); WujNT przedm 33 [2 r.] (9); SarnStat 4 (2); Vbogie Páná náſzego vrodzenie. SkarKaz 489b marg, 484a (3). Cf Wyrażenia oznaczające lokalizację w czasie wobec początku nowej ery.

»Pan (Krystus a. Jezus) (na)uczy (a. (na)uczyć raczy, a. naucza); nauka Pana (Kryst(us)owa, a. Kryst(us)a, a. Jezu Krysta), od Pana« [szyk zmienny] (77;89:3): DNia iednégo ſobotniégo pán Iezus naucżál w bożnicy OpecŻyw 51v; BielŻywGlab nlb 13; WróbŻołt Z4; SeklWyzn c3; SeklKat Q2 (2); RejKup m4v; KromRozm I A4 (4); MurzNT 18v [2 r.] (3); KromRozm II c4 (7); KromRozm III B5 (3); DiarDop 103; LubPs cc marg; W drugiey tzęśći vkażę náukę páná Kryſtuſowę KrowObr 2, A3v (21); Leop Apoc 4 arg; BielKron 141v (4); OrzQuin S2v; LeovPrzep G2v; Tu ieſt piękna náuká od Páná náſzego/ iáko zwycyężyć mamy márne pokuſy Cżárthá RejPos 69v marg, 38 (43); RejPosWiecz2 90v; RejPosWiecz3 [97](3); BiałKat kt (9); KuczbKat 35; RejZwierc 196 (2); WujJud 49 (2); WujJudConf 83; RejPosWstaw [212]v [2 r.] (2); BiałKaz B2; SkarJedn 44; SkarŻyw 384 (2); CzechEp 71 (2); NiemObr 9 (10); ReszPrz 16 (2); LatHar [+11] (5); iż Pan Chriſtus mieſzka y vczy tylko w tym kośćiele który Piotr rządzi WujNT 211, 115 (16); SkarKaz 80b (10).

»Pan (Krystus) obiecuje (a. obiecał) (się) (a. obiec(ow)ać a. przyobiecać raczy), obietnicę dał itp.; obietnice mieć, obietnicy czekać od Pana; obietnice Pana (Krystusowe, a. Krystusa); od Pana, przez Pana (Chrystusa) obiecany« [szyk zmienny] (54:4;1:1;9;2:1): SeklKat G4 (2); A to napamiecz prziwodzy Czo Pan Grzeſſnemu obieczał RejKup Eev; KromRozm I F; MurzHist O2v (2); MurzNT 81; KromRozm II c4v (2); KromRozm III E2v [2 r.] (2); KrowObr 19; BielKron 98; Wiele tych wdzięcznych obietnic mamy od tego/ Páná ſwego RejAp 46, 37v (3); RejPos 1 (22); RejZwierc 140 (3); WujJud 73 (5); WujJudConſ 55v (4); BudNT przedm a4; SkarŻyw 599; NiemObr 27 (3); áby był wedla obietnice Páná Chryſtuſowey ieden páſterz/ y iedná owcżárnia. ReszList 179, 185; LatHar 202; ktorego [Piotra św.] wiárá nigdy nie vſtánie (iáko mu to ſam Pan przyobiecáć raczył) WujNT 354, 68 (10); SiebRozmyśl K3; SkarKaz 117b (2).

»Pan (Chrystus) odkupił (a. chce odkupić); odkupienie Pana (Krystusowe), przez Pana uczynione« [szyk zmienny] (5;6:1): RejAp 173; RejPos 120v; BiałKat 28v (2); że on [Bóg] cżłowieká złoſliwego vſpráwiedliwia przez łáſkę ſwoię/ przez odkupienie Páná Chriſtuſowe. WujJud 98v, 57v; odkupił nas Pan náſz od wſzelkiey niepráwości RejPosWstaw 22, [212]v (2); WujNT Tit 2 arg; PowodPr 35 marg; KlonWor 28.

»Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) ofiaruje (a. raczył ofiarować) (się a. sam siebie), stał (a. wydał) się ofiarą; ofiara Pana (Krystusowa a. Jezu(sa) Kryst(us)a)« [w tym: o śmierci Chrystusa (41), o mszy (7), o ostatniej wieczerzy (6)] [szyk zmienny] (32:2;20): PatKaz II 44v [2 r.]; iż pan Ieſus miał ſam ſiebie ofiarować pod oſobą wina y chleba. WróbŻołt 118, nn; LubPs Z2 (2); gdzie w káżdey Mſzey ſwoiey vſtáwitznie ſię náſmiewáią/ z oney [...] krwáwey offiáry Páná Iezu Kryſtuſá KrowObr 177v, 141v [2 r.] (10); BibRadz I 88d marg; OrzQuin Nv (2); Pan Kryſtus zá nas vſtháwicżnie ofyáruie. RejPos 107 marg, [105]v (2); że ofiárá P. Chriſtuſowá ieſt zaſługą y wypłácenim zá grzechy wſzytkiego świátá WujJud 230, 228 (15); RejPosWstaw [213]v [4 r.]; CzechEp 193; LatHar 77; że Pan Chriſtus ćiáło ſwoie święte ná ten czas Bogu ofiárował/ kiedy ie vczniom ku iedzeniu dawał. WujNT 286, 287 [2 r.] (7); SkarKaz 155b [2 r.] (4).

»Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) przyszedł (a. raczył itp. przyść), począł przychodzić; przyście Pana (Krystusowe a. Krystusa, a. Jezu(sa) Krysta, a. Jezusowe)« = Dominus venit; Domini(Iesu Christi) adventus a. praesentia PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (64:1;64): W tym pieniu żąda prorok przyſzcia na ſwiath pana Ieſuſowego WróbŻołt bb8v, T8 (6); RejPs 142; że nigdy więtsze odstąpienie w żydostwie nie było od zakonu bożego, jeno na ten czas, gdy P. Chrystus przyszedł. DiarDop 103; LubPs A3v (2); KrowObr 3 (12); Leop Is 2 arg (2); OrzList c2; BibRadz 1.Cor 4/5 (2); OrzRozm hv; BielKron 26v (10); LeovPrzep K; RejAp 86v; Iáko to mamy rozumieć/ iż pan náſz przyſzedł iednym ná vpadek á drugim ná powſtánie RejPos 28 marg, 1 [4 r.] (39); RejPosWstaw 21 marg (4); BudNT 1.Thess 3/13 (2); CzechRozm 235 [2 r.] (4); KarnNap C3 (2); SkarŻyw 27 (2); áżby ná oſtátek to pánowánie ich tákie przez przyśćie Páná Chriſtuſowe/ było zgłádzone CzechEp 356, 310 (4); NiemObr 18; ArtKanc G17; LatHar 393; Iáko Pan Chriſtus począł przychodzić od początku świátá w Pátryárchách y w Prorocech WujNT 716, 44 [2 r.] (24); PowodPr 35; SkarKaz 85a (4).

»Pan (Krystus a. Jezus) rozkazał (a. rozkaz(ow)ać raczył) (a. rozkazuje, a. przykazał, a. przykazuje), dał rozkazanie (a. przykazanie); rozkazanie (a. przykazanie) Pana (Krystusowe a. Jezu Kryst(us)a, a. Chrystusa); rozkazany (a. przykazań) od Pana (Chrystusa)« [szyk zmienny] (77:2;19;2): SeklWyzn a3v (6); SeklKat T3v (3); KromRozm I C4 (2); MurzNT 33v (2); Myeli dobrze ná pámyęći [...] ſámego páná Yezu Kryſtá przykazánye/ iż im nye piſáć/ ále vczyć á kázáć roſkazał. KromRozm II h2, xv; KromRozm III D2 (4); DiarDop 100; KrowObr 2 (19); OrzRozm Fv; OrzQuin G2; RejAp 11v; RejPos 88 (9); RejPosWiecz2 90v (3); Przetho ſam pan Chryſtus roſkázuie: Prośćie/ á będźie wam dano BiałKat 221, 258v (6); WujJud 7v (7); WujJudConf 49v; RejPosWstaw 44 (2); KarnNap Bv; SkarŻyw 597 marg; CzechEp 17 (2); NiemObr 11 (2); ReszHoz 128 (2); ArtKanc E7v (2); LatHar 690; Nigdy otworzyśćiey Pan nie mowił/ áni dał iáśnieyſzego roſkazánia WujNT 361, 88 (11); SkarKaz 118a (5); SkarKazSej 697a.

»Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) (u)ci(e)rpi(ał) (a. ci(e)rpieć raczył itp.); było potrzeba ucirpieć Panu Krystusowi; cirpienie Pana Chrystusa« [szyk zmienny] (47;1;1): Czo zaſlużyl cżlowiek zly/ to cirpiál pán iezus dobry OpecŻyw 134, 29 (4); WróbŻołt 117; LubPs L3 marg (3); KrowObr 54v (6); BielKron 3v; HistRzym 54; RejPos 19 (5); BiałKat 91 marg; KuczbKat 435 [2 r.]; Przetoż niewierzymy temu/ żeby Pan Kryſtus wedle Boſtwá ſwego ćierpieć mogł WujJudConf 69v; RejPosWstaw [213]v; Poniewaſz y Chriſtus Pan/ vćierpiał zá was CzechRozm 233, 55; SkarŻyw 207; ReszPrz 83; ArtKanc C16v (4); LatHar 49 (2); WujNT 167 (5); SiebRozmyśl [A4]; PowodPr 43.

»Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) umarł (a. umiera) (a. miał itp. umrzeć a. umierać); Pan (Krystus) umarły« [szyk zmienny] (27;3): W tym ſtawie bylo iedno drzewo/ na ktorym pan Iezus miál vmrzetz zakopáno OpecŻyw 58, 151v; SeklKat Y2v; LubPs F; KrowObr 45v (3); BielKron 140v marg (2); RejPos 104v (3); KuczbKat 40 (2); WujJud 171v (2); RejPosWstaw [1433]v; KarnNap B2v (2); A iákoſzby kto śmiał mowić/ iſz tęn Pan vmárł ktorego słudzy choćiaſz vmárli/ obrońcy ſą świátá wſzytkiego? SkarŻyw 92; NiemObr 52; ReszPrz 81; ArtKanc M10v; iż Pogáńſki rotmiſtrz ieden z rotą ſwoią przyznał Boſtwo y moc vmárłemu iuż Pánu náſzemu LatHar 320; WujNT 331 (3); WysKaz 26.

»Pan (Krystus a. Jezus) do nieba (a. w niebo, a. na niebiosa, a. nad niebiosa) wstąpił (a. wstąpić raczył itp.), wszedł; Pan wstąpił; Pan (Chrystus) do nieba wzięty, wstępujący; (w niebo a. do nieba, a. do niebios) wstąpienie Pana (Krystusowe a. Kryst(us)a, a. Jezu(sa) Krystusa, a. Jezusa)« = Deus ascendit super caelum Vulg [szyk zmienny] (16:1;1;1:1;24): OpecŻyw 172v; OpecŻywSandR nlb 5v; WróbŻołt P5 (3); KromRozm II ſ (2); KrowObr 125 (2); po w niebo wſtąpieniu Páná Kryſtuſá/ wroćili ſie zwolennicy od góry Oliwney do Ieruzálem BielKron 139v, 144 [2 r.]; Iáko ten Pan ná niebioſá wſtąpić racżył RejPos 78, 134v [2 r.] (7); BiałKat 98 marg; KuczbKat 55 marg; W tymże ćiele práwdźiwym wierzymy iż Pan Kryſtus wſtąpił nád wſzyſtki niebioſá widomie WujJudConf 71; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 27v; SkarŻyw 362 (2); ReszPrz 85 [3 r.] (4); ArtKanc G12v żp; LatHar 107 (2); WujNT 394 marg (5); Z iáką chwałą Pan wſtąpił. SkarKaz 244a marg, 118a (5).

»Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) zmartwy(ch)wstał (a. (po)wstał z martwych) (a. raczył itp. zmartwychwstać); zmartwychwstanie (a. powstanie z martwych) Pana (Krystusowe a. Jezu, a. Krystusa, a. Jezusa, a. Jezusa Krystusa); Pan zmartwychwstały« = resurrectio (mortuorum) Domini Vulg [szyk zmienny] (32;39;2): OpecŻyw Cv; WróbŻołt L5 (6); RejPs Ff3v (2); SeklKat Rv; LubPs L2v (2); KrowObr 45v (5); Leop Act 3 arg; THomaſz Apoſtoł ſwięty/ rzecżon był niedowiárek/ iż nie rychło vwierzył zmartwych wſtániu Páná Iezuſá BielKron 144, 467v; LeovPrzep K; oni ſobie pewnie powiedáią iż Pan z martwych wſtał prawdziwie/ y vkazał ſie Symonowi. RejPos 111v, 107v marg (8); RejPosWstaw [1102] [2 r.] (4); SkarŻyw 385 (2); GrzegŚm kt; KuczbKat 50 [4 r.]; WujJud 42; Pan Iezus iuż powitał zmartwych MWilkHist I2, G2; StryjKron A; ReszPrz 84; Iáwno ieſt że z martwych Pan/ mocnie wſtał ArtKanc FI4, E19v (9); ktora [Magdalena] pierwſza miedzy grzeſznymi do oglądánia Páná zmartwychwſtáłego przypuſzczona byłá LatHar 463, 107 (6); A wielką mocą Apoſtołowie dawáli świádectwo zmartwychwſtánia Ieſuſá Chriſtuſá Páná náſzego WujNT Act 4/33, s. 402 (10); PowodPr 50; SkarKaz 205b (2).

»żywie Pan« [formuła przejęta z Biblii, poświadczająca prawdziwość tego, co się mówi] (1): żywie Pan Bog moy Chryſtus/ by mi wſzyćiek świát dawano/ á ziemia ſię trzęſłá/ ná to mię nie námowią/ ábych Páná Bogá mego opuśćić miáłá. SkarŻyw 227.

Zwroty: »bluźnić (a. zbluźnić) Pana (Jezu(sa) Kryst(us)a a. Jezusa, a. Krystusa); bluźnienie Pana Jezu Krysta« [szyk zmienny] (22;1): WróbŻołt S7; Aleć wam ieſztze máło było nátym/ iżeśćie ſobie [...] Páná Iezu Kryſtuſá Syná Bożego zbluznili KrowObr 219, A3v (18); BudNT przedm bv; ReszPrz 78; LatHar 320; áno tákież Zydzi y haeretycy nágrawáią y bluznią tegoż Páná w naświętſzym Sákrámenćie WujNT 121.

»chwalić (a. wychwalać) Pana (Jezu Kryst(us)a, a. Jezusa, a. Chrysta); chwałę da(wa)ć itp., umniejszać chwały, chwały czynienie Panu (Jezusowi a. Krystusowi); chwała (a. pochwalenie) Pana (Krystusowa a. (Jezu) Kryst(us)a), Panu (Jezusowi) Kryst(us)owi; Pan Krystus ma chwałę« = gloria Domini Vulg [szyk zmienny] (18;10:1:1;18:5;1): BierRaj 20v; wól ij oſiel poklęknąl/ panu ſwému chwálę dáł OpecŻyw 20, 21 (4); WróbŻołt Y3; MurzHist Mv (3); LubPs B6v (2); KrowObr B3v (4); Leop *A3v (2); BielKron 467v; HistRzym 132v; RejPos 215 [2 r.]; BiałKat 181 (2); KuczbKat 55 (2); WujJud 207 (3); WujJudConf 118; RejPosRozpr c; BiałKaz Gv (2); SkarŻyw 21 (4); CzechEp 336; Tákowa tedy chwałá páná Chriſtuſowa/ nie z niego ſámego/ ále z Bogá oycá iego poſzłá NiemObr 108, 109 (6); ReszPrz 78; ArtKanc D13v (2); w któréy [ziemi polskiej] przodkowie twoi y królowáli/ y Páná Kryſtuſá chwalili OrzJan 97; Modlitwę do teyże to niepokaláney Pánny Kośćioł przycżynił/ áby záraz y Iezuſá Páná z mátką iego wychwalał LatHar 7, 262; WujNT g (2); SarnStat 4 (3).

»czcić Pana (Chryst(us)a a. Jezusa); da(wa)ć itp. cześć, czci czynienie Panu ((Jezu) Krystusowi); cześć Pana Krystusowa (a. Jezu Krysta), Panu ((Jezu(sowi)) Krystusowi)« [szyk zmienny] (8;7:1;9:5): LubPs B6v (2); KrowObr 13v (4); Leop *A3v (2); RejPos 215; Tákże też gdy Znákowi Krzyżá S. cżeść cżyniemy/ [...] Pánu/ ktorego zwyćięſtwá ten ieſt znák/ cżeść wyrządzamy. WujJud 49, 176 (2); BiałKaz G2v; KarnNap F4v; Tedy ſtáry Piotr podał nogi i ręce ſwoie/ ná ſrogie gozdzie/ o iednę tylko łaſkę proſząc/ áby go głową do ziemie (chcąc wtym cżćić Páná ſwego [...]) obroćili. SkarŻyw 601, 510 (3); NiemObr 34 (4); Iáko to nic nie vymuie czći Páná Chriſtuſowey WujNT 714, 335 marg (5); SarnStat 4 (3); SkarKazSej 671a.

»dziękować, (po)dziękowanie (niechaj będzie) Panu (Jezusowi Krystusowi a. Jezusowi, a. Krystu)« = gratiam habere Domino PolAnt [szyk zmienny] (5:13): OpecŻyw 14; BibRadz 1.Tim 1/12; IVż teraz wſzyſcy ſpiewaymy/ á Pánu Kryſtu dźiękuymy ArtKanc B17v, D10v; Dźiękowánie Pánu IEzuſowi/ zá rozlicżne dobrodźieyſtwá iego LatHar 26, 321 (14).

»Pana Krystusa męczyć; Pan (Krystus a. Jezus) (jest) umęczon(y)« (3;9): MurzHist C2; ábowiem Páná Kryſtuſá Syná Bożego będą muſieli z nowu mętzyć/ krzyżowáć/ y ſniego ſie náſmiewáć KrowObr 125v, 55 (6); WujJud 42; SkarŻyw 68; ArtKanc M10v; choćiaż dobrze wiedzą iż dla nich ten Pan ieſt vmęcżony. LatHar 261, 265.

»miłować (a. umiłować), miłujący Pana (Jezu Krysta a. Chrystusa, a. Jezusa); rozmiłować się Pana; miłośnik Pana (Chrystusowy a. Jezusa); miłość ku Panu (Jezusowi a. Chrystusowi), Pana Chrystusa (a. Chrystusowa); miłość Panu pokazować« = charitas ad Dominum; diligens Dominum PolAnt; Dominum amare a. diligere Vulg [szyk zmienny] (12:1;1;2;7:4;1): nie ieſt prawem Chrześcjaninem abo pana Chriſtuſowem miłoſnikiem/ ktory prawdy iego niechce vſty wyznawáć MurzHist G2v; KrowObr 126v; Przeto iey [Marii Magdalenie] odpuſzcżono ieſt wiele/ iż wiele vmiłowáłá Páná ſwego RejPos 307, 114v; BudNT Eph 6/24 (2); KarnNap D4 (2); Miłość Piotrá S. ku Pánu. SkarŻyw 598 marg, 62 (8); CzechEp 427; LatHar 72 (4); WujNT 233 (5); SiebRozmyśl Bv; SkarKazSej 671a [2 r.].

»nadzieję, (d)ufanie mieć (a. położyć, a. pokładać) w Panie(-u) (Krystusie a. Jezusie); nadzieja w Panie(-u), przeciwko Panu Krystusowi; dufać Panu Krystusowi« = spes Domini PolAnt; confidere in Domino Vulg [szyk zmienny] (9:3;2:1;1): SeklWyzn b3; iſz wnikiem inſzym iedno w panu Chriſtuśie/ nadźieie zbawięniá miéć niemożecie. MurzHist R3v; Acz dufam pánu Kryſtuſowi/ [...] iż nas nye opuſći KromRozm III A5; KrowObr 215; BibRadz 1.Thess 1/3; BielKron 459v [2 r.]; RejPos 14 (6); KuczbKat 90; Mą [lege: mam] ia vphánie w Pąnie Iezuśie. BiałKaz G2v; WujNT Rom 14/14.

»naśladować Pana (Kryst(us)a a. Jezusa, a. Jezu Krysta); naśladownik (a. naśladowca) Pana (Krystusow); naśladowanie Pana« [szyk zmienny] (29;4;1): O zápłacie tych ktorzy wſſytko opuſciwſſy/ naſladuią pana Iezuſa. OpecŻyw 56, 47; OpecŻywSandR nlb 3; SeklKat I2; KromRozm III B5v; KrowObr 6 (2); Leop Mar 10 arg; RejAp 129; RejPos 39 marg (5); KuczbKat 280; WujJud 143v; CzechRozm 83v (2); SkarŻyw 189 (2); CzechEp 65; NiemObr 8 (2); ArtKanc I5; Szeżepan/ náśládownik Páná ſwego/ [...] o odpuſzcżenie winy prześladownikow ſwych/ prośi LatHar 330, [+10] (2); Náśláduiący świętych/ y Chriſtá Páná náſláduią. WujNT 705, 232 (7).

»ofiarować Pana (Krystusa); Pan Krystus ofiarowan(y) (jest, był); ofiarowanie Chrysta Pana« [o męce Chrystusa i o mszy] [szyk zmienny] (8;4;1): KrowObr Bv (4); We Mſzy Páná Chriſtuſá ofiáruią. WujJud 244v marg, 244v [2 r.] (5); ReszHoz 123; Pan Chriſtus [...] ná śmierć ná krzyżu raz ieſt ofiárowan. WujNT 766, 402 (2).

»ofiarować Pana Jezusa; ofiarowanie Pana (Chrystusowe)« [o ofiarowaniu w świątyni] [szyk zmienny] (2;5): BielKron 138; RejPos 28v (4); DZiśieyſzego dniá Błogoſłáwiona Pánná Márya/ dźiećiątko Páná IEzuſá ofiárowáłá w Kośćiele LatHar 402, 515.

»służyć (a. nasługować), sługa Panu (Krystusowi a. Jezu(sowi) Krystusowi, a. Jezusowi); służba Pana; sługa Pana (Chrystusow)« = Domino servire Vulg [szyk zmienny] (25:1;1;5): RejKup X; KrowObr 69 [2 r.] (6); Leop Ps 85 arg; Ian ſwięty iáko wierny ſługá Pánu ſwemu/ [...] poſłał vmyſlnie do niego [Chrystusa] ludzi co cżelnieyſze/ á co náucżeńſze/ áby ſie iuż ſámi byli ocżywiſcie przypátrzyli ſwiętemu Boſtwu iego RejPos 9, 144v; KuczbKat 255; RejPosRozpr c; áby miernoſcią/ ſpráwiedliwoſcią/ y pobożnoſcią/ po wſzytek wiek żywotá náſzego/ náſługowáliſmy Pánu RejPosWstaw 22; KarnNap B4; SkarŻyw 133 (2); CzechEp 102; NiemObr 86; ReszList 178; LatHar 323; Abowiem tákowi Pánu náſzemu Chriſtuſowi nie ſłużą/ ále brzuchowi ſwemu WujNT Rom 16/18, s. 12 (10); SkarKaz 242b marg.

»Pana (Krystusa a. Jezusa) (u)krzyżować; Pan (Krystus a. Jezus, a. Jezus Krystus) (jest itp.) (u)krzyżowan(y); ukrzyżowanie Pana Jezusowe« [w tym: krzyżować ukrzyżowanego Pana (1)] = Dominus crucifixus est Vulg [szyk zmienny] (15;622;1): Niechátz naſs mily pán będzie vkrzyżowan/ bo ijnacżéy naſs vpád nie będzie naprawion. OpecŻyw 103v, 142; WróbŻołt Y3; izali ieſt álbo być może inſza obroná zbáwienia náſzego/ okrom Páná Iezu Kryſtá vkrzyżowánego KrowObr 72v, A2v (32); Leop Zach 12 arg; BielKron 265; Mącz 470d; RejAp 91v; RejPos 10v; BiałKat 266; GrzegŚm 41; WujJud 259v; CzechRozm 159; SkarJedn A7; Ták Konſtantyn z matką ſwą/ kochánie wſzytko ſwe w Pánie vkrzyżowánym/ y nádzieię w męce iego pokłádáiąc: y do tego wſzytki poddáne wiodł/ áby znim Chryſtuſowi cżołem bili SkarŻyw 397, 68 (5); CzechEp 165 (2); NiemObr 67 (3); ReszHoz 122 (2); ArtKanc E9v (2); iż bliſko miáſtá było mieśce/ gdźie P. Iezuſá vkrzyżowano. LatHar 734, 106 (13); WujNT 512 (4); PowodPr 54.

»wierzyć w Pana (Kryst(us)a a. Jezu(sa) Kryst(us)a, a. Jezu); wiara Pana (Krystusowa a. (Jezusa) Kryst(us)a) itp.« = fides ad Dominum PolAnt; credere in Dominum a. in Domino; fides Domini a. in Dominum Vulg [szyk zmienny] (52;83): Wieleé żydow ktorzy to widzieli/ w milégo pana Iezuſa vwierzyli OpecŻyw 68v, 70v (4); SeklKat F2 (3); RejKupSekl a7v; MurzHist F2; MurzNT 3v (3); KromRozm II e3v (4); KromRozm III D6v (2); LubPs H3 [2 r.]; Ieſtem theſz Synem Bożym/ ábowiem wierzę w Páná mego Iezu Kryſthuſá KrowObr 206v, 22v (16); Leop Rom 10 arg; Mącz 373d; OrzQuin I2; RejPos 104 (6); RejPosWiecz2 92v (4); BiałKat 156 (5); KuczbKat 390; WujJud 57 (5); WujJudConf 79v; RejPosWstaw [412]v (4); BiałKaz F2v marg (11); BudNT Philem 1/5; On wiarę Pánu ſwemu záchowuiąc od cudzołowſtwá ſię w cżyſtośći hámował SkarŻyw 245, 20 (13); Ewánielią bowiem ſzcżyrze/ y prawdźiwie opowiádáć nic innego nie ieſt/ iedno káiącym ſię grzechow ſwoich/ á wierzącym w páná Chriſtuſá/ oświádcżáć z łáſki BOżey odpuſzcżenie grzechów NiemObr 38, 77 (7); ReszPrz 8 (3); kiedy to Turek nie argumenti/ ále ſzáblą wiárę Páná Kryſtuſową burzy OrzJan 130, 19 (6); BRáćia moi/ nie z brákowánim oſob mieyćie wiárę Páná náſzego IEſu Chriſtá chwálebnego. WujNT Iac 2/1, s. 233 (26); SarnStat 261 (2); Wiéſz iákiémi drógámi tu oni chodźili/ Zá wiárę Páná ſwégo zdrowié położyli. SiebRozmyśl Bv.

»wyzna(wa)ć Pana (Krystusa a. Jezusa), Panem; wyzna(wa)nie Pana Chryst(us)a« = confiteri Dominum Vulg [szyk zmienny] (21:5;3): MurzHist E4 (3); LubPs A5; Będzie go teſz Pánem vſty wyznawał/ ále páńſtwo iego/ będzie wſzędy pſował KrowObr 51, 15 (7); Leop Rom 10/9; BielKron 145; A thá przyſzedſzy tám teyże godziny/ wyznawáłá tego Páná/ á opowyedáłá o nim wſzyſtkim RejPos 28v; BiałKat 266; CzechRozm 13; KarnNap B4; SkarŻyw 114 marg; CzechEp 338 (2); NiemObr 114 [2 r.] (4); ReszList 177; LatHar 251; Zaden ſię niech nie zwodzi tym przykłádem: [...] żeby miał być zbáwion ſámą wiárą y wyznániem Chriſtá Páná bez dobrych vczynkow WujNT 292, Rom 10/9 (3).

»wzywać, wzywanie Pana ((Jezusa) Kryst(us)a)« [szyk zmienny] (7:6): krzyk y ſpiewánie po wſzytkim woyſku wſzcżęło ſie/ wedle obycżáiu/ Páná Iezuſa Kryſthuſá Zbáwićielá wzywáiąc. BielKron 307v; WujJud 240; tedy iuż dáley niewiem co bym miał przećiw temu wzywániu Chriſtá Páná mowić CzechRozm 202v, 192v (7); NiemObr 120 [3 r.]; WujNT Act 7 arg.

»(za)przeć (a. zapierać) się, zaprzenie, zapierający się Pana ((Jezu(sa)) Kryst(us)a)« = Dominum negans PolAnt; Dominum negare Vulg [szyk zmienny] (37:2:1): KromRozm I O3; od práwdy pańſkiéy [...] żadną śię męką by nacieſzſzą odſtraſzyc niedái/ ani śię pana Chriſtuſa przy MurzHist M2, F4 (3); MurzNT 76; KromRozm III D4; KrowObr A4v [2 r.] (18); BibRadz 2.Petr 2/1; BielKron 142v; SarnUzn F6; RejAp 116; wſzák też Piotr zgrzeſzył iáko y Iudaſz/ gdy ſie záprzał Páná ſwoiego RejPos [290], 247v; WujJudConf 138; BudNT Iudae 4; CzechRozm 244; SkarŻyw 168 (2); NiemObr 40; LatHar 191 (2); WujNT 2.Petr 2/1; SkarKaz Oooo2b.

»zasnąć w Panie Jezu Krystusie« (1): niepobożnie ſromoćiſz Doktorá Lutrá/ tzłowieká Bożego/ ktory záſnął w Pánie Iezu Kryſtuſie Synu Bożym KrowObr 207.

Wyrażenia: »błogosławiony Pan (Jezus)« [w tym: w formule modlitewnej Żołtarza Maryi Panny w LatHar (15)] (25): LubPs B; Gdyż ſam błogoſłáwiony ten Pan/ [...] racży ſam vſtj ſwemi ſwiádectwo dawáć o tey trzeciey perſonie Boſtwá ſwego RejPos 150v, 57 (9): Błogoſłáwiony Pan Iezus/ który przyſzedł w imię Páńſkie. LatHar 529, 529 (15).

»Pan Bog« (17): OpecŻyw 20; WróbŻołt 67/33; SeklWyzn b4; LibMal 1549/148v; RejKup X; Wielé ich nawróci ku panu Bogu ich (marg) Rozumii panem Bogiem/ to ieſt panem Chriſtuſem [...] (–) MurzNT Luc 1/16; RejPos 10v (2); WujJud 245; mam przed ſobą wiele przykłádow grzeſzących/ ktorych Pan Bog Syn twoy pokutę przyiął SkarŻyw 172, 21 (5); MWilkHist D3v; LatHar 49; SkarKaz Oooo2b.

»bojaźń Pana Chrystusowa« (1): co nás przedtem pokiſmy wboiaźni pana Chriſtuſowyi trfali/ nic nieobychodźiło. MurzHist H.

»bostwo Pana (Krystusowe a. Jezusowe, a. (Jezusa) Chryst(us)a)« [szyk 80:1] (81): LubPs Q4v marg; Leop AAa; RejAp AA7v (5); Abowyem wſzytki ſpráwy Boſtwá Páná twego/ [...] Iuż tham ſą wypráwyone k wiecżney chwale iego RejPos 156v, 9 (19); WujJud 26v (2); BiałKaz E3 marg; SkarŻyw 90 (5); iż trzey Ewánielitowie nie piſáli nic o Boſtwie páná Chriſtuſowym/ procż Ianá ś. CzechEp 303, 68 (17); NiemObr 99 [2 r.] (13); ReszPrz 81 (2); LatHar 526 marg (2); WujNT przedm 32 (9); SkarKaz 117a (4).

»Pan chwały, sławy« = Dominus gloriae Vulg (10:1): OpecŻyw 17 (2); O zayſte ta myla panna zachouala wkorabyu zyuota ſwego nayuyſſego noego, pana wſzey chwały PatKaz II 56v, 48v; KrowObr C3; CzechRozm 159 [2 r.]; NiemObr 112; Páná sławy vkrzyżowáli/ z łotry go powieśili ArtKanc E9v; WujNT 1.Cor 1/8; SkarKaz 82b.

»ciało Pana (Krystusowe a. Jezusowe, a. Jezu(sa) Kryst(us)a, a. Chryst(us)a, a. Jezusa)« = Corpus Domini Vulg [szyk 254:5] (260): OpecŻyw 156v; WróbŻołt ee6; SeklWyzn a3 (2); SeklKat X4 (4); KromRozm I G2v (3); MurzHist P3v; KromRozm III F5v; Wiem że ćiáło Páná Kryſtuſowe/ ktore ieſt w niebie/ nieieſth martwe KrowObr 200, 48 (6); OrzList c; tedy ſłuſznie y od nas ma być [Maryja] vcżcioná y wyſławioná/ iáko ſwięthy przybytek á koſcioł ciáłá Páná náſzego. RejPos 304v, 78 (16); RejPosWiecz2 90v (68); RejPosWiecz3 96 [3 r.] (26); BiałKat 278v (14); Gdyż thedy Ciáło Páná Chriſtuſowe dawa pokarm żywotá wiecżnego tym/ ktorzy Sákráment iego cżyſto y świątobliwie prziymuią KuczbKat 165, 40 [2 r.] (16); WujJud 26v (33); WujJudConf 70 (3); RejPosWstaw 143v; BiałKaz B2v (2); CzechRozm 267v; ſkłoniłeś do tego wſzyſtkę myśl twoię z nabożeńſtwem Chrześćiáńſkim/ ábyś teraz przyiął Páná Chriſtuſowe Ciáło prawdziwe KarnNap D2; SkarJedn A3; SkarŻyw 119 (7); MWilkHist A4v (2); CzechEp 247; NiemObr 34; ReszPrz 18 (4); LatHar 97 (16); ktorymi [maściami Maria Magdalena] ćiáło Chriſtá Páná ieſzcze żywiącego pomázáłá WujNT 186, 60 marg (18); WysKaz 39; przą tego/ áby przez kámień y pieczęci nienáruſzone z grobu ćiáło Páná náſzego wyſzło. SkarKaz 204b, 203b (7).

»człowieczeństwo Pana (Chrystusowe a. Jezusowe, a. Chrysta, a. Jezusa)« [szyk 46:3] (49): Leop AAa; Tám Ian ſwięty [...] wyſławia iuż potym z oſobná cżłowiecżeńſthwo Páná náſzego s thymże Boſtwem złącżone. RejAp BB7v, 7 (10); RejPos 15v [2 r.] (10); Pátrz iáko nádzieią ieſt dziwnie pocieſzoná oná ſwiętha pánná mátká cżłowiecżeńſtwá Páná náſzego RejZwierc 129, 12 [2 r.]; Cżeſć ktora ſie P. Chriſtuſowemv cżłowiecżeńſtwu dźieie/ ſćiągą [!] ſie y ná Boſtwo iego. WujJud 45v marg; SkarJedn 314; SkarŻyw 456 (2); CzechEp 148 (9); NiemObr 139; ReszPrz 80 (2); LatHar 106 (5); WujNT przedm 32 (2); SkarKaz 276b.

»Pan Dawidow(y)« (4): RejPos 272v marg; Ieſus pyta/ iáko Meſſyaſz ieſt y Synem y Pánem Dawidowym. WujNT Mar 12 arg, przedm 39 (3).

»dobr(otliw)y Pan (Jezus); dobrodziejstwo (a. dobrotliwość, a. dobroć) Pana (Krystusowe a. Jezu Krysta)« [szyk 51:5] (32;24): Bacż téż tu twégo milégo pana wielką dobrotliwoſtz ij głęboką pokornoſtz. OpecŻyw 168v, 134; SeklWyzn b4; RejKup aa5v; KromRozm I O4v (2); KromRozm II c3; KromRozm III B2v; LubPs L (5); KrowObr 63v (2); Ale on przedſię/ iáko dobrotliwy Pan/ [...] racżył im okázáć ieſzcże w dziećińſtwie ſwoim/ y ná zyemi/ y ná powietrzu/ iáwne znáki o ſobie á o Boſthwie ſwoim RejPos 81, 1 (34); Ty ſłowá ná niewierność żydowſką/ á ná niewdźięczność vczyniónych dobrodźieyſtw Páná Chryſtuſowych przywodzą Ewányeliſtowie BiałKat 113v; WujJud 226; RejPosWstaw [212]v; CzechRozm 251; CzechEp 74; LatHar 259; WujNT 696.

»ewanjelija (a. ewanjelijum) Pana (Krystusowa(-e) a. (Jezu) Chryst(us)a)« = evangelium Domini Vulg [szyk 28:2] (30): KromRozm II k3; LubPs L (2); Swięta Pana Iezu Chryſtha Ewángelia podlug Márká ſwiętego. Leop CC6, EE4; BibRadz *2; SarnUzn A3v; RejPos 72v (2); BiałKat 56; WujJud b5v (3); CzechRozm 93 (2); CzechEp 153 (4); Może to komu być dźiwno/ dla cżego Ewánielium Páná Chriſtuſowe [...] tákie rozruchy y niepokoie ćiągnie? NiemObr 9, 4 (6); LatHar 467; Obácz/ iż kośćioł y Ewángelia Páná Chriſtuſowá iuż ná on czás byłá ná wſzytkim świećie WujNT 696, 521 (4).

»imię Pana (Krystusowe a. Jezu(sa) Kryst(us)a, a. Krystusa, a. Jezusa, a. Jezusowe)« [w tym: w imię (62), prze(z) imię (9), dla imienia (7)] = nomen Domini PolAnt, Vulg [szyk 123:2] (125): KromRozm I O3v; KromRozm II g3v; KromRozm III E6; GliczKsiąż O7v; Dyurnały Papieſkie ſwiadtzą/ iż nie w imię Páná Iezu Kryſtá proſzą. KrowObr Rr2v, 44v [2 r.] (17); Leop ZZ3v; BibRadz Act 15/26; SarnUzn Fv; otoć roſkázuię w imie Páná Bogá vkrzyżowanego ábyś wſtał á był zdrow RejPos 10v, 21 (3); RejPosWiecz2 94v; BiałKat d2 (5); KuczbKat 125 [2 r.] (5); Bo ácż ſą niektorzy heretykámi/ á wſzákże nie vcżą iedno pod Páná Chriſtuſowym imienim. WujJud 119, ktv (11); RejPosWstaw [1433]v; BiałKaz Gv (2); BudNT Act 8/16 (5); CzechRozm 196 (4); wzywáiąc nád nią imienia Páná náſzego Iezuſa Chryſtuſa/ wzrok iey iáſny przywroćił. SkarŻyw 147, 1 (12); CzechEp 30 [2 r.] (3); NiemObr 114; ReszPrz 41 (2); WerGośc 268; bądź chwálebne Imię iego/ Iezuſá Páná náſzego. ArtKanc D3, O15; LatHar 56 (3); WujNT 31 (37); WysKaz 35 (2); SiebRozmyśl K3v; SkarKaz 85a; SkarKazSej 671.

»jeden (a. jedyny) (jest) Pan ((Jezus) Krystus)« [szyk 15:3] (18): Wieczeij jnſſe grzechy winj Godne/ Lecz jż pan jedinj Sziednał je ofſiarą ſwoją [...] RejKup Sv, m7; GrzegRóżn D2; Ieden ieſt Pan/ Kriſtus. SarnUzn Gv, F8; RejPos 14 (3); BiałKat c; KuczbKat 30; WujJud 25 (2); WujJudConf 22v; BiałKaz E3v; CzechRozm 78; SkarJedn 157; SkarŻyw 68; LatHar 90.

»Kościoł, Zbor Pana (Krystusow a. (Jezu) Kryst(us)a)« [szyk 72:4] (56:20): KromRozm III F5v; I kto kiedy ſlychał/ [...] áby tego ſwiátá bogáctwá iáko thu Papież powieda były rozmnożenim kośćiołá Páná Iezu Kryſtá? KrowObr 33, D (9); RejAp 67; RejPosWiecz2 92 [2 r.] (3); BiałKat 261; WujJud 38 marg (4); WujJudConf 138v; RejPosRozpr c2v (2); RejPosWstaw 143v marg (12); BudBibKaw A2v; BiałKaz B4 (2); KarnNap E4; iſz to co Kátolicki y Apoſtolſki P: Iezu Chriſtuſow kośćioł Rzymv ſtárego trzyma y święći: to ia wſzjtko trzjmam SkarJedn 294; w rzecżách źiemſkich ćieleſnych/ we zborze Páná Chriſtuſowym inſzego rządu potrzebá NiemObr 27, 8 (18); ReszPrz 28 (2); LatHar 509; WujNT 31 (16).

»krew Pana (Krystusowa a. (Jezu(sa)) Kryst(us)a)« [w tym: ciało i krew (91)] (171): SDrowα bαdz prawa krwy pana naſſego Ieſu kriſta ktoraś ſboku yego ſwodα wiplinαla. BierRaj 20; SeklWyzn a3 (2); SeklKat X4 (3); RejKup ee2; KromRozm I G2v (4); MurzHist C2 (2); powyedáyą/ iż wſſyſcy krzeſciyánye/ [...] ſą kápłany/ krwyą páná Kryſtuſową ná kápłáńſtwo poſwyęceni KromRozm III I4v, D7 (5); KrowObr A4v (26); RejAp 173 (3); RejPos 7v (7); Pothym záſię/ o pożywaniu ſwiątośći ciáłá y krwie Páná Kriſtuſowey/ ſłucháć będziemy. RejPosWiecz2 90v, 90v [3 r.] (24); RejPosWiecz3 96 [2 r.] (19); że połamáli byli kielichy: w których kreẃ Páná Chryſtuſowá rozdawaná y noſzóná byłá BiałKat 326, 168v (8); KuczbKat 165 [2 r.] (8); RejZwierc 196v; WujJud 26v (8); WujJudConf 163v; RejPosWstaw 22; BiałKat B2v; CzechRozm 267v; SkarJedn A3; SkarŻyw 134 (3); CzechEp 366; ReszPrz 8 (4); GrabowSet P2; OrzJan 32; LatHar 132 (6); WujNT 174 (9); Z Trzećiego ganku/ to ieſt grzechu powſzedniego/ zſtępuiemy do teyże ſadzáwki krwie Páná Iezuſowey WysKaz 27, 26 [5 r.] (16).

»krolestwo Pana (Krystusowe a. (Jezu(sa)) Kryst(us)a)« = regnum Domini PolAnt, Vulg [szyk 71:3] (74): Kroleſtwo Páná Kriſthuſowe miedzy wſzemi narody. LubPs B2 marg, Bv (37); Fáłſzywie thedy Papieſz bogáctwa ſwoie zowie/ podwyſſſzenim Páná Kryſtuſowego Kroleſtwa. KrowObr 33, 23; BibRadz I 308c marg; OrzRozm K2v; LeovPrzep C4v; A tu ſie iuż każdy iáwnie á iáſnie przypátrzyć może/ co to ieſt zá kroleſtwo tego Páná á zbáwicielá náſzego RejPos 313, 17 (13); BiałKat 258v; GrzegŚm ktv; KuczbKat 390; WujJud 38; RejPosRozpr c3; RejPosWstaw 42; SkarŻyw 41; NiemObr 7 (5); OrzJan 33 (3); WujNT 2.Petr 1/11; SkarKaz 207b (2).

»krzest (a. okrzczenie) Pana (Krystusow(o) a. Chrystusa)« (12): SarnUzn Fv; BiałKaz G3; Kędy wiedzieć mamy/ że ode krztu Páná Chriſtuſowego/ [...] áż do męki iego/ liczą trzy látá y trzy mieśiące WujNT przedm 32, 12 (9); SkarKaz Oooob.

»krzyż Pana (Krystusow a. Jezusów, a. Chrystusa)« = crux Domini Vulg (26): KrowObr C3 (9); Oná [św. Helena] kazáłá ſtáre Zydy męcżyć/ áby powiedzyełi gdzye był zákopan krzyż Páná Kryſtuſow. BielKron 154v; BiałKat 266; KuczbKat 245; BudNT Gal 6/16[14]; CzechRozm 236v; SkarJedn 216; ſerce męſkie ná noſzenie Krzyżá Páná ſwego záraz z męſkim vbiorem oblokłá. SkarŻyw 13, 399 (3); ReszHoz 122; LatHar 735; WujNT Gal 6/14 (3); Ták mię niechay Pan Bog wſpomoże/ y święty Krzyż Páná Kryſtuſow [sanancta crux Christi JanSta 486]. SarnStat 554, 561 (3).

»łaska, miłosierdzie Pana (Jezu(sa) Kryst(us)a a. Chryst(us)owa)« [w tym: łaska, (a) miłosierdzie (2)] = gratia Domini Vulg, PolAnt; misericordia Domini Vulg [szyk 69:2] (65:8): RejKup m5 (3); RejKupSekl a7; KromRozm I C2v; Láſka Paná náſſego Iezuſá Chryſtuſá ze wſſyſtkimi wámi Leop Rom 16/24, 1.Tim 1/14; BibRadz 2.Thess 3/18 (2); GrzegRóżn C3v (2); SarnUzn F6v; RejAp 196 (2); iż [Jeruzalem] nie poznáło łáſki/ miłoſierdzya/ á nawiedzenia Páná ſwoiego RejPos 196, 256v (5); BiałKat 21 marg (2); KuczbKat 200; WujJud 101v (4); WujJudConf 94v; RejPosWstaw [212]v; BudNT Rom 16/27[24] (3); CzechRozm 199v; KarnNap A4 (4); SkarŻyw 136 (5); WerGośc 270; LatHar 262 (4); KołakSzczęśl C; ſámi ſię w miłośći Bożey záchowayćie/ oczekiwáiąc miłośierdźia Páná náſzego Ieſu Chriſtá WujNT Iudae 21, przedm 1 (23); SiebRozmyśl [A4].

»męka (a. umęczenie) Pana (Krystusowa(-e) a. Jezu(sa) Krys(us)a, a. Krystusa, a. Jezusa, a. Jezusowa)« [szyk 108:3] (111): BierRaj 22; ſlonce nad przyrodzenijé ſrod dnia ſie zatzmilo/ vkazuiątz ijż ſwym obycżaiem pana ſwégo męki/ ij okrutné ſmierci plakało. OpecŻyw 148v, [127] (4); WróbŻołt ee4 (2); RejPs 164v (2); SeklWyzn B2; RejKup r6; RejKupSekl a7; KromRozm I D3v (3); LibMal 1554/187v; LubPs D3 marg (12); KrowObr 60 (14); LAtá od národzenia Páńſkiego XLV/ á po vmęcżeniu Páná Kryſtuſá XII/ rozeſzli ſie Apoſtołowie á zwolennicy po wſzytkich kráinach ſwiátá BielKron 141v, 140v (4); RejAp 188; RejPos 89v (17); RejPosWiecz3 96 (2); KuczbKat 240 (3); Bo niewiernym męká Páná Chriſtuſowá nie ieſt pożytecżna. WujJud 232v, 232; RejPosWstaw [213]; SkarŻyw 56 (3); StryjKron A; ReszPrz 8; ReszList 146 (3); LatHar 55 (19); WujNT 121 (5); SiebRozmyśl kt (5); SkarKaz 249a (2).

»miłościwy (namiłościwszy), (prze)łaskawy Pan (Jezus (Krystus))« [w tym: łaskawy i miłościwy (1)] [szyk 67:11] (75:4): ſiadl miloſciwy pán iezus za ſtol z ſwymi zwoleniki ij iádl s nijmi vcżeſnie rozmáwiaiątz. OpecŻyw 44, 35v (25); OpecŻywPrzedm C3 (3); OpecŻywSandR nlb 3; SeklWyzn f4v; gdyſz miłoſciwy pan niekazał ale zakazał przyſięgac SeklKat F2; LubPs V4 marg; RejAp 27v (2); RejPos 1 (40); RejZwierc 197; RejPosWstaw 44; ták iákoś ieſt mátká przełáſkáwego Pána mego/ mnie grzeſznego łáſkáwie [...] przyimi. SkarŻyw 120; W okrutney męce ſwoiey milcżał Pan łáſkáwy LatHar 521.

»miły (namilszy) Pan (Jezus (Krystus))« [szyk 46:13] (59): PO dwa krotz pán miły Iezus wypędzil kupuiącé ij przedáwaiącé s koſciola OpecŻyw [57]v, 14 (32); OpecŻywPrzedm C3v; OpecŻywSandR nlb 2 (3); PatKaz I 18; PatKaz III 89v (2); WróbŻołt B; LibMal 1544/89 (3); RejKup S; KrowObr B4v (2); ſtoi nápiſano/ iż weźrzał miły Pan ná Piotrá/ toż dopiro Piotr płákał zá wyſtępki ſwoie. RejPos 147v, 12v (6); KarnNap B (2); WerGośc 210; ArtKanc E7 (2); LatHar 384; [jęli] O pánie ſwym namilſzym świádectwo wydáwáć: Iż ieſt prawdźiwym Bogiem. SiebRozmyśl K3v.

»na(j)wysszy Pan Jezus Krystus« (3): zkąd cześć y chwałá naywysſzému Pánu Iezuſowi Kryſtuſowi [...] przychodźi SarnStat 4 [idem (2)], 195 (3).

»namiestnik (a. namiastek) Pana (Krystusow a. Krysta)« = papież [szyk 12:1] (13): Rozdzyał ſzoſty/ o Pietrze ſwiętym Namiáſtku Páná Kryſtuſowym BielKron 142; OrzQuin L4; BiałKat 133v marg; WujJud 37 (2); SkarJedn 65; NiemObr 152 (2); ktorzy y Boży Máieſtat háńbią/ y te ſtolicę Apoſtolſką/ y namieſtniká Páná Chryſtuſowego zmyſlonymi powieśćiámi do wſzech ludźi hydzą ReszList 143, 145; WujNT 44 (3).

»Pan nasz, moj« [w tym: Pan nasz, moj Jezus Krystus a. Krystus Jezus, a. Krystus, a. Jezus [szyk 535:219] (754)] = Dominus noster, Dominus meus Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat [szyk 1318:72] (1272:118): BierRaj 20 (2); PowUrb +v (2); OpecŻyw 6v (14); TarDuch A8 (7); FalZioł +2; Múſiem to wyznać iżnaſz prawy przodek j ſtarſzi ieſt pan naſz Ieſus Chriſtus BielŻywGlab nlb 8; GlabGad O7; DIxit dominus domino meo, ſede a dextris meis. Rzekł pan panu memu ſiądź na prawiczach moich. WróbŻołt 109/16, B (3); RejPs 100 (6); SeklWyzn b4 (3); SeklKat B3v (10); RejKup m4v (6); KromRozm I C2v (3); MurzNT Matth 22/44; KromRozm II b3v (11); KromRozm III B5 (9); LubPs Bv (10); GroicPorz cc3; ábyſmy poználi ſámego Bogá prawdziwego/ y thego ktorego zeſlał Iezu Kryſtá Páná náſzego KrowObr 107v, A2v (24); Leop P4 (15); OrzList c [2 r.]; RejFig Cc2 (2); BibRadz *2v (17); BielKron 139v (2); GrzegRóżn A2v (17); OrzQuin D3 (5); SarnUzn D6 (4); k czemu też y Kryſtus Pan náſz zwoleniki wiódł/ áby nie ná poſtáwę ále ná wnętrzność wzgłąd mieli SienLek T[tt]4v; LeovPrzep E4 (2); ktory [stary zakon] ieſt ſroſzſzy niżli ten ktory Pan náſz ná miłoſierdziu záſadzić racżył RejAp 18v, AA6 (48); HistRzym [39]v (18); Iuż mi też nie ſtráſzna áni śmierć/ gdyż wiem iż oná wiecżna śmierć ieſt przez tego Páná mego złamána RejPos 110, A4v [2 r.] (284); RejPosWiecz2 92v; RejPosWiecz3 96 [2 r.] (5); BiałKat 23v (15); GrzegŚm kt (6); pokazáli/ że ſłudzy Kośćielni ſtáráć śie máią/ áby we wſzyſtkich rzecżách náſzego Páná Chriſtuſá figurę y podobieńſtwo nośili. KuczbKat 240, 30 (8); RejZwierc 11v [2 r.] (10); WujJud ktv (16); WujJudConf 22v (4); RejPosRozpr b4v (4); RejPosWstaw 21 [2 r.] (19); MycPrz II B2v; BiałKaz B2v (9); BudNT przedm b4v (20); CzechRozm A2 (63); KarnNap B (7); ModrzBaz 85v; Bo iáſne ſą ſłowá Páná náſzego: kto/ práwi/ zemną nie ieſt/ przećiw mnie ieſt SkarJedn 2, A4v (25); KochPs 170; cżyńćie co chcećie/ od mego mię Páná Iezuſa nigdy nie oddzielićie. SkarŻyw 21, A5v (139); CzechEp 8 (34); CzechEpPOrz * (2); Dla tego ſkłániam koláná moie/ ku oycu páná náſzego Iezu Chryſtá NiemObr 87, 5 (12); ReszPrz 8; ReszHoz 117; ReszList 149 (2); WerGośc 207 (5); WerKaz 306; ArtKanc B3v (21); GrabowSet P2; Piętnaśćie Paćierzy przydáiemy zá pięć naprzednieyſzych ran/ Pánu náſzemu LatHar 508, [+10] (201); KołakSzczęśl C; A ſkądże mnie to że przyſzłá mátká Páná mego do mnie? WujNT Luc 1/43, kt (132); WysKaz 3 (2); JanNKar G4v; SarnStat 4 (2); SiebRozmyśl kt (4); PowodPr 34; SkarKaz 4b marg (66); GosłCast 4; SkarKazSej 662a (12); KlonFlis A3v; On to Iudaſz/ ktory tym ſłowem wydał ná śmierć Iezuſá Páná náſzego KlonWor ded **2v.

»Pan niebieski (i ziemski), nieba (i ziemie), z nieba, na niebie« [szyk 9:2] (3:3:4:1): OpecŻyw 38v; LubPs Z4; BudNT przedm c4; Ieſli może być Iezus Pánem niebá y ziemie/ choćiaż go nie ſtworzył. CzechRozm *3v, 123 [2 r.]; Wylławiayćie Paná zniebá. SkarŻyw 414; Roſkazał Piłat áby był bicżowan/ ten niebieſki Pan. ArtKanc D9v, D17; WujNT przedm 14 (2).

»objawienie Pana (Jezusa Krystusa a. Chrystusowe)« (6): RejAp 4 (2); RejPos 274v (3); Gdyż ſię iey [prawdy] ſam Páweł nie od człowieká/ ále przez obiáwienie P. Chriſtuſowe náuczył. WujNT Gal 1 arg.

»sprawiedliwy (jest) Pan ((Jezus) Krystus); sprawiedliwość Pana Chrystusowa« [szyk 8:5] (8;5): SeklKat D4; KromRozm III G5; iż tylko Páná Kryſtuſá ſprawiedliwego mamy zaſtępcą álbo rzetznikiem v Oycá KrowObr 210v; OrzQuin N4v; RejPosWiecz2 93v; KuczbKat 200; ſromotną śmierć podiął/ [...] ſpráwiedliwy Pán zá ludzie nieſpráwiedliwe KarnNap D4v; áby iáśnieyſza potym byłá na ſądzie ſpráwiedliwość Páná Chriſtuſowá. WujNT 838, 21 (6).

»śmierć Pana (Krystusowa a. Jezusowa, a. (Jezu(sa)) Kryst(us)a)« (52): OpecŻyw Cv; RejPs 164v (2); SeklKat D3v; Diar 70; KrowObr 46v (7); BielKron 94; RejPos 87v (7); RejPosWiecz3 96 (4); BiałKat 378v; GrzegŚm kt; RejPosWstaw [213]v; SkarŻyw 358 (3); ReszHoz 122; ReszList 146 (2); ArtKanc D2v; OrzJan 19; LatHar 110 (7); WujNT 121 (7); vważ/ żeć należy ná ćię/ Pámiętáć ná śmierć Páná ſwégo SiebRozmyśl [A4]v; PowodPr 35.

»święty Pan (Jezus)« (32): WróbŻołt B6v; LubPs Z4; Słuchayże co ten ſwięty Pan zá odpowiedź dał Ianowi s. RejPos 9v, 12v (29); RejZwierc 11v.

»wieczerza Pana (Jezusowa a. Krystusowa, a. Jezusa, a. Krystusa)« (7): Wiecżerzá milégo pana Iezuſa oſtatecżná. OpecŻyw 89v; OpecŻywSandR nlb 3v; KrowObr 160; BielKron 36; RejPos 159v; RejPosWiecz2 96; SkarJedn 248.

»wieczny (a. wiekuisty) Pan« [szyk 3:1] (4): BielKron 132v; SkarŻyw 125; Spiewaymyż [...] Pánu temu wiecżnemu/ dźiśia národzonemu. ArtKanc B16; zá ſwoim Hetmánem/ idźmy zá Kryſtuſem wiekuiſtym Pánem. ArtKanc K18v.

»wielki Pan« (1): á cożby zá ſzaleńſtwo/ ábo co zá nádętość/ miáłá mnie [...] ku temu przywieść/ żebym przećiw ták wielkiemu y ták dobrotliwemu pánu miał vſtá ſwe y pioro wſzetecżnie roſpuſzcżáć? CzechEp 74.

»wola Pana (Krystusowa a. (Jezu) Kryst(us)a)« (14): KrowObr 43; RejPos 88v (2); BiałKat 166 (5); Kto tedy temu vprzeymie wierzy/ iákoż ſie iuż ten wſzytek nie ma podáć w poſłuſzeńſtwo woley Páná Kriſtuſowey RejPosWstaw [213]; ReszPrz 59; WujNT 69 (2); SiebRozmyśl [A3]v.

»wszechmogący, wszechmocny Pan; wszechmocność Pana Chrystusowa; Pan jest [jakiej] wszechmocności« [szyk 31:5] (26:7;2;1): przeto chczyal ſwą matką uyyącz ſpoſpolytego praua yako wſzechmoczny pan PatKaz II 72v; LibMal 1549/148v; OrzQuin N4v; Nie rozumieyże tu áby Pan nie był tákiey wſzechmocnośći iáko Bog Ociec RejPos 314, 39 (27); BiałKat 101; MWilkHist D3v; bowiem gdy z martwych wſtał/ iák Pan wſzechmogący/ wiecżny nam żywot dał. ArtKanc F3v, E19v (3); WujNT 143 marg.

»zasługa Pana (Krystusowa a. (Jezu(sa)) Kryst(us)a)« [szyk 42:2] (44): RejPs 126; SeklWyzn b2 (2); RejKupSekl a7; KromRozm I O4v (2); MurzHist D4; iż tylko iedná zaſlugá ieſth Páná Iezu Kryſtá/ przed Bogiem Oycem godna y doſtoyna KrowObr 160v, 46v (6); BiałKat 173v (2); WujJud 113 (7); WujJudConf 55 (2); BiałKaz B4; KarnNap E (2); CzechEp 147 (2); ReszHoz 122; LatHar [+11] (3); gdyż ono [grzechów odpuszczenie] ieſt ſzczyra łáſká Boża przez zaſługę Páná Chriſtuſowę WujNT 222, 222 (9); SkarKaz 349b.

»żywot Pana (Jezusów a. Jezu(sa) (Kryst(us)a))« = vita lesu PolAnt (30): OpecŻyw kt (4); OpecŻywPrzedm C3 [2 r.] (5); Náydziecie też ten żywot pana Iezuſow bytz rozdzielony na troie kſięgi OpecŻywSandP ktv, ktv; TarDuch A8; BibRadz 2.Cor 4/10; RejAp 20v; GrzegŚm kt; SkarŻyw 56; Piętnaśćie táiemnic Zywotá Páná Iezuſowego LatHar 515, 82 (13); EWángelie máią w ſobie hiſtoryą żywotá Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá WujNT przedm 31.

Wyrażenia oznaczające lokalizację w czasie wobec początku noery: »czasu narodzenia, przyścia Pana Krystusa« (4:1): [Jeruza] chędoſzſſe á ozdobnieyſze nie było/ iedno cżáſu przyśćia Páná Kryſtuſá. BielKron 264v; Cżáſu národzenia Páná Kryſtuſá páńſtwo Perſkie było pod Rzymiány BielKron 267v, 118 (5).

»od narodzenia itp., wcielenia Pana Krystusa (a. (Zbawiciela) naszego); od Chrystusa Pana; po Panie(-u) Krystusie (a. Jezusie); po narodzeniu Pana Krystusa« (80:1;10;13;3): KrowObr 235v; THo mieyſce [...] trzymáło ſwoię pámięć y imię od národzenia Páná Kryſtuſá áż do tych cżáſow. BielKron 284v, A6 [2 r.] (5); mowi o cżáśie ábo wieku tym/ ktory ſię po národzeniu Chriſtuſá Páná zácżął/ y końcżyć w ludźiách będźie/ áż do dniá ſądnego. CzechEp 157.

~ Z podaniem roku: »lata (a. roku) od narodzenia, wcielenia Pana Krystusa itp. [którego]; roku od Chrystusa Pana [którego]; gdy było po narodzeniu Pana naszego [ile] lat; lata narodzenia Pana Jezu Krysta [którego]; po [ilu] lat narodzenia Pana Jezu Krysta; w [ile a. ilu], przez [ile], [ile], do [ile] lat po Panie(-u) Krystusie (a. Jezusie); po Panie Chrystusie lata [którego]« [szyk zmienny] (65: 1;8;1;1;1;6:2:2:1;1): LubPs A2v; iż [kościół mediolański] ſię poddał Papieżowi Rzymſkiemu/ dziewiątemu Stzepanowi po thyfiącu lath národzenia Paná Iezu Kryſtá/ y dáley KrowObr 30; Gdy było po národzeniu Páná náſzego Iezu Kryſtá [Syn]á Bożego Tyſiąc y ſiedmnaśćie lat/ tedy Henrycus [C]eſarz zmiáſtá Medyolanu/ niktore ludzi ſwowolne y niepoſluſzne wygnał KrowObr 133v; ktore [wiersze Psałterza] Mniſzy z fáłſzowali/ y drukowáć kazáli [...] látá národzenia Syná Bożego Páná Iezu Kryſtá. 1531. KrowObr 151v; tzyſtość kápłáńſka [...] ieſt [...] w kielká ſeth lat/ [...] po Pánu Kryſtuſie/ y Apoſtolech iego do kośćiołá ſwiętego wprowádzoná KrowObr 229v, 18v (6); Datá [...] dniá ſiodmego Mieſiącá Máiá. Roku od wcielenia Páná Kryſtuſowego. 1558. RejWiz A8v; Látá od národzenia Páná Kryſtuſowego 57. NEro [...] zoſtał Ceſárzem BielKron 144v; Dzyáło ſie od národzenia Páná Kryſtuſá látá 1517. BielKron 193, 141 (66); Dan z Krákowa/ dniá 28 Paźdźierniká. Roku od Národzenia Kryſtá Páná/ 1563. SienLek a4v; Swięty Ambroży po Pánie Chryſtuśie żył lathá 380. BiałKat 241 marg; KwiatOpis A3; BudNT przedm c6v; o wtárgnieniu Litwy z Pruſámi do Ruſi/ Roku od Chriſtuſá Páná 1103. StryjKron 200, 26 (12); CzechEp 233; Grzegorz był ſześćſet lat po pánu Chriſtuśie. NiemObr 61; Ireneus zacny Doktor/ ktory we dwu ſet lat po pánu Chriſtuśie żył/ we wſzytkim piſmie ſwoim/ [...] zacność oycowſką wſzędźie zaleca y wyſtáwia NiemObr 125, 126 (7); WujNT przedm 28; Dan Roku od národzenia Páná Zbáwićielá náſzégo. 1594. SiebRozmyśl [A3]. ~

»przed narodzeni(e)m, do narodzenia Pana Krystusa« (10:2): Kámpidoná álbo Kempten miáſto/ zwano ie przed národzenim Páná Kryſtuſá Wermetá. BielKron 286v, 264v (4).

~ Z podaniem roku: »przed narodzeni(e)m lat(a) [ile, którego], do narodzenia Pana Krystusa jest lat [ile]« (6:2): od skáżenia Ieruzálem przez Nábchodnozorá/ áż do národzenia Páná Kryſtuſá/ ieſt lat 589. BielKron 110v; poráżon ná mieyſcu gdzye zową Ager piſtoricum/ od Káiá Antoniego/ látá przed národzenim Páná Kryſtuſá ſześćdzyeſiątego. BielKron 130v, A6v (7); czáſſem to czynią/ co oná Sibilla Cumea przed národzenim Chriſtuſá Páná 620. lat Tarquiniuſſowi Rzymſkiemu vczyniłá StryjKron A6. ~

Zestawienia: »Pan Krystus, Pan Jezus, Pan Jezus Krystus, Pan Krystus Jezus« = Dominus Iesus Christus Vulg, PolAnt; Dominus Christus Vulg [szyk: Pan Krystus (2650:514), Pan Jezus (1016:70), Pan Jezus Krystus i Pan Krystus Jezus (564:3)] (3164:1086:561:6): BierRaj 22; PowUrb +3v [2 r.]; Pán Iezus dziecię naſlicżnieyſſe około matki biegaiątz cżęſto chleba proſilo OpecŻyw 29v, kt (228); OpecŻywPrzedm C3 (7); OpecŻywSandP ktv; OpecŻywSandR nlb 2 (18); ForCnR A3 [2 r.]; PatKaz I 9 (4); PatKaz II 42v (8); PatKaz III 107v (7); BielŻyw 127; MiechGlab 19 (3); LibLeg 8/133v; WróbŻołt Bv (106); gdyż ſtąd wyrożumieią [!] kcżemu ſie zſciąga prorocztwo Dawidowo/ bowiem ku panu Chriſtuſowi. WróbŻołtGlab A3v, A4 [2 r.]; RejPs 23v (9); LibMal 1544/89 (3); SeklWyzn a2v (32); atim znakiem y haſlem naznaczenyſmy ze yeſteſmy ludem naſzego kxiązęcia pana Ieſu Chriſtuſſa SeklKat T4v, Cv (78); RejKup i7 (2); RejKupSekl a2 (4); Abowim wſſyſcyſćye yedno w pánye Kryſtuſye Iezuſye. KromRozm I Mv, A4 (45); MurzHist B2 (33); MurzNT A4 (54); Abyſmy tym mocnyey y ſtaley wyerzyli/ iż pan Yezus Kryſtus yeſt Syn Bogá KromRozm II k, b2v [2 r.] (77); KromRozm III A5 (51); Diar 45 (9); DiarDop 100 (7); GliczKsiąż D3 (14); tu ieſt Proroctwo o Kriſtu Pánie/ ktory ſie miał sſtáć [...] głową Koſciołá ſwego. LubPs D4v, ktv (79); GroicPorz b2v (2); Tákowymi ia tedy/ ktorzy tą poſláni od Páná Iezu Kryſtá nie gárdzę. KrowObr 118v, Av (631); Pan Chryſthus ná weſelu z wody wino vcżynił Leop Ioann 2 arg, *A3v (36); OrzList c2 (7); BibRadz *4 (17); Goski A5 (4); OrzRozm C (20); BArtłomiey w licżbie ſzoſty Apoſtoł/ [...] ſłyſząc o Pánie Iezuſie/ przyſzedł dobrowolnie do niego do Ieruzálem BielKron 144v, A6 [2 r.] (189); GrzegRóżn A4v (15); KwiatKsiąż Q3v; Mącz 74d (6); tedy to nieprawdá ieſt/ áby Kśiążę świátá tego/ to ieſt Dyabeł/ przez Páná Kryſtuſá precz wyrzuczón był OrzQuin N4, B (35); SarnUzn B7 (9); SienLek 1; LeovPrzep b2 (14); RejAp AA2v (10); GórnDworz Mm7v; HistRzym 3v (3); gdyż iuż mámy pewnego á bárzo łácnego lekárzá ſwego Páná Iezu Kriſtuſá RejPos 213, 1 [2 r.] (184); Mieſzkánie náſze w Pánie Kryſtu. RejPosWiecz2 91 marg, 90v [2 r.] (162); RejPosWiecz3 96 [3 r.] (28); BiałKat kt (106); GrzegŚm ktv [2 r.] (14); A dla tegoć cżęſto Piſmo święte/ podobieńſtwem Małżeńſkim to Boſkie Páná CHriſtuſá z Kościołem złącżenie/ nam przed ocży kłádźie. KuczbKat 255, a2 [2 r.] (84); RejZwierc 11v (2); WujJud b3v (236); Poddánym W.K.M. wiele wierzyć roſkázuią/ cżego áni Chriſtus Pan/ áni Apoſtołowie iego głośili. WujJudConf 6, 4v (66); RejPosRozpr b3v (18); RejPosWstaw 21 (81); BudBib b (3); BudBibKaw A2; BiałKaz ktv (32); Láſká wam y pokoy od Bogá oycá náſzego/ y Pána Ieſuſa Chriſta. BudNT 1.Cor 1/3, przedm a2 (28); tedy ná tym ſrodze żydowie błądzą/ gdy przedſię imo Iezuſá Páná inſzego Meſyaſzá cżekáią. CzechRozm 169v, kt (252); KarnNap A4 (30); ModrzBaz 53v (2); SkarJedn A7 (15); vkazał mu ſię Pan Iezus weśnie/ y obiáwił mu dzień śmierći iego SkarŻyw 135, A4v (112); MWilkHist A3v (7); StryjKron Av (14); CzechEp *2v (232); CzechEpPOrz **3v; Co iż piſmo iednoſtáynie wyznawa/ iż Iezus pan duchá ś. nie z śiebie/ ále od Oycá ſwego ma NiemObr 103, 4 (213); ReszPrz kt (49); ReszHoz 122 (5); ReszList 144 (15); WerGośc 208 (6); WerKaz 279 marg (10); pytaſzli ktory to ieſt? Iezus Kryſtus Pan/ Bog zaſtępow ArtKanc K7, A15v (42); OrzJan 19 [2 r.] (9); O Nabłogoſłáwieńſze mieſzkánie nawyżſzego miáſtá niebieſkiego Hieruzálem: [...] Pokoiu roſkoſzy y odpocżynienia Chryſtuſá Páná LatHar 595, [+9]v (259); KołakCath C; Tám gdźie Pátryarchowie y z Oycem Adámem Tryumphuiąc/ iuż weſzły zá Iezuſem Pánem. KołakSzczęśl D, A4v (7); RybGęśli B4v; Skąd znáć iż Ian gotował drogę do Sákrámentu pokuty y ſpowiedzi/ ktora potym od Chriſta Páná vſtáwiona byłá WujNT 129, przedm 5 (495); WysKaz 7 (4); SarnStat 4 (38); SiebRozmyśl B2v żp (3); PowodPr 9 (16); Co ſię tu mowi o tym Synaczku Pánu IEZVSIE, iż roſł w mądrośći y lećiech SkarKaz 45b, 5a (147); SkarKazSej 659a (4).

~ Formy przypadków zależnych od Pan Krystus, Pan Jezus Krystus i Pan Krystus Jezus: Pana Krystusa (608), Pana Jezu Krysta (230), Krystusa Pana (139), Krysta Pana (102), Pana Jezusa Krystusa (101), Pana Jezu Krystusa (27), Pana Krysta (20), Pana Jezusa Chrysta (8), Jezusa Krystusa Pana (1); Panu Krystusowi (158), Panu Jezu Krystusowi (20), Panu Jezusowi Krystusowi (14), Chrystusowi Panu (7), Panu Krystowi (Krystu) (5); Panem Krystusem (78), Krystusem Panem (20), Panem Jezu Krystusem (4), Panem Jezusem Chrystusem (1), Panem Chrystusem Jezusem (1), Panem Jezu Krystem (1); Panie(-u) Krystusie (234), Krystusie Panie(-u) (32), Panie Jezu Chrystusie (24), Panie Jezusie Krystusie (15), Krystu Panie(-u) (6), Panu Krystusie Jezusie (2), Panie Krystu (1). ~

»Pana Kryst(us)ow(y), Pana Jezusow(y), Pana Jezu Krystusow(y)« [w tym: Chrystow(y) (Krystow) (3)] = Domini Iesu PolAnt, Vulg (1201:147:4): Niéktorzy zwolenicy z ſłow pana Iezuſowych ſą ſie zgorſſyli. OpecŻyw 55v, Cv (7); OpecŻywPrzedm C3 (2); OpecŻywSandP ktv [4 r.]; OpecŻywSandR nlb 3; iako daleko ſie odſtrzelił żywot naſz krzeſcianſki nie tilko od nauki pana Chriſtowey BielŻywGlab nlb 13; WróbŻołt E6 (12); RejPs 222; SeklWyzn a3 (8); SeklKat P3 (4); RejKupSekl a7; KromRozm I F2v (12); ale śię śẃiat/ o pana Chriſtuſowę krzywdę nierad gniewá MurzHist Rv, C2 (10); MurzNT 3v (6); KromRozm II b3 (8); KromRozm III B2v (10); LibMal 1554/187v; DiarDop 103; GliczKsiąż L5; LubPs Bv (79); Ktora liczbá/ znáczy iedennaſćie zwolenników Páná Kryſtuſowych/ krom Iudaſzá GroicPorz d2v; Bábilon mátká wielka nietzyſtośći/ [...] ktora ſię nápiłá krwie Swiętych/ y krwie mętzennikow Pana Iezu Kryſtoſowych [!]. KrowObr 132v, C3 (110); RejWiz A8v; Leop *A3v [2 r.] (5); BibRadz *2 (6); OrzRozm F3; przeto od Zorobabel pocżynáią być rodzay Páná Kriſtuſow BielKron 117v, 3v marg (18); GrzegRóżn G3v (3); Mącz 373d; OrzQuin N2 (3); SarnUzn A3v (5); LeovPrzep C4v (2); RejAp Ffv; Iż ći ktorzy ſą Páná Kriſtuſowi/ ciáło ſwoie vkrzyżowáli s pożądliwoſciámi. RejPos 313v, 13 (32); RejPosWiecz2 90v [10 r.] (91); RejPosWiecz3 96 [2 r.] (39); BiałKat 21 marg (32); KwiatOpis A3; GrzegŚm 42 (3); KuczbKat 5 (38); RejZwierc 196v; WujJud b5v (91); WujJudConf 50v (9); RejPosRozpr b4 [2 r.] (14); RejPosWstaw [212] (34); BudBibKaw Av (2); BiałKaz E3 marg (3); Bo ia piątná páná Ieſuſowe ná ćiele moiem noſzę. BudNT Gal 6/19[17], przedm b7 (7); CzechRozm 10 (8); KarnNap ktv (13); SkarJedn 248 (2); SkarŻyw A5 (4); MWilkHist A4v (2); CzechEp 30 [2 r.] (45); CzechEpPOrz *3; Nayduiemy potym we dwu ſet lat/ po cżáśiech páná Chriſtuſowych/ iż Biſkupowie niektorzy Rzymſcy pocżęli ſię nád inſze wynośić NiemObr 56, 3 (127); ReszPrz 10 (31); ReszHoz 122 (2); ReszList 143 (12); WerKaz 284; OrzJan 27 (8); O S. Marćie Pánnie y goſpodyniey Páná Chryſtuſowey. LatHar 466, +2v (57); Anioł zwiáſtuie Máriey pánnie wćielenie P. Ieſuſowo. WujNT Luc 1 arg, przedm 32 [3 r.] (256); WysKaz 26 [5 r.] (17); SarnStat 209 (11); PowodPr 22 (5); SkarKaz 38a (9). Cf Zestawienia poniżej.

»dzień Pana Jezusa (Chrystusa) (a. Jezusow)« = powtórne przyjście Chrystusa na ziemię, tzw. paruzja (3): GrzegŚm 63; Podáć tákiego ſzátánowi ná zámordowánie ćiałá/ áby duch zachowań/ w dzień Paná Ieſuſa [in die Domini nostri Iesu Christi]. BudNT 1.Cor 5/6[5]; WujNT 1.Cor 5/5.

»Zebranie Pana Jezusowe (a. Chrystusowe)« = zakon jezuitów (3): SkarJedn kt (2); iáko o tym piękne wywody cżyni Kśiądz Doktor Iákub Wuiek z Wągrowcá/ á Theolog zebránia Páná Chryſtuſowego WerGośc 211.

Zestawienia w funkcji nazw świąt kościelnych: »święto naroPana Krystusowego; narodzenie Pana Krystusowe« (2;1): obowięzuie ſie od tego czáſu ná święto Národzenia Paná Kryſtuſowégo [ad festum Nativitatis Christi JanStat 449]/ któré bliſko prziydźie [dług] zápłáćić SarnStat 1255, 1233 (3).

»dzień w niebo wstąpienia (a. wstąpienia w niebo) Pana naszego; w niebo wstąpienie Pana Krystusowe« (3;2): RejPos 135 żp; Wdzień wſtąpienia wniebo Páná náſzego Iezu Chryſta/ [...] dał mu znáć P. Bog przez poſły ſwe/ iſz go dniá onego do chwały ſwey wzywał. SkarŻyw 511; LatHar [++2]v; Dźiało ſie [...] we Srzodę Oktawy Wniebowſtąpienia Páná Kryſtuſowégo/ Roku Páńſkiégo 1424. SarnStat 1122, 1120.

»dzień zmartwychwstania Pana naszego« (3): Ewányelia ná dzień ſwięty weſołego z martwych wſtánia Páná náſzego RejPos 107v; LatHar [++2] (2).

Szeregi: »baranek a Pan« (2): iż náſládowáli Báránká ſwego á Páná ſwego we dnie y w nocy. RejAp 129; RejPos 103.

»Pan i (a, abo) Bog; boży i Pana« [w tym: w formule modlitewnej w LatHar (10)] = Dominus et Deus Vulg [szyk 71:22] (88:5): OpecŻyw 26v (4); Zywot wiecny ieſt pewna wiadomoſc á vſnanie boga/ y páná naſſego Ieſu chriſtuſſa SeklKat R3v; KromRozm III B2v; Leop Gal 1/3; GrzegRóżn D2v; OrzQuin G; SarnUzn D6 (2); ábyſmy [...] ni w cżym inym nie pokłádáli żadney nádzieie ſwoiey/ iedno w tobie Pánu á Bogu ſwoim RejPos 121v, 120v (4): BiałKat 351; WujJud 149; CzechRozm 18v (4); SkarJedn A3 (2); Widzę ćię iáko Páná y Bogá w wielkim Máieſtaćie. SkarŻyw 81, 27 (17); CzechEp 178 (3); NiemObr 100 [2 r.] (4); ArtKanc A14v; GrabowSet O3; Pan náſz/ y Bog náſz. Zdrowáś Márya. LatHar [540], 37 (14); Odpowiedźiał Thomaſz y rzekł mu: Pan moy y Bog moy. WujNT Ioann 20/28 [przekład tego samego tekstu: OpecŻyw [170]v, SarnUzn D6, RejPos 120v, CzechRozm 147 [2 r.], CzechEp 218, LatHar 379, WujNT 387, SkarKaz 209b]; IAkub/ Boży y Páná náſzego Ieſu Chriſtá ſługá/ dwiemánaśćie pokoleniom ktore ſą w roſproſzeniu/ zdrowia. WujNT Iac 1/1, przedm 28 (12); SkarKaz )(2 [2 r.] (13); SkarKazSej 664b (5).

»(i) Pan a (i) brat (a. braciszek)« (3): Cżego pirwey nie mieli przodkowie náſzy/ poki ten Pan á then dobrotliwy bráćiſzek náſz ieſzcże ſie był nie zyáwił. RejPos 109v, 20; CzechRozm 204v.

»Pan a (i) dobrodziej« [szyk 5:1] (6): RejPos 87 (3); KarnNap B4; SkarŻyw 597; one niewiáſty ktore po śmierći tákimże koſztem ćiáło Zbáwićielá náſzego vczćić chćiáły: wielką máią w Ewángeliey/ miłośći y czći ſwey ku vmárłemu dobrodźieiowi y Pánu ſwemu/ pochwałę. SkarKaz 386a.

»Pan i dziedzic krolewstwa niebieskiego« (1): [łotr na krzyżu] wyznál go bytz panem ij dziedzicem krolewſtwa niebieſkiégo [cf wyżej: wyznawaiątz go bytz bogiem ij krolem] OpecŻyw 144v.

»(i) Pan i (a) głowa« [szyk 7:1] (8): RejPos 110v (2); RejZwierc 178; WujJud 122v; CzechRozm 176v; [Chrystusa Bóg] panem y głową zboru ſwego poſtánowił NiemObr 104, 97; SkarKazSej 672b.

»kapłan a Pan« [szyk 2:1] (3): LubPs Z3v; Wiecżnie pan á kápłan naſz ofiáruie prośby náſze RejAp Ff3; RejPos 89v.

»krol a (i) Pan« [szyk 15:10] (25): OpecŻyw 144v (2); LubPs M3 marg (3); poddaymy ſie w kroleſtwo tego náſzego nowo národzonego Krolá á Páná náſzego RejPos 17, 3v (11); BiałKaz Hv; CzechRozm 123v (4); odday nas temu ktoremuś nas poſlubiłá: ábyſmy wſpołem Páná y krołá [!] náſzego bez końcá w tey rádośći wielbiły. SkarŻyw 179, 25; NiemObr 174; WujNT 669.

»Pan i (a) Krystus (Chrystus)« = Dominus et Christus Vulg [szyk 19:2] (21): KromRozm II v; o cżym Pan á Kryſtus náſz ſwyádcży ſam. GliczKsiąż F; Niech że thedy wie pewnie wſſyſthek dom Iſráelſki/ że go y Pánem y Chryſthuſem Bog vcżynił/ tego Iezuſá/ kthoregoſćie wy vkrzyżowáli. Leop Act 2/36; CzechRozm 8v (5); CzechEp 149 (9); CzechEpPOrz **3v; NiemObr 120; WujNT Act 2/36 (2). [Zawsze przekład tego samego tekstu z wyjątkiem GliczKsiąż].

»Pan a (i) Mesyjasz« [szyk 6:2] (8): RejPos 34 (6); CzechEp 142; iáko tego Páná y Meſſyaſzá ná świát zeſłánego Zydzi [...] przyiąć niechćieli WujNT przedm 31.

»Pan, (i) mistrz« = Dominus et Magister Vulg [szyk 15:6] (21): Iż pan y miſtrz náſz Ieſus Kryſtus/ chćyał áby wſſyſtek żywot wyernych pokutą był. KromRozm I 12; KromRozm III D3v; Leop Ioann 13/14; Ktorzy [Jan i Jakub] gdy ono Miſtrzowi y Pánu ich Iezuſowi Chriſtuſowi goſpody w Sámáryey dáć niechćiano/ [...] mówią ku niemu: [...] CzechRozm 240, 34v (8); SkarŻyw A4v (3); CzechEp 208; NiemObr 118; ArtKanc E7; WujNT przedm 28 (2); SkarKaz 117a (2).

»Pan a (i) oblubieniec« (4): SarnUzn Dv [2 r.]; ábych iuſz [...] ćiebie ktoregom tu zámiłowáłá Páná y oblubieńcá mego oglądáć mogłá. SkarŻyw 70, 68.

»Pan i ociec« (1): Niedoſitz ſie mu widziało bytz naſſym panem ij laſkawym oytcem/ ale nad to/ z ſweé laſki/ chciál ſie nam ſtatz naſſym braciſſkiem. OpecŻyw 16.

»Pan a (i) odkupiciel« (18): SeklWyzn B (3); SeklKat O2v; MurzHist C2; Cżemuſz wſzędi piſmo ſwięte zowie tego Páná á odkupicielá náſzego tym Báránkiem? RejAp 52, 99v (3); RejPos 77v (7); CzechRozm 198v; CzechEp 73 (2).

»Pan a (i) pasterz« (5): RejPos 122v [2 r.] (3); SkarJedn 157; ábyſmy y my támże w niebie ocżymá wnętrznemi/ tegoż páná/ y páſterzá náſzego/ Iezuſá Chriſtuſá záwżdy po práwicy Bożey vpátrowáli CzechEp 330.

»Pan i pomazaniec« [szyk 2:1] (3): Ktorego BOG zálećił/ ſynem twym miłym obwołał [!]/ Pomázáńcem y Pánem vcżynił CzechRozm 256v, 11v (3).

»Pan a (i) pośrzednik« [szyk 1:1] (2): RejPos 116v; ázaſzby tego zániechał był Páweł przypomionąć/ y tym náſzego Iezuſá Chriſtuſá Pośrzedniká y Páná zálećić CzechRozm 45v.

»prorok a (i) Pan« (3): gdy iuż táki Prorok á táki Pan zyáwił ſie ná ſwiát/ [...] iż iuż ſmierć márna przed nim żadney mocy nie ma RejPos 221v, A4v; SkarŻyw 596.

»Pan a stworzyciel« (3): Thácyć byli oni Patriarchowye/ Prorocy/ Oycowye/ [...] od Abrámá do Moiżeſſá/ od Moiżeſſá do Dawidá/ áż do ſámego Kriſta páná á ſtworzycyelá naſſego. GliczKsiąż G8v; RejPos 13v (2).

»syn (Boży a. Boga) (a. synaczek) a (i) Pan« [szyk 9:6] (15): RejAp 100; Thákże theż nád námi rácż vcżynić wſzechmogący Boże á Oycże náſz przez iedynego Sinacżká ſwoiego á Páná náſzego RejPos 182, 11v (8); KuczbKat 30; RejZwierc 11v; RejPosWstaw 42; CzechRozm A8v; Lecż podobno wtych Synogárdlicách [...] vboſtwo tu ná świećie Páná y Syná twego dáieſz znáć. SkarŻyw 113; ArtKanc T10.

»Pan a (i) zbawiciel (a. wybawiciel)« = Dominus et salvator PolAnt, Vulg [szyk 156:2] (158): ij ſtanęla [gwiazda] nad domem vkazuiątz ijm ijż tam był pán ij zbawiciel wſſego ſwiata z dziewitzą Marią ſwą matuchną. OpecŻyw 24; MurzNT 61; GliczKsiąż G8v (2); LubPs A3v (7); KrowObr 147; BibRadz 2.Petr 1/11; SarnUzn G8; LeovPrzep Hv; RejAp 7 (7); Obacżże to/ iż iuż ten Pan á zbáwiciel twoy záſtąpił á zápłáćił zá cię wſzytki długi twoie. RejPos 211, kt (91); BiałKat 141 (2); KuczbKat 30 (5); RejZwierc 265v; WujJudConf 69; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [412]v (2); BiałKaz H; BudNT 2.Petr 3/18; CzechRozm 45 (4); KarnNap Bv (2); SkarŻyw 20 (4); CzechEp 6 (2); NiemObr 3 (6); ReszPrz 8; ReszHoz 117; WerGośc 210; rácż to nam dáć/ áby ten [...] od ćiebie zbáwićielá y Páná náſzego poſwięcony poſt/ wſzyścy wierni twoi/ ochotnie [...] odpráwili LatHar 350; WujNT przedm 27 (8); WysKaz 13; SiebRozmyśl [M].

Wyrażenia przyimkowe: »przez Pana (naszego) Jezu(sa) Kryst(us)a (a. Krystusa, a. Jezusa)« [w tym: w formule kończącej tekst, zwłaszcza modlitwy (99)] = per Dominum PolAnt, Vulg (154): day tho boze oczcze wyeczny. przeſz pana naſchego yeſu criſta ſzyna thwego. PowUrb + v, +2; TarDuch Dv [2 r.] (5); SeklKat C3v (3); KromRozm II c3; KrowObr 58v (2); BibRadz 2.Thess 3/12; OrzQuin Y; RejPos 61; KuczbKat 180 (2); WujJud a2 (3); BudNT przedm a2 (4); CzechRozm A8v (2); KarnNap C2 (6); y wziął koronę wiernym ſługom y mądrym nágotowáną. przez Páná náſzego Iezuſa Chryſtuſa: ktory z Oycem y Duchem świętym kroluie ná wieki Amen. SkarŻyw 520, 28 (12); CzechEp 6 (3); NiemObr 69 (2); WerGośc 267; WerKaz 306; ArtKanc 111 (4); rácż to nam miłośćiwie dáć/ ábychmy [...] zmartwychwſtánia iego vcżeſtnictwá docżekáli. Przez tegoż Chryſtá Páná náſzego. Amen. LatHar 353, 12 (76); Przetoć kośćioł powſzechny wſzytkie ſwe modlitwy ták zawiera: przez Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá WujNT 372; NAoſtátek tedy bráćia/ prośimy was y nápominamy przez Páná Ieſuſá/ [...] ábyśćie ſię tym doſkonáley ſpráwowáli. WujNT 1.Thess 4/1, Rom 5/1 (13); SkarKaz 205b (4); SkarKazSej 670b (4).

»w Panu(-ie) (Krystusie a. Jezusie, a. Jezu(sie) Krystusie)« = in Domino PolAnt, Vulg (89): OpecŻywSandP ktv; WróbŻołt R8; boſmy nie iedno blizni/ ale też bracia w panie Chriſtuſię [!] SeklKat M4v, Z3; RejKupSekl a2; KromRozm I Mv; MurzNT 93v; LubPs A3; KrowObr A2 (5); Leop 1.Tim 1/12; OrzRozm H; BielKron 467v; KwiatKsiąż Q3v; iż iáko w Adámie wſzyſcychmy byli pomárli/ ták w Kriſtuſie Pánu ſwym wſzyſcy ożywieni być mamy. RejPos 137, 19v (3); RejPosWiecz2 92v (4); BiałKat 190v; KuczbKat 5 (6); RejZwierc 11v; WujJud 45 (7); RejPosWstaw 22 (2); BiałKaz E4; BudNT 1.Thess 4/1; iákobychmy ná on brzeg zwielkimi Bogáctwy przepłynęli: ku vżywániu kroleſtwá wiecżnego/ w Chryſtuśie Iezuśie Pánie náſzym. SkarŻyw 131, 595; ReszPrz 64; WerKaz 286; LatHar 59 (2); KołakSzczęśl D; WujNT Rom 6/23 (6); Dan przez ręce vczćiwégo w Pánu Kriſtuśie [in Christo JanPrzyw 11] Oycá Woyćiechá Biſkupá Krákowſkiégo SarnStat 889, 121 (32).

A. W bezpośrednim zwracaniu się do Chrystusa [w wołaczu] (669): OpecŻyw 90v; Mowiłeś panie/ Heli heli lamazabatani TarDuch D4v, D4v [5 r.]; (did) Cżart vmawiá Kryſtuſa aby ſię niedał zwodzić (–) [...] I dzywno mj barzo Panię Iż ten Lotrzik Fuka namie RejKup dd6v, b5v (27); Leop Act 7/59[60]; HistRzym 127v [2 r.] (3); gdyż nie káżdy kto zánim woła fáłecżnym głoſem/ Pánie Pánie/ wnidzie do chwały iego RejPos 190v, 51 (9); WujJud 69 [2 r.]; MWilkHist E3; CzechEp 22 (2); NiemObr 113 [2 r.] (4); ArtKanc S; O Pánie/ co [...] Ciáłoś ſwe zá nas wydał GrabowSet P3, P2 (3); LatHar 148 (4); Przeto Pánie poyźrzy oczyma miłośierdźia twego ná mię vtrapioną SiebRozmyśl E4v, I.

Panie czego (1): O Meſſyaſzu, w ręczę twoie panie poleczam ducha mego/ odkupiłes mie panie Boże prawdy. TarDuch E3v.

Panie czyj [w tym: moj (78), nasz (38)] (116): OpecŻyw 18v (3); RejPs 99v (2); RejKup cc8v [2 r.]; SeklPieś 15; BielKron 224v; Nie boy ſie moy miły ſynacżku/ tylko s Páwłem záwołay vniżywſzy ſerce ſwoie do niego: Co mi każeſz cżynić moy miły Pánie? RejAp 16, 23 (4); RejPos 4 [3 r.] (36); SkarŻyw 583 (3); Kryſte Pánie náſz przez twe vmęcżenie/ rácż nam dáć nędznym ſpokoyne ſumnienie ArtKanc R16v, B18 (10); GrabowSet O4; LatHar 22 [2 r.] (7); nie przy ſie téż mnie o móy namilſzy pánie przed oycem twoim niebieſkim SiebRozmyśl Ev, B2 (44); SkarKaz 458a; Sameś leżał/ moy Pánie/ w grobie pożycżánym KlonWor 82.

W nawiązaniu do: ty (95), twoj (41): BierRaj 17 (3); OpecŻyw 72v [2 r.] (3); PatKaz II 40; Abowiem ty panie wſpomogłes mię y pocieſzyłes mie. TarDuch E3v, D2 (6); WróbŻołt X3 (3); RejKup D [2 r.] (14); KrowObr 164v; BielKron 224v; RejAp 46v (2); HistRzym 128; RejPos 40v (6); WujJudConf 242v; SkarJedn 151; Twoy Pánie krzyż ná cżołá náſze y ná pierśi kłádziem SkarŻyw 101, 75 (8); CzechEp 36; ArtKanc C14 (6); GrabowSet O4; Tobie Chryſte Pánie ofiárę cżći y chwały oddawamy LatHar 99, 25 (51); SiebRozmyśl B2v (24); SkarKaz 383b; Zeby wżdy po ich śmierći ćiáłá nie ginęły: Ale w tym tu ogrodźie twym odpocżynęły; Ktory drogo kupiono zá krew twoię Pánie KlonWor 82.

Z dodatkowym określeniem rzeczownikowym (w tym też peryfrastycznym) Chrystusa, zwykle w postaci połączenia współrzędnego (lub łańcucha połączeń) lub konstrukcji orzecznikowej (107): PowUrb +v; OpecŻyw 21v (6); TarDuch A2 (5); WróbŻołt 117v; LubPs hh4v; O Pánie Iezu Kryſte/ Synu Bogá żywego/ tákże to thwoiá naſwiętſa krew ieſt tania y wzgárdzona/ v Papieżá Rzymſkiego KrowObr 69, 11v (6); HistRzym 16; O wſzechmogący náſz Pánie/ á błogoſłáwiony Sámáritanie/ ktoryś tu dla nas przyſzedł z dálekich kráin RejPos 211v, 3v (4); WujJudConf 242v; RejPosRozpr c4v; SkarŻyw 363 (2); Báránku Boży náſz Pánie/ przyimi prośby náſze łáſkáwie ArtKanc I5v, A16v (7); PAſterzu dobry/ chlebie żywy/ o Pánie Iezu/ rácż ſię zmiłowáć nád námi. LatHar 98; O Pánie IEzu Chryſte/ źwierćiádło świátłośći/ znáku iednośći/ zwiąſko duchowney miłośći LatHar 298, 20 (62); SiebRozmyśl B2 (6); SkarKaz )(2v (2); SkarKazSej 683b.

~ W charakterystycznych połączeniach: Panie (ktoryś jest) alfa i omega, baranku boży (niewinny) (10), biskupie nawyszszy, błogosławieństwo świętych, błogosławiony Samarytanie, bostw o zupełne, Boże (Bog) (i człowiecze) (prawdziwy) (13), chlebie żywy (anjeski) (3), chwało świętych, drogo prosta, dusz ludzkich miłośniku i pomocniku, jasności ojcowska, kochanie serdeczne, korono wesołości, krolu (wieczny, wiecznej chwały, izraelski, nad krolmi, nieśmiertelny i niezwyciężony, przyjemny i ucieszny) (13), książę pokoju, kwiatku i owocu panieński, lekarzu narodu ludzkiego, lwie namocniejszy, mądrości nawyższa (przedwieczna) (2), miłości nawyższa, miłośniku dusz ludzkich (pokutujących) (2), mocy królewska, naczynie bostwa, nadzieją zbawienia, naprawicielu narodu ludzkiego, nawyższa dobroci, oblubieńcze matki twej, oczekawanie, odkupicielu (dusz naszych, narodu ludzkiego) (19), odkupienie świata, odpoczynienie wieczne, ofiaro święta, ojcze miłosierdzia, owieczko niewinności, ożywicielu narodu ludzkiego (2), pasterzu (dobry, niebieski) (6), pociecho, pokarm duszny, pokoju trwały, prawdo doskonała, prawdziwa macico, prawdziwa światłości, prawdziwa wolności anjelska, przedwieczna mądrości, radości (wieczna) (2), raju rozkoszy, skarbie szczęśliwości, słodkości serdeczna (wieczna) (2), słowo ojcowskie (wcielone) (2), studnio łaski, stworzycielu (9), Synu Boga (boży, ojcowski) (29), synu Dawidow, synu panieński (Panny Maryje) (4), szerokości niewyczerpanego miłosierdzia, światłości narodow (niebieska) (5), uliczko niebieska, wdzięczności dusz ludzkich, wesele anjelskie (myśli naszej) (2), widzenie pokoju, zapłato nasza, zbawiciel(u) (16), zbawienie świata, zdroju miłości, znaku miłości, związko duchownej miłości, zwierciadło światłości (jasności wiecznej) (2), zwyciężco mocny, źrzodło nieprzebranego miłosierdzia, żywocie (żywot) duszny (wieczny) (2). Cf też Szeregi. ~

Frazy: »bądź pochwalon(y), chwała tobie Panie (Jezu Chryste); chwalimy cię Panie Jezu Chryste« [w tym: w formule modlitewnej LatHar (18)] [szyk zmienny] (12:11;2): wołay z onymi ſwiętemi tłuſzcżámi [...]; O moy miły Pánie bądźże wiecżnie pochwalon RejPos 87v, 4 (3); CHwalimy ćię/ o Pánie Iezu Chryſte/ y błogoſłáwimy tobie LatHar 97; Chwáłá tobie P. Iezu Chryſte/ ktoryś opuchłego cżłowieká/ w dźień święty/ zdrowiem obdárzył. LatHar 538, 98 (22).

»bądź pozdrowion(y) Panie Jezu Chryste (a. Boże)« [zawsze w formule modlitewnej] (14): OpecŻyw 38; Bądź pozdrowiony Pánie Iezu Chryſte/ trzykroć od ſzatáná kuſzony. LatHar 533, 290 (13).

»(nie) daj (a. racz(y) dać) (mi a. nam) Panie (Jezu Kryste (Kryście) a. Kryste, a. Jezu)« [szyk zmienny] (36): Dáy mi panie miloſciwy/ aby twoie pratzowanié/ bylo duſſe mé zbawienié. OpecŻyw 30v; WróbŻołt G2; RejPos 11 (5); RejPosRozpr c4v; RejPosWstaw 111 (3); Nie day tego Pánie Iezu Chryſte/ áby ſię vſtá moie/ bluznienim imienia twego mázáć miáły. SkarŻyw 75, 121 (3); Amen wiekuiśćie/ rácżyſz tho nam wſzem dáć/ Pánie Iezu Kryśćie. ArtKanc F4v, A16v [2 r.] (11); LatHar 23 (7); SiebRozmyśl C4 (3); SkarKaz 383b.

»nie dopuszczaj (a. nie racz dopuszczać) Panie« (2): RejKup z4v; nie rácż dopuſzcżáć miły á wſzechmocny náſz Pánie tákiey myſli do nich RejPos [203].

»Panie (Jezu a. Kryste) (o)broń« [szyk zmienny] (3): TarDuch D5; ty ſam miły panie Ieſu broń mię od nieprijacioł [!] moich. WróbŻołt Y2v; ArtKanc L4v.

»odpuść (a. racz odpuścić) Panie (Jezu a. Kryste, a. Jezu Chryste)« [szyk zmienny] (7): OpecŻyw 21v; SkarŻyw 184; ArtKanc E15v (2); Báránku Boży/ ktory zgładzaſz grzechy świátá wſzytkiego/ Odpuść nam Pánie Iezu. LatHar 342, 148 (3).

»proszę (prosimy) (cię a. ciebie) Panie (Jezu Kryste a. Jezu, a. Kryste)« [szyk zmienny] (27): BierRaj 17 [2 r.] (4); OpecŻyw 99; TarDuch D4v (2); RejKup aa4v (2); KrowObr 164v; proſzę ćie moy Pánie Iezu Kryſte/ przymi duſzyckę moię BielKron 224v; HistRzym 128; RejPos 37v; WujJudConf 242v; MWilkHist F4; prośim ćię dźiś Kryſte náſz Pánie/ ábyś nas w słowie twym świętym vmocnił ArtKanc E20v, Cl4; LatHar 28 (10).

»ratuj mię (a. nas) Panie (Jezu)« (2): W godźinę śmierći náſzey/ Rátuy nas Pánie Iezu. LatHar 342, 234.

»wybaw (a. racz wybawić a. zbawić) nas (a. mię) Panie Jezu (Kryste))« [w tym: w formule litanii LatHar (20)] [szyk zmienny] (26): TarDuch D3; rácż mię Pánie IEzu Chryſte wybáwić od nieprzyiaćioł zdrowia mego duſznego LatHar 5; Przez táiemnicę świętego Wćielenia twego wybaw nas Pánie. LatHar 176, 175 (25).

»wysłuchaj (a. racz wysłuchać) (mię a. nas) Panie (Jezu (Kryste))« [szyk zmienny] (8): TarDuch D2 (2); ArtKanc P8 (2); Báránku Boży/ ktory zgładzaſz grzechy świátá wſzytkiego/ Wyſłuchay nas Pánie Iezu. LatHar 342, 206 (4).

»Panie (Jezu (Kryste)) zmiłuj się (nad nami)« [szyk zmienny] (17): RejPos 68 v (3); Chryſte zmiłuy ſię/ Pánie zmiłuy ſię. SkarŻyw 358; ArtKanc F14 (4); LatHar 148 (8); SiebRozmyśl F.

Wyrażenia: »Panie Boże« (20): Przyſſli anieli w wielkoſci ku Panu Iezuſu/ a padwſſy/ dali iemu cżeſtz ij chwálę rzekątz. Bądz pozdrowion panie boże naſs OpecŻyw 38; TarDuch E3v; RejPs 99v (2); LubPs hh4v; HistRzym 76; LatHar 20 (14).

»dobrotliwy (nadobrotliwszy) (a. dobry) Panie (Jezu Chryste)« (3): Proſimy ćię dobry Panie/ y dobra Pani/ kthoſz nas poiedna s Synem gdy będzie nieprzyiaćielem mátká KrowObr 164v; LatHar 294 (2).

»Panie jedyny (Jezu Kryst(usi)e)« (3): KrowObr 11v; Iezu Kryſte królu Pánie náſz iedyny. Wſtąpiłeś sławnie/ k Oycu ſwemu ArtKanc H2v, B18.

»łaskawy (nałaskawszy) Panie (Jezu Chryste a. Jezu, a. Kryste)« [szyk 11:2] (13): OpecŻyw 141v; (nagł) Lotr przyſzedſzy ná kulách. (–) Poniewaſz pánie łáſkáwy Nienáyduie ſie tákowy. Ktoryćby ſie vpodobał Coćby poſelſtwo ſpráwował. [...] Odpráwięć ia te poſługi MWilkHist Gv; ArtKanc A16v; LatHar 99 (10).

»miłościwy (namiłościwszy), miłosierny (namiłosierniejszy), nalutościwszy Panie (Jezu a. Jezu Kryste, a. Kryste)« [szyk 24:6] (22:7:1): BierRaj 21v (2); PowUrb +v; O Nálutoſciwſſy panie Iezu Kryſte/ ienżes z znamiony poſmiéwaniá dlá mnie żydom przeklętym okázán bytz rácżyles. OpecŻyw 132, 30v (5); RejKup dd8; Adam z Iewą [...] Iadłćy Iabłka przećiw przykazaniu/ Panie Chriſte miłośćywy twemu SeklPieś 15v, 15; RejPos 27v (2); Racżyſz miłośierny Pánie/ wysłucháć náſze wołánie. ArtKanc T12v, A16v (3); LatHar 28 (14).

»miły (namil(ej)szy) Panie (Jezu Kryste a. Jezu(sie))« [szyk 131:5] (136): Wipαdz myli panye Ieſu kriſte s ſerca mego co ſyα tobye nyelyuby BierRaj 16v, 17 [2 r.] (4); OpecŻyw 18v (18); PatKaz II 40; WróbŻołt X2 (5); A zaż yuż tak miły Panię Sentencia twa Zoſtanię RejKup ee5, b18 (14); RejAp 16 (5); HistRzym 128 (2); RejPos 3v (33); BiałKaz D4; MWilkHist F4v [2 r.]; Iezu Kryſte Pánie miły/ tyś wſzyſtkie piekielne śiły/ przez mękę ſwoię poraźił ArtKanc T12v, L3; LatHar 26 (4); O móy namilſzy Pánie/ vczyńże téż táką łáſkę zemną czáſu godźiny śmierći moiéy SiebRozmyśl D4v, B2 (45).

»nasłodszy Panie Jezu (Kryste)« [szyk 10:2] (12): Panie Iezu náslodſſy [...]/ racz nám odpuſcitz grzechy OpecŻyw 21v; TarDuch D3 (3); O Naſlodſzy Pánie IEzu Chryſte/ Boże prawdźiwy/ ktoryś ieſt z łoná Oycá wſzechmogącego/ ná ten świát wypráwiony/ ábyś grzechy odpuſzcżał LatHar 584, 28 (7); SiebRozmyśl B3.

»niebieski Panie« (1): IEzu Kryſte Boże wiecżny á niebieſki Pánie/ [...] rátuyże nas cżáſu dźiśieyſzego. ArtKanc P8.

»święty Panie« (3): A tak wieċznie Swiety Panie Niech twa chwała nieuſtanie RejKup ee3, dd2 (3).

»wieczny Panie (Jezu Chryste)« (2): LatHar 143; Przyczyń ſię zá mną grzéſzną/ do ſyná ſwoiego/ Bym byłá vczeſtniczką/ świętych zaſług iego. Niech pámiątká w mym ſercu/ o nim nieuſtánie: Co mi zá iéy przyczyną/ rácz dáć wieczny Pánie. SiebRozmyśl Iv.

»wszechmogący, wszechmocny Panie« [szyk 30:3] (30:3): O wſſechmogący panie/ ij gdzie teráz wielmożnoſtz twá krolewſká OpecŻyw 108; RejPs 99v (2); RejKup c8v (3); RejPos 4 [2 r.] (22); MWilkHist F2; day w wiecżnym żywoćie/ z tobą krolowánie/ náſz wſzechmocny Pánie ArtKanc F17v, F10v (3); LatHar 143.

»Panie z wysokości« (1): iákoś powinien wzruſzyć myſli ſwe/ á wyniść z onymi tłuſzcżámi/ á wołáć z nimi: Zbaẃ nas miły Pánie z wyſokośći ſynu Dawidow. RejPos 3v.

Zestawienia: »Panie Jezu Kryste(-usie), Panie Jezu(sie), Panie Kryste, Kryste Panie Jezu« = Domine Iesu Vulg, PolAnt [szyk Panie Jezu Kryste (227:6), Panie Jezu (62:4), Panie Kryste (13:12)] (232:66:25:1): BierRaj 16v (5); PowUrb +2 [2 r.]; Przypaſs miecż twóy biodrám twym krolu kriſte panie Iezu námotznieyſſy. OpecŻyw 35, 72v (14); TarDuch D2 (12); WróbŻołt G2 (7); Panie Chriſte raċ być ſnamy RejKup m2; SeklPieś 15 (2); KrowObr 69 (5); Y kámionowáli Szcżepaná wzywáiącego Bogá/ y mowiącego: Pánie Iezuſie/ prziymi duchá moiego. Leop Act 7/58[59]; OrzList b3v; BibRadz Apoc 22/20; OrzRozm P4v; BielKron 224v; RejAp 196; RejPos 22v; WujJudConf 242v; RejPosWstaw 22v (3); BiałKaz G2; CzechRozm 199v (2); SkarŻyw 75 [2 r.] (16); MWilkHist F4; CzechEp 36 (2); ArtKanc A16v (22); O Pánie Iezu Chryſte/ chwałęć dáię ná krzyżu zránionemu LatHar 280, 5 (186); WujNT Act 7/59 (2); SiebRozmyśl B2 (27); SkarKaz 8b (4); SkarKazSej 683b (2).

»Panie Zastępow« (1): CHwalimy ćię/ o Pánie IEzu [...]/ Pánie zaſtępow LatHar 98.

Szeregi: »Boże i (a) Panie« [szyk 4:2] (6): SkarJedn 151; ArtKanc P8; Rátuy mię o dobrotliwy IEzu/ Boże y Pánie moy. LatHar 234, 212 (3); SkarKaz 458a.

»krolu, (i, a) Panie« [szyk 3:1] (4): Pomożyſz nam tedy tego náſz miłośćiwy Pánie/ á ty náſz nowo národzony Krolu RejPos 27v; ArtKanc A16v (2); LatHar 239.

»ojcze i Panie« (1): wirwy yα [duszę moją] myli Ieſu ij naſwyαtſſi oycze ij panye ſmαk ktore yey ſgotowani BierRaj 18.

»Panie a synu Dawidow« (2): O miły Pánie á ſynu Dawidow/ zmiłuy ſie nádemną. RejPos 68v, 69.

»Panie a zbawicielu« [szyk 3:1] (4): ZBawicielu naſz a panie: ktoryś ieſt prawdziwy Bog y człowiek RejPs 64; RejPos 34v; RejPosWstaw 144 [2 r.].

α. Chrystus jako władca (139): A ty chcąc być Páná tego ſługą/ y Miſtrzá ták ćierpliwego y ſkromnego vcżniem: przedſię/ zuchwáłym chceſz być CzechRozm 234, 225; (did) Luciper [do Chrystusa]. (–) [...] Ieſliś pan/ idźże do páńſtwá Abo do ſwego kroleſtwá. MWilkHist E2v; LatHar 379; SkarKaz 551b.

Pan kogo, czego (85): RejAp 100; CzechRozm 60v; Ktory [...] proroki poſyłał (aż do oſtátecżnego proroká ſyná ſwoiego/ ktory ieſt głową y Pánem wſzech Prorokow) CzechEp 123; Bo on iáko Bog sſtawſzy ſię człowiekiem/ y iáko Pan zakonu/ grzechy odpuſzcza. WujNT 212; SkarKaz 416a. Cf Wyrażenia.

Pan w czym (2): A ty Betlehem [...] z ćiebie wynidźie ten/ ktory Pánem będźie w Izráelu CzechRozm 177v; SkarKaz 122b.

W przeciwstawieniu: »Pan ... namiestnik« (1): Chryſtus iáko Pan [Kościoła]/ á Piotr iáko namieſtnik. SkarJedn 73.

Wyrażenia: »Pan anjelski, anjołow« [szyk 6:1] (4:3): RejAp 197 [2 r.] (3); nocy tey nietylko Anielſkie [...]: ale teſz ſamego Páná Aniołow widzenie miał. Vkazał mu ſię P. Iezus SkarŻyw 363, 91; (nagł) Przed przyięćiem nayświętſzego Sákrámentu Ciáłá Páńſkiego. (–) [...] Proſzę twey tedy łáſki nieſkońcżony/ [...] Bym Anyelſkiego Páná/ kroluiących Roſkáżyćielá/ y ſprawcę władnących Z tą vcżćiwośćią/ ſkruchą y miłośćią [...] przyiął GrabowSet O2v; SkarKaz 489b.

»Pan nieba« (1): Niewieſz/ iſz [...] w oney mey podłośći/ táki Máieſtat: w oney ludzkiey náturze/ tákie Boſtwo. [...] wzgárdziłeś Páná niebá po ziemi chodzącego SkarŻyw 81.

»Pan nieba i ziemie« (13): SarnUzn F4v; RejPos 86v (4); CzechRozm 123 marg; SkarŻyw 486; CzechEp 231; LatHar 208 (2); SiebRozmyśl D; Syn Boży mowi: Vczynił mię Bog Pánem wſzytkiego niebá y źiemie. SkarKaz 551b, 244b.

»panujący Pan« (1): A Potym ſie zyáwi pánuiący Pan/ ktorego wy cżekacie RejPos 12v.

»Pan nad pany, panującemi; Pan panow, panujących« = Dominus dominorum a. dominantium PolAnt, Vulg [szyk 32:1] (24:1;7:1): OpecŻyw [27]v (5); KrowObr 49 (2); Leop Apoc 17/14; RejAp 144 (5); RejPos 43v (2); BudNT 1.Tim 6/15 (2); NiemObr 21 (3); Kryſte zbáwićielu náſz [...] Iać ſię tobie w moc dawam [...]/ boś ty ſam ieſt Pan nád pány ná wiek wiekow ArtKanc L6, B19v (4); LatHar 208 (2); RybGęśli D4; WujNT Apoc 17/14 (5); SkarKazSej 689b.

»przyrodzony Pan« (1): drugi [rząd ma Chrystus w Kościele] iáwny przez ſwoie poſłáńce/ ktorzy ſą iáko ocży iuſz zwierzchnie tego to ćiáłá/ vkázuiąc wiernym [...] roſkazánie/ pryncypałá y przyrodzonego á ſpolnego páná náſzego. SkarJedn 58.

»Pan soboty (a. szabatu)« = Chrystus jako równy Bogu prawodawca; Dominus Sabbati PolAnt, Vulg [szyk 4:2] (6): MurzNT Matth 12/8 (2); NiemObr 105; Abowiem y ſzábátu Pánem ieſt Syn człowieczy. WujNT Matth 12/8, Mar 2/28 (3).

»Pan nad śmiercią i żywotem« (1): Anioły mu y przełożeńſtwá podbiwſzy: vcżynił Pánem nád śmierćią y żywotem CzechRozm 11v.

»Pan wieku przyszłego« (1): Iáko nam też o nim powiedáli: Iż to miał być Pan wieku przyſzłego RejPos 17v.

»Pan wszy(s)tkiego, wszy(s)tkich (a. wszech), wszy(s)tkich (a. wszech) rzeczy, nad wszystkim, nad wszytkimi, nad wszemi rzeczami« = omnium Dominus PolAnt, Vulg [szyk 17:5] (7:4:8:1:1:1): SeklKat O3; GrzegRóżn D3v; GrzegŚm 42; Ale Chryſtus ſin Boży iednourodzony/ ieſt wſzyſtkich rzecży Pánem. BiałKaz E4v, E4v [3 r.]; BudNT Act 10/37[36]; CzechRozm 9 (7); CzechEp 259 (2); ReszPrz 28; Okáż moc ſwą IEzu miły/ ktoryś ieſt Pan nád wſzytkimi ArtKanc L4; WujNT Act 10/36 (3).

»Pan wszytkich mocy (a. możności)« [szyk 1:1] (2): RejPos 72; Pan Iezus [...] Ktory ieſt wſzytkich mocy pan MWilkHist D4v.

»Pan wsz(ytki)ego stworzenia« [szyk 7:3] (10): OpecŻyw 87 [2 r.] (3); PatKaz II 42; Słuchayże iáko ſynacżek z wielką pokorą/ będąc wſzego ſtworzenia Pánem/ ſtoi przed ſtworzeniem á przed cżłowiekiem RejPos 274v, 171 (3); ArtKanc C3v (3).

»Pan wsz(ytki)ego (a. tego) świata« [szyk 17:1] (18): OpecŻyw 16 (3); bo ſyą dzyſz ta począla wzyuoczye ſzwyątey anny ktora ma porodzycz pana wſzego ſzwyata PatKaz II 74, 53v; LubPs V2v marg (3); RejPos 1 (4); RejZwierc 192v; SkarŻyw 241; SkarKaz 38a (4).

»(tak) Pan żywych (jako) i umarłych (a. pomarłych)« (4): Dla tego Chryſtus vmárł/ y zmartwychwſtał: áby był Pánem/ żywych y vmárłych BiałKat d2, d2 marg; CzechRozm 24; NiemObr 44.

Szeregi: »Bog, (i) Pan« (7): OpecŻyw 91v; Kryſtus prawdziwy Bog y Pan Anyelſki. RejAp 197 marg, Eev; CzechEp 231; WujNT 212 (2); SkarKaz 519b.

»Pan i dziedzic« [szyk 5:2] (7): GrzegRóżn D3v; SarnUzn F4v; On go [Ojciec niebieski Jezusa] Pánem y dźiedźicem wſzyſtkiego vcżynił CzechRozm 203v, 9 (3); CzechEp 259; WujNT 753.

»głowa i Pan« [szyk 3:2] (5): GrzegŚm 42; iż go ſobie Bog miedzy innymi ſynámi ſwemi/ ktorych ma wiele/ oſobliwym ſpoſobem przez duchá ś. ſpráwił/ [...] głową go vcżyniwſzy y Pánem wſzyſtkich inſzych dziatek ſwych CzechRozm 60v, 24 (3); CzechEp 123.

»gospodarz i Pan« (1): W ktory [psalm] gdy kto weyźrzy iáko ieſt o Iezuśie Chriſtuśie/ pod figurą y podobieńſtwem Dawidá/ [...] vyźrzy w nim Bogá bogátego goſpodarzá/ y Páná wſzytkiego známienićie opiſánego CzechEp 287.

»(i) kroi, (i, a) Pan« = rex et Dominus Vulg, PolAnt [szyk 24:23] (47): OpecŻyw [27]v (5); SeklKat O3; LubPs V2v marg (2); KrowObr 49 (2); Leop Apoc 17/14; RejAp 144 (5); przez tegoż Syná ſwoiego/ ktoregoś Pánem á Krolem przełożyć racżył RejPos 131, 1 (11); RejZwierc 192v; BudNT 1.Tim 6/15 (2); CzechRozm 124; SkarŻyw 486; NiemObr 21 (3); ArtKanc N20v; LatHar 208 (2); WujNT Apoc 17/14 (5); SiebRozmyśl D; SkarKaz 122b (2); SkarKazSej 689b.

»pryncypał i Pan« (1): SkarJedn 58 cf »przyrodzony pan«.

»(i) Pan i siuga (a. służebny)« (3): OpecŻyw 18v; Christus był y panem y sługą. WujNT 85 marg, Xxxxx4v.

»tworca i Pan« (1): iż mátká Boża [...] máiąc w żywoćie ſwoim tworcę y páná wſzytkiego świátá: nie podnioſłá ſię [= nie wpadła w pychę] z tego. SkarKaz 580b.

β. Chrystus wobec apostołów (3): O iako ſſcżęſny ij ſwięty on dom byl/ w ktorym takowy goſtz/ taká cżeládka/ [...] byla/ gdzie ſie rozmáwiáł pán z ſlugami/ miſtrz z zwoleniki. OpecŻyw 169v.

W połączeniu szeregowym (1): Iáko Chriſtus y według człowieczeńſtwá był prawdziwie Pánem y Miſtrzem/ y głową Apoſtołow WujNT 85.

Szereg: »Pan i nauczyciel« (1): ieſlim ia Pan y Náuczyćiel [Dominus et Magister] vmył nogi wáſze: tedy y wy powinniśćie iedni drugim nogi vmywáć WujNT Ioann 13/14.
c. Duch Św. (14): Wyerzymy w duchá S. páná/ á ożywyáyącego/ z oycá pochodzącego KromRozm III C5; SarnUzn F8v; WujJud 25v; LatHar 91 (3); Pánem zowie Ducha S. (marg) Duch S. ieſt Pánem. (–) WujNT 630, 2.Cor 3/17 (5).

Pan czego [= dawca] (1): Duch ś. [...] nie ieſt dárem ále Pánem dárow [cf Nie ieſt tedy Duch ś. darem/ ále dawcą dárow niebieſkich 256a] SkarKaz Oooob.

Szereg: »Bog i Pan« (1): w ktorym [katechizmie] wyznawſzy wprzod iż Oćiec ieſt Bog y Pan: Syn Bog y Pan: Duch Bog y Pan: [...] CzechRozm 18v.
A. W bezpośrednim zwracaniu się [w wołaczu] (1):
Wyrażenie: »naświętszy Panie« (1): O Duchu naświętſzy Pánie/ záſmuconych poćieſzenie/ Oddal od nas Duchá złego ArtKanc I5v.
d. O św. Pawle (w innowierczej interpretacji katolickiego kultu świętych) (1):
Zestawienie: »Pan Bog [czego]« (1): Swięty Páweł on Pan Bog pokoiu/ niechay was poſwięći wſzyſtkich. KrowObr 74.
e. Bóg pogański (37): ktora była zbudowáłá báłwaná w gáiu (marg) Tho był ſromotny Báłwan/ [...] Niektorzy mnimáią iż był báłwan kthorego zwano Pan áby był ná poſtrách onemu ludowi. (–) BibRadz 3.Reg 15/13; CzechRozm 6v.

pan czyj (1): Bo pogánin nigdy nie przyſięgał ſwemu Pánu RejPos 74v.

Wyrażenia: »Pan, Bog nad pany« [szyk 14:4] (17:1): Otom y ia [...] teraz poznał práwie/ Ze Bog náſz nád wſze pány trwa w ſwej zacney ſławie LubPs gg3v, B6v (14); KochPs 70 (3); ArtKanc 119.

»pan wszystkich rzeczy« (1): Pan [imię bóstwa] Páſturski Bóg którego Arcades chwalili/ yákóſzto páná wſziſtkich rzeczy. Mącz [274]d.

Szereg: »bogowie i panowie« = deii et domini Vulg [szyk 5:1] (6): Leop 1.Cor 8/5; Abo też ſą iácy inſzy Pánowie y Bogowie/ nie ták mocni/ wielcy y ſtráſzliwi? CzechRozm 5v, 5v (4); WujNT 1.Cor 8/5.
α. Planeta wpływająca na życie ludzkie (4):

pan czego (2): Mars. [...] pan kolery gniewu/ lotroſtwa krwie wylewania. FalZioł V 51; Goski kt.

pan komu (1): Oracz dobry bywa: ktoremu Sathurnus ieſt pan z vrodzenia. FalZioł V 50v.

pan czyj (1): Saturnus. [...] Pan ſekty Sydowskiey [!]. FalZioł V 50v.

A. W bezpośrednim zwracaniu się [w wołaczu] (5):
Wyrażenie: »miły panie« (5): BierEz P3v; Potym rzekł do niego on bog/ bądz pozdrowion Alexander. Alexander odpowiedział/ ktorys thy ieſt miły pánie [domine]/ HistAl Mv, Mv (3); BielKron 147.
2. Zwierzchnik; dominus Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; princeps Mącz, Modrz, JanStat (4827): BierEz L2; OpecŻyw 86v; RejWiz 172; Leop Is 49/7; RejZwierz 115v; ſthądże przełożone zwáli pány y my dziś zowiemy. BielKron 336; KochSat C; Prot A4v; RejAp 68; ábowiem áni Ielenie/ áni Zorawie obieráią ták ſobie iednego krolá/ żeby tegoż záwdy poſłuſzni być mieli/ y owſzem odmieniáią oni cżęſto te pány/ iż raz ten/ drugiraz ow naprzod idzie GórnDworz Gg2, L5v; ieſliże [...] nie ſtoiſz mocno przy tym Pánu ſwoim [...]/ podawáiąc inym pánom wiárę y poſłuſzeńſtwá ſwoie RejPos 74v, 74v [2 r.], 167v, 218v [2 r.], [219], 220 (11); Wſzyſcy Páná ſrogiego/ dobrze ſobie ważą. BielSat L4v; KuczbKat 400; RejZwierc 25v [3 r.], 49v, 50v [3 r.], 51, 158, Bbb; CzechRozm 123 [2 r.], 251 [2 r.]; ModrzBaz 40, 71v; Ale iáko pánowie ięli ſię proznowáć/ Toż y poddánym záraz pocżęło ſmákowáć KochDryas A2v; KochPs 95; CzechEp 265, 316; NiemObr 180; WerKaz 283; BielSjem 28; PudłFr 15; Phil G4 [2 r.]; WujNT 27 marg, Aaaaaa3v; (nagł) Gdy kto powié, iż zły vczynek z roſkazánia Pánſkiégo vczynił. (–) [...] tákowa ſpráwá ma bydź przećiwko Pánu y ſprawcy tego złégo vczynku obróconá SarnStat 581, 369, 382, 953, 1079; PowodPr 76; SkarKaz 2b, 206a; CiekPotr 77; CzahTr I2v.

pan czego (1): áby ſie żaden nie ſmiał áni pánem áni miſtrzem zwáć tego to iego Koſciołá ſwiętego. RejAp 77.

[pan komu: przyſzliſćie ábyſćie pomagáli Iohannaſſowi lotrom pánu FlawHist 59.]

pan nad kim (5): Vrzędnik/ woyth/ ſſołtys/ pleban Stych káżdy chce być nád nim [prostakiem] pan RejRozpr D4v; RejZwierc 147v marg, Bbb2v; CzechRozm 123, 251.

pan czyj [w tym: pron poss (23), G pron (1)] (24): BierEz F4; BierRozm 17; SeklWyzn 2; Diar 30; GroicPorz 14 [2 r.]; BielKron 250; Prot A4v; GórnDworz K6; RejPos 168, [219], 231v; BielSat M4; KuczbKat 400 marg; Páná ſwego y powinnośći ſwoiey kthorąć porucżą bądź wiernie pilen RejZwierc 25v; BudBib Soph 1/9; CzechRozm 251 [3 r.], **v; SkarŻyw 441; WujNT 801; ieſliby też Burgrábiá/ Podſtárośći/ álbo Piſarz Podſtárośćiégo [...] wykróczył/ [...] tákowego Pan [...] ná gardło y dóbr iego wźięćié nam wydáć będźie powinien. SarnStat 1237, 1235.

W połączeniach szeregowych (7): O wielká zrádliwá zloſtz/ ſtworzenijé przedalo ſtworzyciela/ zwolenik miſtrza/ ſluga pana/ cżeladnik przyiáciela. OpecŻyw 85, 101; KrowObr 187; ModrzBaz 128; SkarJedn 402; PaprUp 14; iż nie może być żaden człowiek krolem/ áni pánem/ áni páſterzem áni biſkupem/ áni Apoſtołem WujNT 669.

W przeciwstawieniach: »sługa (4) ... pan; panem być ... słuchać« (5): v nich káżdy chce pánem być á ſłucháć żadny BielKron 255; RejPos 314v; Biſkup ſługá nie Pan. BiałKat 38v marg, 38v marg; SkarŻyw 441.

W porównaniu (1): Slończe. Miedzy planetami ieſt iako pan. FalZioł V 51.

Przysłowie: Niemoże nigd dwiema panom służyć MurzNT Matth 6/24; Goski A13; SarnUzn Dv; iż on niechce nigdy ſługi thákyego/ ktory dwiemá pánom ſłużyć chce RejPos 240, 74v, 216v, 217v, 264; CzechRozm 241; CzechEp 33, 91, 121; SLVGA żaden dwiemá pánom ſłużyć nie może. WujNT Bbbbbb4v, Matth 6 arg, 24, s. 27, Luc 16 arg, 13. [Ogółem 18 r.]
Zwroty: »[być] pod [którym] panem« (1): áby od tego byli ſtroże coby káżdego pytáli w bronie s kąd ieſth/ [...] álbo pod ktorym pánem BielSpr 27v.

»pana mie(wa)ć« (4): RejJóz C4; Cuius in ditione aut potestate sunt, Pod kim ſą/ którego páná máyą. Mącz 428d; Prot D3; SkarŻyw 206.

»przekładać panem« (1): Roſpomniſz ſie roſpomni o nędzny páſterzu/ [...] gdyż cie Pan nie przekłáda pánem w ſrogośći/ ále ſługą w łáſce á w miłoſierdzyu owiecżkam ſwoim. RejPos 314v.

Wyrażenia: »pan przełożony« = praestes Calep [szyk 3:1] (4): yſz jaki ieſt pan przełożony tacży też bywaią y poddani iego. SeklWyzn 2, 2; CzechRozm 251; Calep 840a.

»pan świecki, doczesny« [szyk 2:2] (3:1): ieſly vporni a niepoſluzni [lege: uporny a nieposłuszny]/ ma iego panu ſwieczkiemu opowiedzieć aby go karał SeklKat Z2; RejPos 144v; WujJud 54; SkarJedn 35.

»zwi(e)rzchni(-y) (zwierzchniejszy) pan« [szyk 7:3] (10): [prawo] Ieſth poſtánowienie Spráwiedliwoſći/ od zwierzchniego Páná/ ná poddane ſwoie/ [...] Zwierzchni ten to Pan/ ieſt álbo Bog/ álbo przyrodzenie/ álbo człowiek. GroicPorz av, a, o3v; BielKron 443v; Mącz 11d, 435a; OrzQuin V2v; WujJudConf 151v, 158v.

Szeregi: »(ani) pan albo (ani) mistrz« (2): Ceſarz ieſt ſyn kośćielny/ ále nie pan álbo Miſtrz BielKron 230v; RejAp 77.

»tak pan jako i poddany« (1): Mulier Imperator et mulier miles proverbium, Niewiáſtá hetman/ Niewiáſtá żołnierz/ to yeſt tak pan yáko y poddány zá nie obádwá ſtoyą. Mącz 235d.

»pan albo (a, i) przełożony« = dominus et superior JanStat [szyk 3:1] (4): BielKron 203v; gdyż on káżdemu cżłeku y káżdemu zebrániu przełożonego á páná obiecał dáć wedle ſercá iego. RejPos Ooo3; RejZwierc 97v; SarnStat 580.

»pan abo zwirzchni« (1): iż Pan poſtánowić racżył w koſciele ſwoim ſwiętym iedny Biſkupy/ drugie Proroki/ drugie Doktory/ drugie Ewányeliſty: ále nie poſtánowił ich iáko Pány/ ábo iákimi zwirzchnimi RejPos 317v.

Przen (4): Dwá pánowie ſąć naprzod / dwoiá wiárá: Bog y Báál WujNT 27, 27; Bo ſtan Rycerſki Pánem: wſzytkie inſze mu hołduią PowodPr 77.
Wyrażenie przyimkowe: »pod panem« (1): Ze táka ieſt Muzyká/ y tákie ſtróny/ Których człowiek ſłucháiąc/ iuż áni żony/ Ani dźiatek náwiedźi: ále w niewoli Pod pány ſromotnémi wiecznie trwáć woli. KochPieś 52.
α. O nie mającym zwierzchnika [w tym: o Bogu (3)] (21):
Zwrot: »nie mieć pana (nad sobą); przez pana nad sobą być« [szyk zmienny] (7;1): BibRadz Hab 1/14; Sui iuris est, Ieſt wolny nie má nád ſobą páná. Mącz 179a, 411a; RejPos 231v, 261; Bo ten [Bóg] wſzyſtek świát rządźi/ á ſam niéma páná. KochFrag 41; Iż przyrodzenie y kondycia ludzka bárzoby rádá przez zwiérzchnégo páná nád ſobą byłá [dominatis sibi iugo libenter caruisset JanStat 1018] SarnStat 953; SkarKaz 44b.
Wyrażenia: »pan siedzący« (1): więtſzy ieſt ktory poſyła y ktoremu ſłużą/ iáko Pánu śiedzącemu CzechEp 181.

»sobie pan« = nie mający zwierzchnika; anarchos, autonomos, extraordinarius Mącz; adespotus Calep (7): Anarchos, Latine, sine Principe, sine capite, Vel, sine origine. Sobie Pan/ Loźny álbo/ króm porządku. Mącz 9a, 22a, 112c, 126a; Mówię [...] o Kśiążętách głównych/ którzy ſobie ſámi Pánowie ſą OrzQuin Sv; Calep 23a; KlonWor 78; [RymszaDeket 70].

»wolny, swobodny pan« [w tym: wolny i swobodny (1)] (3:2): MiechGlab 28; Mącz 23c; ilko widźiſz Polaków/ tylko widźiſz ſwobodnych Pánów OrzQuin Q4v, Q4.

»zupełny pan« (1): iż ten ktho podlega cżemu/ iuż nie ieſt zupełnym pánem. GórnDworz Ee5.

a. Władca, król; rex Miech, Mącz; dominator HistAl, Cn; dynasta a. dynastes, tetrarcha Mącz, Cn; imperator HistAl; monarcha, regnator, regulus Mącz; tyrannus Cn (2852): vyeczye samy vaſza M. yako bil pyrwſzy Voyewoda pyotr Hospodarem zyemyae Moldawſkiey, a poky bil panem vyego bog czo zapan bil, yako yemv byla volya y mysl z zadnem panem czo są okolo naſzey zyemye chrzeſczyanye nyechczial myecz zadnego pokoya LibLeg 6/190, 4/26, 6/160, 190v, 7/41, 67v (20); BierEz P2 [2 r.]; MetrKor 38/502, 46/118, 61/224 [2 r.]; HistJóz C3; KlerPow 2, 3, 10 [2 r.]; BielŻyw 5; March2 Dv; MiechGlab *6, **3, 65, 75; WróbŻołt oo2; RejPs 25v; RejJóz L3v marg, N5v, M7, Q2, Q2v; HistAl L8; KromRozm I N marg; KromRozm III 18, K2; Diar 34, 36, 74; BielKom A; RejWiz 53, 71v; iuż theż ośḿ Seymow będźie/ zá dźiſyeyſzego Páná/ iáko żadna rzecz ná żadnym Seymie vrádzona/ ſkutku ſwego niewźięłá OrzList h, i; LeszczRzecz A2v, A6; RejZwierz 25v, 32v, 41, 54v, 89, 120; BibRadz *2v, I 451a marg; OrzRozm L3v, L4, L4v; tá źiemiá potrzebuie trzeźwiego páná dla lepſzey cżuynośći. BielKron 275, 81v, [852] [2 r.], 125, 125v, 127 (40); KochSat B; Mącz 14c, 89a, 98b, 205c, 258a (8); OrzQuin Q4, T4 marg, Y4; Prot A4v, D3v [2 r.]; LeovPrzep B2v; LeovPrzepSamb b3v; Prawa też poſpolitego ſtrzegł by káżdy/ gdyby widział/ iż pan ſam/ nicz z niego nie wyſtępuie GórnDworz Hh7v, C7, L2v, Ee3v, Ee4, Ee5v [2 r.] (53); HistRzym 35v, 40v, 80; RejPos A3v, 23v, 130, 191v; BielSat G2, G4; RejZwierc A6 [8 r.], 34, 40v [2 r.], 41, 41v [2 r.] (70); Po tych wſzyſtkich ieſzcże więcżſze były Walki miedzy Ceſárzem Kárłem á Fráncuſkim Krolem/ licżby temu niemáſz/ iáko wiele Ludu Krześćijáńſkiego ći dwáy Pánowie miedzy ſobą potráćili BielSpr 57, 58, 59v; BudBibKaw A2v, A3; MycPrz I B3, B3v, B4, Cv, [C]2 [3 r.] (22); WierKróc Av, A3v, A4v, B2, B2v; BiałKaz H4, K, K3 [2 r.], K3v, L3, M2, M2v [2 r.]; StryjWjaz C2v; CzechRozm 184 [2 r.], *4, **5v; PaprPan B2v, Pv, Q2, Gg3, Hhv, Hh4; záiſte nie káżdy wyſtępek ktorego ſię przećiwko Pánu dopuſzcżáią/ [...] będźie wyſtępkiem przećiw máieſtatowi. ModrzBaz 81v, 18 [2 r.], 20v, 21 [2 r.], 22, 22v [2 r.] (25); SkarJedn 54, 379; SkarŻyw 27, 299 [2 r.], 392; StryjKron 472, 587, 662, 747; CzechEp 55, 425; KochJez A3; NiemObr 128, 168, 170; ReszPrz 73, 107; KochPam 83, 84; nie ze wſchodu/ Ani czekaymy páná od zachodu: Ten królem będźie/ kogo Bóg miánuie KochPieś 40, 8; GórnRozm A [2 r.], I2; KmitaPsal A2, A3v [2 r.], A4; KochWr 16, 35 [2 r.], 40; PaprUp A2, A3v, A4, A4v [2 r.], Bv (61); ActReg 3v, 4v, 10, 14, 15 (29); Calep [872]a; GrochKal 2, 19 [2 r.], 20, 21; Phil S4; KochFrag 43; OrzJan 19, 21, 28, 31 [2 r.], 78, 102, 125; WujNT Act 25/26; SarnStat 117, 156 marg, 193, 918, 987 (12); KlonKr A2v, A4 [2 r.], B4, Cv [2 r.], C4 (14); PowodPr 20 [3 r.], 42, 44 [2 r.], 45; SkarKaz )(4, 80a [2 r.], 610a [3 r.]; VotSzl B; CiekPotr 78; CzahTr B4, F2v, H2v, H3; SkarKazSej 670b, 674a, b, 690b [3 r.], 693a marg (10).

pan czego [= kraju] (62): MetrKor 34/287v, 288 [2 r.], 37/1, 1v [2 r.], 46/117v; KlerPow 9; BielŻyw 158; Iam yeſt Svltan Svleyman [...] wſchitkiej ziemie Arabſkiey y odzanſkiej y wiele inich panſtw pan. LibLeg 11/87, 6/77v, 78 [2 r.], 7/41, 10/62v, 64v, 11/55, 106v; Káliph pan miáſtá/ miał pełnę wieżę Złotá/ Srebrá BielKron 267v, 124v, 180, 232, 429v [3 r.], 434v [2 r.]; Tetrarcha, Xiążę álbo ynſzy pan czterech páńſtw/ xięſtw Mącz 453a, 349c; RejAp CC3v; GórnDworz A2; HistRzym 34v; RejPos A3; KwiatOpis Cv; BudBib Iudic 1/6; PaprPan Dd; ModrzBaz 22, 104v; KochPs 198; StryjKron 21, 91; CzechEp 329; GórnTroas 20, 64; OrzJan 53, 75; WysKaz 6; SarnStat 11, 249, 890, 908, 941 (10); poſłałéś mię do dworu krolewſkiego/ do Zygmuntá trzećiego Páná dwu wielkich Kroleſtw SkarKaz )(2, 551b; SkarKazSej 660a, 695b.

pan z czego (1): Był w towárzyſtwie Kſiążęćiá Sáſkiego Mauricz ſyn Henrykuſá/ á ſynowiec Ierzyká Kſiążąt Sáſkich/ á pánow z Lipſká BielKron 216v.

pan komu (6): OrzQuin S; WujJudConf 15v; ModrzBaz 20; PaprUp E3; Plato z ſwoim Socrateſem/ cży Atheńcżykom był Pánem? GostGospSieb +2v; OrzJan 92.

pan nad kim (3): sſtałech ſię pánem y głową nád ludem Izráelſkim SkarKaz 83b; SkarKazSej 674b, 690a.

pan na czym (2): [Leszpot] Hołdowną źiemię Krolá Polſkiego wźiął/ y vśiadł Pánem ná Wołoſzech OrzRozm C3; BielKron 211v.

pan w czym (5): HElená ſwięta byłá rodem z Angliey/ niewolnicá Konſtáncyuſá Ceſárzá/ ktory ná ten cżás pánem w Angliey był BielKron 154v, 215v; KochSat ktv; GórnDworz A2; BielSen 10.

pan czyj [= narodu] (3): Peſaites czwarty pan Turkow. MiechGlab **4v, **; Gurdzinszky pan then [...] przysthal ku Cessarzowi Tvreczkiemv LibLeg 9/53.

pan czyj [w tym: pron poss (299), G sb i pron (26)] (325): ListRzeź w. 55; MetrKor 34/265 [2 r.], 287v, 288 [2 r.], 288v, 37/1 (13); March1 Wiet Av; OpecŻyw 133v, [194]; KlerPow 3, 9, 11; MiechGlab 2; ZapWar 1535 nr 2413, 1536 nr 2492; BierRozm 15; KlerWes A; LibLeg 10/56v, 65, 11/135 [2 r.], 142, 163; ConPiotr 30; HistAl B3v, N3v; Diar 33 [2 r.], 37, 42, 47 [2 r.]; DiarDop 117; GroicPorz b4v, c2v, g, i2 [2 r.], kv, ii; KrowObr 7 [2 r.], 29v; OrzList iv, i2; Nie nowináć to Polakom miłowáć pány ſwe. LeszczRzecz A6, A6 [2 r.], A6v; RejZwierz 19v, 32, 32v, 55, 56v, 91; BibRadz 1.Reg 25/41, 3.Esdr 6/21 [22]; OrzRozm A3, I4, P, R4v, V3v; Poſłáli Cżechowie do krolá Polſkiego Iágiełłá/ áby ich panem był BielKron 327, 50v, 67, 86, 116v, 124v (45); Mącz 115b, 191d; OrzQuin A4v, B2, B2v, Cv, D3v [2 r.] (29); SarnUzn A2; LeovPrzep D2, E2; RejAp 108, 115v; ácż drudzy powiedáią żeby to [...] Alfons krol Arágońſki/ dziad náſzego páná/ powiedzieć miał. GórnDworz R2v, A2, B2v, B6, C7, I2v (14); GrzepGeom L; HistRzym 27v, 46v, 70v, 71v; RejPos A3, 298; BiałKat a2; RejZwierc A6, 41v, 44v, 45 [4 r.], 46 [3 r.] (21); BielSpr 11v, 28, 38, 69v; WujJud 15v, 18v; BudBib Kaw A2v; MycPrz II A3v; Słyſzeliśći ſpráwy Páná wáſzego/ ktorych trudno gánić maćie. BiałKaz M3v, H3, H3v, H4, I, Iv (26); ModrzBaz 81v; ModrzBazBud π6; Oczko A3, A3v; SkarŻyw A5v, 258, 389, 392, 428, 429, 573; StryjKron 122, 385 [2 r.]; CzechEp 33, 336, 400, 421; NiemObr 167; ReszPrz 68, 74; ReszList 112, 188; BielSen 17; BielSjem 34; KochPam 86 [2 r.]; KochPieś 15; GórnRozm N3v; KochProp 6, 7; KochWr 33; PaprUp C2, C3; ActReg 23 [2 r.], 24 [2 r.], 96, 106, 114 (13); Phil M2; WujNT 171; niektóré [artykuły] téż ná nas iáko ná tego/ który ieſt iednym oboiégo narodu Pánem przypuśćiwſzy/ [...] SarnStat 1011, 8, 116, 119, 186 [3 r.], 189 (27); GrabPospR K2v, K4; PowodPr 44, 47; SkarKaz 39b, 487a [2 r.]; CiekPotr ktv, 87; CzahTr F2, H; GosłCast 7; SkarKazSej 666a, 674b, 677b, 687a [2 r.], 693a (9).

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy narodu lub ziemi [przymiotnik + pan (45), pan + przymiotnik (21)] (66): MetrKor 34/133, 268, 37/2, 2v, 3v (8); na tey górze [...] ieſt grod drzewiany doſzyć ſzyroki kthory Litewſzcży panowie zbudowali. MiechGlab 6, *6 [2 r.], *6v, *7v, **3, 69 [2 r.]; LibLeg 6/114v, 11/106v; ComCrac 11; SeklWyzn ktv; HistAlHUng A3v; MurzNTSekl A2; UstPraw Kv; RejZwierz 29v; BielKron 104, 121, 251, 284, 343, 369; Qui tum Syracusis magistratum habebat, Który na ten czás był pánem Syrakuskim/ który rádźił Rzeczą poſpolitą. Mącz 204b, 163b; OrzQuin Q4; WujJud a2; BudBib Iudic 1/5, 7; BiałKaz K3v; PaprPan E, Ff4v, Hh4v [2 r.]; SkarJedn 375; StryjKron 260 marg; My Włádyſław/ z łáſki Bożéy Król Polſki/ [...] Kśiążę nawysſzé Litewſkié/ Pomorzki/ Ruſki/ Pan y Dźiedźic SarnStat 886, 8, 218, 368, 381, 889 (22); [Bolesław Chrobry] Przypędził w trybut Pruſy z Pomorzány, Y hárde ſkroćił, Czeſkie, Ruſkie Pány. KlonKr Cv.

W połączeniu z imieniem i niekiedy z liczbą kolejną imienia [pan + imię (126), imię + pan (8), imię i liczba + pan (6), pan + imię + liczba (3)] (143): MetrKor 34/268, 287v, 288 [3 r.], 37/1, 1v [4 r.] (16); MiechGlab *6 [2 r.], *6v, *7v, **3, 2, 69 [2 r.]; LibLeg 6/114v [2 r.], 158v [2 r.], 160; SeklWyzn ktv; HistAl B3v, N3v; MurzNTSekl A2; KrowObr 7, 29v; BibRadz *2; Po śmierći cnotliwego páná Henryká zábitego od Tátar/ wybráli ſobie máli Polacy zá páná ſyná iego Boleſłáwá łyſego BielKron 361, 125v, 156v, 239v, 361, 363v, 364, 369; KochSat ktv; GórnDworz A2; GrzepGeom L; RejZwierc 45; BielSpr 28; BiałKaz 14v; GórnRozm Av; ActReg 106; OrzJan 3; CLá wſzyſtkié/ po śmierći páná Włádyſłáwá Oycá náſzégo/ [...] dáné [...] nikczemne bydź czynimy SarnStat 67, 8, 10, 35, 41 [2 r.], 65 marg (89); KlonWor 7.

W połączeniach szeregowych (21): HistAl L3; Bo tego ſobye żadny pan/ kſyążę/ krol/ áni Ceſarz nigdy nye przywłaſſczał/ áby kogo biſkupem czynił KromRozm III 18; KrowObr 186v; BibRadz *2; OrzRozm G4v; BielKron 180v, 246v; Mącz 230c; GórnDworz Gg8v; BiałKaz H3v, M2, M4v, N; CzechEp 51; OrzJan 63; SarnStat 9, 13, 890; PowodPr 76; SkarKazSej 666a [2 r.].

W przeciwstawieniach: »pan ... stróż (2), tyran (2), lud, niewolnik, poddany, szlachta i pospolstwo, wydawca Rzeczypospolitej« (9): BielŻyw 85; DiarDop 116, 117; s páná iáko z głowy/ á s ſláchty/ y s poſpolſtwá iáko s cżłonkow/ ſtánęłoby cáłe iedno ciáło GórnDworz Hh5v, Q7; Bo niegodźi ſię nikomu ſámemu mieć práwá ſwoiey mocy: byłáby to rzecż tyránná/ nie dobrego Páná. ModrzBaz 101, 108v; PaprUp E3; OrzJan 53.

W porównaniach (8):

~ Jako compavatum (7): RejJóz L3v; GórnDworz Hh5v; ABowiem pan káżdy v poddánych ſwoich ieſt iáko mądry lekarz v chorych ſwoich. RejZwierc 44v; Pan zły iáko ſłup głuch. RejZwierc 45v marg; Dąb bez żołędziu gdy ſtoi niemáły/ Práwy pan ziemſki w ſwych ſpráwach niedb[ały] RejZwierc 226, Bbb; iáko pſczoły/ w koło ſwego páná Straż dźierżém KochPieś 15.

Jako comparandum (1): iáko ow mądry pan ktory w záburzonym páńſtwie ſwym rzecży bácżnie vſpakaia/ [...] ták tá cnotá/ nie cżyniąc gwałtu żadnego cżłowiecżey woli [...] przywiedzie ią do ſtátecżney dumy GórnDworz Ff6v. ~

Zwroty: »da(wa)ć pana, za pana« [szyk zmienny] (11:3): poſłali do Henriká Ceſarzá/ áby im dał ſyná ſwego Ianá zá páná BielKron 326, 238v, 318, 351; Prot A4v; Trzeba páná Bogá o to prośić/ áby nam dobre cnotliwe pány dawał GórnDworz I2v, Gg2; RejPos 130 marg; MycPrz II A4v; SkarJedn 375; GórnRozm A3v; KmitaPsal A3v; SkarKaz 611a; SkarKazSej 695b marg.

»[jakiego] pana, [kogo] za pana mieć« [szyk zmienny] (9:5): MetrKor 34/265; RejZwierz 84; BielKron 291, 318v, 340v; OrzQuin Q4; MycPrz I C3; BiałKaz I; PaprPan D3v; póki Polſká miáłá Pány rządne/ táka więc y ſláchta bywáłá. KochDryas A2; widźiáłám Tyráná/ Którégo miáłá Oyczyzná zá Páná ZawJeft 8; SarnStat 992; KlonKr F4; SkarKaz 7a.

»pana (nad sobą) mie(wa)ć« = dominum habere Vulg; principi subici Modrz [szyk zmienny] (25): GroicPorz f4; Leop 3.Reg 22/17; RejZwierz 32; BibRadz 3.Reg 22/17, I 456a marg; OrzRozm D3; co wam lepiey ieſt/ y mieć nád ſobą ſiedḿdzyeſiąt pánow cżyli iednego. BielKron 50v, 116, 209v, 263v, 326v, 437v; GórnDworz Gg; RejPos 243; BielSpr 69v; PaprPan Gg3; ModrzBaz 92v; Połoczánie (gdy ſię w tym Hlebie oſtáteczny potomek Xiążąt Połockich z Litwy zámknął/ bo bez potomſtwá vmárł) poczęli ſobie po ſtáremu wolno żyć/ y wieczámi ſię ſądźić/ á Páná nád ſobą niemieli. StryjKron 275, 285; PaprUp A4v; GórnRozm A3v; ActReg 30; SkarKazSej 671b, 672b [2 r.].

»panem, za pana naznaczyć« [szyk zmienny] (2:1): KmitaPsal A5v; wſzitkich wobec ſtanow proſil abi Sina iego poſmierci iego Panem naznatzeli PaprUp C2v, B3.

»pana, za pana, panem ob(ie)rać (a. wybrać); obieranie (a. wyb(ie)ranie) pana; za pana wybrany; panem obran; pan obrany (a. wybrany)« = electus dominus Modrz; electio domini JanStat [szyk zmienny] (25:15:1;15;2;2;2): Diar 87; LeszczRzecz A6; by ná was ták nieprzyſzło iáko niegdy ná żáby/ ktore ſobie Boćianá zá páná obráły. BielKron 318v, 130, 299v, 341, 342v, 353 [2 r.] (10); KochZg A3; OrzQuin Pv; GórnDworz Y3; RejZwierc 249; MycPrz I kt, II A3; WierKróc A3, Bv; PaprPan Fv, O4; ModrzBaz 25, 48; StryjKron 345, 512, 592 marg, GórnRozm A [5 r.] Av [3 r.], A2, A2v, A3; PaprUp C3v, C4v, D2 [2 r.], D2v, E2, E2v; ActReg 30, 32, 40, 43 [2 r.], 49; iż naród Polſki y źiemie dawné Koronné obiéránié Páná záwżdy wolné mieli SarnStat 1001, 14, 65, 117, 120, 989 marg, 1000, 1021; KlonKr A4v, C4.

»panować nad pany« (1): [papa = papież] dobrze ieſt názwány. Bo ſię páśie z wiela paſz/ pánuie nád pány. CzechEp 425.

»panem postawić, postawion; pana stawić; za pana ustawić« [szyk zmienny] (2:1;1;1): BielŻyw 158; BibRadz *2; BielKron 388; iż żadne kroleſtwo wolne/ ná to żadnym práwem obwiązáne nie ieſt: iedno wedle potrzeby ſwey y zwycżáiu pány ſobie ſtáwi SkarJedn 202; SkarKazSej 674b.

»za pana przełożyć« (1): Brátá iego Wizesławá odbitego z więźięnia/ ná Kijowſką Stolicę zá Páná ſobie przełożyli StryjKron 180.

»służyć panu« [szyk zmienny] (2): Rad będźie káżdy ſłużył Pánu ták rządnemu. Prot D4; KochFr 84; CiekPotr 87.

»(u)czynić, udziałać panem« [szyk zmienny] (2:1): BielKron 367; Przyſzedł cżás śmierći Theodoná kśiążęćiá: przy ktorey záwołał ſobie ſyná ſwego Theodebertá: y cżyniąc go po ſobie pánem/ polećił mu/ y roſkazał/ áby Ruperta Biſkupá w wſzytkim ſłuchał SkarŻyw 231; SkarKaz 551b.

»wyznawać (a. przyznawać) za pana« [szyk zmienny] (5): Diar 87; iż káżdy nowy Pruſki Miſtrz/ ma ſzoſtego mieſiącá przyſtępić przed Krolá Polſkiego/ á przez przyſięgę ma go wyznáwáć zá páná BielKron 232, 231 [2 r.]; ActReg 48.

»za pana wyzwolić, wyzwolon« (1:1): pythał ich kogoby ſobie zá páná wyzwolili po iego śmierći. BielKron 327v, 321.

»za pana wziąć (a. przyjąć), brać, wzięt(y) (a. przyjęty); pana wziąć, brać; wziąć panem; wzięcie pana; pan wzięty« = in dominum acceptare a. assumere, in principem acceptare a. recipere JanStat, JanPrzyw; dominum assumere JanStat [szyk zmienny] (20:1:3:10:1;1;6;1): LibLeg 9/50v; MetrKor 61/224; BielKron 300, 303v, 318v [2 r.], 322v; MycPrz I B3, B4v, C3 [2 r.], [D], II A [2 r.] (18); Zaſz to nie ẃielką ſławá Tyranná wźiąć Panem WierKróc A4, A3v, Bv, B2 [2 r.]; BiałKaz 14; PaprPan Gg4v; kogo obierze on ſtan/ tego inni poddáni rádźi nie rádźi przyiąć zá Páná muſzą GórnRozm A; PaprUp B3v, L3v; SarnStat 882 [3 r.]; 993, [994]; KlonKr A2v, E3, E4v.

Wyrażenia: »bogobojny, pobożny, Boga bojaźliwy pan« [szyk 5:4] (6:2:1): Nędzne to było tákie pánowánie/ á iákiego bogoboinemu pánu namniey nie potrzebá GórnDworz Gg7, Ee3, Gg2v; SkarŻyw 356, 389; KmitaPsal A3v; PaprUp Bv; SkarKazSej 666a, 693a.

»panowie docześni« (1): Ták dziś haeretykowie pochlebuiąc pánom docześnym áby ich kácerſtwá bronili/ [...] WujNT 170, 121, 278.

»pan dziedziczny« [szyk 10:3] (13): MetrKor 34/265 [2 r.], 37/2 [2 r.]; GroicPorz o2v; OrzQuin Pv, P2 [2 r.]; StryjKron 492, 707; iáko kiedyby Krol Polſki/ będąc dźiedźicżnym Pánem Kroleſtwá Szwedſkiego/ offiárował chudemu śláchćicowi tutecżnemu Arcybiſkupſtwo Veſalſkie we Szwecyey WysKaz 6; PowodPr 20; SkarKaz 2b.

»elekcyja pana« (4): przecię niemamy nawet ywolney Electiey Pana ActReg 31, 30 [2 r.]; SarnStat 15.

»jeden, jedyny pan« = monarcha Mącz; unus princeps Modrz; unus dominus JanStat [szyk 36:2] (37:1): Diar 85; BielKron 9v, 116 [2 r.], 436v; 230c; OrzQuin C4; Ieden Lud/ gdźie iednegowſzyſcy Páná máią. Prot Av; GórnDworz Gg, Gg2v, Kk5v; RejZwierc 247; StryjWjaz A3v; ModrzBaz 92v, 100 [3 r.], 125v; SkarJedn 202, 374, 375; PaprUp A4v; SarnStat 116, 118, 1001, 1011 [4 r.], 1012 (11); SkarKazSej 672b [2 r.], 677b, 684b, 691b.

»pan katolicki« [szyk 1:1] (2): SkarJedn 382; gdy Ceſarz Theodozyus Kátholicki y święty pan náſtał SkarKazSej 687b.

»pan(owie) krześcijański(-scy), krześcijaństwa« [w tym: pl (82)] = Christianus dominus a. princeps Modrz [szyk 101:24] (124:1): [z listu sułtana tureckiego do króla polskiego] Vyſczie pan chrzeſczyanſky wmeſzyaſzowey vyerze. myędzy wſiſthkyemy chrzeſczyanſkyemy pany pan sthary, y mandry y bogathy Polſkyey zyemye LibLeg 7/40v-41, 6/190v, 191v, 7/10v, 67v, 68 (55); MurzHist E3v; Diar 27; [Bułgarowie] ſłyſząc o niezgodzye pánow Krześćiáńſkich/ zwłaſzcżá Ceſárzow Konſtántynopolſkich/ ruſzyli ſie s ſwych mieyſc BielKron 170v, 56, 183 [2 r.], 187v, 188v, 189 (30); GórnDworz Ii4v; RejPos A3; BielSpr 57, 57v, 58 [2 r.]; BudBibKaw A2v; WierKróc A3v; BiałKaz L4v; ModrzBaz 48v, 89, 127v; ModrzBazBud π6; SkarJedn 135, 185, 201, 202; SkarŻyw 317, 517; StryjKron 121, 290, 722, 762; NiemObr 176; KmitaPsal A5v; PaprUp C4v, I3, L2; OrzJan 10, 130; LatHar 96, 627, 745; LatHar C; SkarKaz 456b; VotSzl B2 [2 r.]; SkarKazSej 691a.

»pan miłościwy (namiłościw(iej)szy), łaskawy (na(j)łaskawzy), [jest] dobrotliwy« = dominus gratiosus a. gratiosissimus JanStat [szyk 47:15] (50:10:2): ListRzeź w. 55; dokand by krol yego myloſcz też pan naſz namyloſzczwyeyſzy, sthobą walka wyodl MetrKor 37/1v, 34/287v, 288 [2 r.], 288v, 37/1, 1v [2 r.], 38/285; March1 Wiet Av; OpecŻyw [194]; KlerPow 3; ZapWar 1535 nr 2413, 1536 nr 2492; LibLeg 10/154, 11/9v, 135, 163; ConPiotr 30; Diar 42; GroicPorz g; OrzList iv, i2; (nagł) Sigiſmundus Auguſtus. (–) [...] A choć Pan dobrotliwy/ wżdy ſie káżdy boi. RejZwierz 48v; OrzRozm P; BielKron 393; OrzQuin A4v, K2v, K4 [2 r.], N4v, Pv (10); SarnUzn A2; GórnDworz A2; RejPos A3; BiałKat a2; RejZwierc 45; WujJud a2, b3, 15v, 18v; WujJudConf 15v, 18; BudBibKaw A2v, A4; ReszPrz 112; PaprUp F2; OrzJan 3; któré [nadania] nam przez rzeczoné pány łáſkáwé Włádyſłáwá Królá Polſkiégo y Alexándrá Wielkiégo Kśiążęćiá Litewſkiégo ſczodrobliwie ſą nádáné SarnStat 998, 8, 993, [994], 997 [2 r.]. 998, 1123; CiekPotr ktv.

»pan możny (najmożniejszy), mocny« [szyk 5:5] (9:1): BibRadz *2; BielKron 410; KochSat ktv; GórnDworz A2; MycPrz I Cv, [C2]v; WierKróc A4; PaprPan Cv; NiemObr 169; Iáko tu do Korony, po odieźdźie Krolá Henryká, kilká pánów możnych poſły ſwoie Poſłáło CiekPotr 88.

»najaśniejszy pan« = serenissimus dominus JanStat [szyk 53:3] (56): MetrKor 32/287v, 34/268 [2 r.], 288 [2 r.], 37/1, 1v [2 r.] (12); LibLeg 6/114v [2 r.], 158v [4 r.], 11/9v; GroicPorz b4v, c2v, i2; BibRadz *2; Krol Polſki/ náſz Naiáſnieyſzy Pan/ zá łáſką Bożą bárzo wyſwiebodzon będźie LeovPrzep D2; SarnStat 41, 346, 381, 383, 482 (32).

»na(j)wyższy pan« = princeps supremus JanStat [szyk 2:1] (3): Calep 90a; SarnStat 950; oney Rzeczypoſp: świeckiey dał vrzędniká Moyzeſzá/ ktory był kápłanem/ [...] y záraz był y krolem ábo nawyżſzym pánem SkarKazSej 678a.

»pan niezwyciężony« [szyk 1:1] (2): BielKron 254; będzieſz w wielkiey przyiázni v niezwyćiężonego Páná náſzego Iulianá SkarŻyw 428.

»obcy panowie« [szyk 4:1] (5): CzechRozm 141; SkarKaz )(2v; CiekPotr 49; Druga wolność obcym pánom nie ſłużyć SkarKazSej 692b marg, 659a.

»okoliczni panowie« (1): nie bylá [!] táka chćiwość zá niego [Piasta] okolicznych Pánow ná pánowánie Páńſtwá Polſkiego. MycPrz II B.

»oświecony pan« = serenissimus rex JanStat (2): mocą Oświeconego Páná náſzego Krolá Iego Mił: [...] gáię wam Sąd wielki GroicPorz i2; SarnStat 194.

»pan a pan« (12): MetrKor 34/268; LibLeg 6/114v, 158v [2 r.], 160; Naiáśnieyſzemu Krolowi/ panu a pánu Zigmuntowi Auguſtowi SarnUzn A2; IA N. Przyśięgam: iż Naiáſnieyſzemu Kśiążęćiu/ Pánu a Pánu [Principi et Domino, Domino JanStat 269] N. Krolowi Polſkiemu/ będę wierny SarnStat 35, 482, 1019 [2 r.], 1020, 1085.

»Pan nad pany (panmi), panow« = Bóg a. Chrystus jako władca wszystkich władców; Dominus dominorum Vulg, PolAnt; Dominus dominantium Vulg [szyk 51:2] (42:11): STworzicyelyu nyeba ij zyemye krolyu nad krolmy panye nad panmy BierRaj 18v; OpecŻyw [27]v, 72, 87, 91v [2 r.]; RejPs 74, 140v, 202v; GliczKsiąż C3v; KrowObr A4, 49, 241v; Leop Apoc 17/14; GrzegRóżn Nv; SarnUzn A3; RejAp 144, 145, 160v, 161v [2 r.]; HistRzym 101v; RejPos 43v, 168, 191v, 228, 243v; RejZwierc 69; BudNT Apoc 17/14; CzechRozm 3v, 5v [2 r.]; CzechEp 249; NiemObr 21, 157; ArtKanc B19v, K13, L4v, L6, N20v, VI3; LatHar 208; GrabowSet O2v; RybGęśli D4; iż [Baranek] ieſt Pánem nád pány/ y Krolem nád krolmi WujNT Apoc 17/14, Apoc 19 arg, 16, Xxxxx4v, Aaaaaa3v; SkarKaz 489b; CzahTr G4 [2 r.]; SkarKazSej 689b.

»pan nad pany, panow« [o papieżu] [szyk 4:1] (4:1): A wſzákoſz może káżdy obátzyć/ iż pod tym Tytułem [Servus servorum Dei] ieſt Pan nad pány. KrowObr 6v, 11, 26v, 33; CzechEp 335.

»pan nad pany, nad panującemi« [tytuł władców pogańskich, tatarskich, tureckich] = dominus dominantium HistAl [szyk 14:2] (15:1): Iam nad pani pan [...] yam Corona y Stolyecz hwſzrephow. [...] Romelſky. Anotholſky. wakaramanſky. Romsky [...] MetrKor 46/46v, 46/175; Dárius krol nád krolmi y pan nád pány rodzić ſlonecżny/ ktory ſwieći weſpołek s Perskiemi bogi/ ſlużebnikowi náſzemu Alexandrowi opowiádamy. HistAl C3v; Krolowi nád krolmi wielkiemu/ y pánu nád pánuiącemi Alexandrowi Ariſthoteles ſlużbę ſwoię opowiáda. HistAl M7, C7, G4, G8, H2, H2v (12); O Chámie wielkim Gog y Magog/ kthory ſie piſze być pánem nád pány/ [...] przy Tátárzech będzie. BielKron 269; BielSpr 50.

»pan z panow« [szyk 3:1] (4): CzechEp 335; PaprUp C3v, C4v; Wáſzá Kró: M. tedy/ iáko Pan z Pánów [...] przyiąć to będźieſz raczył OrzJan 4.

»pan pirwszy« (1): przez złe rozeznánie páná pirwſzego [Vulg Eccle 10/5: principis]: Błazná ná wyſokie mieyſce przełożono/ á bogáći ſiedzyeli ná dole. BielKron 81v.

»panu poddany« (1): ktorzy [Tatarzy Zawolscy] ſie zową [...] iakoby głowną á przednią y wolną hordą, tak iż oni panu czudzemu nie ſą poddani [nulli subicitur] MiechGlab 28.

»pan pogański« [szyk 1:1] (2): Byłoby to przećiw práwu wſzech národow/ gdyby Polacy áczkolwiek Pogáńſkiemu Pánu wiárę złamáć mieli StryjKron 722; WujNT 417.

»pograniczny(-i) (a. graniczni) pan(owie)« [w tym: pl (6)] = vicinus princeps Modrz [szyk 5:2] (7): ſnadźbyſmy byli w niewoli álbo v Ruſi/ [...] álbo v innych gránicżnych ponow [!] BielKron 349; LeovPrzep A3; GórnDworz Ii3v; StryjWjaz A3v; ModrzBaz 102v; SarnStat 125; VotSzl B.

»postronny(-i) pan(owie)« [w tym: pl (17)] [szyk 14:5] (19): Poſły wſzędzye rozſyłay do poſtronnych pánow. RejWiz 69v; OrzRozm C3; BielKron 418, 424v; PaprPan Cv, Ee2; ActReg 3v, 7, 22, 73, 95; SarnStat 125, 153, 420, 442, 1208; SkarKazSej 666a, 667a marg.

»za pana potwierdzony« (1): wielkim Xiędzem Zmodźkim y Litewſkim był wybrány/ y ſpolnymi oboiego poſpolſtwá głoſſy zá Páná potwierdzony. StryjKron 285.

»pan praw« (4): DiarDop 116 [2 r.], 117; MOże tedy áppelowáć [...] do Królewſkiégo Máyeſtatu/ iáko do Páná wysſzégo wſzyſtkich Praw [ad ... Iurium omnium Dominum superiorem JanStat 644] SarnStat 161.

»prawy pan« [szyk 2:1] (3): [Rzymianie] Kolátinuſá ſprawcą napirwſzym obráli/ [...] Gdzye ie rządził roſtropnie ták iáko Pan práwy PaprPan Q3, Dd2, Dd4v.

»przedniejszy pan« (3): Coniicere in provinciam omen, Wpráwić w nieſzczęście yáko gdy ſie któremu páńſtwu zlie wodźy dla przednieyſzego páná. Mącz 263b; BielSpr 57v; NiemObr 176.

»przełożony pan« [szyk 2:1] (3): OrzRozm Mv; obroćili miecż nie ná pogany/ ále ná ſwe przełożone pány BielKron 230v; WujJudConf 18.

»pan przesławny« (1): więceyby ſię wam y Pánowie przeſławni Krolowie Polſcy/ y tá Litewſka Ziemiá dufáłá SkarJedn 367.

»pan przyrodzony, powinowaty« [szyk 16:8] (23:1): BibRadz *2, *2v; iać wnet tobie chcę vſtąpić á ſłużyć iáko pánu powinowátemu. BielKron 173v, 322, 327, 346v, 361, 405, 438v; OrzQuin P2, Q4, S; Niemáła część zaćney Szláchty odſtánie od pánow ſwych przyrodzonych. LeovPrzep E2; RejAp 115v; RejZwierc 119, 182; SKoro ſię rozniosłá wieść o zábiciu Włádisłáwowym w Polſcze/ wielka żáłość y ſmutek ſercá ludzkie/ z ſmierći Páná przyrodzonego záfráſowáłá StryjKron 607; ReszPrz 74; ActReg 159; OrzJan 92; SkarKaz 487a; CiekPotr 87; SkarKazSej 677b, 693a.

»pan (jest) sprawiedliwy, w sprawiedliwości« = princeps iustus Modrz [szyk 10:2] (11:1): LibLeg 11/136v; Krolu ieſliś pan ſpráwiedliwy proſzę o ſpráwiedliwość BielKron 302, 403v; RejZwierc 45, 226; PaprPan Dd2v; ModrzBaz 101; PaprUp B, Bv [2 r.], B2, H4.

»pan swobodny, wolny« (1:1): [król do syna] Dopiro Pánem będźieſz/ mogęrzec ſwobodnym/ Y ludowi twoiemu Wodzem práwie godnym. Prot D2v; RejZwierc 194v.

»pan(owie) tego świata (a. świata tego), ziemski(-scy), na ziemi« [w tym: pl (8)] [szyk 7:3] (5:4:1): KromRozm III P; kiedy ſie Papieżowie vbogáćili/ [...] y Pány thego Swiátá ſobie zołdowáli KrowObr 235, 27, 39v; OrzRozm G4v; gdyćby kthory krol ábo iáki zyemſki pan dał iákie klenoty ábo iákie imienie RejPos 146v, 133v; RejZwierc 226; CzechEp 329; BielSen 8.

»pan świecki« [szyk 10:7] (17): KromRozm III K; RejWiz 166, 182v; BielKron 156; SkarJedn 34, 149, 170, 202, 374; gdzie zákazano áby żáden Pan świecki/ inueſtytur duchownym ſwego páńſtwá niedawał SkarŻyw 335, 46, 151, 336, 356; WujNT 171; SarnStat 44; SkarKazSej 679b.

»pan świętobliwy, święty« [szyk 2:2] (2:2): OrzQuin Cv; SkarŻyw 389; BOday ſczęśliwie tę drógę odpráwił/ [...] Pan świętobliwy: którému nie miáłá Polſká w dobroći równia/ iáko wſtáłá. KochPieś 15; SkarKazSej 687b.

»pan wielki« [szyk 14:14] (28): MetrKor 46/46v, 47v, 117v [2 r.]; BielŻyw 158; Iam yeſt Svltan Svleyman z bozey moczi pan wyelkii LibLeg 11/87, 7/40v, 67v [2 r.], 68, 8/160v, 11/54v (10); BibRadz *2; BielKron 180v, 268, 296v, 322, 410 (10); GórnDworz Iiv; ModrzBaz 129v.

»wielmożny pan« (1): ziechawſzy ſie z [...] bráćią zakonu náſzego [...] z iednéy ſtrony/ á Naiáſnieyſzym Kśiążęćiem y Wielmożnym Pánem Włádyſłáwem [Serenissimo Principe Magnificoque domino JanStat 904] Królem Polſkim [...] SarnStat 1120.

»własny, właściwy pan« = proprius rex Miech [szyk 5:4] (8:1): MiechGlab 2; KrowObr 7; StryjKron 180; NiemObr 167, 172; BielSen 17; KochWr 32; zá gránice króleſtwá náſzégo appellacię y prowokácię/ czynią/ [...] właſnégo Páná prawo [proprii Principis et Domini iure JanStat 1019] y zwierzchność opuśćiwſzy SarnStat 953; SkarKaz 487a.

»pan od wschodu do zachodu (słońca); wschodu i zachodu słońca pan« [tytuł władców pogańskich i tureckich] (3;1): [z listu Skanderbega do sułtana Machometa] co ſie mieniż być pánem od zachodu do wſchodu ná ſwiećie/ tho zſiebie śmiech cżyniż BielKron 254, 254 [2 r.], 337v.

»pan (wszy(s)tkiego) świata, wszy(s)tkiej ziemie« = dominus universae terrae Vulg, PolAnt; totius mundi dominator HistAl [szyk 9:4] (10:3): BielŻyw 102; HistAl Cv; Leop Iudith 6/4; AVguſtus Oktáwianus będąc pánem wſzythkiego świáthá/ przyſzli mu też y Węgrzy w dzierżenie. BielKron 296, 248v, 251, 337v; Mącz 260b; HistRzym 94v; BudBib Iudith 6/3; ModrzBaz 15v; SkarŻyw 20; SkarKaz 456b.

»zachodni panowie« (1): Nie ſpuſzczáiąc ſię tedy ná zachodnych Pánow obietnice [...] Przyidzie nam poiedynkiem [...] o ſobie y o oyczyznie ſwey rádzić. VotSzl B2.

»zacny pan« [szyk 3:1] (4): LeovPrzep A3; CzechEp 335; [Mistrz i jego poddani] nigdy iemu [Świdrygałowi] [...] pomocy/ rády/ przećiwko [...] zacnému Pánu [praeclarum Principem Dominum JanStat 845] Zygmuntowi Kśiążęćiu Wielkiemu Litewſkiému nie będą dodáwáć SarnStat 1069; GosłCast 14.

»znamienity pan« (1): iáko czáſu onego wielkiego złączenia Plánetów zwierſchnich/ Pan Bog práwie wzbudźił onego známienitego Páná Wielkiego Károlá Ceſárzá Krześćijáńſkiego LeovPrzep C2.

»zwi(e)r(z)chni (a. zwi(e)r(z)chny) pan« = princeps Modrz, JanStat; maximus princeps, vir princeps Modrz [szyk 64:25] (89): ComCrac 14; GliczKsiąż H2v; GroicPorz o3; OrzRozm L3v, T3v [2 r.]; BielKron 188v, 204, 205v, 207, 207v (11); Mącz 350a; OrzQuin G4v, P [2 r.], P4v, Qv, Q2, S3; GórnDworz Gg7v, Gg8v, Hhv, Hh7; BielSat G2v; Chwálebny to záprawdę ieſt obycżay/ á Pánom zwirzchnym/ nád wielkiemi Páńſtwy przełożonym/ [...] bárzo potrzebny. ModrzBaz 25v, [16]v, 17, 17v [3 r.], 18 [2 r.], 21v (38); BielSen 16; tego ná on czás żaden Tyráńſtwem nie zwał/ [...] co zwierżchni Pan czyni dla Rzeczypoſpolitey zdrowia y iey cáłośći GórnRozm M3, C2, C4v, Hv, M4v; KochProp 7; Phil O2; SarnStat 21, 252 [3 r.], 253, 594, 908 (11); PowodPr 47, 85.

Szeregi: »cesarz (a. carz), (i, albo) pan« [szyk 6:1] (7): BielSpr 47v; Bo od nich Pan Bog Ceſarzá y Páná tákiego wzbudzi/ ktory nas [...] w wiecżne poſłuſzeńſtwo Kośćiołá Bożego [...] ziednocży. SkarJedn 403; SkarŻyw 273; StryjKron 91; CzechEp 400; WujNT 417; SkarKaz 456b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»pan i dobrodziej« (3): Iż miał [Wojciech brandenburski] Krolá Polſkiego wyznáwać zá páná y dobrodzieiá ſwego BielKron 231; VotSzl C3, C4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»pan i dwor« (1): wſziſci poddani [...] gotowali ſie iako naweſele zradoſcia Pana y Dworu otzekawaiac PaprUp D.

»pan i (a) dziedzic« = dominus et haeres JanStat, JanPrzyw; princeps, haeres JanPrzyw [szyk 60:3] (63): MetrKor 34/133, 268, 287v, 288 [2 r.], 37/1 (14); LibLeg 6/114v, 158v; ComCrac 11; SeklWyzn ktv; MurzNTSekl A2; UstPraw Kv; BibRadz *2; tá[m Krol Pol]ſki [...] odſtąpił wſzytkich praw/ y niemiał ſie licżyć páne[m i dzie]dzicem Pruſkich kráin BielKron 232, 369; SarnUzn A2; GórnDworz A2; RejPos A3; StryjKron 260; SarnStat 8, 11, 218, 249, 368 (35); SkarKazSej 690a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pan i głowa« [szyk 1:1] (2): Ale około iednégo ſpólnégo Páná y iednéy główy [pro nostro capite et superiore JanStat 873]/ tedy ſie ták ſámi między ſobą námówili SarnStat 1011, 1094.

»(nie) kroi, (i, a, a(l)bo, ani, jako) pan; kroi z pany« = rex (et, ac, aut) dominus HistAl, PolAnt, Vulg, JanStat; rex (et, ac, aut) princeps Modrz, JanStat [szyk 150:48] (197;1): MetrKor 34/268, 288v, 37/1v; March1 Wiet Av; OpecŻyw [194]; KlerPow 3; BielŻyw 85; ZapWar 1535 nr 2413, 1545 nr 2646; LibLeg 11/9v, 70, 135; Nic od was nie żądamy inſzego/ tylko tho ábyſcie ſie nas bali iáko krolá y páná ſwego. HistAl D5v; KromRozm III H3; Diar 32, 33, 37, 41, 65, 84, 87; DiarDop 107, 113, 117; GliczKsiąż F2; LubPs hh5v; GroicPorz o2v; KrowObr 32, 39v, 62, 132v, 147; OrzList f3; LeszczRzecz A6; BibRadz 3.Esdr 6/21 [22]; OrzRozm A3, L4v, R4v, V3v; BielKron 56, 189, 228, 231v, 305v (10); Mącz 87a; OrzQuin Bv, B2, Cv [2 r.], D3v, Lv (9); GórnDworz Fſ8v; HistRzym 32v, 71; RejPos A3; RejZwierc 44v, 45v; WujJud 15v, 18; BudBib Iudith 6/3; BudBibKaw A3; WierKróc A2v; Tyle tedy ile z łáſki miłego Bogá moc będe/ zacność y cnoty/ Krolá Páná mego y waſzego zmárłego/ powiedáć y zálecáć będe. BiałKaz [H2], H3v, Iv, I2, I4v, Kv (14); CzechRozm 110, 252; PaprPan Ddv; ModrzBaz 21v, 24v, 25v, 74v, 93v, 106v, 107v; SkarJedn 49, 145, 204, 382; SkarŻyw 151, 356; StryjKron 762; CzechEp 33, 370; NiemObr 4, 20, 108, 151, 171; ReszPrz 74; ReszList 188; BielSjem 3; GórnRozm H2v; KmitaPsal A5; PaprUp B, D, D4, E3, K; ActReg 43, 49, 70, 106 [2 r.], 170 [2 r.]; GostGospSieb +3; GrochKal 21; OrzJan 51, 61, 62; LatHar 177; WujNT 121, 278; SarnStat *7, 8, 14, 15, 21 (25); GrabPospR K2, K2v [3 r.], Lv, L2v; PowodPr 47; Aby pány krole ſwoie ná wzor przodkow ſwoich wiernie czćili SkarKaz )(2v, )(2, 454b, 456b, 458a, 487a (9); VotSzl A2, A2v, B3, C3, C3v [2 r.], Dv; GosłCast 7; SkarKazSej 658a, 666a [4 r.], 667a [2 r.], 672b [2 r.], 678a (16). [Ponadto w połączeniach szeregowych 17 r.]

»książę (a. kniaź, a. ksiądz), (a, albo, i) pan« = princeps, (ac, et dominus JanStat, JanPrzyw; dux et (vel) dominus JanStat [szyk 59:9] (68): MetrKor 34/287v [2 r.], 288 [4 r.], 37/1 [2 r.], 1v [4 r.], 2 (17): Kxiążętom á panom ſłuſznie ieſt aby v ſiebie obmownym á pochlebczom mieſtcza niedawali. BielŻyw 97, 83; MurzNTSekl A2; BielKron 215v, 216v, 426v, 429v [2 r.], 434v [2 r.]; Mącz 322c, 349c, 453a; OrzQuin Pv, P2; GórnDworz A2; á ſkąd inąd pan álbo iákie kſiążę ma ſobie miłość ziednáć v poddánych iedno s ſpráwiedliwośći? RejZwierc 44, 45v, 47v, 50v; ReszPrz 95; SarnStat 8, 10, 35, 41, 51 (29); PowodPr 20. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.].

»pan i ojczyzna« [szyk 2:1] (3): oyczyznę y Páná zdrádźiwſzy do nieprzyiaćielá ziádą KochWr 35; GrabPospR K4v [2 r.].

»pan i patron« (1): Czo wam yego K.M. bandzye raczył laſką y myloſczyą ſzwą krolewſka oddawacz. [...] yako pan y patron myloſczywy y sprawyedlywy. MetrKor 31/621.

»pan z poddanym« [szyk 1:1] (2): iáko to wielka pomoc nieprzyiáćielowi/ kiedy ſie poddány z pánem/ pan z poddánym domá niezgadza OrzJan 29.

»pan a przełożony« (2): iż ſye tym pánow á przełożonych ſwyetſkich władza rozſſyrzáłá KromRozm III I7v, I7v.

»(i) pan i rzeczpospolita« [szyk 5:1] (6): DiarDop 110; RejZwierc [193]v; Wiele ich ieſt/ ktorzi [...] obrażáią Páná y Rzecżpoſpolitą [et principem et rem publicam] ModrzBaz 81v; KochEpit A3v; KochWr 33; PaprUp H.

»pan a (abo) sprawca« (3): ktorego [Kroka] ieſzcże zá żywotá moy miły brát ná to przeyrzał/ áby wáſzym pánem á ſprawcą dobrym był. BielKron 318, 318; ModrzBaz 49v.

Wyrażenie przyimkowe: »pod jednym [a. czyim, a. jakim, a. którym] panem« = sub principe Modrz (11): GórnDworz Gg2v, Kk5v; ModrzBaz 100; CzechEp 33; pod tym práwi Pánem zle miſzkáć/ pod ktorem nie máſz nic Wolnośći GórnRozm B3; SarnStat 118, 1001, 1021, 1119; SkarKazSej 677b, 691b.
Przen (26):

pan czego (1): PowodPr 68 cf Szereg.

W przeciwstawieniu: »pan ... niewolnik« (1): iż między Króleſtwem a Kśięſtwem/ to ieſt/ między Pánem á Niewolnikiem/ cáłéy wiáry żadną miárą być niemoże OrzQuin Qv.

Wyrażenia: »na nogach pan« = mający władzę w nogach (1): A potym przyſzedſzy [stary człowiek] ſiadſzy ſobie v chędogiego ſtoliká ſmácżnych á pomiernych potrawecżek ſie náieść/ á potym ná ſwym przyrodzonym inochodnicżku/ ktory ná nogách pan/ ná [...] łożecżku ſie przeieździć RejZwierc 164.

»wszego świata pan« (1): On zamek [Troja]/ co równi ſwéy ná świećie nie wiedźiał/ [...] Y náydowan godnym bydź wſzego świátá pánem GórnTroas 36.

»pan ziemski« = władca ziemi (1): Noe pánem zyemſkim będąc ná ten cżás/ Krolem/ Kápłanem/ y Kſiążęciem/ pocżynał goſpodárſtwo pirwſze BielKron 5v.

Szereg: »dziedzic i pan« (1): piſmo wyświadcża/ iż vbogich obrał ſobie zá dźiedźice y Pány chwały ſwoiey. PowodPr 68.
a) O królu szachowym (4): Sam ſie Krol bárzo do kątá nápiera/ Bo nań Krolowa iuż bárzo náciera. A żeby páná tym rychley pożyłá/ Rząd wſzytek pod nim Rochem záſádziłá. KochSz Cv, B, Bv.

pan czego (1): Maſz Rochu s Popem/ Krolu cżarney zbroie/ Maſz y Rycerzá/ ktemu pieſzkow dwoie. Y ty ták wiele/ białych vfow pánie KochSz B4v.

b) O diable (17): iż naród nędzny ludzki/ gdy był odpadł [...] s tey opieki tego wielmożnego á nieſkońcżonego Boſtwá/ iuż był przyſzedł w poſłuſzeńſtwo á w opeikę [!] páná inego/ á páná złego á okrutnego/ to ieſt/ cżártá ſproſnego. RejPos [344], 200.

pan czyj [w tym: pron poss (5), G sb (1)] (6): RejAp 167; GrzegŚm 55; Y ty y pan twoy Dyabeł pod nogámiśćie moimi SkarŻyw 152, 171 [2 r.], 172.

Wyrażenia: »pan ciała i krwie« (1): ktory [wąż] ieſt pan ciáłá y krwie y kſiążę te[go ſwiá]tá BielKron 2v.

»pan grzechu« (2): Vważayże też tu ſobie/ kto ieſt pánem tego grzechu RejPos 220, 220.

»możny pan« (1): zwyćięży Szátáná/ ſwiátá możnego Páná. ArtKanc L19v.

»nadolny pan« (1): iż kto opuści Páná zwirzchniego ſwego/ iſcie then nadolny Pan nie opuśći go z łáſki á z opyeki ſwoiey. RejPos 257v.

»pan narodu człowieczego« (1): zborzył tego złego okrutnego páná narodu cżłowiecżego RejPos [344]v.

»świata pan« (2): Byſmy też mogli Szátáná/ świátá kśiążę y też páná/ zwyciężyć ArtKanc M17v, L19v.

Szeregi: »pan i bog« (1): Zowie też piſmo Duchy Angioły/ y diabły/ ále [...] owy ſłużebnikámi wybránych: A ty zwodnikámi/ Pány y Bogi niewiernych. GrzegŚm 55.

»pan a (i) książę« [szyk 2:1] (3): BielKron 2v; że kto przyſtánie do niepewnego páná tego/ á do kſiążęciá ſwiátá tego/ iż bárzo krociuchna bywa tám pociecha iego RejPos 218v; ArtKanc M17v.

α. O papieżu (zwykle z wrogiej pozycji innowierców) (44):

pan czego (2): że ſię to [...] w Antychristowskiey stolice pánách y ſpráwcách pokázowáć miáło. CzechEp 411. Cf »pan wszytkiego świata«.

pan nad kim (5): á tákże y Papieſz nigdy przedtym nie był Panem nad inſzymi Biſkupy krześćijańſkimi KrowObr 30. Cf »pan nad pany«.

pan czyj [w tym: pron poss (21), G sb i pron (3)] (24): w teyże przyſiędze wyznawaćie Papieżá być pánem wáſzym KrowObr 131v, 127v [2 r.], 128 [4 r.], 128v [2 r.], 132, 159v, 206v; RejAp 138; RejPosRozpr cv; SkarŻyw 212, 520; CzechEp 344, 426; SarnStat 1086, 1097, 1104 [2 r.], 1106, 1107.

W połączeniach szeregowych (2): Papieżá Rzymſkiego [...] twierdźimy być/ [...] głową/ pánem Kśiążęćiem y Krolem wſzytkich heretyków. CzechEp 344, 353.

W przeciwstawieniu: »sługa ... pan« (1): nie iáko ſługá ſług/ ále iáko pan máiący nád inſzymi zwierzchność/ inſzym toż cżynic roſkázował CzechEp 333.

Zwroty: »za pana przyjąć« (1): Piec roſpalony ná to máiąc/ áby palił ty ktorzyby go zá Bogá ábo Páná nie przyięli CzechEp 350.

»panem się (u)czynić« [szyk zmienny] (2): Abowiem ſie ſam pánem będzie tzynił. KrowObr 51; CzechEp 370.

Wyrażenia: »pan apostolski« (2): ieśli obácżę żeby Biſkupi iácykolwiek/ nád poſtánowienie oycow świętych czynili: [...] wnetże wiernie Pánu memu Apoſtolſkiemu oznaymię. SkarŻyw 520, 212.

»pan na niebie i na ziemi i w piekle« (1): [...] vcżyniwſzy ſię ſam pánem/ y ná niebie/ y ná źiemi/ y w piekle. CzechEp 370.

»na(j)świętszy pan« = sanctissimus Dominus JanStat [szyk 3:1] (4): yſz tą wiarę trzymam ktorę trzyma naſwięſzi [!]/ Pan Paweł Papieſz trzeci SeklWyzn a4; SarnStat 1097, 1104, 1107.

»najwiętszy, nawyszszy pan« (1:1): tedybyśćie [...] mocy teſz Páná náwyſſſzego Papieżá/ [...] do mocy Boſkiey nieprzykłádáli KrowObr 159v; SarnStat 1086.

»obcy pan« (1): Od ktorego ſądu ápellácya/ iuż nie do Krolá páná właſnego [...]/ ále do obcego páná/ áż do Papieżá Rzymſkiego ſię śćiąga. NiemObr 172.

»pan nad pany, panow« [szyk 4:1] (4:1): Pan Kryſtus niechćiał być Krolem/ á Wikáryi iego/ tzyni ſię nád Krolmi Krolem/ y nád pány pánem? KrowObr 11, 6v, 26v, 33; CzechEp 335.

»pan rzymski« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 220; ktory [papież] ſam iest wedle dekretow ſwych Bogiem, y Rzymskim pánem CzechEp 421.

»pan wszytkiego świata, wszytkich« (1:1): gdy ſię ſámi hámowáć niechcą: owſzem ſię pány wſzytkich cżynią CzechEp 388; NiemObr 157.

»zwierzchny pan« (1): trzeba nąm zgody zMaximilianem wktorą wdasię pewnie Papież iako zwierzchny Pan ActReg 3v.

Szeregi: »Bog abo pan« (1): CzechEp 350 cf »za pana przyjąć«.

»głowa i pan« (1): Ktorych wſzytkich [zwodzicieli, Antychrystów itp.] głową y Pánem ieſt [...] Papież Rzymſki CzechEp 426. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pan i książę« (1): A Papieżowie Rzymſcy ná táką moc [...] zdobywali ſię/ opiſuiąc ſię być pány/ y Kśiążęty wſzytkiego świátá NiemObr 157. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ociec i pan« (1): Dźiało ſie [...] zá Biſkupſtwá Naświętſzégo w Pánu Kryſtuśie Oycá y Páná náſzégo [in Christo patris Domino et Domini nostri JanStat 887] Páwłá [...] Papieżá wtórégo SarnStat 1106.

»pan i sprawca« (1):CzechEp 417 cf pan czego.

β. Król jako zwierzchnik indywidualny (wobec sługi, posła itp.) (570): BielŻyw 64, 151; RejWiz 168v; Leop 3.Reg 18/11; RejZwierz 3v, 18; Skárbimirz Woiewodá Krákowſki Hetman krolewſki [...] ſhárdział krolowi/ ták iż chćiał więcey roſkázowoć [!] niż pan BielKron 352v, 191; OrzQuin C3; Towárzyſthwo miedzy dworzáninem/ á pánem/ zda ſie iákoby żadną miárą być nie mogło GórnDworz K5v, E2v, I4v, K4v, K5v, K6 [2 r.] (112); wrotny/ [...] wſzedſzy ná páłac ku pánu/ powiedział iemu tę rzecż. HistRzym 43, 42; RejZwierc 41v, 48v; SkarŻyw 251, 368; KochPam 83, 84: GrochKal 22.

pan czyj [w tym: pron poss (423), G pron (10)] (433): acz tego na przimierzv niemaſch opyſſano abi bily poſlowie do Moſkwi pana thwego przepuſczony LibLeg 10/64, 6/191v [2 r.], 192 [5 r.], 7/8v [3 r.], 9 [4 r.], 9v [2 r.] (134); MetrKor 38/502; BielŻyw 64, 150, 151, 157; gdy pan iego [Dawida] Saul chćiał go niewinnie o gárdło przipráwić RejPs 23v; RejJóz I8, K, K5v, L3v, L4v, Q; HistAl E5, K7; RejWiz 159; Leop Iudic 9/49, 2.Reg 12/7[8] [2 r.], 3.Reg 18/8, 10, 14, Iudith 12/12; RejZwierz 18; BibRadz 2.Reg 9/9, 10 [2 r.], 4.Reg 6/32, 10/9, I 208c marg [2 r.] (11); BielKron 67v, 109v [3 r.], 113, 157v, 179 (20); OrzQuin L; GórnDworz B7v, B8, D5, D5v, K [2 r.] (37); HistRzym 32v, 42, 46, 49 [2 r.]; RejZwierc 186v; BielSpr 38; Y rzekł podkomorzy Dánielowi/ boię ſię ia páná mego krolá BudBib Dan 1/10, 1.Reg 26/16, 2.Reg 9/9, 10 [2 r.], 10/3, 20/6 (14); HistHel B3v [2 r.]; PaprPan [Hh5]v; ModrzBaz 93v; SkarŻyw 76, 429; StryjKron 385; KochJez kt, A2, A3v, B2; NiemObr 61; KochFr 117; KochPam 80; ActReg 125, 159, 167, 168 [4 r.]; Abowiem wiodąc woynę s Pirrhuſem krolem piſał do niego liſth Lekarz Krolewſki/ obiecuiąc Páná ſwego przez trućiznę zgłádzić/ ieſiiby on był roſkazał Phil O3; KmitaSpit C4; SkarKaz )(2; KlonWor 18. Cf W połączeniu z imieniem, W nawiązaniu do: ty itp., »Jego Miłość pan moj«, »pan moj miłościwy«, »pan moj, cesarz«, »krol, pan«.

W połączeniu z imieniem [pan + imię (2), imię + pan (2); zawsze: pan swoj, moj (4): BibRadz 1.Par 12/19; dla cżego Zorobabel rádził Dáryuſowi pánu ſwemu/ áby [...] BielKron 115v, 113, 152v.

W nawiązaniu do: ty (2), my (7), wy (1), nasz (1), wasz (2) [zawsze: pan swoj, twoj, moj]: ysz wasz poſſel powiadał ze mial pyerwey do was pana swego proſto yachacz LibLeg 10/68, 11/19, 39v, 62v, 63v, 85 (11); RejJóz Q3; oſkárżył mię ſlużebniká twego v ćiebie páná mego Krolá Leop 2.Reg 19/27.

W przeciwstawieniach: »pan ... dworzanin (2), sługa« (3): Ieſli też záſię pan młodym będzie/ á dworzánin ſtárym/ trudno Dworzánin pozyſkáć ſobie łáſkę páńſką ma GórnDworz Kkv, K5v, Kk.

Zwrot: »panu służyć« [szyk zmienny] (3): LibLeg 7/33v; GórnDworz I2v; bo w kráiách poſtronnych ſtrawiwſzy Młodoſć ſwoię/ y królom pánom ſwym ſłużywſzy/ [...] KochFr 86.
Wyrażenia: »Jego Miłość pan moj (a. nasz)« [szyk 7:5] (12): Ieſzcze pan nasch yego M. dal Proſſycz v. iaſnoſczy o lyſti glyeytowe LibLeg 11/60, 7/8v, 9, 31v, 33v, 34 [2 r.] (12).

»pan moj (a. nasz) miłościwy (namiłościw(iej)szy)« [szyk 15:7] (22): Krol iego myloſcz polſky pan moy myloſczywy ieft mnye kv vaſchey k.m. poſlaczy raczil LibLeg 4/26, 4/26 [2 r.], 7/8v, 9 [2 r.], 32, 11/133 (13); MetrKor 34/288 [2 r.], 37/1v, 2, 4, 40/174, 46/65 [2 r.]; BielKron 331v.

»świecki pan« (1): O nędzny poſle [...]/ mogłbyś ſie rozmyſlić coby ſwiecki pan nád thobą vcżynił RejPos 241.

Szeregi: »pan moj (a. nasz, a. wasz, a. swoj), (a) cesarz (a. Jego Cesarska Miłość)« [szyk 13:10] (23): a tak tesz w.K.m. yeſth panv memv Cz.Tvr. dobrim przyaczielem LibLeg 10/65v, 10/65v [3 r.] 66 [2 r.], 66v [2 r.], 70v, 151v (15); LibMal 1548/144v; BielKron 331v; Odpowiedzieli pánowie: [...] wyznawamy wſzytcy ćiebie być Ceſárzem á pánem náſzym HistRzym 44v, 42v, 43, 44v, 46v; ActReg 159.

»pan i dobrodziej« (1): ten [Himbraim basza] róznéy wiáry ſkryćie od Solimaná Carzá będąc/ częſtokroć ku vpadku ze wſzytką mocą Turecką/ Páná y dobrodźieiá ſwégo przywodźił OrzQuin L.

»krol (a. Jego Królewska Miłość), (a, abo) pan« [w tym: czyj (108)] = dominus rex Vulg, PolAnt [szyk 88:21] (109): LibLeg 4/26 [3 r.], 7/8, 8v [2 r.], 9 [5 r.], 9v (80); MetrKor 34/288 [2 r.], 37/1v, 2, 38/502 [2 r.], 46/65 [2 r.]; Leop 2.Reg 4/8; threfiło ſie iż podczáſzy y piekarz Krołá Egytpſkiego [!] przewinili ſie Krolowi Egyptſkiemu pánu ſwemu. BibRadz Gen 40/1, Is 36/8; BielKron 84v, [852], 231 [3 r.], 231v [2 r.], 314 (11); iżby [dworzanin] w co namnieyſzym pocżcie ludzi/ męſtwo/ á przeważnoſć ſwą pokazał/ á ná ocżach/ co nayzacnieyſzych ludzi/ á możeli być ſámego tego krolá/ ábo páná/ ktoremu ſłużyć będzie GórnDworz I6v; HistRzym 32v; BudBib 1.Reg 26/15 [2 r.], 2.Reg 19/37; NiemObr 171; KochFr 86.

»pan a książę« (1): Dowiedziawſſy ſie też Abimelech/ że mężowie oney wieże Sychimow/ poſpołu ſie zebráli/ [...] vćiął gáłąź z drzewa [...]. Tedy wſzyſcy náporząd ná obćinawſzy gáłęźi z drew/ ſſli zá Pánem á Kxiążęćiem ſwym [sequebantur ducem]. Leop Iudic 9/49.

γ. Naród panujący [w tym: pl (18)] (22): Y wydam Egipt wrękę Pánow okrutnych Leop Is 19/4; BibRadz Is 19/4; PaprPan Gg3v; KochPs 162.

pan czego [= kraju] (2): Przetóż lud ſwóy z okrutnéy ręki wybáwił [...]. Y vczynił ie pány wielkiéy kráiny KochPs 159; OrzJan 28.

pan czyj [w tym; pron poss (2), G pron (1)] (3): by nierzekł nieprzyiaćiel moy/ żem ia zwyćieſcą y pan twoy. SeklPieś 19v; StryjKron 390; CzechEp 376.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej (1): boć [Jezus] lud zwodźi ná ſwą ſtronę/ y broni poſłuſzeńſtwá Pánom Rzymſkim. BielKron 464v.

W przeciwstawieniach: »panowie ... ołdownicy a niewolnicy, słudzy« (2): Bo iż bráli nád okrutniki ſwemi zwyćięſtwo/ ſłuſzna rzecz/ áby ie byli złupili iuż nie iáko Pány/ ále iáko ołdowniki á niewolniki ſwé. BiałKat 63v; Dawnyć to Gráecki tytuł/ pány ſię miánowáć/ A nas Barbaros ſługi. KochOdpr Cv.

Zwroty: »czynić się pany [gdzie]« (1): Wybrał ſobie [Saul] trzy tyſiące ludu/ [...] gdzie poráźił ſtraż Filiſtyńſką ná mieyſcu obronnym/ cżyniąc ſie pány w Izráelu. BielKron 64v.

»[jakie] pany (nad sobą) mieć« (2): nawet myślcie ſobie/ co zá pány nád ſobą miéć będźiemy [tj. Turków] OrzJan 18, 26.

»postawić pany (A); [kogo] postanowić pany (I)« (1;1): Tyś [...] wygnał pogány/ A onyś poſtánowił ná ich mieyſcu pány. KochPs 65, 171.

»za pany przyjąć, wyznać« (1:1): KochPs 123; iż lud radby był Gotty Aryany zá pány przyiął SkarKazSej 706b.

Wyrażenie: »pan(owie) świata (wsz(ytki)ego)« (3): gdzie Medy/ gdzie Perſe/ gdzie Grekowie/ gdzie Rzymſkie páńſtwá/ gdzie Aſſyry/ ktorzy ći wſzytcy mienili ſie być Pány wſzego ſwiáthá BielKron 254v; SkarJedn 172; WujNT 180.
Szereg: »głowa i pan« (1): Rzymu który bjł głową y pánem świátá wſzytkiego Sylweſtrowi i Papieżom [...] poſtąpił SkarJedn 172.
b. Chlebodawca, pracodawca, właściciel niewolników, ten, komu się służy; haerus Mącz, Modrz, Calep, Cn (1047): Rátay nowych fig názbierał/ A Páná imi dárował. BierEz A2, A2 [9 r.], A2v [6 r.], A3, A3v [4 r.], A4 [2 r.] (39); OpecŻyw 103; MetrKor 40/817; HistJóz A3v, Bv; FalZioł V 1v; KłosAlg D3v, Gv; LibLeg 6/115v [3 r.], 116; ComCrac 16v [2 r.]; Glyewſkiemv zyemyanynowy kthoremv ſluzil czterzy zlothe pyenyedzi vkradl, gdi pan byll pyan LibMal 1545/94v, 1544/92, 1545/102v [4 r.], 103 [6 r.], 103v [5 r.], 1547/133, 1548/145v [3 r.]; RejRozpr G3v; RejJóz A3, A4v, Cv, C2v, C4v (18); ZapWar 1548 nr 2669; RejKup e4v, e5, f8, bb7; MurzNT 88v marg, Luc 12/37; GliczKsiąż H5, I2v [2 r.], I4, M7, N4, N6v [2 r.], O5v; LubPs cc3v; Slugá theż zá Pánem świádczyć niema GroicPorz xv; KrowObr 62; RejWiz 49v, 72, 73 [2 r.]; Leop Matth 18/27, 28, 31, Luc 14/23, 19/19, 25; UstPraw C4v [8 r.], D [4 r.], Dv [2 r.]; KVchmiſtrz ſzedł páná pytáć/ co będzie wiecżerzał RejFig Bb5, Aa3, Aa8v, Bb5 [3 r.], Cc2v, Cc3v [3 r.] (19); RejZwierz 101, 118, 138; BibRadz I 12d marg, Gen 39/19, 20, 4.Reg 4/1, Tob 2/13; BielKron 16v, [852]v, 106v marg, 124v marg, 147v, 151v, 261v; Armiger, Páchołek/ álbo/ Chłopiec który drzewo zá panem nośy. Mącz 16c, 7c, 73a, 104a, 202c, 208d (17); OrzQuin S; Prot C4; RejAp 67v; Náſica przyſzedł do Enniuſá/ y záwołał v drzwi ſtoiąc/ Ieſt pan domá/ Dziewká mu powiedziáłá/ Niemáſz GórnDworz R5, B7v, E8, K7v, L3, M5v [5 r.] (33); HistRzym 42v, 52; RejPos 157, 157v, 191, 193 [2 r.], 193v (26); BielSat C4, D3v; KuczbKat 380; RejZwierc B3v [2 r.], 61 [4 r.], 63v, 76, 81v [2 r.] (26); WujJud Nn3v; WujJudConf 150v; Strum L4, Q4v, R, R2, R2v [4 r.] (17); BudNT Matth 18/27; CzechRozm 100, 197, 233v, 234 marg, **v; ModrzBaz 20, 37v [2 r.], 76, 80, 88v, 98v, 132v; SkarŻyw 26, 98 [4 r.], 151 marg, 337, 338 [3 r.]; CzechEp 208, 305; NiemObr 23, 99 [2 r.]; KochFr 26, 27, 28 [2 r.]; WerGośc 247, 251 [4 r.], 252 [2 r.], 261; ty wedla páná śiądź/ páchołku. KochPieś 23, 18 [2 r.]; PudłFr 40; BielRozm 22, 29; ActReg 173; Calep 198b, [265]b, 480a [2 r.], [768]b; Vrzędnik ktory ze złym ſumnieniem vcżyni ſobie pożytku dźieśięć złotych/ Pánu ſzkody ſto GostGosp 14, 1 [2 r.], 2 [3 r.], 4 [6 r.], 8, 10 [5 r.] (87); O wſzytkié [kobiety trojańskie]/ co tu was ieſt/ kártki wyymowano/ Iáko fortuná chćiáłá/ ták wam pány dano. GórnTroas 64, 49; KochAp 5 [3 r.]; KochFrag 41; OrzJan 44; LatHar 268; PAnowie/ co ſpráwiedliwego y ſłuſznego ieſt/ oddawayćie ſługom WujNT Col 4/1, Matth 10/25, 18/27, 25 arg, Luc 12/37, 42 (19); SarnStat 150, 157, 242, 506 [2 r.], 522 (30); GrabPospR L4v; SkarKaz 608b, 609a; CiekPotr 43, 71, 76 [2 r.], 77; Kwapię sie dla tego/ Abym to pánu odnióſł/ idę wſkok do niego. GosłCast 74, 15, 16 [2 r.], 17 [4 r.], 18 [2 r.], 28 (15); PaxLiz D, Dv; SkarKazSej 673b; KlonWor 56, 57 [3 r.], 58.

pan czyj [w tym: pron poss (275), G sb i pron (94), „własny” (1)] (370): BierEz A3v, A4, A4v, C2, D2, E2v, P4; OpecŻyw [61], 92v, 134; MetrKor 40/816, 822 [3 r.]; HistJóz A3 [3 r.], D2, D2v; FalZioł V 1v; LibLeg 6/116 [3 r.], 156 [2 r.], 7/98v, 10/67v, 91, 93, 11/184v; RejPs 191v; ComCrac 18, 19; LibMal 1545/103, 1546/110v [2 r.], 113v, 115v, 116 (15); RejJóz A3 [2 r.], C5, D8v, G2v, G5 [2 r.] (10); RejKup e2; RejKupSekl a6v; MurzNT 88v, Luc 12/36, Ioann 13/16; BielKom G5, GliczKsiąż H6, I2v, N4, O5v; GroicPorz xv; KrowObr 9, 62, 109, 126; RejWiz 73, 131v; Leop 1.Reg 25/10, 14, 30/13, 15, 2.Reg 16/3 (10); UstPraw D [4 r.], Dv, E2; przyſzedł pan onych ſłużebnikow/ y vczynił liczbę z nimi. BibRadz Matth 25/19, Gen 24/9, 10 [2 r.], 12 [2 r.], I 13a marg, Gen 24/14 (40); OrzRozm D3v; BielKron 13 [5 r.], 15, 16v, 67, 68 (26); Dico vobis nostrum illum esse haerilem filium, Ya wam powiedam że on yeſt náſzego páná ſyn. Mącz 86a, 87a, 126a, 133a, 15ld, 191 a (11); Práwem przyrodzónym niewolnik Páná ſwégo nienawidźi OrzQuin Qv, P4 [2 r.], S; Prot B3; GórnDworz Q4v, Q6, S5, S8v, Z5; HistRzym 20v, 21v [2 r.], 22, 42 [2 r.], 52 [2 r.], 88v, 123v; RejPos 60, 74v, 157, 181v [2 r.], 191 [3 r.] (23); BiałKat 158v; BielSat D3v; RejZwierc 61, 64v, 175v; BielSpr 27v; WujJudConf 150v; BudBib Gen 44/5, 8, 4.Reg 2/3, 5, 20, I 204d marg, 4.Reg 5/22; HistHel C2, C4v, D3; Strum R; BudNT Matth 18/25, 3, 32, 24/45, 46, 48, 50; CzechRozm 86, 100, 110 [2 r.], 192, 197 (13); ModrzBaz 37v; SkarŻyw 98 [2 r.], 135 [2 r.], 151 marg, 212, 390; StryjKron A6; CzechEp 22, 60, 208; KochWz 138; WerGośc 251; PudłFr 25, 40; ArtKanc Kv; Wſzyſtko [pisarz] w regeſtr nápiſze co kędy vtráći/ A Pan iego nieborák to wſzyſtko zápłáći. BielRozm 28, 29; Fugitivarius – Ten ktori zbiegi znaiduie, y do własnego pana prziwodzy. Calep 439a; GórnTroas 57, 64; KochAp 9; RybGęśli A2; WujNT przedm 37, Matth 10/24, 18/25, 31, 32 (38); SarnStat 17, 506, 507, 509, 522 (35); GrabPospR L3v, L4v; SkarKaz 159a; Iam Skárbek Pan twoy. CiekPotr 80, 41 [2 r.], 42, 43, 45, 76, 83; GosłCast 15 [2 r.], 17, 18 [2 r.], 20, 59 (10); KlonWor 17; SzarzRyt B2v.

W połączeniach szeregowych (4): Tak tez o inych przelozonich mamy rozumieć vczicielach/ goſpodarzach/ paniech/ y ynych SeklKat H2; RejAp 115v; GostGosp 6, 18.

W przeciwstawieniach: »pan ... sługa (8), włodarz (2), pachołek« (10): ComCrac 16v; A czoż ſię pachołku ſtanie Gdy by tak było o panie RejKup P; KrowObr 29v; Co to ieſth Pan á co włodarz. RejPos 191v marg; RejZwierc 97; CzechRozm 197; CzechEp 316 [2 r.]; bo tám Pánu bywa więtſzy rozchod/ á ſługom niedoſtátek GostGosp 24; SarnStat 652.

W porównaniach (5): RejPs 191v; Ale przez iego [Boga] woley nie mogą nic wſzyſcy/ Iáko ini bez páná ſwieczcy niewolnicy. RejWiz 114v; á wy bądźcie ocżekawáiący/ iáko ſłudzy ocżekawáią páná ſwoiego/ gdy ſie wroći z god RejPos 343v, 350v; áby [...] iáko owce pod Páſterzem/ á ſłudzy pod Pánem beſpiecżnie żyli. CzechRozm 259v.

Przysłowia: OpecŻyw 92v; Nie ieſtći ſługa więtſzy niſz pán iego MurzNT Ioann 13/16; Niema być ſlugá mędrſzy/ á niſſli pan iego. KrowObr 109, 9; Leop Ioann 13/16; Nie ieſtći vcżeń nad miſtrzá/ áni ſługá nád Páná ſwego. BibRadz Matth 10/24, Ioann 13/16; RejPos 333, 334v; KuczbKat 435; CzechRozm 229; co Zbáwićiel moy powiedźiał/ iż ſłudzy nád Páná/ vcżniowie nád náucżyćielá/ domownicy nád goſpodarzá nie mieli być ſzcżęśliwſzy. CzechEp 72, 22, 264, 407; NiemObr 3; ArtKanc Kv; WujNT Matth 10/24, Ioann 13/16, 15/20, Bbbbbb4v. [Ogółem 21 r.]

Według páná tedy ſámego ſługá ma ſie okázáć GliczKsiąż E7v; Iáki pan táki ſługá. LubPs X2v.

Zwroty: »pana (nad sobą) mie(wa)ć« [szyk zmienny] (5): bo kto cżyim ſługą ieſt/ ten Páná nád ſobą mieć/ y wyznáwáć muśi. NiemObr 126; Co cżęſte Pány miewa/ by nagodnieyſzym/ gárdźić ma káżdy mądry Pan. GostGosp 1; GórnTroas 65 [2 r.]; PaxLiz E4.

»służyć, służący panu; służyć, służący, służba u pana; służebnik pana« [szyk zmienny] (15:2;1:1:1;1): Cięſzkać niewola kożdemu/ Służyć pánu niewdzięcżnemu. BierEz N2; LibMal 1543/74, 1545/103v; ConPiotr 32v; GliczKsiąż H5v, H6, N4; KrowObr 62; RejPos [219], 246v, [249] [2 r.]; RejZwierc 65; CzechRozm 192; SkarŻyw 98; Perenniservus – Sługa vſtawnie viednego pana słuząci. Calep 778b; WujNT Bbbbbb4v [3 r.]; SarnStat 667; GosłCast 17.

Wyrażenia: »Ich Miłość panowie« (1): A ktoby ſie z tákowych nieſpokoynie záchował/ [...] gdy mu ſie laſką ábo biczem doſtánie/ áby to Ich M. Pánow nieobrażáło/ bo káżdy ſłuſznie domá náuczyć ma ſługę ſwégo/ iáko ſie między ludźmi záchowáć ma. SarnStat 16.

»pan łaskawy« (3): RejWiz 73; tedy mu [słudze] dzbanem gwałtem będzie lał w gárdło/ ſpełniſz mi bo to zá zdrowie twego páná łáſkáwego RejZwierc 61; Mam ná śię Páná łáſkáwégo/ nágradza mi pracą moię ták iáko ná mię należy. Strum R.

»pan przyrodzony« (1): Iáko Ceſarz álbo pan káżdy potrzebuie oſobnego ſługi przyrodzonego [...]/ ták też ſługá oſobnego páná przyrodzonego ku ſwey myſli potrzebuie BielSpr 47v.

Szeregi: »pan a dobrodziej« (1): Záłoſnać ieſt rrzecż [!] gdy [...] małżonek zeydzie opuſzcżoney w śiroctwie małżonce ſwoiey/ [...] ábo tákież iáki wdzięcżny Pan á dobrodziey opuſzcżonym ſługom RejPos Ooo2.

»gospodarz i pan« (1): Iſch suknya Zielyona lyunſka v Schimuna ſchaczieczia goſpodarza y pana ſwego vkradla LibMal 1550/153v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pan ani niewolnik« (1): ktorziby [sędziowie] [...] ná Páná áni ná niewolniká/ żadnego względu niemieli [domini et servi discrimen esset nullum] ModrzBaz 91.

»pachołek, (a) pan; pachołek z panem« [szyk 2:1] (2;1): Bo gdzye pan gdzye páchołek nie záwżdy tám znáią RejWiz 15v; RejZwierc B3v, 234v. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»pan i pani« (2): LibMal 1546/114; Támże cżeladź domowa [...] Przed pánem y przed pánią tę rzecż powiedzieli. HistLan C2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(tak (też), i) pan, (i, jako (i), a(l)bo, a, czyli) sługa (a. służebnik); sługa z panem; pan z sługą« = servus cum domino Vulg, PolAnt; dominus, servus Modrz [szyk 17:11] (21;5;2): RejKup y4, bb7; Leop Sap 18/11; Gdy Pan álbo ſłużebnik iedzye po rzece z żytem/ á przyſięże iż ieſt żyto nieprzekupne/ tedy táki wolen od cłá. UstPraw E2v; RejZwierz 137v; OrzRozm D3v; GórnDworz L5v; RejPos 300; KuczbKat 195; BielSpr 47 marg; BudBib Iudith 9/10 [2 r.], Sap 18/11; CzechRozm 212v; PaprPan B3v; ModrzBaz 11; Trzéźwi ſłudzy z trzéźwiémi pány pomárli. KochFr 19; KochPieś 17; GostGosp 14, 158; GórnTroas 31, 42; WujNT Col 3 arg, s. 719; WysKaz 45; CiekPotr 35; GosłCast 17; KlonFlis Cv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r., w przeciwstawieniach 8 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »pod pany« (1): w niewoli wiecżney pod Pány ſrogiemi/ Opłákuie nieſzcżęśćie łzámi gorącemi. KmitaSpit A3.
Przen (21): iż gniew ieſt w nas [...] iáko ſługá y niewolnik v rozumu [...]. Pożyteczny ieſt y potrzebny gdy nie rządźi pánem/ to ieſt rozumem SkarKaz 313b.
Zwrot: »wsadzić pana na pachołka« = pić gorszy trunek przed lepszym (1): Przeto lepiey ieſt ieden trunek albo dwa pirwey piwa wypić potim winem przyłożyć, á wſadzić pana na pachołka. GlabGad K7.
a) Bóg, Chrystus wobec człowieka (często w nawiązaniu do różnych przypowieści ewangelicznych) (11): KromRozm III C8v; záſtąpił pan ſługę ſwoiego ná śmierć idącego BielKron 155v; RejPos 345 [2 r.]; na żniwo posłáni gdy żąć nieumiemy/ miáſto roboty ſzkodę Pánu w drogim ziárnie iego cżyniem. SkarŻyw 312, 93, 312; przedſię iednák ſtárałem ſię o to/ iákoby tá moiá praca nie byłá dáremna/ áni z oną grzywną/ od Páná zwierzoną/ byłá zákopána. WerKaz 267.

pan czyj [zawsze: pron poss] (3): RejPos 192, 345; [Chrystus] v Lukaſzá S. w podobieńſtwie mowi. gdy ná weſele odiáchał/ iednemu [tj. św. Piotrowi] porucżył cżeladkę ſwoię/ áby im vdawał obroku/ á wiernym był y pilnym ná przyśćie ſię Páná ſwego oglądáiąc SkarJedn 57.

b) Bóg Ojciec wobec Chrystusa w interpretacji przypisywanej katolikom (1): iednego powodem y princypałem/ iáko páná/ á drugiego nacżyniem/ ábo ſługą któryby to roſkazánie drugiego wykonywał/ wyznáć będźie muśiał. CzechEp 277.
c) Świat wobec człowieka (2): O Słudzy páná głupiégo/ Tego świátá ſzalonégo: [...] Ten pan was nie vbogaći KochMRot B2.
d) Kapłan i papież wobec wiernych (3): tedy iednák dobry znák maćie/ ktorego páná ſludzy ieſteśćie/ gdy pánu Papieżowi/ być wiernymi/ poddánymi y poſluſznymi przyſięgaćie. KrowObr 131, 130; iż was [kapłanów] ták ma rozumieć cżłowiek káżdy/ iáko ſługi. Toć tu iuż nie iáko pány/ áby ſámi przez ſię iáką moc mieć mieli RejPos 235.
e) Chłop wobec żołnierza (ponieważ płaci podatki z których utrzymuje się wojsko) (2):

pan czyj (1): On żołnierz nász ſługá głupi Alić ſwego pána łupi RejRozpr Ev.

Szereg: »pan i sługa« (1): Iużechmy ſpłáćili długi Mámy tám páná y ſługi RejRozpr Ev.
c. Właściciel ziemski w stosunku do poddanych feudalnych, też innych ludzi warstw niższych (głównie chłopów pańszczyźnianych, niekiedy mieszczan mieszkających w mieście należącym do pana feudalnego) (547): ZapWar 1513 nr 2136, 1518 nr 2205, 1553 nr 2685; MetrKor 34/134v [5 r.], 135, 40/817, 821; KłosAlg G2; LibLeg 6/116 [2 r.]; Item zeſnal iſch ſcholtiſſza iednego ktori nioſl czinſz panu [...] ſlupil LibMal 1543/69v, 1543/72 [4 r.], 72v, 1544/79v [3 r.], 1545/98, 1548/146; Rozmawia tu z ſobą troiáki ſtan Pan/ woyt proſty/ trzeći z nim Pleban. RejRozpr Av, A2v, A3, A4, B2v, B3v (33); ConPiotr 32v; KrowObr 62, 62v; Bo kiedy pan woiuie/ iuż day chłopie kury RejWiz 172v, 131v, 172v; UstPraw D3v [4 r.], Fv [7 r.], F2 [5 r.], G, H3, I3v, K2v; RejFig Eev [3 r.]; RejZwierz 137, 138 [2 r.]; Wikleff [...] błędliwą wiárę rozſiewał/ gdzie wiele chłopſtwá ná pány podburzył BielKron 326v, 201v, 202, 327; KochSat A4v; LeovPrzep E2; RejPos 316; BielSat D4v [4 r.]; RejZwierc B3v [6 r.], 65 [2 r.], 66v, 72v [2 r.], 109v (20); WujJud 21v, 134; Strum K4v, L4, L4v, M [2 r.], P3v (9); A ſą niektorzi Pánowie ták okrutni/ że nieinácżey vżywáią kmieći ſwych/ iedno iáko bydłá. ModrzBaz 46v, 21v, 46v [2 r.], 47v [2 r.], 48v [2 r.], 76v (20); ZapKościer 1580/10v [2 r.], 11 [3 r.], 16v, 1582/29, 40v, 1586/69v, 1588/77v [2 r.]; BielRozm 5, 31 [4 r.]; GórnRozm 12; ActReg 18; ktore [kmiotowy] też ſobie máią prząść połowicę roku/ á połowicę Pánu GostGosp 76, 4, 10, 14 [2 r.], 22, 24 (91); GostGospSieb +3v; KochPij C4, C4v; A gdyby pan ſpráwiedliwośćią wlókł [= zwlekał]/ zkądby mieſczánin miał przyczynę vſkárżáć ſie ná páná/ tedy mieſczánin będźie powinien z tym pánem práwem tym czynić/ do którégo pan względem onégo dźiedźictwá przynależy SarnStat 665, 112, 150, 184 [2 r.], 185, 211 (59); GrabPospR M3, M3v [3 r.], M4; Klątwy ná poddáne o dzieśięćinę ktorą Pan pobrał. SkarKaz 422a marg, 39b, 351b [2 r.], 422a [3 r.], b; KlonFlis C4 [4 r.]; KlonWor 15, 49, 77 [2 r.]; RybWit kt, B3v, Cv.

pan czego (10): ForCnR A2; LibLeg 6/117, 157; kiedy pan wśi ná którymkolwiek mieyſcu wśi poddáną ſwą gwałtownie zgwałći [...]/ nietylko rodźice zgwałconéy/ ále téż y wſzyſcy Kmiećie/ [...] wolność máią odéydź SarnStat 657, 657, 919, 927 [3 r.], 929.

pan czyj [w tym: pron poss (84), G sb i pron (40)] (124): ZapWar 1518 nr 2205, 1524 nr 2163; MetrKor 40/824, 61/35; LibLeg 6/116, 156; RejRozpr E3; ConPiotr 32v; KromRozm I D; Dior 79; BielKom D2v; GroicPorz f4v, dd4v; UstPraw A2v, Fv, F2 [3 r.], F2v, F4; BielKron 200, 201v, 211v, 284, 376; LeovPrzep A3v; Po tych wſzyſtkich walkách wnętrznych [...] ieſzcże gorſze nádeſzły w Niemcech: chłopow s pány ſwemi. BielSpr 57v, 48; WujJud 89v; ModrzBaz 34v, 46v, 122v [2 r.], 124 [2 r.]; przy ktory takze sprawie bel Sliachetny Dauid Tesmer Pąn tegoż wyzei napisanego. ZapKościer 1580/10, 1580/10v [4 r.], 11 [5 r.], 1582/40v, 1588/77 [4 r.], 77v [3 r.]; ReszPrz 73; GórnRozm D4v, I; Calep 327a; GostGosp 46 [2 r.]; tedy zá głowę zábitą potomkom zábitégo/ y pánu iego winę ſowitą płáćić ma bydź powinien. SarnStat 1171, 235, 236, 271, 279, 288 (60); GrabPospR M3 [2 r.] M4; VotSzl E2v; SkarKazSej 704b.

W połączeniach szeregowych (7): Day pánu cżyńſz/ pániey Gęś/ ſtároſcie ná piwo. RejZwierz 129v; BielKron 202; GostGosp 8, 38, 120. Cf Tytuł.

W przeciwstawieniach: »pan ... kmieć (a. kmiotek) (3), chłop (2), poddany« (6): O wyſtępek páńſki kmiotek nie ma być ćiążan/ ále pan ma być przyćiśnion. UstPraw G; że naydzieſz cżáſem doſthátecżnieyſzego chłopá we wśi niż ſámego páná. RejZwierc 111v, 72v; ModrzBaz 143; SarnStat 474, 677.

W porównaniu (1): Iáko źiárná pod młyńſkim kámieniem/ ták ći kmiotkowie pod pány ſwemi. SkarKazSej 704b.

Tytuł (2): RejRozpr A; Piſał też [Rej] záſię dla kmiotkow/ Woytá s Pánem á s Plebanem RejZwierc [275]v.

Zwrot: »panu (od)robić« [szyk zmienny] (4): tyle dni pánu onego wypráwionego odrobi/ ileby wypráwiony pánu robić był powinien GrabPospR M4, M3v, M4.
Wyrażenia: »panowie (tak) duchowni (jako) i (albo) świeccy« (5): Szołtyśi Pánow duchownych y świeckich winni woyną ſłużyć UstPraw D2, A2v [2 r.], F2; SarnStat 271.

»pan dziedziczny, dziedzinny« (9:2): LudWieś A2; Szołtyſtwá nikt kupić niemoże bez dozwolenia Páná Dzyedzicznego. UstPraw Fv, F2, F2v [4 r.], Gv, I4 [2 r.]; PowodPr 68.

»pan dziesięcinny« (1): bo gdy tego nie vczyni/ tedy Pan Dźieśięćinny [dominus decimae JanStat 227] Dźieśięćinę przeda wolnie SarnStat 185.

»zwierzchni pan« (1): Wyymuiąc ty Cechy s tego porządku/ ktorzy oſobliwą prerogátywą [...] od kthorego Zwierzchniego Páná ſwego ſą nádárzeni GroicPorz f4v.

Szeregi: »pan albo (i) dziedzic« = dominus et haeres JanStat (3): Ieſliby Pánow álbo dzyedzicow było kilká pozwánych o gránice [...] UstPraw 1v; SarnStat 661, 669.

»pan albo dzierżawca« (2): żeby kmiećie [...] do Páná álbo Dźierżawce wśi [ad dominum vel ad possessorem villae JanStat 369]/ w któréy mieſzkáią/ [...] byli powinni Pobory znieść SarnStat 343, 343.

»(i, tak) pan i (jako) kmieć (a. kmiotek)« [szyk 5:1] (6): RejRozpr G; iż z káżdjm ochotną y ludzką twarzą rozmawiał/ ták z pánem/ iáko z kmiećiem. SkarŻyw 31; GostGosp 34, 42; SarnStat 1270; KlonFlis C4. [Ponadto w przeciwstawieniu 3 r.]

»pan i (albo) pani« (8): ZapWar 1558 nr 2686 [6 r.]; bo y w żacnych [!] domiech Pan y Páni nie od wſzyſtkiego klucże od śiebie dáie. GostGosp 54, 114. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»i pan i pleban« = dominus et presbyter Modrz (2): ázaż niedoſyć ná nie/ że vſtáwicżnie robią/ ná káżdy rok y Pánom cżyńſze y Plebanom dźieśięćiny dawáią? ModrzBaz 124, 124.

»(i) pan, (i, a) poddany« = dominus (et) subditus Modrz, JanStat [szyk 3:1] (4): Spráwiedliwſzyby to był poſtępek ſądu/ kiedyby y pánu poddánego/ y poddánemu Páná/ do ſędźiego pozwáć ſię godźiło. ModrzBaz 89, 142v; SarnStat 929. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»pan a przełożony« (2): Nye byłoć tám miłoſći áni pokoyu/ [...] gdźye nádęćye á pychá/ [...] burzenya poſpolſtwá przećiw pánom á przełożonym KromRozm I B4, D.

»pan albo ziemianin« (2): który Pan álbo Ziemiánin nie ma po temu czáſu doźrzéć Strum Q4; GostGosp 112. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: [»na pan« = dla pana jako świadczenie pańszczyźniane: tedy łąki te, które siekali przed tym w Ołoboku na pan, tedy je też mają społecznie siec InwSzlachKal 1573 nr 30, 1592 nr 55.]

»pod panem (pany)« (7): LibLeg 6/118; UstPraw F2 [2 r.]; SarnStat 244, 683; SkarKazSej 704b; Iáko Oycu y mátce imię y przezwiſko? Gdźie/ á pod ktorym Pánem máią ſwe śiedliſko? KlonWor 38.

d. Dowódca; dux Mącz, Modrz (30): BYl w Kafarnaum Centurio/ to ieſt ſetnik/ albo pán który miál pod ſobą ſto rycérzow. OpecŻyw 42v; LubPs S6; RejZwierz 21v, 37, 42; BielKron 248v; RejPos A4; ModrzBaz 115v; SkarKaz 120b; Acż ſię też tám [w bitwie] Polacy mężnie pokazáli/ Ktorzy wſzyſcy y z Pánem weſpoł gárdłá dáli. CzahTr G2, C3.

pan czego (6): Navarchus, Pan łodźy/ Vulgo Pátron. Mącz 242b; CzahTr H3. Cf Wyrażenie.

pan czyj [w tym: pron poss (5), G pron (2)] (7): lud Iſráelſki y Iudſki mieſſkáią theraz pod namioty/ á Pan moy Ioáb/ tudzieſz ſludzy Páná moiego ná źiemi leżą Leop 2.Reg 11/11, 2.Reg 11/9, 13; HistRzym 22v; BielSpr 45v; PaprPan Kv.

W połączeniu szeregowym (1): On [Leander] był y łodźią/ onże y towárem/ On ſam był Szyprem/ y Pánem y poſłem/ Fliſem y wioſłem. KlonFlis C3.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej (1): Wiele też Pánow Ebreyſkich [Hebraeorum duces]/ wiedli wiele woien dla wolnośći. ModrzBaz 104v.

Wyrażenie: »pan okrętu« (4): A vyźrzawſzy pan onego okrętu żonę Euſtáchiuſzowę bárzo piękną/ y pożądał iey. HistRzym 128v, 128v, 129v; SkarŻyw 134.
Szeregi: »pan i hetman« (1): Lecż mamy pogotowiu przykłády/ wiele Pánow y Hetmánow zacnych y świętych/ ktorzi dla ſpráwiedliwych y potrzebnych przycżyn/ wiele woien wiedli. ModrzBaz 108.

»starszy i pan« (1): Leć TRANSYLVAN iákom tu máło ſłyſzał o tym/ Ze chcąc áby nie śćiągał z polá dármo potym. Gwałtem to miał wyćiſnąć Máximilianá/ Przywiodſzy iáko woyſká ſtárſzego y Páná. CzahTr H3.

»(i) pan i wojsko« (2): Imminebat in occasionem opprimendi Ducis exercitusque, Czuhał á godził náto yákoby mógł zniſzczić y páná y woysko s nim weſpołek. Mącz 207c; CzahTr Gv.

Przen: Hetman w szachach [czego] (1): Bo przećiw niemu/ pan woyſká cżarnego/ Wypráwił tákież dworzániná ſwego. KochSz A4.
e. Mocodawca (31): GliczKsiąż N4; gdy Pan ná ſłowá ſwego Rzeczniká nieprzyzwala/ może ie odmienić GroicPorz e2v, aa; iż tám bywa poſpolićie Namieſthnik/ kędy ſam Pan obetzny być niemoże. KrowObr 10, 10 [2 r.]; UstPraw E2; RejZwierz 102; RejPos 317v; SarnStat 404, 646, 1287; SkarKaz 610a.

pan czyj [w tym: pron poss (10), G pron (3)] (13): ComCrac 13v; áby [poseł od pozwanego] przyſyągł iáko iego Pan ták bárzo chor ieſt/ iż do Sądu przydź niemoże. GroicPorz q3v, e3, tv, v, aa; UstPraw E2; GórnRozm F2v [2 r.], G2v [3 r.]; SarnStat 1160.

Zwrot: »panu służyć« (1): chocziaby panu ſluzel y iego rzecz spravoval, a poſpoliczie procuracią czynil w szadziech będzie vinien przedſię tę prziiſięge vczynicz ComCrac 19.
Szereg: »pan i (albo) pryncypał« (2): PRokurator/ ieſth Perſoná ktora cudze ſpráwy s poruczenia Páná/ álbo/ iáko mowią/ Princypałá ſwego/ ſpráwuie. GroicPorz e2; WujJudConf 124v.
Przen (2):
Szeregi: »namiestnik i pan« (1): Ale iáko ſam v Lukaſzá S. w podobieńſtwie mowi. gdy ná weſele odiáchał/ iednemu porucżył cżeladkę ſwoię [...]. Ten namieſtnik/ y Pan ſam/ nie cżynią dwu głow/ áni dwu krolow SkarJedn 57.

»tak pan jako i poseł« (1): A co cżynią ſprawce á inſtrurnentá iego [czarta]/ tho nie inácżey iákoby ſam cżynić miał. [...] Pátrzay iáko ći nieſláchetni omylácże/ ták pánowie iáko y poſłowie/ vcżynili ſie Anyoły ſwiátłośći RejPos 251.

f. Zarządca, rozkazodawca (7): Gdy Iozeph ſyn Iákobow w Egipćie pánem zoſtał/ mowił do bráćiey ſwoiey: Bog mię tu dla was przeſłał SkarKaz 245a.
Wyrażenia: »pan domu [= dworu krolewskiego]« (1): poſłał Krol y z więźienia go [Józefa] wyiął/ y poſtánowił go pánem domu ſwego SkarKazSej 660a.

»wszytkiego pan« (1): iż powſczięgliwość ieſt thák proſto/ iáko Hetman ktory bitwę ſtáwi/ [...] choć gwałthowne ná ſię będźie miał nieprzyiacioły/ iednák ie zwycięży [...]. Ale mierność [...] tháka ieſt/ iáko ten drugi Hetman/ ktory bez rozlania krwie wygrawa/ y zoſtáie wſzytkiego pánem. GórnDworz Ff6v.

»pan wszytkiej ziemie« (2): bog vtzinił mię pánem wſſytkieý zyemie Eipſkyeý HistJóz D4v, D4v.

W przen (1):
Wyrażenie: »pan domu [= Kościoła]« (1): ktorego [Piotra] Pan poſtánowił Pánem domu ſwego WujNT 390.
Przen [czego] (1): á broná Pan roley/ bo ná bronie wſzyſtko należy/ ktorey trzebá tákiego cżáſu pátrzyć iáko náśiano. GostGosp 160.
g. Głowa domu, gospodarz (10): Mącz [18]a, 94a; Kto chce rząd widzieć, Páná doma trzebá. KlonKr E2v; SkarKazSej 671b, 690a.
Wyrażenie: »pan domu« = dominus domus Vulg (5): przyſtąpiwſzy słudzy goſpodarſci (marg) pana domu (–) rzeklimu MurzNT Matth 13/27, k. 193v marg; GostGospSieb +3v; LatHar 705; WujNT Mar 13/35.
h. Mąż wobec żony (i raz odwrotnie, hipotetycznie) (12): Bo iednák czymkolwiek [pani] płáći Drugą połowicę tráći A gdy ſie domek wyniſſczy Tedy ty pánie w garſć piſczy RejRozpr H4; SeklKat H2v; KrowObr 62; KarnNap F4; czegóż [Orszulka] niezáżyłá? Ze ſobie ſwym poſágiem Páná nie kupiłá KochTr 22; WerKaz 289 [2 r.]; WujNT 1.Petr 3/6.

pan komu (2): Pod mocą mężá będźieſz/ á on będźie tobie pánem. WerKaz 288; ZbylPrzyg A3v.

pan nad kim (1): Iáko y Apoſtoł Páweł ś. o tym nápiſał: Náucżác niewieśćie nie dopuſzcżam/ áni żeby miáłá pánem być nád mężem. WerKaz 287.

pan czyj (1): Iáko Sará Abráhámowi poſłuſzna byłá/ zowąc go Pánem ſwoim. KuczbKat 260.

Szereg: »pan i głowa« (1): Pánem y głową tobie małżonek ślubiony ZbylPrzyg A3v.
i. Gospodarz wobec gościa (5): A ieſli ſie do domu przytráfi kto s ſtrony [...]. Toć [...] cżáſem odieżdzáiąc y pánu náłáie. RejWiz 73; RejFig Aa7v; RejZwierz 134v.
Przen (2):

pan czyj (1): Siedźim v iednego ſtołu/ vżywáiąc z iednych mis/ y iednych drogich potraw páná ſwego/ to ieſt/ iedney niebieſkiey náuki SkarKazSej 671b.

W przeciwstawieniu: »pan ... gość« (1): Do Włoch/ á nie do Troiey puſzcżaſz ſie ták ſmiele/ [...] vżywieſz tám chwile. [!] Kłopothu y fráſunku/ bo záraz nie pánem/ Ale goſciem przyiedzieſz bárzo zmordowánem. PudłDydo B4.

j. Człowiek jako pan natury (23): A iſz dla ludzi ſtworzył bydło y zwierzętá: ſkarawſzy Páná [potopem]/ znim ſkarał cżeladz y niewolniki iego SkarŻyw 270, 259; SkarKaz 5a.

pan czego (1): A co głupſzego być może/ iáko to áby nie rozumnemu ſtworzeniu cżłowiek/ ktory Panem ieſt tego wſzytkiego/ kłániáć ſię [...] miał? SkarŻyw 76. Cf Wyrażenia.

pan czemu (3): Człowiek rzeczam w náturze po Bodze pánem. Oczko [41]v, 3v. Cf »pan światu«.

pan nad czym (5): BibRadz 4.Esdr 6/54; BudBib 4.Esdr 6/54; CzechRozm 124; Poſtáwiłeś go pánem nád zacnymi Czyny ſwoimi. KochPs 11. Cf »pan nad wszytkim stworzeniem«.

Zwroty: »posta(no)wić (a. ustawić), uczynić panem« = constituere ducem PolAnt [szyk zmienny] (5:4): Leop Gen 1 arg; BibRadz *6v, 4.Esdr 6/54; A tego vbogiego [człowieka] Bog podniosł/ gdyż go vcżynił pánem w ráiu/ iáko o tym powiáda Dawid Wſzytkoś poddał pod nogi iego. HistRzym 69, 75v, 87, [89]v; BudBib 4.Esdr 6/54; KochPs 11.

»panem przełożyć« (1): iż Bog iáko źiemię ták y niebá nie ſam dla ſiebie vcżynił: [...] ále dla ludzi/ ktorych pierwey Pány ná źiemi nád rzecżámi ſtworzonemi przełożył. CzechRozm 124.

Wyrażenia: »pan wszytkich rzeczy (stworzonych), wszytkiego stworzenia, nad wszytkim stworzeniem« (2:1:1): Leop Gen 1 arg; ſtworzył theż Adámá [...] y poſtánowił go panem wſzythkich rzecży ſtworzonych ná źiemi. BibRadz *6v, II 135d marg; HistRzym [89]v.

»pan tego (a. wszystkiego) świata, światu, ziemski« [szyk 3:2] (3:1:1): A s tey on [człowiek] oſiádłośći zoſtał zyemſkim pánem. RejWiz 119v; HistRzym 75v, 87; StryjKron 6; SkarKaz 5a.

Szeregi: »pan a dziedzic« (1): ábyś [...] opánował iáko práwy pan á dzyedzic to wfzytko/ co ia iuż dawam od tego cżáſu w poſłuſzeńſtwo twoie RejPos 337v.

»pan i głowa« [szyk 1:1] (2): Nagotowawſzy [Bóg] wſzytko [...] dopiero temu wſzytkiemu o głowie rádził/ mowiąc: dobre to wſzytko y bárzo dobre: ále głowy y Páná niemáſz. SkarŻyw 259, 259.

»pan i gospodarz« (1): iż człowiek świátu temu vidomemu ieſt pánem y goſpodarzem SkarKaz 5a.

k. Bóg jako zwierzchnik indywidualny [zawsze: czyj; w tym: pron poss (8), G pron (1)] (9): [Poseł od Boga mówi:] Owo mas reieſtr ſpyſany Mnie od mego pana dany. RejKup e7v, d3v, k7 [2 r.], y8v, Aav, ee2; [Papież mówi:] nam percute Paſtorem, et diſpergentur oues gregis. O mnieć to/ po Pánie moim piſano ieſt piérwſzym [tj. o mnie pierwszym po Panu] OrzQuin K3.
Szereg: »pan i głowa« (1): iákoż ſie Swięći przycżyniáć niemáią/ ktorzy [...] z Pánem y z głową ſwoią ſie we wſzyſtkim zgadzáią? WujJud 58.
l. W innych określonych zależnościach, np. mistrz cechu, wyższy duchowny nad niższym, wyższy urzędnik nad niższym, naczelnik rodu, głowa rodziny, zwierzchnik indywidualny w określonym stosunku hierarchii (82): aſz [czeladnik] liſt ſwego poczcżiwego zachowania w Cechu Starſſich Miſtrzow okaże, iako od pana pirwſſego [= poprzedniego] odestał ListRzeź w. 26; ForCnR A3v, A4v [2 r.], B, B2v, B3 (15); BierRozm 26; áby ſobie Plebeuſowie wybieráli wolno Pátrony s Pátricyow/ ktory ſie ktoremu podoba pod ich obronę w poſłuſzeńſtwo/ áby go Pátronat bronił/ miłował/ iáko ociec ſyná/ á Plebeuſz áby go ſłuchał iáko páná BielKron 99; OrzQuin M2; Y dał go [ojciec – Mikołaja Reja] potym [...] do páná Andrzeiá Tęcżyńſkiego [...]. Tám pothym będąc pocżął go pan w liſty polſkie wpráwowáć RejZwierc 274v; KołakCath B2; SarnStat 490; CzahTr I2.

pan czego (1): A to on [Zygmunt August] przedśię odwieść śię nigdy niedał/ wkośćiele/ nie Pánem kośćiołá śiebie być záwzdy rozumieiąc. BiałKaz I3v.

pan komu (1): [Izaak do Jakuba] Bądź pánem brátom twym BielKron 14v.

pan nad kim, nad czym (3): RejKup b7; páśćie tę [...] trzodę Bożą [...] [nie] ták iákobyſćie byli pány nád kxiężą/ ále ábyśćie byli przykładem owcam z chući. Leop 1.Petr 5/3; BibRadz Gen 27/37.

pan czyj [w tym: pron poss (26), G pron (2)] (28): ListRzeź w. 9, 12, 36; MetrKor 34/134v; ForCnR B3, B3v, C3v; HistJóz D3; BielŻyw 112; BierRozm 26; Napierwey był przywitan od Ludwigá krolewicá thymi ſłowy: Miłośćiwy Ceſárzu/ ia pozdrawiam máieſtath wáſz Ceſárſki iáko oycá y páná ſwego BielKron 414, 109v; który Tytuł Arcybiſkupowi Król dáie/ Pan náſz/ do niego Liſty piſząc. OrzQuin S2, K4, V2v; Prot Dv; SarnUzn D6; RejPos 284v; SkarŻyw 429, 436; ZapKościer 1580/8, 9; NiemObr 61; ReszList 174, 187; SarnStat 271; Iáko kiedy [Erato] [...] Z innymi przed ſwym Pánem [tj. Apollinem] piękny taniec cżyni WitosłLut A2; CzahTr I2.

W przeciwstawieniu: »sługa ... pan« (1): Gdy ty ſlowa [Janie, oto matka twoja] matuchna vſlyſſala/ rzewno barzo plakala mowiątz. O boze oytcże niebieſki/ iako ſie to nierowná przemiana ſtala/ ſlugę mi dáno za paua [!]/ za Iezuſa Iána OpecŻyw 148.

Przysłowie: Nie będzie zwolennik więtſzy nád Páná KrowObr 238.
Zwrot: »postanowić panem« (1): Odpowiedźiał Izáák themi ſłowy Ezau/ Iaćiem go [Jakuba] nád thobą poſtánowił pánem [Ecce dominum posui eum tibi] BibRadz Gen 27/37.
Wyrażenia: »pierwszy pan« (1): kazał Mojżeſz z káżdego pokolenia pierwſzemv Pánu láſkę ſuchą z napiſem imienia ſwego do przybytku ofiárować SkarŻyw 493.

»przełożony pan« (1): Też mi gdzie Byſkupa znaydzyeſz. Ktori nad duchownim ſtanem Tam był przélozonim panem. RejKup b7.

[Zestawienie: »hutny pan« = zarządca kopalni:
~ Szereg: »hutny pan albo gwarek« [szyk zmienny]: Aby gwarek albo hutny pan, jeden drugiemu robotników nie odłudzał OrdunekGórn 33, 40. ~]
Szereg: »pan a krol« (1): iż Król vczeſtnikiem ieſt Kápláńſtwá: to ieſt zámyka ſye wſzyſtek w Kápłanie/ iáko w Pánie á w Królu ſwym. OrzQuin V2v.
Wyrażenie przyimkowe: »pod pany« (1): iáki nocleg mieli Pigmeowie/ Mieli/ gdy ſię poználi że byli więźniowie. Więźniowie nieſzcżęśliwi pod Pány ſrogimi KmitaSpit B2v.
Przen (22):

pan czyj [w tym: pron poss (3), G pron (1)] (4): HistAl F8; RejPos 74v; GórnRozm B3; im więcéy chowamy Sług/ tym więcéy niewdźięcznych ſwoich pánów mamy. GosłCast 66.

W przeciwstawieniu: »sługa ... pan« (1): Niektorzy s kſiążąt Dariuſowych [...] ſprziſięgli ſie weſpołek áby Dariuſa zábili [...] Kthore widząc Darius rzekł/ O namileyſzy moi ktorem was miał zá ſlugi ſwoie/ ále theraz mienię być pány memi HistAl F8.

Zwrot: »pany mieć nad sobą« (1): Zonę ſobie z rownego ſtanu poymoy. bo ieſthli z wyſſzego poymieſz, pany będzieſz mieć nad ſobą miaſto przyiacioł. BielŻyw 18.
Wyrażenia: »pan ręki mej dany« (1): Zem nie miał w tobie [ziemio węgierska] Páná ręki mey dánego. CzahTr Iv.

»pan [czyjej] śmierci i żywota« [szyk 1:1] (2): w ktorey [Rzeczypospolitej] tenże ieſt żywotá twego y śmierći twey Pan [ille est dominus vitae et mortis tuae] ModrzBaz 71; Przed tym po źiemi ſłáć ſie nie ſromotá/ Co pánem ieſt twéy śmierći y żywotá. GórnTroas 49.

»pan żniwa« [o Bogu] (2): Zniwoć w prawdźie wielkie/ ále robotnikow máło. Prośćieſz tedy páná żniwá [Dominum messis]/ áby wyſłał robotniki ná żniwo ſwoie. WujNT Matth 9/38, s. 39.

a) Ten, kto umie panować nad emocjami (5): Abowiem to práwy pan kto ſie ſam zwycięży á nie da ſobie roſkázowáć żadnym áffektum álbo poſthronnym ſmyſłom ciáłá ſwego RejZwierc 81.

pan czemu (2): SkarŻyw 440; Nie nieſie to bowiem ſławy żadnemu przełożonemu/ ktory gniewowi ſwemu pomſtę wyciągáiącemu pánem nie ieſt. Phil R3.

pan nad kim, nad czym (3): o to do Páná Bogá wzdychał/ áby [...] pánem ſwey woli nád ćiáłem ſwym zoſtáć mogł. SkarŻyw 440. Cf Zwrot.

Zwrot: »panem być sam nad sobą« [szyk zmienny] (2): możeſz ſię mu [grzechowi] odiąć/ á pánem ſam być nád ſobą/ y nád tą złą wolą twoią. SkarŻyw 263, 29.
b) To, czemu człowiek podporządkowuje swoje postępowanie (7): A ktorzi ſą ſrożſzy Pánowie/ nád popędliwośći ſerdecżne? ModrzBaz 71v; GrabowSet N3.

pan czego (1): iáko vmyſł cżłowiecży dáleko zacnieyſzy ieſt/ niż ciáło/ ábo fortuná/ thák też dobrá fortuny/ y ciáłá/ dla tego máią być pożądáne/ żeby vmyſł iáko pan wſzytkiego/ mogł roſpoſtrzeć ſwe proporce. GórnDworz Ii.

W przeciwstawieniu: »niewolnik ... pan« (1): Coż to tedy zá rozum/ chłopá y owſzem niewolniká [tj. nieprzystojność] wſadzáć ná Páná [tj. cnotę]/ PowodPr 61.

Zwrot: »mieć [co] za pana« (2): GrabowSet I3v; Cżłowiek rozumny/ honeſtum ábo cnotę/ má zá Páná PowodPr 61.
Wyrażenie: »panom podany« (1): bo práwá tylko ná ciáłá ludzkié moc máią/ któré z przyrodzenia inſzym pánóm/ to ieſt/ vmydóm ſą podáné. KochWr 25.
Szereg: »wodz i pan« (1): znáżony/ Leżałem: máiąc zá wodze/ y pány/ Sproſną chęć/ Zwycżay zły/ głupią nádźieię. GrabowSet I3v.
3. Członek wyższej warstwy społecznej; magnat; bogacz; princeps HistAl, PolAnt, Modrz, JanStat, Vulg; magnas PolAnt, Mącz, Modrz, Calep; optimas Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; procer Mącz, Modrz, JanStat, Cn; dominus JanStat, JanPrzyw, Cn; megistanes (pl), potens, primores (pl), summus vir Cn (1941): BierEz N4, P, R3; ForCnR A2v; HistJóz A3; Domicellus, dominellus, mlody pan, dicuntur pulchri iuvenes magnatum BartBydg 44b; FalZioł IV 38a, V 52v [2 r.]; GlabGad A3v; MiechGlab ktv; BierRozm 6, 9, 14, 16; LibLeg 6/79, 118v, 190, 190v, 10/68v (12); WróbŻołtGlab A5; Lecz wy dziś mili kápłani Buyni iáko hardzi páni RejRozpr B4, C3; SeklWyzn e4; RejJóz L6; RejRozm 391, 393, 396; RejKup v4 [2 r.], v6v, v7; DiarDop 106; Yáko źle cżynyą rodzicy gdy [...] onego [syna] ſlużyć do dworu/ álbo yákyemu pánu zá chłopcá przykázuyą. GliczKsiąż H5, G7, H3, I2 [2 r.], I3, M5 (11); ZapWar 1558 nr 2686; RejWiz 6, 13v, 23, 33, 64 (10); OrzList d2, h4v; UstPraw H4 [2 r.]; RejFig Ee3v; Więc Dulſcy/ Boiánowſcy/ oni Duninowie/ Zeliſławſcy/ y drudzy/ á wſzyſtko pánowie. RejZwierz 109, 8, 17v [2 r.], 24v, 30v, 35 (11); BibRadz Eccli 32/11; OrzRozm K4v, P; BielKron 86v, 116v, 242, 272v, 279v marg (27); KochZg A2; Mącz 217a, 232b; OrzQuin Kv; Prot C2v, D2v; ProtStoj Ev; tácy łákomi [...] cięſzkie niemocy mieć muſzą. Iáko widźiemy poſpolićie w Pánoch. SienLek 13; naydzie drugiego/ ták mądrego/ czo ſie nie będzie chciał z nikim wdáwáć/ iedno wſzytko s pány GórnDworz L5v, E6v, L5v, S7v, Aa, Dd8 (12); HistRzym 9, 58v, 59 [2 r.]; RejPos 264; BielSat H, 14; GrzegŚm 8; Bo Koleryk wnet z myſlą ſwą wzgorę wyleći/ [...] á choć nic nie máſz przedſię ſie ſobie pánem zda. RejZwierc 3v, 31, 66, 81v [3 r.], 89v, 92v (18); BielSpr 51; WujJud 157 [2 r.]; BudBib Eccle 7/19; áno to widźimy/ że Pánoẃie Krolowi ſie rownáli/ Pánom záſię Rycerſtwo MycPrz II A2v, I Bv, B3v, B4, II A2v, A3 (13); WierKróc A4, A4v; BudNT przedm a4v; PaprPan A2v, B, C2, C2v, C3 (28); ModrzBaz 21, 115v, 130, 143v; SkarJedn A5v; KochPs 166; Smiele ná kazániu Pány karał/ á ich ſię pogrozek nie bał. SkarŻyw 462 marg, 165, 336 [2 r.], 493, 509, 517; MWilkHist E4; StryjKron 462, 567 [2 r.]; CzechEp 406; KochFr 31, 93; KochSz B2 [2 r.]; KlonŻal B2; ReszHoz 126, 133; WisznTr 2; BielSen 12; PudłFr 25; BielRozm 6, 24; GórnRozm A, I2 [2 r.]; ActReg 127; GrochKal 17; Phil P4 [3 r.]; KochAp 11; WyprPl C2; LatHar 255; RybGęśli A3, C4; WysKaz 41 [2 r.]; JanNKar G2v; SarnStat 372 [3 r.], 378; WitosłLut A2v [2 r.]; KlonKr D2, D4v; PowodPr 7; SkarKaz )(3, 84a, 352a, 515b marg, 610a; CzahTr G2v; Lecz ći ſie tá zła napaść v pánów poczęłá/ Potym miedzy poſpólſtwem/ krzewić ſie téż ięłá. Co v pánów pobaczy/ ten lud ſczebietliwy/ Wnet ſie onégóż chwići GosłCast 32, 54 [2 r.]; SkarKazSej 693b, 694a; KlonWor 55 [2 r.]; Nie dał ſzárpáć Kmiotkow ni Mieſzcżánow/ Nie wiele iuſz tákich w Polſzcże Pánow. RybWit C2, C2.

pan czego [= skąd] (55): gdziem doſchedl snowv oyczisni swey a panowie wſitczi zyemie moldawſkyey kv mnye ſye ſą sklonyly LibLeg 10/62, 6/191v, 10/114, 11/88, 88v, 89; BielKron 191v, 369, 423v; HistRzym 31v, 75, 93v; PaprPan kt, C, G2, H4, K4 (10); ModrzBaz [16]; SkarŻyw 164, 312; StryjKron 300, 542; GDy były ruſzoné nienawiśći wielkié y róznośći między Duchownémi y Swietckiémi oſobámi/ Pány Dioeceſiiéy Krákowſkiéy SarnStat 112, 157, 173, 185, 211, 258 (28).

pan z czego [= skąd] (1): Potym niedługo dla iego ſpráwiedliwośći/ ſtáło ſie ieſt że pánowie z iego páńſtwá zezwolili ſie zábić iego HistRzym 58.

panowie czyi [= z naszego kraju; w tym: naszy (5), własni (1)] (6): BierRozm 24; RejWiz 161; by dziś do kthorego z náſzych pánow przyſzedł s pochmurną poſtáwą Philozoph [...] GórnDworz Ee6v; RejZwierc 115; ModrzBazBud π6v; KochProp 10.

pan czyj [= komu podległy; w tym: pron poss (8), G sb i pron (5)] (13): LibLeg 10/93, 11/76, 107; BibRadz 4.Reg 10/11; BielKron 178v; HistRzym 30v; Auguſtus Ceſarz wielki Rzymſki gdy był proſzon od iednego páná ſwego áby też v niego w domu był RejZwierc 81v; SkarJedn 218; StryjKron 617; SarnStat 406, 887, 889; SkarKazSej 660a.

W połączeniu z nazwą posiadłości pełniącą funkcję nazwiska lub części nazwiska [w tym: z czego (13), na czym (5), w czym (3); pan + nazwa (19), nazwa + pan (2)] (21): Diar 39, 58; Vrodzonemu Pánu M. Stadnickiemu ze Zmigrodá/ w Dubiecku Pánu OrzList g3v; Vćiekli byli niektorzy do dworu pánow s Tęcżyná BielKron 394, 326v, 419; KwiatOpis C3; Iáſnie Wielmożnemu Pánu Olbrychtowi z Laſká/ Pánu na Kicżmárku RejZwierc [283], Av, 119, 182, 210v; Strum H2; StryjWjaz B3v; StryjKron 320, 667, 772; ActReg 154; KołakSzczęśl A2; RybWit [A]v, [A2]v.

W połączeniu z nazwą kraju lub z przymiotnikiem od nazwy kraju lub narodowości [w tym: ai (113), z + G sb (12), w + L sb (3); pan + nazwa a. przymiotnik (88), nazwa a. przymiotnik + pan (40)] (128): BielŻyw 25, 55, 154; W tenże też czas poſłowie Tatarſcży do Ruſkich panow przijechali MiechGlab 3, **6, 6, 31, 72, 73; LibLeg 10/145v, 154; LibMal 1548/145; RejZwierz aa2, aa4v [2 r.], bbv, bb2, 2 (11); Tego cżáſu vrodził ſie Krolowi Fráncuſkiemu ſyn/ dano mu imię Károlus/ ktorego panowie s Sżwáncárſkiey źiemi przez poſły krzćili. BielKron 197v, 112v, 126v, 166, 169, 248v (45); Mącz 298b; RejZwierc 153v; KochMon 26; MycPrz II Dv; StryjWjaz C2; mądry pan z Hytaki/ Ni w męſtwie y w rozumie nie był nigdy táki. PaprPan L; cżym Dentatus ſłynie/ [...] on zacny pan w Rzymie PaprPan N2, A2, D, E4v, H, Ov (22); ModrzBaz 40 marg; ModrzBaz Bud π6v; SkarJedn 374; SkarŻyw 317; Pánow też Polſkich y Litewſkich bárdzo wiele do Kołomiey przyciągnęli StryjKron 662, 170, 210, 305, 309, 315 (27); Indigenatus Pánów Wołoſkich. SarnStat 75, 992. Cf też pan czego.

W połączeniach szeregowych (103): gdy by pan kthory albo szyemyanyn ylye vrządnyk albo wathamen rzekl yze thego zlodzyeya nyemaſch vnvego Thedy [...] MetrKor 34/134v, 34/134v; ForCnR E3v; FalZioł V 49v; LibLeg 6/191v, 10/59; SeklWyzn Gv [2 r.]; Diar 29; DiarDop 99; GliczKsiąż F3v [2 r.], G7, K7; LubPs A2; GroicPorz fv; KrowObr 3, 8v [2 r.], 25v, 27v, 33v (10); RejWiz 127v; OrzList e3; BielKron 115v, 213, 375v, 391, 397v, 417v [2 r.], 424; Mącz 348d; OrzQuin D; SienLek 3v; HistRzym 3v, 30v; RejPos 256v, [290]v; BiałKat 339; RejZwierc 36v; BudNT Mar 6/22[21]; StryjWjaz C2; ModrzBaz [38]v; SkarŻyw 309, 310; MWilkHist E; StryjKron A, 155, 385, 542, 611, 772; Kárdynałowie/ Kſiążętá/ Gráffowie/ Pánowie/ Sláchtá/ Kupcy/ Rzemieſlnicy/ roboćiąże/ y gmin choć napodleyſzy: máią ſwe kośćioły/ [...] dni y godźiny do chwały Bożey/ [...] náznácżone. ReszHoz 118; ReszList 159 [2 r.], 167; WerGośc 213; BielRozm 3; GostGosp 20, 148; LatHar 100; SarnStat 53, 64 [2 r.], 135, 136, 373 (37).

W przeciwstawieniach: »pan(owie) ... chudy (pachołek) (a. chudzik, a. chudzina) (11), ubogi (a. ubóstwo) (12), nędznik (a. nędza) (4), kmieć (a. kmiotek) (2), łotr (2), ludzie stanu niskiego, podlejszy stan, pospolity lud, sługa, stanowie rycerscy, zagrodnik, żebrak« (38): ony daią wſziſtkym niekrew/ ale vbogym wodę/ a panom wino SeklKat Y3v; Tu Ledwe panie [lege: pany] puſczaia Czo tu Lotrzy cziniċ maia. RejKup c4v, g7, v6v; GliczKsiąż H7; RejWiz 128; RejZwierz 24 [2 r.], 117v; iż nie żywieſz iáko práwy pan iedno iáko żebrak. BielKron 324v, 99 [2 r.], 108; Prot Av, D3v; GórnDworz K7v; BielSat C; HistLan E3v; iż poſpolicie pan ná gorze á podleyſzy ſtan nádole pozoſtáwáć muśi RejZwierc 3, 245; MycPrz II A2v, A3v; PaprPan Gg [2 r.]; Niektore práwá ſą ták poſtánowione/ iż pożytkom wielkich Pánow służą/ á chudźinę niewolſtwem trapią ModrzBaz 72v; KochPs 14; KochMRot B3v; ReszPrz 28; BielSjem 14; PudłFr 74; BielRozm 16; PaprUp L3v; KochFrag 30; KlonKr B3; GosłCast 25; SkarKazSej 664b; A też to nędzá nie Pan/ co w ſuknie y w liśie Sługi nośi KlonWor 56, 41.

W porównaniach (13): RejKup t6v; GliczKsiąż F2v; Vźrzyſz owdzye drugiego co mu ſie kłániáią/ Iáko inemu pánu ktorzy go nie znáią. RejWiz 68v, 15v, 56v; RejFig Dd2; Mącz 132a; Tám ſtárzec miedzy nimi mogę rzec iáko Pan/ Bárzo z wielkim doſtátkiem ták był náwſzem chowan HistLan D3v; RejZwierc 222v. Cf »jako pan używać«.

Przysłowia: Bo Pana znać podoſtadku. RejKup v7.

Nie káżdi pan/ co w błáwacie. GórnDworz L8.

Pánom ſie zmele vbogim ſie skrupi MycPrz II A3v.

Frazy: »pan [z kogo]« = ktoś został panem (1): z iey [Junony] łáſki pan z niego prędzyuchno PaprPan M4v.

»pana znać« (2): Więc wam w cżerni napiękniey/ á práwie páná znáć RejWiz 40v, 51.

iron. »znaj pana« (1): Bolesław Kiiow złupił/ y zamek ſam oſádził. Znay Páná. StryjKron 170 marg.

Zwroty: »by(wa)ć panem; (być) pan« [szyk zmienny] (7;4): RejRozpr D4; RejPos 72v; RejZwierc 82v; MycPrz II A2v; PaprPan Gg3; KochOdpr Cv; WerGośc 223 [2 r.]; KochFrag 30; Ieſteś PAN choć w kmiecey ſzáćie. RybGęśli C3; KlonFlis C2v.

»z panow iść« (1): iáko ſie ná tę ſubtylność drudzy wydáią/ áby ſie pokazáli/ iż s pánow idą GórnDworz E.

»stawić się panem« = udawać pana (1): Ieſliś chudy páchołek/ nie ſtawże ſię Pánem KlonWor 41.

»uczynić (a. sczynić) pany; stworzyć panem« (2; 1): GórnDworz K6v; MycPrz I B4; Nie ztworzą ćię Pánem ſkárby RybGęśli C3.

»jako pan uży(wa)ć« (4): RejKup e4; RejWiz 13v; HistLan C; Hoyny do cżáſu iáko pan vżywa RejZwierc 217.

»zostać panem« [szyk zmienny] (4): Prot Bv, Dv; PaprPan A4; Trudniéy záwſze cnoty doſtáć/ Niżli wielkim Pánem zoſtáć. KochMRot A2.

»[z kogo] panem zostać, uczynić pana; [z kogo] pan jest, stał się; stać się [kim], czynić [kogo] z pana« = radykalnie zmienić pozycję społeczną (1:1;2:1;1:1): On [język] cżyni z Páná nędzniká. BierEz D2; BielŻyw 100; W Afryce tez tego cżáſu/ krolik Zeryw/ z łotrá pan bywſzy/ wygnał drugiego krolá z ſąſiectwa Ekſáná BielKron 233v; CzechRozm 56; SkarŻyw 88; CzechEp 335; PudłFr 22.

»panem zwać« (1): Ieſzcże to nie zyſk kogo pánem zową RejZwierc 229.

Wyrażenia: »pan bogaty« [szyk 6:2] (8): OpecŻyw 13; FalZioł V 49v; gdyſz pánow Bogathſzych náſwiećie niemáſz/ kthorzyby nic nierobiąc thák wiele Bogaſtw mieli/ iáko wy maćie KrowObr 139v; BielKron [852], 294; PaprPan T; KochPieś 6; PudłFr 22.

»czelniejszy panowie« = principes, proceres, viri principes Modrz (7): BielKron 330; LeovPrzep E; iż wielkie á ćięſzkie nędze y vpadki ták ná Rzecżpoſpolitą iáko też y ná domowe káżdego obeśćie/ dla waśni á rozruchow cżelnieyſzych Pánow/ przychodźiły ModrzBaz 27, 17, 27, 29, 95.

»czysty [= prawdziwy] pan« (1): kiedy kogo wedle ſwiátá chwalą iż cżyſty pan RejZwierc 115.

»pan docześny; ziemscy panowie« (1;1): PatKaz II 66v; Abowiem przypátrz ſie tu cżłowiekowi iákiemu potrzebnemu wedle ſwiátá tego/ gdy upádnie w iáką niełáſkę Páná iákiego tu tego docżeśnego á omylnego od ktorego ſie tu wżdy iákiego/ ácż niepewnego/ dobrodzyeyſtwá nádzyewał RejPos 335.

»pan(owie) duchowny(-i)« = dominus spiritualis JanStat [w tym: i świeccy (5)] [szyk 4:2] (6): BielKron 183; ieſli [Mistrz i Zakon] [...] z którym Pánem duchownym y świetckim względem dóbr [...] Królowi Polſkiému [...] woynę zruſzał: tedy [...] SarnStat 1079, 235, 614, 617, 655.

»panowie krześcijańscy« (4): Szkoły nye dla cżego inſſego pobudowano v ludzi á panow krzesćiyáńſkich/ yedno dla dziatek młodych GliczKsiąż K7v; BielKron 179v; SkarJedn A6v; SkarŻyw 31.

»m(ił)ościwy pan« (3): Naydzieſz też drugi kray ták zápyśniáły/ że w nim wſzytko miłośćiwi pánowie/ by iedno kęs bobru da [!] zawoyku prziſzył RejZwierc 17, 66v; PaxLiz B3.

»pan mocny« [szyk 1:1] (2): Leop 2.Mach 4/50; Thá źiemiá [...] ma Arcibiſkupá Vſpaleńſkiego páná wielkiego/ bogátego/ y mocnego w kroleſtwie Szweckim. BielKron 294.

»pan możny (a. przemożny)« [szyk 3:2] (5): iż ten obycżay ieſt miedzi vcżonymi, gdy iakie kxięgi napiſzą, zwykli ie nie ktoremu panu przemożnemu przipiſować GlabGad A3v; WierKróc B2; PaprPan G2v; SkarŻyw 353; Calep [345]b.

»pan, pani z panow« [szyk 6:1] (6:1): (nagł) Mikołay Herbort z Dzyedziłowá. (–) [...] Práwie to ieſt pan s pánow á mąż z zacnych mężów PaprPan Xv; w Krakowie na Zamku pod ramieniem Krolowey Paniey ſpanow vtzzenia godney/ Burgrabie okrutnie y niemileoſiernie zbiel PaprUp G4, C, C3v, C4v, F3v; KlonWor 55.

»panowie pograniczni (a. ugraniczni), ukrainni« [szyk 4:1] (4:1): myenvye ſzye bicz Hoſpodarſkyem ſinem. Zebrawſchi ſzye y ſlvzebnyky [lege: z służebniki] ſzvgranycznich panow y ſpoſpolythemy lyvdzmy LibLeg 11/164v, 10/93, 93v, 11/107, 165.

»prawy [= prawdziwy] pan« [szyk 3:2] (5): Owa był práwym pánem/ nie ſtąd/ iż miał wiele/ ále przeto/ że ſobie mogł y vmiał roſkázowáć. GórnDworz B7v, P, Ee6v; PaprPan C2v; KochJez B4.

»przedni(ejszy) (naprzedniejszy) pan(owie)« [w tym: pl (23)] = proceres Mącz, Modrz; magnates Mącz; optimates, principes Modrz [szyk 16:9] (25): RejZwierz 120; iż iey dwu ſynu przedniemi pány w Węgrzech vdziáłał/ ieſzcże z tego domu y dziś ſą Pekiloiſzowie. BielKron 303v, 57v, 82v, 126v, 179v, 183, 412; Mącz 204c; zábił páná czo naprzednieyſzego co podle krolá ſiedział RejZwierc 86v; BielSpr 14, 53v; PaprPan C; ModrzBaz 55v, 81v, 94; SkarJedn 381; SkarŻyw 317, 492; StryjKron 170, 572, 592, 617, 662; WerGośc 213.

»rycerski pan« [szyk 4:3] (7): BielKron 330; Ieſliż tedy było ſłuſzno/ náukę Rzemieſlniczą Rycérſkiemu Pánu przypiſáć: czemu by ſye niemiáło godźić/ wáſzéy Páńſkiéy Miłośći/ choć téż Pánu Rycérſkiemu przypiſáć/ częśći náuk wyzwolónych SienLekAndr a2v, a2, a2v; LeovPrzep E; RejZwierc 94v.

»starożytnego domu pan« (1): á cnotliwego/ y mądrego tego ia chcę rozumieć/ ktory by godzien był/ być Krolem: to ieſt ſtárożytnego domu páná/ ſkłonnego ku cnocie s przyrodzenia/ y ze ſławney pámięći/ przodkow ſwoich GórnDworz Gg4.

»pan(owie) świecki(-ccy)« [w tym: pl (22)] = princeps profanus Modrz; saecularis dominus JanStat [szyk 21:8] (29): FalZioł V 52v; ConPiotr 30v; SeklWyzn e4, e4v; GliczKsiąż B5; ALexánder [...] koronowan w Krákowie [...]: przy cżym też było wiele Pánow świeckich BielKron 400v, 283, 305v, 378, 386; LeovPrzep E; RejPos 15v, 252; RejZwierc B3v, 196v, 233v; ModrzBaz 121v; SkarJedn 203, 374, 381; SkarŻyw 301, 353, 574; SarnStat 235, 614, 617, 655, 1079; SkarKazSej 687b.

»panowie tego świata« (3): otym vſtáwitznie [papież] myſlił/ iákoby też ſwoie ſlugi vbogaćił/ podwyſſſzył/ Kxiążety y Pány thego Swiátá vtzynił KrowObr 34v, 33v, 35.

»panowie urodzeni i szlachetni« (2): ále tylko mieli bydź prziymowáni [do przedniejszych kościołów] Pánowie Vrodzeni y ſzláchetni [barones, generosi et nobiles JanStat 194] SarnStat 178 [idem] 922.

»wielki (wielcy) (na(j)więtszy), wielkich stanow pan(owie)« [w tym: pl (57)] = magnus dominus JanStat [szyk 83:27] (109:1): FalZioł IV 37c, V 52v; BielŻyw 19; WróbŻołtGlab A3, A5; RejRozpr I; SeklWyzn Gv; LibLeg 11/139v; RejKup b7, t2; iż do wielkich panow z gołemi rękami przychodzić ſye niegodzi HistAlHUng A2; BielKom A4; LubPs A2; KrowObr C2v, 140; RejWiz 24, 69 marg, 118, Cc6; RejZwierz 20, 39, 60v; Goski A3, *3; OrzRozm B3v, N3v; BielKron 128, 264v, 294, 296v, 313v, 326, 462; KwiatKsiąż Iv; Mącz 453d; Prot B2v, D3v; iáko dwor żaden/ choć naywięthſzego páná/ nie może być práwym dworem/ [...] gdzie białychgłow niemáſz GórnDworz V6v, D2v, D4v, E6v, G6v, O6v (17); HistRzym 43, 51; RejZwierc 153v; iż oni/ ktorzy iakie [...] kśięgi [...] piſzą/ [...] zwykli ie wielkich ſtanow Pánom wprzod offiárowáć BudBibKaw A2; BudNT przedm c5; ModrzBaz 12 [2 r.], 12v [2 r.], 14 [2 r.], 14v, 15 [2 r.] (19); ModrzBazBud π6v; SkarJedn 240; SkarŻyw 334, 574 [2 r.], 599; StryjKron 309; CzechEp 335; KochFr 31, 104; KochMRot A2, Bv; PudłFr 22, 25; GórnRozm A, D4v, K, L; Calep 629a; Pan wielki/ mądry á bácżny/ niema bydź ſkąpy GostGosp 2, 1, 2 [3 r.], 4, 132; GostGospGroch kt; KochAp 8; SarnStat 372, 431; SkarKaz 638a; CiekPotr 37.

»pan wielmożny« [szyk 1:1] (2): Odiął Pan wſſyſtkie wielmożne Páni [magnificos] moie ze śrzodku mego Leop Thren 1/15; KochFr 33.

»wysocy, wysokich stanow panowie« (3:1): FalZioł V 52v; BudNT przedm a2; SkarŻyw 595; Gdźież tu zoſtánie pychá y hárdość owych wyſokich pánow y ſtanow/ ktorzy nigdy tákiey pokory nie czynią SkarKaz 515b.

»zacny(-i) (a. cny), poczciwy, zacnie zawołani pan(owie)« [w tym: pl (20)] [szyk 42:11] (50:2:1): GliczKsiąż H7; RejWiz 74, 126, 140, 146v; Ale ten pocżćiwy pan [Mikołaj Radziwił, wojewoda trocki]/ ſłowy y bułáwą/ Godzyen ſwoiey oycżyznie/ ſnadź y káżdą ſpráwą. RejZwierz 91, 50v, 69; OrzRozm S; BielKron 399; LeovPrzep E2; RejPos 256v; RejZwierc 222v; Strum A2v; BiałKaz L2v; PaprPan A2, A2v, Cv, C3, C3v (20); ModrzBaz 14, 130v; ModrzBaz Bud π6v; SkarŻyw 391; StryjKron 210, 467, 672; NiemObr 165; KlonŻal Cv; ReszHoz 120; ReszList 169; PudłFr 78; w cżym wiele Pánow zacnych poginąwſzy/ poſpolſtwo Rzecżpoſpolitą oſięgnęło. Phil Q4; WysKaz 40, 46; WitosłLut A2; KlonKr Dv; SapEpit B3v.

»znamienity(-ci), znakomici pan(owie)« [w tym: pl (7)] [szyk 8:3] (10:1): FalZioł V 74v, 90v; MiechGlab ktv; kthoregoſczye czaſzv do naſſ posla poſlaly ſzwego slvgą vyernego y pana znamyenythego pana Opalenyſkyego LibLeg 7/41; BielKron 432v; Mącz 199c, 348d, 430c; LeovPrzep A2v; Calag 269a; MWilkHist E.

Szeregi: »biskupi, (i) panowie; biskupi z pany« [szyk 3:1] (3;1): BielKron 182, 358v; RejPos 243; Papieſz Bonifacyuſz ćiáło iego z wielką cżćią do kośćiołá/ [...] Biſkupom y pánom prowádzić y pogrześć roſkazał. SkarŻyw 473. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»panowie i bojarowie« = tyranni et principes Miech; proceres et boiari JanStat (6): MiechGlab 6; ćiáłá inſzych Xiążát Litewſkich/ tákże Pánow y Boiar zacnieyſzych palono StryjKron 345, 170, 345, 360; SarnStat 991. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»panowie i cesarz« [szyk 1:1] (2): KrowObr 35; drudzy imieniem tylko Kátholickim ſię pokrywáli/ [...] pochlebuiąc Pánom y Ceſarzowi. SkarŻyw 392. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»pan albo (czyli) chłop« [szyk 1:1] (2): RejKup Xv; ále na to [lekarz] bacżenia niema/ ieſliże Pan/ cżyli chłop [interea dominus sit, an servus]: ieſli śláchćić/ cżyli nieśláchćic ieſt ten ktory lecżenia potrzebuie. ModrzBaz 71. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(i, tak) pan, (i jako) chudy; z panem chudy« [szyk 4:3] (5;2): PaprPan T2, Bb3v; KochPs 104; GostGosp 70; GórnTroas 73; poki chybia ſzyie Oná/ co iedną koſą/ chude z pány bije. GrabowSet B4v; KochFrag 14. [Ponadto w przeciwstawieniach 4 r.]

»duchowni a panowie« (1): Wy Duchowni á pánowie [...] Strzeżćie zamkow á koſćiołow RejRozpr F3v.

»pan a dziedzic« (2): Wielmożnemu Pánu Iego Mośći Pánu Andrzeiowi Krotoſkiemu Woiewodźicowi Inowłocłáwſkiemu/ Pánu á dźiedźicowi w Łobzenicy RybWit [A]v, [A2]v.

»kardynałowie i panowie« (1): Kárdynał też niektory w ſákku tákże twarz zákrywſzy do drugich Kárdynałow y Pánow po iáłmużnę chodźił ReszList 170. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»(tak) krol(owie), ((jako) i, (a)ni) panowie; panowie z krolem; krol z pany; tak krolewski jako panow« = reges et principes Modrz [szyk 22:6] (24;1;2; 1): BierRozm 8; MurzNT 28v; KrowObr 3, 140, 197; Tákżeć ſie też to dzyało zá wieku moiego/ Ze y krol był y páni przyrodzenia złego. RejWiz 181v; RejZwierz 17v, 59; Goski A3; BielKron 257, 325, 391v, 405v; RejAp 149v; ModrzBaz [16], 32; ták też nie poſtánowił w Ewánieliey y w kośćiele ſwoim żadnych krolow áni pánow świeckich zá vrzędniki SkarJedn 203, 304; SkarŻyw 31, 241, 284, 560, 599 [2 r.]; ActReg 68; SkarKaz 84a, 515b, 638a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 37 r.]

»książę (a. jego książęca miłość) i (a) pan« [o jednej osobie] [szyk 3:1] (4): Oświeconemu Rśiążęćiu [!]/ á Pánu/ Pánu Mikołáiowi Rádźiwiłowi Prot Av; HistRzym 43; KochJez kt, A2.

»książę(ta), (i, a(l)bo) pan(owie); książęta z pany« = principes et barones JanStat [szyk 14:7] (20;1): FalZioł V 52; KromRozm I D; KrowObr 34v; Potym názáiutrz Ceſarz w goſpodzie ſwey wizytki kſiążęthá y pány cżeſthował BielKron 331v, 403v, 414v [2 r.]; KwiatKsiąż Iv; HistRzym 31v, 134; RejPos 20v; BudNT przedm a4v; SkarŻyw 310 [2 r.], 472, 574; StryjKron 290, 385 [2 r.], 592; SarnStat 989. [Ponadto w połączeniach szeregowych 38 r.]

»panowie i lud(zie)« (3): HistRzym 101v; BudBibKaw A3v; Było ná co pátrzyć/ gdy w tákim tłumie pánow y ludzi/ [...] do Aquille iáchał. SkarŻyw 472.

»pan(owie) a (i, abo, ani) mocarz(e)« [szyk 3:1] (4): Wſtańcye wſſyſcy mocarze y wſſyſcy pánowye LubPs F4; RejPos 15v, 89, 168. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pan i możny« (1): bo pánom y możnym rzadko práwá ſzkodzą SkarKazSej 696a.

»tak pan jak nędznik« (1): ſzcżęſcie [...] Ták s pánem iák z nędznikiem bá chce ſie probowáć. PaprPan [Hh5]v. [Ponadto w przeciwstawieniach 3 r.]

»pan, pani« (1): [Wstyd (postać alegoryczna) mówi:] Pámiętay też iedno ná mię/ Iákiem miáłá pány pánie/ Klitomachus Lukrecia/ Ktorych ſwiádom Rzym Grecia BielKom E6. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»panowie i panięta« (2): Pánoſzá. Tho ieſt/ Wyſławienie pánow y paniąt zieḿ Ruſkich v Podolſkich PaprPan kt, V3v.

»(jako, i, tak) panowie (tak) i (jako) pospolstwo (a. lud pospolity, a. człowiek pospolity)« = principes a. optimates et populares Modrz [szyk 10:2] (12): y panowye ywſzitko [!] poſpolſtwo wſzitczi są ku nam wyernimy LibLeg 11/88v, 11/88v [3 r.], 89; BielKron 217, 334, 356v; Pánowie y cżłowiek poſpolity ledwo go od oney ſmierći wypłákáli. RejZwierc 34; ModrzBaz 52, 81v; CzechEp 11. [Ponadto w połączeniach szeregowych 11 r., w przeciwstawieniu 1 r.]

»potentat a pan« (1): A Menelaus trwał przed ſie ná vrzędzie onym/ prze niektorych potentatow á mocnych pánow łákomſtwo [propter eorum qui in potentia erant avaritiam] Leop 2.Mach 4/50.

»nie tylko prostaczkowie ale i panowie« (1): Y cżynią to z łáſki Bożey/ nie tylko proſtacżkowie/ ále y niektorzy zacni Pánowie NiemObr 165.

»(tak) panowie i (albo, jako, takież) rycerstwo (a. rycerze, a. z rycerstwa); panowie z rycerskimi ludźmi« = principes, milites JanStat; barones, milites JanPrzyw [szyk 19:1] (19;1): Diar 92; BielKron 366v, 399 [2 r.], 409v, 410v, 419, 423v; HistRzym 93v; BielSpr 43v; BiałKaz L2v; SkarŻyw 164; Ruſzyli ſię byli tegoż Roku Pánowie y Rycerſtwo Litewſkie ochotnie ná odpárcie Moſkiewſkiego gwałtu StryjKron 782, 472, 772, 787 [2 r.]; SarnStat 509, 705, 889. [Ponadto w połączeniach szeregowych 25 r.]

»pan jako sługa« (1): Tá [śmierc] zá gárdło chwyta Bogáté pány/ iáko proſté ſługi KochPieś 6. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r., w przeciwstawieniu 1 r.]

»panowie, smardowie« (2): O wy nedzne pieniądze [...]/ Tułaćie śię po kąćiech po Pániech po Smárdoch. BielSat B4v [idem] BielRozm 15.

»(i) pan(owie), (i, albo) szlachta (a. szlachcic, a. ślachecki stan); panowie ze szlachtą; szlachta i z pany« = barones et nobiles JanStat, JanPrzyw; principes et de equestris ordinis viri Modrz; domini, (ac, et, vel) nobiles; principes, milites JanStat [szyk 28:6] (31;2;1): ConPiotr 30v; BielKron 203v, 234 [2 r.], 275, 342, 342v (10); Mącz 204c; ModrzBaz 121v; StryjKron 712; ReszList 167; GórnRozm A; Téż przerzeczeni Pánowie y Szláchtá máiętnośći ſwé oyczyſté iednákimże Práwem niech dźierżą SarnStat 988, 63, 64, 173, 375, 377 (17); KmitaSpit C6. [Ponadto w połączeniach szeregowych 37 r.]

»(tak) ubogi jak(o) (i) pan« [szyk 4:3] (7): BierEz D4v; Rowny dekret ma pan iáko vbogi. RejZwierc 212, 211, 217; WisznTr 32; GostGosp 6; SarnStat 46. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r., w przeciwstawieniach 9 r.]

»panowie i wielkie (a. wysokie) stany (a. ludzie stanu wysokiego)« (3): FalZioł V 52v; pánom y wielkim ſtanom/ [...] ták złośći ich y grzechy wymiátał y karał: iſz [...] SkarŻyw 544; SkarKaz 515b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pan albo wojewoda« (1): Idzyeſzli też do páná álbo woiewody/ By go nie zyął Sáturnus pátrz cżáſu pogody BielKom E2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Iron. (1): z Tátárámi wyiezdzaſz ná plác/ á dźiwno mi/ żeś y Láponow nie wſpomniał. Táczyć też to tám Pánowie/ iáko y Tátárowie. GórnRozm L4v.

W przen (2): A drugi ſie k mieſcu ćiſnie [...] Aby ſniego był kásztelan Bo ſtego ziela roſćie pan RejRozpr C3v; cnotá iego śiádłá miedzy Pány. KlonKr A4v; Sto łokiet krolom y pánom wyſokośći y ſławy y zacnośći przybywa: gdy ſię do vbogich ſchyláią SkarKaz 515b.
Przen (15): Sżáblá oſtra przy boku/ to pan: tá rozſtrzygnie/ Kto komu cżołem bić ma. KochOdpr Cv.

pan w co [= bogaty, zasobny] (2): GliczKsiąż F4; że baczenié twoie Y ſtáteczność ieſt drozſza: W Tę [tj. stateczność] bądź przedśię pánem KochTr 23.

Zwrot: »z pana stać się sługą« (1): bo [Chrystus] z Páná wielkiego/ ſtał ſie vbogim ſługą CzechRozm 56.
Wyrażenie: »pan wielki« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 56; Wielki Pan/ co od głodu nie mdleią mu nogi. PudłFr 59.
α) Człowiek pełen zalet i zasług (zwłaszcza umiarkowany) (10): A ták to ieſt práwie pan kogo rozum rządzi RejWiz 137; To pan/ y iádáć ná śrébrze godnieyſzy/ Komu żelázny Mars będźie chętnieyſzy KochPieś 38, 5, 36; Dość tám Páná gdźie myśl ſtała/ A ſerce trwogą nie pała RybGęśli C3, C3 [2 r.].
Zwrot: »więtszym [być] panem; [jest] więtszy pan« (1;1): RybGęśli C4; Ale kto ſie tym [tj. żądzą] vwieźdź nie dał, więtſzym ten pánem, niż ów, co świátá wſzytkiégo Hetmánem. GosłCast 6.
Wyrażenie: »prawy pan« (1): To ieſt práwy pan/ Kto bacży ſwoy ſtan. RejZwierc 238v.
a. Pełniący jakiś urząd dostojnik, członek świty królewskiej, doradca króla; senator (tak w Polsce, jak w innych krajach, też w starożytnym Rzymie i w czasach biblijnych) [w tym: pl (770)] (886): KlerPow 9; tich panow kozdegoſczie oznaymyly ktorzi mieli od was na ti granycze wyezdzacz LibLeg 11/83, 6/115v, 190v, 191, 9/50, 53v (27); MetrKor 61/223, 224; ComCrac 14; LibMal 1543/74, 1548/144; RejJóz A4, M, N5v, P4v; HistAl N3; MurzNT 88v; spisek około odłożenia i upewnienia egzekucyji był przesyłan od panow do posłow et e converso. Diar 31, 19 [2 r.], 25, 26, 27 [3 r.], 28 [3 r.] (58); GliczKsiąż O5; GroicPorz i4, kk3; RejWiz 74v, 92v, 152; UstPraw E3v; RejFig Ee3v; RejZwierz 3v, 8, 12, 18v, 20 [2 r.] (11); BibRadz Eccli 39/4; Pan on mądry á dźielny Hetman Pan Ian Tarnowſki/ Káſtellan Krákowſki [...] mnie tho powiadał OrzRozm Ev, O4, V; krolowa cżyniąc doſyć obietnicy/ poſłáłá z innymi pány krolewnę Edwigę do Polſki BielKron 379v, 114, 116, 170v, 198, 204v (34); Mącz 79c, 150b, 163a [2 r.], 308b, 382b; OrzQuin G4, Z4v; iáko krol w dziwnym vbierze wyſoko ſiedział/ á pánowie niżey około niego GórnDworz P4, Gg2v, Hh5v [2 r.]; HistRzym 44v, 60v, 68v, 112v, 113 [2 r.]; RejPos 43; BielSat B3, D; HistLan E3 [2 r.], Fv; RejZwierc 44v, 45 [2 r.], 45v, 47, 49v (22); BiałKaz K; StryjWjaz B3, C2v [2 r.], C4v [2 r.]; POmpeius Rzymſki Hetman [...] Był poważny pan práwy ktemu ſpráwiedliwy PaprPan Q3v, Dd2, Gg2v, Hh4v; ModrzBaz 144v; SkarJedn 304, 382; KochOdpr B3; SkarŻyw 40, 230, 317, 483, 504 [2 r.] (14); StryjKron 472, 542, 547, 672, 762; BielSen 8, 9; BielRozm 12; PaprUp F2; że mozeby był p[rae]fixus terminus Sądowi abysię Panowie ziachali do Krola sadzic tę causę ActReg 5v, 4 [2 r.], 7v, 9, 10 [4 r.], 11 [2 r.] (22); Triumvir – Pan ze trżech ieden. Calep [1089]a, [345]b; KochAp 10 [2 r.]; OrzJan 44; WujNT 58 marg; SarnStat *7v, 39, 126, 133, 154 (21); SkarKaz 2a, 610b; KlonWor 16, 53.

pan czego (111): MetrKor 40/815; LibLeg 6/78, 80, 157v, 158v, 11/43, 158; BielKron 55v, 279v, 305v [2 r.], 364v, 374 (10); HistRzym 112; ModrzBaz 1; SkarŻyw 312; StryjKron 310; WujNT 777; IZ Pánowie Ziem náſzych w ſądźiéch Wiécowych oſobę náſzę ná ſobie noſzą SarnStat 748; iáko to iáſniéy w liśćiéch ich/ któré ſobie weſpółek z Pány Króleſtwá Polſkiégo zobopolnie dáli/ ieſt opiſano. SarnStat 988, 8 [3 r.], 9, 10 [2 r.], 11, 14 [2 r.] (88); CzahTr G.

pan z czego (4): Ziecháli ſie do Poznániá pánowie s Polſki y s Pomorzan rádzić o innym pánie BielKron 368, 365, 369; SarnStat 1066.

pan na czym (2): Práwá Pánow ná Zupách SarnStat 377 [idem] 338.

pan w czym [= gdzie] (4): Thego przednyeyschego Sandziaka zową Kazikan [...] a byl przednyeyſzym panem Wpersiyey LibLeg 9/53; OrzRozm Hv; ModrzBaz 26v; SkarŻyw 518.

pan czyj [w tym: pron poss (114); G sb i pron (27), m pass (5)] (146): BierEz G3 [2 r.]; HistJóz B3; BielŻyw 105; dałem ten lyſth moy panom waſchim ktore v.k.m. raczil wiſſilacz na thi ſprawj LibLeg 11/107v, 6/77v [2 r.], 79v, 80, 158v, 160v (43); ComCrac 14v, 17v [2 r.], 19; Przecżedſzy liſt pánowie Dariuſowi ták mu [Aleksandrowi] odpiſali. HistAl C6v, D2, D8v, E, Ev, L6v; DiarDop 108, 109; Leop Ier 38 arg, Dan 5/23; RejZwierz 22, 38v, 46; BibRadz 1.Par 27/33, 1.Mach 6/61; OrzRozm G3; BielKron 72, 114, 227v, 353, 397; SarnUzn A2; HistRzym 31v, 35v, 41v, 42v; RejPos 43, 185v; RejZwierc 45v, 47v, 86, 129, 145, 169v, 265; WujJudConf 15v; HistHel D; CzechRozm 139; PaprPan Aa4; ModrzBaz 49; SkarŻyw 251, 310, 318, 559, 573; StryjKron 131, 190, 657; ActReg 136, 137; Herod w dzień národzenia ſwego ſpráwił wieczerzą ná pány ſwoie WujNT Mar 6/21; SarnStat 38, 47, 67, 78, 87 (43); SkarKaz 386a.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy kraju lub miasta [pan + przymiotnik (186), przymiotnik + pan (14)] (200): Owaćiem poſeł przybieżał: Kwápiąc ſie z liſtem Krolewſkim/ Ktory podał Pánom Samſkim. BierEz F; LibLeg 7/104, 10/67, 147v, 151v, 11/32v (12); Ateńſcy pánowie ſlyſząc to rozgniewali ſie bárzo HistAl D5; Diar 80, 94; DiarDop 104, 105, 106 [2 r.], 111; RejZwierz 60v; Y byłby to Krol vdzyáłał ktoremu ſnich/ by byli thego pánowie Polſcy krolowi nie rozwiedli BielKron 401v, 197, 198, 205 [2 r.], 303v, 310v (56); Mącz 56d; OrzQuin Aa5v; GórnDworz Q3v; GrzepGeom L; BiałKat 298v; RejZwierc 188; MycPrz II C2; BiałKaz K3v; StryjWjaz Bv, B2v; PaprPan Hh2; ModrzBaz 130; StryjKron 150 [2 r.], 190 [2 r.], 427 [4 r.], 452, 511 (68); ActReg 7, 51, 78, 166; Phil Q4; KochAp 12; SarnStat *7, 20, 36 [3 r.], 41, 59 (34); VotSzl B2v; GosłCast 3.

W połączeniu z rzeczownikiem od nazwy miasta (1): pánowie Fránkforćiánie ochędożny dom ná Menie wodzie zbudowáli/ ná ktorym domu wielki Orzeł ſtał/ á wkoło niego krolewſki y wſzytkich Ellektorow herby BielKron 331.

W połączeniach szeregowych (85): LibLeg 6/78, 158v, 10/146, 11/166; ComCrac 19, 20; Diar 95; DiarDop 104, 111, 114; BielKron 278, 369v, 420, 421v; krol Dáryuſz [...] nápiſał mu liſty do wſzytkich ſwych podſkárbiow/ do ſtároſt/ pánow/ y vrzędnikow áby znim iecháli BudBib 3.Esdr 4/47; ModrzBaz 1, 31v; SkarŻyw 509, 518; StryjKron 727; Który Séym przez nas y wſzyſtki Pręłaty/ Pány/ y iné obywátele y Poſły Ziemſkié odpráwion ieſt. SarnStat 939, 8 [3 r.], 9, 14, 27, 43 (65).

Przysłowie: ácż więc drudzy [...] powiedáią/ iż przez pány do krolá/ á przez ſwięthe do Bogá. RejPos 133.
Wyrażenia: »chorohewny [= chorągiewny] pan« = dostojnik ziemski (1): IEden mowił iż máło/ żydow á kápłanow/ A ktemu też ſláchćicow/ chorohewnych pánow. RejFig Ddv.

»panowie czelni(ejszy)« = optimates Vulg [szyk 2:1] (3): Leop Dan 5/23; gdy Krol oblecżon był/ wyſzli naprzod z káplice cżterzey pánowie cżelni BielKron 329, 329.

»pan(owie) duchowny(-i)« [w tym: pl (54); z świecki (38)] = dignitas ecclesiastica Murm; dominus a. praelatus a. princeps spiritualis JanStat [szyk 47:8] (55): Murm 171; LibLeg 6/77v, 79v, 80 [2 r.], 160v, 7/11; ComCrac 20; Diar 44, 55, 57, 72, 84, 94 [3 r.], 97; Miedzy duchownymi byli ći: Páweł Tomory/ [...] Arcybiſkup Kołoſońſk i [...]. Włádziſław Arcybiſkup Strygońſki [...]. Duchowne inne pány dla przedłużenia opuſzcżam. BielKron 305v, 175v, 189; Mącz 89c; OrzQuin G4; SkarŻyw 519; StryjKron 647; NiemObr 172; SarnStat 20, 36, 39, 73, 107 (29); VotSzl D4v.

»Ich Miłość panowie« [szyk 32:18] (50): LibLeg 11/42, 134v; czo pan Viernosz pocziągnąl w prawo [...] xyedza oborskiego [...] thedy tesz ych Miloscz panowye then wssythek postempek vyrokiem swym wnyvecz obroczili ZapWar 1550 nr 2665; Diar 27, 28, 31 [2 r.], 38 [3 r.], 39 [3 r.] (29); DiarDop 104, 105, 111, 115, 116; SarnUzn A2; ActReg 78, 137, 170, 171; OrzJan 70; SarnStat 15 [2 r.] 16, 17 [2 r.]; VotSzl D4v; CzahTr G.

»panowie krześcijańscy« (2): BielKron 390; nábrał liſtów Papieſkich wiele/ do wſtytkich [!] Biſkupow/ Opátow/ y Pánow Chrześćiáńſkich w Niemcech SkarŻyw 518.

»miłościwi panowie« (1): A wieſz co roſkazał Ceſarz? [...] Roſkazáli miłośćiwi Pánowie/ áby wſzyſcy Chrześćiánie/ ábo Bogom ofiárowáli/ ábo mękámi rozmáitymi zgubieni byli. SkarŻyw 40.

»(naj)pi(e)rwszy pan« = princeps JanStat [szyk 8:1] (9): Y zali v Rzymiánow niebyli Pontifices Maximi, pierwſzy w Rzymie Pánowie? OrzRozm Hv; BielKron 305v, 424; Mącz 12b; SkarŻyw 189; StryjKron 406; KochWr 32; WujNT 777; SarnStat 1093.

»(na(j))wyższy panowie« [szyk 4:2] (6): OrzRozm L4; BielKron 279v [2 r.]; Mącz 294a; Decemuiri byli w Rzimie [...] nawyżſzi pánowie/ ktorzi byli ná mieſce Konſulow poſtánowieni ModrzBaz 91 marg; Calep [345]b.

»przedni(ejszy) pan(owie)« [w tym: pl (10)] = magnates PolAnt; principes Modrz [szyk 8:4] (12): LibLeg 9/53; BielKron 238, 305v marg, 307v; BudBib Iudith 6/1; ModrzBaz 24, 26v; Oni do śiebie pierwey/ Proceres Synagogae/ to ieſt/ przednie pány y rádę poćiągnęli SkarŻyw 493; StryjKron 616, 637; ActReg 127; KołakCath B2v.

»pan(owie) przełożony(-eni)« [w tym: pl (3)] = satrapes HistAl; magnates Calep [szyk 3:1] (4): Krol nád Krolmi y pan nád pány Alexander [...] wſzytkim poſpolicie kſiążętom/ pánom przełożonym/ y wſzytkim w iákieykolwiek doſtoynoſći będącim [...] łáskę ſwoię. HistAl G4, C6v; BielKron 329v; Calep 629a.

»przeważny pan« (1): ktory teraz nawyżſzym Hetmánem/ Woiewodą Wileńſkim ieſt przeważnym Pánem. KołakCath Bv.

»panowie rady, pan(owie) rada, panowie rajce; pan(owie) radny(-i), racki; pan z rady« [w tym: sg pan rada (2); panowie rady w N (25), w innych przypadkach, np. panow rad, pany radami itd. (141); panowie rada w N (15), w innych przypadkach; panow rady, pany radą (3)] = consiliarii PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat; senatus Mącz, PolAnt, Modrz; decuriones PolAnt, Mącz; buleuta(e), senatores Mącz, Calep; assessor, consul, curator, praefectus, prytanis Mącz; curio, curialis Calep; consiliarius dominus a. princeps JanStat [szyk: panowie rada (185:1), pan radny (117:72), pan z rady, racki, panowie rajce] (166:20:2;189:2;1): March1 Wiet Av; HistJóz B3; BielŻyw 105, 166; zaſſye powthore poſlalem drugiego pana radę ſwego ſwietſchim woyſkiem LibLeg 10/146, 6/77v [2 r.], 79v [2 r.], 80, 118v [2 r.], 158v [2 r.] (25); Takeſmy tez ſpany radą y poſly naſſemi ziemſkiemi poſtanovieli ComCrac 21v, 13v, 14v, 17v [2 r.], 18; MurzNT Mar 15/43; Zatym Panowie Rady wotowali. Diar 24, 55, 94 [3 r.], 95; DiarDop 104, 105, 106 [2 r.], 108, 109 (10); RejWiz 160; RejFig Cc4; BibRadz 1.Par 27/32, 33; niektory rádny pan ſlácheckiego rodzáiu/ Otto Páccius oſtrzegał Lánthgráfá BielKron 205v, 55v, 56v, 72, 114, 130v (35); Prytanis, Latine Magistratus, vel praefectus, Zwierſchny pan z rády. Mącz 328c; septimum consul, Po ſiedḿ kroć pánem rackim Mącz 384b, 8b, 12b, 28a, d, 43c (71); OrzQuin K2, Aa5v; Prot E; SarnUzn A2; GórnDworz S5v; HistRzym 42v; BielSat G4v; Owośći pánowie Ráyce/ Pátrząc ná nie áż ſie ſráć chce RejZwierc 234, B3v, 40v marg [2 r.], 145, 233v [2 r.], Bbb, Bbbv; WujJudConf 15v; BudBib 2.Par 25/16, Prov 26/16; BiałKaz K, Lv; CzechRozm 139, 181, 252; Słuſznaby też rzecż byłá/ żeby Krol przy Pánoch Rádách/ gdy o Rzecżypoſpolitey rádzą/ oſobą ſwą był ModrzBaz 26, 1, 24 [4 r.], 24v, 25v, 26 (22); SkarŻyw 251, 310, 573 marg; iáko go w Brześciu Pánowie Rádá Litewſka na Wielkie Xięſtwo Litewſkie podnielli StryjKron 592, 123, 131, 149, 190 [3 r.], 310 (17); BielSen 18; BielSjem 4; GórnRozm M3v; Takze niektorzy z PP. Rady Obywatelow WXL. dozywocia bez czynienia lidzby maią ActReg 45, 7, 32, 33, 78, 119 (14); Calep 142a, 279a [2 r.], 762a, 967a, [1041]b, [1089]a; Phil D; LatHar 726 [2 r.]; NIgdy to nie będźie dopuſczono/ áby Król ſwych Pánow Rádnych porády miał zániedbawáć SarnStat 38, 10, 15 [2 r.], 16, 17 [2 r.], 20 [2 r.] (123); VotSzl B2v; CzahTr G.

»panowie sądow(n)i« = advocati, iudices Mącz [szyk 9:4] (13): thákowi fáłſzerze przes pány ſądowe máią być karáni UstPraw H2v, A, B4v, G, I2v; Quidam ex advocatis, Niektórzy z ſądownych pánów. Mącz 340c, 63c, 380d; BielSat E; ZapKościer 1582/26; BielRozm 33; ZapMaz II G 97/89, 89v.

»panowie starszy« [szyk 1:1] (2): BielŻyw 124; pedaria sententia, [...] przizwolenie ná ſąd á widzenie ſtárſzich pánów. Mącz 294a; [BzowRóż kt].

»pan(owie) świecki(-ccy) (a. stanu świeckiego)« [w tym: pl (45)] = dignitas saecularis Murm; dominus a. princeps saecularis, dominus temporalis JanStat [szyk 50:8] (58): Murm 174; LibLeg 6/77v, 79v, 80 [2 r.], 160v, 7/11; ComCrac 14v, 20; Diar 25, 94 [2 r.], 97; (marg) Pánowye ſwieccy (–) Nuż záſię owych ſwieckich/ co tám o was rádzą/ Doſyć ich tám/ á rzadko kiedy ſie nie wádzą RejWiz 161v, Ddv; BielKron 175v, 189, 219v, 307v, 379v; Mącz 89c; (marg) Zaden Swiecki Pan Królá koronowáć niemoże. (–) przeto nie może áni Kaſztellan/ áni Woiewodá Krakowſki dáć tego inemu/ czego oni ſámi niemáią OrzQuin V v, G4; WujJud 214; SkarŻyw 394 [2 r.], 509, 519; StryjKron 472, 647; SarnStat 20, 36, 73, 174, 213 (27); SkarKaz 206a.

»pan wiel(i)ki« [szyk 4:3] (7): LibLeg 10/97v, 11/166; Potym przyiechali wielci panowie [reguli multi] od Dariuſa poſlani do Filipa krola HistAl B3v; OrzQuin K2; RejZwierc 125v; BielSpr 41; SkarżŻyw 312.

»zacny(-i) pan(owie)« = egregius senatus Mącz; patres conscripti Modrz (4): Mącz 340c; Iáko go [Józefa] oni Izmáelitowie potym záprzedáli iednemu zacnemu pánu w Egipcie. RejZwierc [203], 43v; ModrzBaz 25.

»zwierzchny(-i) pan(owie)« [w tym: pl (3)] = imperator, praefectus, prytanis Mącz; principes Modrz (5): Mącz 280c, 328c; Conſulámi zwáno w Rzymie zwierzchne Pány/ ktorich co rok inſzych po dwu ná to obierano. ModrzBaz 28v marg, [16]v, 63.

Zestawienia: »dwa panowie (radni)« (2): duumviri, Magistratus Romae, Dwá pánowie rádni w Rzimie Mącz 98b; ModrzBaz 95v marg.

»dziesięć (radnych) panow« = decemviri Mącz (3): Decemviratus, Dignitas et officium decem virorum, Vrząd á doſtoyność tychto dzieſiąćy pánów. Mącz 79c, 79c [2 r.].

»panowie siedmraccy« (1): Septemviratus, Vrząd á dostoyność pánów ſiedmrackich w Rzymie. Mącz 384a.

»trzej panowie (radni)« = triumviri Mącz (3): Mącz 466b [2 r.]; Triumviratus – Godnoſcz trżech panow radnich. Calep [1089]a.

Szeregi: »panowie i (takież) biskup(i)« [szyk 4:4] (8): Miſtrz [...] á Krol Káźimierz potáiemnie ſie zgodzili ſámi/ nád wolą innych pánow y biſkupow Polſkich BielKron 374, 356 [2 r.], 370v, 381v, 398, 417v; StryjKron 762. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.]

»panowie i (albo) bojarowie« [szyk 4:1] (5): LibLeg 6/158v, 160v, 7/11; Stephan [...] w kilku tyſiący iezdnych z Pány y z Boiáry Wołoſkimi prziiechał do Krolá StryjKron 662, 123. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»cesarz i panowie« (1): Theraz iuż cżás Ceſarzu y wſzytey pánowie przy nim będący/ ábyśćie ſwemu vrzędowi doſyć cżynili/ cośćie mieli dawno vcżynić BielKron 223v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»panowie i duchowieństwo« (1): Náſtąpił brát iego Henryk ná kroleſtwo/ ktory záraz ze wſzytkiemi pány y Duchowieńſtwem przyzwał/ [...] do Angliey S. Anzelmá. SkarŻyw 336.

»pan(owie) i (albo) dworzanie (dworzanin) (a. dwor)« [szyk 3:1] (4): LibLeg 10/152; roſkazał pánom ſwym y dworzánom żeby ſie zgotowáli znim ná łow iácháć. HistRzym 41v; StryjKron 762; SkarKaz 386a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»hetmani i panowie« (1): Co náſzy Hetmani y Pánowie pomocni będą/ ieſliż my/ máiąc iuż nieprzyiaćielá przed oczymá/ dopiéro diſputowáć będźiemy o Przywileiach y práwiéch náſzych? OrzJan 69. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(ani, i tak) krol(owie) (a. Jego (a. Wasza) Krolewska Miłość, a. królewski majestat) i (albo) panowie; krol (a. Wasza Królewska Miłość) (i) z pany(-ami); panowie z krolem; krolewski i panow« = rex et principes PolAnt, Modrz; rex et purpurati PolAnt; rex et senatus; rex cum senatu Modrz; regalis maiestas et domini JanStat [szyk 42:5] (33;10;3;1): MetrKor 38/287; ForCnR Ev; LibLeg 10/151v, 152v, 11/154v; Nie zda się przeto JKM i panom, aby dla tego samego sejmiki miały być składane Diar 82, 27, 55, 63, 64; DiarDop 105, 106 [2 r.], 108, 109; Ktory [pokój] oni przyięli z przyſięgą krolewſką y pánow iego [iuravit eis rex et principes] BibRadz 1.Mach 6/61, 3.Esdr 4/33; Goski A3; OrzRozm G3; BielKron 198, 205, 310v, 311, 370v (8); bo Rzymiánie [= katolicy] inácżey/ kſięża inácżey/ Ewányelikowie inácżey/ pánowie y krol inácżey RejZwierc 195v; PaprPan Aa4; ModrzBaz [16]v, 24, 33v, 63, 138v, 139v; SkarŻyw 312; StryjKron 427, 562; PaprUp F2; ActReg 59, 82; OrzJan 70; ieſli którym [urzędy] będą nieznáiomé/ od królewſkiégo Máieſtatu y Pánow niech będą náuczeni SarnStat 286, 39, 559, 1025; SkarKaz 206a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»(jako, nie) książęta, (i, także i, a, ani) panowie; książę z wielkością panow; panowie z książęty« = principes et (aut) satrapes HistAl [szyk 8:7] (13;1;1): BielŻyw 124; Nátychmiaſt zebráwſzy kſiążętá y pány ſwoie/ rádził ſie ich HistAl D8v, E, Ev, E7; Leop Ier 38/4; BielKron 55v, 258, 275, 279v, 388v; StryjKron 667; SarnStat 922 marg, 1063, 1192. [Ponadto w połączeniach szeregowych 18 r.]

»panowie i obywatele« (2): y ná potym ći przerzeczeni wſzyſcy Pánowie á obywátele źiemie Kiiowſkiéy ná Séymikách powiátowych [...] obiéráć máią Poſły. SarnStat 1063, 1192. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»(tak, i) pan(owie) i (albo, jako) posłowie (poseł); panowie z posły; posłowie z pany« = senatus et legati Modrz; domini a. barones et (ac) nuntii JanStat [szyk 35:1] (34;1;1): ComCrac 13v, 14v, 17v [2 r.], 21v; Były dn[i]a tegoż aż do wieczoru namowy o tym podatku miedzy pany i posły Diar 78, 31, 41, 91; RejZwierc 101; ModrzBaz 24; StryjKron 762; ActReg 15, 61; SarnStat 20, 47, 51, 73, 78 (22). [Ponadto w połączeniach szeregowych 19 r.]

»panowie, (i) pospolity człowiek« (2): Wnet gi kazał krol poimáć/ y [...] kazał mu ocży wyiąć. Pánowie zbiegli ſie tákże y poſpolity cżłowiek/ ledwe go vprośili RejZwierc 55v, 34.

»prełaci, (i (teże)) panowie« = praelati, (et) barones a. consiliarii a. domini a. principes a. proceres JanStat [szyk 27:1] (28): LibLeg 6/80; BielKron 377v, 388v; My wſzedſzy w rádę/ to ná Séymie Wálnym z Pręłaty/ y z Pány wſzyſtkimi vczyniliſmy poſtánowienié/ żeby [...] SarnStat 555, 10, 67, 154, 171 [3 r.], 218 (25). [Ponadto w połączeniach szeregowych 40 r.]

»panowie i przełożeni« = praelati et barones a. domini JanStat; praelati et proceres JanPrzyw [szyk 2:2] (4): Y żáłowáli Iozyaſzá po wſzytkiey Iudſkiey (ziemi/) [...] y dziś go ieſzcże żałuią przełożeni/ y pánowie BudBib 3.Esdr 1/31; SarnStat 941, 1000, 1099. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»pan(owie) i (a, a(l)bo) rada (rady); panowie z radami« = barones et consiliarii JanStat (11;1): LibLeg 11/48v; Diar 80; BielKron 390v, 401; RejZwierc 47v, 48v, 49, 129; Pánowie y Rádá oboygá Stanu [...] Séym wálny dla obiéránia poſtánowią SarnStat 11, 909, 996, 1212. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r.]

»(tak, nie) panowie (jako, także) i (albo, ani) rycerstwo (a. rycerze, a. rycerski stan); panowie z rycerstwem« = barones et milites JanStat [szyk 22:1] (21;2): KrowObr 101v; Látá 1511. Syem w Piotrkowie vcżynion ieſth/ ná ktory Pánowie y Rycerſtwo Polſkie przyiecháło BielKron 408, 369, 374, 379v, 383v, 385v (10); HistRzym 46v, 112; StryjKron 190, 667, 672, 707; SarnStat 15 [2 r.], 16, 17 [2 r.], 1112. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»panowie i (albo) sędziowie« = barones et (vel) iudices JanStat, JanPrzyw [szyk 4:2] (6): CzechRozm 181; będźie im wolno miéć ſubſtituty ná ſwych mieyſcách záſádzoné: któré to iſte Pánom y Sędźióm Ziemſkim/ [...] będą powinni preſentowáć: iáko ſą dobréy ſławy/ y od przerzeczonych Pánow y Sędźi ná tákowy vrząd pochwaleni. SarnStat 563 [idem 895] 894, 895 [2 r.]. [Ponadw połączeniu szeregowym 1 r.]

»(i, tak) panowie, (i, a, albo, jako i, takież) szlachta (a. szlachecki stan); panowie z szlachtą; szlachta z pany« = ut senatorius ita equestris ordo Modrz; barones et nobiles JanStat, JanPrzyw; nobiles et proceres JanPrzyw [szyk 22:6] (26;1;1): BielKron 322v, 341, 342, 371v, 401, 420; Mącz 199c, 266d, 324a; ModrzBaz 24v; Krol Włádiſław Iágieło/ ná Seymie Lęczyckim ſtárał ſię o to pilnie/ v Sláchty y Pánow koronnych/ áby mogł otrzymać Succeſſią ná Kroleſtwo Polſkie po ſobie Synowi Włádiſłáwowi StryjKron 557, 149, 427, 547; SarnStat 8, 14, 28, 126, 259 (14). [Ponadto w połączeniach szeregowych 40 r.]

»panowie i (albo) urzędnicy (a. urzędowie)« [szyk 3:2] (5): gdy Pánowie y vrzędnicy w Gocyey/ Chrześćiány przenáśládowáli SkarŻyw 328, 394; SarnStat 267 [2 r.], 522. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»wojewodowie i panowie« (1): kiedy Roki główné bywáią ſpráwowáné/ przy których Woiewodowie y Pánowie ſą [Palatinis vel Baronibus praesentibus JanStat 651] SarnStat 797. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Przen (3):
Wyrażenie: »radni panowie [czyi; w tym: G sb (2), pron poss (1)]« (3): A odwiernym miey ſławę/ á primás niech będzie nád wſzyſtkiemi rozum/ á boiaźń Boża Kánclerzem (marg) Rádni pánowie cżłowieká pocżćiwego. (–) RejZwierc 146v, 146v, Bbb2.
4. Rycerz zakonny (1): był tám klaſztor S. Ianá/ kthorego regułę przyiąwſzy pánowie z Rodis/ ná tym byli fundowáni áby ſtrzegli grobu Bożego od Sárácenow BielKron 346.
5. Kasztelan [zawsze w połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej; pan + przymiotnik (294), przymiotnik + pan (1)] (295): ZapWar 1515 nr 2176 [2 r.], 2177, 1536 nr 2491, 1548 nr 2668 [8 r.]; MetrKor 57/117, 119, 59/276, 280, 61/223v [2 r.]; LibLeg 11/[323]v [3 r.], 75, 108v [2 r.]; LibMal 1544/91, 1545/97v [2 r.], 101v, 102, 1547/126v (15); Wyelmożny pan Lukaſz z Gorki ſlawney pámyęći pan Poznáńſki ſynom ſwym/ [...] nye podleyſſego náucżycyelá też był doſtał GliczKsiąż L6v, L6v; OrzRozm Q, Qv; Thego cżáſu Ian Gruſzcżyńſki vmárł Arcybiſkup Gnieznieńſki [...] dwá bráćia iego Bártoſz pan Káliſki/ á Mikołay podcżáſzy Sirádzki/ miedzy ſobą wielkie walki wiedli o Koźmin miáſtecżko BielKron 396, 403v, 405v, 410, 417; GórnDworz C3, C3v, C6 [2 r.], C6v, C7v (37); StryjWjaz B3 [2 r.], B3v; Bo Moniwid był tám w ten cżás Hetmanem/ Y Trockim Pánem. ModrzBazStryj π2v; Do iaſnie Wielmożnego Pána/ Páná Oſtaphija Wołowiczá/ Pána Wilenſkiego StryjKron 86, 587 [2 r.], 592, 787 [3 r.]; KochJez kt, A2; Do Daniei y Angliey Brata Pana Bieckiego wtych dniach mamy wyprawić ActReg 125; Towiem ze Buska Panu Sendomirskiemu y Radomia Panu Sochaczewskiemu gani P. Kanclerz ActReg 141, 7, 11, 26, 27, 45 (109); KochAp 9; SarnStat 57.
Wyrażenia: »Jego Miłość pan« [szyk 48:1] (49): FalZioł +2; LibMal 1543/72v, 1544/87v, 1545/99v, 1549/149, 1550/153, 1552/166v; Diar 63; chciał to mieć po mnie Iego M. pan Sędomirſki SarnUzn A2v; Pan Lubelſki I.M. powiedział ták zátym. GórnDworz F4, C3v, C4v, C5, D2v, E5v (22); GrzepGeom K4v; RejZwierc 268v; ActReg 49, 53 [2 r.], 88, 106, 115 (14); SarnStat 879; CzahTr A2v.

»miłościwy panie« (6): GórnDworz E4, R3, Z4, Ii8, Ii8v; Msciwy Panie Podlaski ActReg 27.

Zestawienie: »pan krakowski« [najwyższy po królu dostojnik świecki w Rzeczypospolitej] (36): March1 Wiet A2; FalZioł +2; LibLeg 6/79, 9/53v, 11/181, 183v, 185v, 186; Diar 63; OrzRozm Ev, Iv, I2 [2 r.], N2, Q [2 r.]; BielKron 373v, 391; GórnDworz O8, S4 [2 r.], S4v [5 r.], S5 [4 r.]; GrzepGeom K4v; RejZwierc 120, 268v; StryjWjaz B2v; SPytek Iordan/ Káſztelan Krákowſki/ [...] téż to powiedźiał: Co ſobie Spyték nágotuie/ to mu Pan Krákowſki zié. KochAp 6; SarnStat 879.
6. Mąż; dominus Vulg, PolAnt, Cn; compar, coniunx, maritus, vir Cn (88): RejJóz A3v, C5 marg, Gv; RejKup d4; BielKom G2; ŻOná to ná ſpowiedzi zá pokutę miáłá/ By pánu iż nie iego dziecię/ powiedziáłá. RejFig Dd6, Aa8v, Bb4 [2 r.], Bb5 [2 r.], Bb6v [3 r.], Cc3v (19); GórnDworz R7; Bo iáko páni pánu nádmierznie/ á pániey też pan/ bo to inácżey nie może być/ ieſli obacży iż pan wichruie/ tho iuż poydą káżdj w ſwą. RejZwierc 31v, 31v [3 r.], 59; WerKaz 300; Zaś baczyłá wyſtępnym páná przećiw ſobie? (–) Zali téż wyſtępuią czáſem y mężowie? GosłCast 30, 27 [2 r.], 30, 45, 61, 63.

pan czyj [w tym: pron poss (37), G pron (3)] (40): March1 Wiet Av [2 r.]; BierEz B4; bądącz ſzwyąta anna wſyeroczthwye po ſwym panye y uyſzla czaſu yednego do ſwego ſadu teſknyącz PatKaz II 63v, 63 [2 r.], 63v, 64v; HistJóz A3v; RejJóz D4, H3v; BibRadz Gen 18/12; Wierzę że we wſzem ſwiećie dwu niemáſz ktorzj by ſie thák bárzo miłowáli w małżeńſtwie iáko ia z mym pánem. HistRzym 36, 26v, 36 [2 r.], 36v, 37, 44 [2 r.] (17); BudBib Iudic 19/26, 27; SkarŻyw 135, 285; ZapKościer 1585/60; GórnTroas 15, 60; GosłCast 28, 29, 59, 61.

Szeregi: »mąż a pan« (1): przyſſlá do drzwi domu w kthorym był zoſtał mąż á Pan iey Leop Iudic 19/26.

»pan z panią« [szyk 3:1] (4): Tamci łoże vſlane Na nim leży pan z panią LudWieś A2v; RejZwierc 59 [2 r.], Bbbv.

Przen: Chrystus wobec duszy [czyj; w tym: G pron (2), pron poss (1)] (3): A nie rozwodź iey [duszy] s tym wdzyęcżnym oblubieńcem iey/ s Pánem á z odkupicielem iey. Gdiż ſie iey głośno wypowiedáć racży z małżeńſtwá tego RejPos 223v.
Szereg: »oblubieniec a pan« (2): gdyż [dusza] ieſt przez grzech twoy rozdzyelona z Oblubyeńcem ſwoim/ á s Pánem twoim. RejPos 224, 223.
7. Protektor [w tym: czyj (283): moj (215), swoj (66), nasz (2); miłościwy (271), łaskawy (21) (w tym: miłościwy i łaskawy (2)); Wasza Miłość (195), Jego Miłość (4), W(asza) W(ielmożność) (4)] (307): Wielmożnemu panu Krziſſtofowi z Szidlowcza [...] panu ſwému łaſkawému/ Ieronim Wietor Impreſſor/ ſłużbę ſwą pokorną ij vkłonę powiedá. ForCnRWiet Av; ZapWar 1528 nr 2457; FalZioł +2 [2 r.]; MiechGlab ktv; Za takimi tedy nie zaſłużonymi dobrodzieyſtwy, ia proſzę V. M. pana mego Miłoſciwego, za wdzięcżne przyięcie tych to kxiążek BielŻyw nlb 4, nlb 2, 3, 4, 5 [2 r.]; WróbŻołtGlab A2, SeklWyzn ktv; SeklKat A3; LubPs A2; GroicPorz A4v, B2; BibRadz *2, *3; Láthá 1553. Piotr Kmitá z Wiſnicżá pan moy/ Woiewodá y Staroſtá Krákowſki [...] vmárł BielKron 425v; Prot Av; ProtStoj Ev; SienLekAndr a2, a3v; GórnDworz C, C2, C2v; Potym ſie parał około krolá onego ſławnego Zygmuntá Auguſtá/ ktory mu też był iſcie miłośćiwym pánem RejZwierc Aaa, A2, A2v, [283]; BudBibKaw A2, A2v; Strum A2, A2v, A4v; BudNT przedm a2, a2v, a5, a6; StryjWjaz Av, A2v; PaprPan A3, B2, V v; SkarJedn A2; KochOdpr A2 [2 r.], A2v [2 r.]; Oczko A2v, B; KochPs 2; W.M. mego M. Páná powinny ſługá/ Páweł Orzechowſki CzechEpPOrz *v, *2 [2 r.], *2v, *4v [2 r.], **v [2 r.], * [2 r.]; KlonŻal A2; ReszList 142, 143 [2 r.], 144 [2 r.], 153, 156 (16); BielSenJoach 3; OLbrychćie/ ſłuchay/ niémam nic godnégo/ Czymbych ćię poczćić miał Páná ſwoiégo PudłFr 14, 63; KmitaPsal ktv; KochPropKKoch 3, 4; KochWrJan 18 [2 r.]; ZawJeft 3; Coia lepszemu rozsądkowi wm MMPana przypusczam ActReg 83, 13 [2 r.], 14 [7 r.], 48, 49, 50 (76); GostGospSieb +2, +4v; KochCzJan A3; KochFragJan 3 [4 r.], 4 [3 r.]; OstrEpit Av; KołakCathOkuń A2, A2v [3 r.]; KołakSzczęśl A2, A2v [5 r.]; RybGęśli A2 [2 r.], A3v; Vfam náwet miłośćiwéy obietnicy W.M. żeśćie W.M. mieli bydź záwſze moimi M. Pány. JanNKar B2, A2, A2v, A4 [2 r.], A4v, B2, D3v; SarnStat *7, *7v, *8, 168 [2 r.], 228 [4 r.] (40); KlonKrGum Av [2 r.]; SkarKaz )(4v; VotSzl A2v [3 r.], A3 [3 r.]; CiekPotr )?(2; CzahTr A2 [3 r.], A2v [2 r.], A3v [3 r.], A4 [4 r.]; GosłCast 3, 7; Lecż w tey ninieyſzey ſpráwie/ iákobym dogodźił/ W.M. Pánu ſwemu/ wielem o tym chodźił. PaxLiz E2v, A2, A3v; KlonFlis Bv [3 r.]; RybWit [A]v, [A2] [2 r.]; SzarzRytJSzarz nlb 2v.
Szeregi: »pan i brat (panowie i bracia)« (6): ActReg 88; Co też W.M. mnie wielce łáſkáwym y miłośćiwym Pánom y bráćiey oſobną Kśiążecżką do wiádomośći podam. GrabPospR Lv; GosłCast 3; Zalecam ſie przy tym Miłośćiwey łáſce W.M. bráterſkiey mego Miłośćiwego Páná y brátá. SzarzRytJSzarz nlb 2v, nlb 2, 2v.

»pan i (a) dobrodziej« (17): GliczKsiąż A4; KwiatOpis A2, A2v, [C2]v; nie zdáło mi ſie ábych tu W.W. wſpomionąć nie miał páná á dobrodzieiá ſwego. RejZwierc 119, 119; Oczko A2, A4v, B; CzechEp *2; KlonŻal A2; iáko zwykł máwiáć y piſáć on S. náſz Kárdynał HOSIVS, Pan y dobrodźiey moj Mćiwy ReszPrz 99, 12; ReszList 144; ActReg 159; GrabowSet Y; KlonFlis A2.

»pan i obrońca« (3): KochWrJan 18; Przeto też tym smieley zdało mi się do WMP. pisac, pilnie prosząc abys wm̃ raczeł bydz MMPanem y obrońcą ActReg 159, 159.

»pan i (a) przyjaciel« (10): SLużby ſwe W.M. zálecam/ Pánu ſwemu á przyiaćielowi łáſkáwemu. OrzList g3v, d; GrzepGeom A3, B3, K4v; RejZwierc 182, 254v; KochList nlb 2v; ActReg 8; GórnTroas [3].

8. Właściciel; dominus HistAl, PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat, Cn; proprietarius Cn (194): znowu [osieł] záſię Bogá żądał/ By mu lepſzego páná dał BierEz L2, H4, M4v [5 r.], N2 [3 r.], Rv [2 r.]; FalZioł IV 6b; ComCrac 20 [2 r.]; RejJóz Q2; RejKup v3v; GliczKsiąż I8v; LubPs gg2v; Kráwcowi gdy ſukno vkrádną przećiw komu Pan ma czynic [!]. GroicPorz ee2v, ee2v [3 r.], oo3; KrowObr C4v; A ony przypádłośći márnie názbieráne/ Rozlecą ſie ni ſam wzwie ná rozlicżne pány. RejWiz 140v, 72; RejFig Ee [5 r.]; WIlk vźrzał Pſá tłuſtego/ pytał ſkądżeś vtył/ Powiedzyał/ pan mię karmi RejZwierz 120, 101, 121, 138v, 140; GórnDworz L; HistRzym 28; RejPos 250v; á iákoż ſie tu y mieſzek poſpołu y s pánem rozboleć nie muśi? RejZwierc 59, 90, 236v, 237v [2 r.]; ModrzBaz 141v; KochPs 46, 102, 108; StryjKron 757; KochEpit A2v; [lipa mówi:] Iábłek wpráwdźie nie rodzę/ lecz mię pan ták kłádźie/ Iáko ſczep napłodnieyſzy w Heſperyſkim ſádźie. KochFr 43; GórnRozm F2; Calep 1058a; KochFrag 44; áby żadnému nie bylá táiemna nowégo páná w onym imieniu poſseſsia SarnStat 1166, 214 [2 r.], 671, 673, 1277; CiekPotr 14; CzahTr L2v [3 r.], L3 [4 r.]; KlonWor 3.

pan czego (66): Krolći tego ſkárbu ieſt pan BierEz E3; OpecŻyw [61]; LibLeg 6/118; MurzNT Matth 21/40; Diar 63, 77; GroicPorz A4v, a3, ee2v; RejWiz 19; UstPraw F2; Gdy tedy przyidźie pan winnice/ co vczyni robotnikom onym? BibRadz Matth 21/40; HistRzym 28, 29v [2 r.], 52; RejPos 31v, 59; BudNT Matth 9/38, 20/8, Luc 10/2; ModrzBaz 86v; SkarŻyw 88; GórnRozm F2; gdy kożdy/ ſam będąc ſwych imion y rzeczy pánem/ ſamże téż ſzácowáć będźie máiętność ſwoię właſną OrzJan 124; WujNT Matth 20/8, 21/40, Mar 12/9, Luc 10/2, 20/13, 15, Gal 4/1; iż nie więcéy kmieći/ ieno ieden álbo dwá przez woléy páná onéy wśi/ w któréy mieſzkáią/ mogą odéydź SarnStat 658, 185, 200 [3 r.], 471, 518 [3 r.], 519 (28); GrabPospR L3v [4 r.]; kiedy kto przez dźięki Bierze ku vżywániu cudze do ſwey ręki: Kiedy bierze nie ſwą rzecż nád wolą iey Páná KlonWor 3, 25.

pan czemu (2): KochDryas A2v; Y iuż ten bywa Pánem dzikiemu źwierzowi/ Kto go znowu ná wolney puſtyni vłowi. KlonWor 25.

pan nad czym (1): Páśćie [...] trzodę Páná Kryſtuſowę [...] nie ſkárádego pożądáiąc zyſku [...]/ áni teſz iakoby ſie pány okázuiąc nád dziedzictwem KrowObr 4v.

pan czyj [= czego] [w tym: pron poss (21), G pron (7)] (28): Przetoś ty wieprzu proznował/ Iż ćię k temu twoy Pan chował BierEz K, Nv, N2, O4v; OpecŻyw 55; FalZioł IV 6b; BielŻyw 77; HistAl B; MurzNT Luc 19/33; BielKom A3v; RejWiz 56; Leop Eccle 5/12; BibRadz Is 1/3; BielKron 93v; RejPos 145; HistLan E4; RejZwierc 239; HistHel Dv; BudNT Luc 19/33; Táki podobien będźie drzewu porzécznemu/ Które przynośi co rok owoc pánu ſwemu KochPs 3; SkarŻyw 471; KochFr 127; GostGospSieb +2v; Gdy tedy odwięzowáli oni oślę; rzekli pánowie iego do nich: Przecz odwięzuiećie oślę? WujNT Luc 19/33, Matth 12/27; SarnStat 1272; PowodPr 18; CzahTr D3v.

W porównaniu (1): Ciáło náſze ieſt iáko ośieł á duſzá rozumna iáko Pán iego. SkarŻyw 471.

Przysłowie: Yáko poſpolicye mowyą/ yáki pan táki kram GliczKsiąż Ev; RejWiz 99 marg, 181v, Cc6; RejZwierz 137v; GórnDworz L3; RejPos 245v; CzechEp 417; iáki/ powiádáią/ kram/ taki pan WerKaz 283; Phil P2. [Ogółem 10 r.]
Zwrot: »mieć pana« = być czyjąś własnością [szyk zmienny] (4): BierEz L2; RejFig Ee2; tá ziemiá Paná ma/ budowáć ná niey y ſadzić ſię nie mogę SkarŻyw 283; KochFr 123.
Wyrażenie: »własny pan« (4): áby rzeczy krádźione przes nie [urzędników] odięte właſnemu Pánu były wracáne. GroicPorz kk3, a3; BudBib I 69c marg; KlonWor 4.
Szeregi: »pan, (i) dziedzic« [szyk 1:1] (2): Mącz [114]a; Sámá mu obiecáłá/ tey winnice doſtáć/ Wnetże miał być iey pánem/ y dzyedzicem zoſtáć. HistHel Dv.

»pan, (i, albo) dzierżawca« [szyk 2:1] (3): Bo tego láthá Miłośćiwego/ wſſyſtko przedánie ma ſie wroćić do páná/ y do dzierżawce [ad dominum et ad possessorem] dawnego. Leop Lev 25/28; Mącz 380b; SarnStat 522.

Przen (6):

pan czego (1): ale ia miłuiąc/ nierowno bym wolał/ widzieć tho na oko/ iż thá ktorey ſłużę s ſerczá mie miłuie [...]/ niż ábych miał hoynie mieć wizytko to/ co bych iedno chciał/ á nád iey wolą: bo by mi ſie ták zdáło/ żem ieſt pánem martwego ciáłá. GórnDworz Bb4v.

pan czyj (2): bo nie wybáwi niezbożność pánow ſwych. BudBib Eccle 8/8; RybGęśli D.

a) O Bogu [czyj] (3): RejZwierc [193]; Moiá winnico [...]. Tyś krzyż nie słuſznie/ ná Páná ſwego włożyłá ArtKanc E10.
Szereg: »pan a gospodarz« (1): ábyſmy ná przyſzłym wieku drzewem vroſli wielkim/ ná ktorymby Pan á goſpodarz náſz dobre owoce náydował SkarKaz 84a.
9. Mężczyzna, człowiek (w zasadzie nie obejmuje członków warstw niższych); czasem: ktoś (237): RejRozpr E; RejKup aa2v; Pokázuye mu też [...] kthore zá prziyacyoły á towárzyſſe pány myałby ſobye wybyeráć GliczKsiąż N5v; GroicPorzRej C4; Iedni gdy łáńcuch vźrzą wnet mu ſie kłániáią/ Iuż nie páná lecż złoto zá ſláchćicá máią. RejWiz 96v, 31v, 78, 92v, 114, 140v, 166, 168; RejFig Aa5, Cc3v; iż Sáráceni wodę záwżdy piyą [...]. Iákażby to nam lekkość/ bychmy wino pili/ A ći wodni pánowie/ by nas potym bili. RejZwierz 32v, 18v, 37; BibRadz II 130d marg, 138b marg; Imperiosus, Hárdy/ Pyſzny/ ſwey woley pan/ cięſzki/ gwałtowny. Mącz 280c, 155b; BielSat C4v; MOſkwá to iuż też wiemy co to zá pánowie RejZwierc 242, 79, 101, [121], 164, 218 [2 r.], 237, 237v [2 r.]; BielSpr 45v; PaprPan H3v, Zv, Gg, Hhv, Hh3, Hh3v; Znieś mi kto ztą wolnośćią owy pány/ co ſię zſwey wolnośći chłubią ModrzBaz 71v; KochOdpr B4; KochMRot A4; ReszList 146; Bo rozne obycżáie máią rozne Pány [= różni panowie]. WisznTr 5; PudłFr 23; BielRozm 23; KlonKr C2v, C3v; Ktory [Żydowin] zácżyna handel od trąbki ſzáfránu: Potym ſię więc dáie znać łákomemu Pánu. KlonWor 78, 14.

W połączeniu z nazwą lub przymiotnikiem od nazwy miejscowej (2): Then [Solon] Atenſkim panom wyborne vſtanowił prawa BielŻyw 5; Tedy powſtáli ná mię pánowie Giwehy [= Gabaonu] BudBib Iudic 20/5.

Wyrażenia: »pan jeden, ni(e)ktory« = pewien człowiek a. ktoś [szyk 4:4] (6:2): MiechGlab *3v; LibMal 1545/101v, 1551/ 161; dividere sententiam, Yednego páná rádę ná częśći rozebráć. Mącz 91b; RejPos [310]v; więc będzie powiádał iáko tám was ná iednym mieyſcu wſzyſcy bárzo dobrze wſpomináli [...]/ iáko ieden pan was wyſławiał RejZwierc 89; PudłFr 10, 62.

żart. »pan radny« = doradca (1): Więc go niemáło inſzych pánow rádnych było Ośiádło CiekPotr 88.

Szeregi: »białegłowy i panowie« (1): Białychgłów młodych/ y pánów niemáło/ Zá iednym ſtołem poſpołu śiedźiáło. KochFr 24.

»matrony i panowie« (1): zeſlly ſie rano matrony ſſlachetné ij panowie mnodzy OpecŻyw 30.

»panie, panowie« (1): W Sukniach ſie woźić będźiemy [czarci]. V Pań ná długich Sáianách V Pánow w wielkich Kołnierzách. MWilkHist E4v.

a. Uczestnik opisywanej sytuacji, ten, o kim mowa; czasem: on (173): BierEz P2 [2 r.]; RejRozm 398; RejKup c2v, e2v; Teſtáment leży zdárty [...]/ Exekutor s ſiodłowym iuż dawno w chomącie. Aby pirwey niż páná rzecży wyprowádził/ Niechay ták pan poleży RejWiz 58v; Názáiutrz chłop nárzeka co go bolą boki [...]. Bo iáko pan ma być zdrow á w nim piwo kiſa RejWiz 66v, 13, 15v [2 r.], 16v [2 r.], 31, 56 (24); (nagł) Pan co mu Wilk ſlad przeſkocżył. (–) PAn iádąc w drogę źimie/ y zedrgnie ſie máło RejFig Cc4v, Aa2 [7 r.], Aa3 [2 r.], Aa4, Aa5, Aa5v [3 r.] (28); RejZwierz 62v, 103, 131v; GórnDworz M8v, N, N5, N6, Q8, T7; HistLan C4, F3; Pomożeſz komu złodzieiá vłápić/ to iuż owemu dobre czo go vłápił/ ále owemu drugiemu Pánu bárzo nieſmácżne kiedy z gáłęźi będzie południá wyglądał. RejZwierc 95v, 26v [2 r.], 38v, 61v [2 r.], 64 [2 r.], 71 (25); PaprPan Gg2v, Gg4v; Nie wdawáłá ſię z gosćiem w długie ſłowá. Ale mu z mężem do łáźniéy kazáłá [...]. Gość poglądáiąc dobrze żyw/ á ono Bárzo nie rowno pány podźielono. KochFr 23, 59, 133; WerGośc 236; PudłFr 63; Tymże ſpoſobem dobrá marnotrawnych ludźi: [...] Wſzetecżnicá/ rufian/ błazen ſzáchowány/ Smiechotworcá: ći płużą miedzy tymi Pány. KlonWor 57, 14, 33, 56, 58 [2 r.], 62.
Wyrażenia: »dobry pan« (24): RejJóz D6; RejWiz 156v; Owa iednego cżáſu grał ye [szachy] przed krolem Portugálſkim then ſláchćić/ ktory ią [małpę] ſtámtąd przywiozł: Máłpá [...] dáłá mu met. A dobry pan rozgniewawſzy ſie/ [...] wziął ſwego krolá w rękę/ [...] y vderził nim w łeb vbogą máłpę. GórnDworz P6, D6v, I7v [2 r.], M8 [2 r.], P6, R2 (16); RejPos 227; RejZwierc 252v; PaprPan Hh, Hh3; KochFr 15 [2 r.].

»jeden pan« [szyk 5:1] (6): Ieden pan iechał w drogę/ więc w nocy zábłądził RejFig Bb8v, Aav, Aa2, Bb5, Dd3; GórnDworz K.

żart. »pan łaskawy« (2): A ſtąd ſie temu [złemu] ſzcżęśći/ iż dłaźi owego [dobrego]. Ale ná co owemu/ á ná co też temu/ Ty więc figle wychodzą pánu łáſkáwemu. RejWiz 140; RejZwierc 252.

żart. »pan miły (namilejszy)« [szyk 1:1] (2): Ná ſzyi łáńcuch wiśi/ ná pálcoch pierścienie/ [...] A ſam namileyſzy pan podobien ku świni. RejWiz 11v; ModrzBaz 72.

»pan młody« [szyk 6:1] (7): RejZwierz 39; OrzQuin R2; HistLan C; RejZwierc 31v, 274v; Nie cżuie ſię Pan młody/ choćia leźie w długi. KlonWor 56, 59.

»nasz, moj pan« [szyk 14:6] (18:2): Idzye ieden ſpiewáiąc cegłá z gory ſpádnie [...]. Albo iedzye przez wodę moſt ſie pod nim złomi/ [...] álić náſz pan w toni. RejWiz 136, 13, 84v, 88, 98, 123v, 168v, 188v; to ten łotr/ [...] Siłny gámrat/ ále mu to wnet omierźieie. Vbierzcie ſie w moy letnik/ idźcieſz tám do niego/ A będzieli ſie k wam miał/ kijem páná mego. RejFig Cc5v, Dd4, Dd8; RejZwierz 100, 139; GórnDworz T7; Ale to nic v náſzych pánow/ kiedy ſie rozigráią ieden drugiemu ocży zálać RejZwierc 72v, 31, 62, 132, 161, 252v.

»pan star(sz)y« (7): W kilku niedziel pan ſtáry ruſzony chorobą/ Zwątpiwſzy o zdrowiu ſwym imie trwożyć ſobą. HistLan D4v, C, D, Ev, E4v [2 r.]; PaprPan Gg3v.

10. W zestawieniu: »pan młody« = nowożeniec, też kandydat na męża; neogamus Mącz, Calep; domicellus Mymer1; novus a. recens maritus Mącz, Cn; neonymphus, (novus) sponsus Mącz; nuptus Calep; iuvenis maritus, novus nuptus a. vir Cn [szyk 12:11] (23): Mymer1 11; MurzNT 38v; GroicPorz gg4v; Pompa nuptialis, Prowádzenie młodego páná s obłubienicą do kośćioła do śłubu Mącz 309a, 201c, 210a, 245c, 251c, 255d (10); poimał [...] Páná młodego małżonká/ z gośćiámi y wſzyſtkim Fraucimerem ſwádziebnym StryjKron 385; CzechEp 167 [2 r.]; Calep [695]a, 706b; Chceć to oná podobno mieć Páná młodego/ Cżymby ſnádniey záżyłá imięnia dobrego. PaxLiz C, B2v, C3v, D3v; KlonWor 68.
11. Forma grzecznościowa (5441):
A. O osobie trzeciej (3748):
a. O osobie nieokreślonej (100):

W połączeniu z dowolnie wybranym nazwiskiem (2): BielSat B3; Przeday Száfran mieſzány/ á rzecż iż Moráwſki/ [...] kupi Pan Nieználſki. BielRozm 11.

W połączeniu z dowolnie wybranym imieniem (2): RejWiz 73; Tenże [tj. kochanek] będźie nádźieią drugiego potomká: [...] A Pan Iákum [mąż] w pomietlech tylko obermánem KlonWor 60.

W połączeniu z nazwą narodowości (10): Agitur gloria populi Romani. O dobrą powiesć pánóm Rzimianóm idzie Mącz 6a; PaprUp K2v; ActReg 39 [2 r.]; OrzJan 130; Przetóż pánowie Polacy y Litwá [...] niech ſie trzymáią przodków ſwych tego zwyczáiu SarnStat 121; GrabPospR kt, N, Nv [2 r.].

W połączeniu z nazwą mieszkańców miasta (1): namawiamy zPany Lwowiany, iakoby [ten, o kim mowa] domiasta niewłazł. ActReg 48.

W połączeniu z nazwą pokrewieństwa (13): Więc gdy Iáſiek doroście á ktemu Hánuśká/ To wełnę by z báraná drą s páná tátuśká. RejWiz 57, 57, 70, 90; BielSat D4; Przyiedzye też záſię pan Zięć do páná Szwagrá RejZwierc 31, 31 [3 r.]; BielRozm 30; Pierwey ſynaczek vmie ſługom łáiáć: niżli páná oycá y pedágogá ſłucháć. SkarKaz 421a; KlonFlis H4v.

~ W charakterystycznych połączeniach: pan ociec (4), stryj, szwagier, tatusiek, zięć (6). ~

W połączeniu z nazwą innej pozycji społecznej (24): LibLeg 11/162v; BielKom F3; myędzy pány zdunámi álbo Gárncżarzmi/ Tkacżámi/ y inſſemi wyelkye o tho porywki y poſwarki powſtawáyą. GliczKsiąż B4v, G7, H3; GroicPorz ee3v; OrzList f4v; OrzRozm H2; Wierz mi iż y to nie głupiec/ Co go to zową pan kupiec. RejZwierc 234v; WujJud 21; Przetoż ſromotnie błądzą wſzyſcy/ y przećiwko bogu mowią/ á ná imię ich miłość pánowie Rzymſcy duchowni WujJudConf 80v, 19v, 40v; WerGośc 243; ActReg 21 [2 r.]; VotSzl E4, E4v [2 r.]; Gdy gdźie do gmáchu wnidźie/ ćicho/ bez hałáſu/ Pánu Goſpodarzowi nie życży niewcżaſu. KlonWor 5, 59 [2 r.], 60 [2 r.].

~ W charakterystycznych połączeniach: pan(owie) czeladź, duchowni (rzymscy) (6), garnczarze, gospodarz (2), gość (2), kmotr, kupiec, opiekun, primus, rzemięsnicy (2), swatowie, tkacze, zdunowie, ziemianie (2), żołnierze (3). ~

Wyrażenia: »pan brat (panowie bracia)« (14): Bo y złodzyey by ſzedł kráść á vźrzał tám kátá/ Wieręby ſie podobno przelękł páná brátá. RejWiz 139v; RejZwierz A5v, 89v, 124, 137v; BielKronCies Mmmm3; RejZwierc 61; GostGospSieb +4v; ktoraby [moderacyja, tj. wyposażenie wojskowe] pánom bráćiey náſzey nieobćiążliwa byłá/ mym zdániem táby być mogłá. GrabPospR Mv, kt, K2v, K4v; áli Pan Ewángelicki brát/ [...] o zdrowie/ máiętność/ y poććiwość mię poćiągnie. PowodPr 45; KlonWor 43.

»Ich Miłość panowie« (7): Nie wspomina się tez inpugnatio IchMM PP. Duchownych ActReg 21, 21; GostGospSieb +4v; GrabPospR kt, N, Nv [2 r.].

»pan młody« [szyk 14:1] (15): RejWiz 57 [2 r.] 88, 88v, 90 [2 r.]; Do domu przyiechawſzy co pan młody cżynić ma. RejZwierc A5v, A5v, 16, 23v, 24v, 28v [3 r.], 30v.

»pan N.« (2): [formuła wypowiedzi sędziego przy sprzedaży majątku:] Pan.N. zdawa dom/ właſnoſć/ álbo dźiedźictwo ſwoie/ [...] Pánu.N. w thych że gránicách iáko ſam do tego czáſu miał y trzymał GroicPorz 12v.

»pan star(sz)y« (4): RejWiz 57, 69v; RejZwierz 119v; Do páná ſtárſzego iuż doźdrzelſzego wieku przemowá. RejZwierc 120v.

»panowie szlachta« = nobiles JanStat, JanPrzyw; principes JanStat [szyk 6:1] (7): Diar 94; GliczKsiąż F3v; Niech roznośći nie będzie miedzy Szláchtą pány. BielSat N4v; SarnStat 372, 377, 881, 998.

Szereg: »panowie i bracia« (1): y com niedawno z Ich M. Pánów y bráćiéy ſwéy Rycérſtwá wſzyſtkiégo zrozumiał OrzJan 122.

Iron. (5):

[W połączeniu z imieniem: Ieſzcże śpi [...] pan Sálomon á iuż go czekáią KobierHist B4.]

W połączeniu z nazwą narodowości (4): RejZwierc 62v; WerGośc 257; Wolą Pánowie Niemcy walcżyć z ſobą ſámi/ Niżliby ćiągnąć mieli ná Pogány známi. BielSen 16; Patrzcieſz tich przyijacioł co ſie wam teras znowu doprzyazni wkraſc chca Panowie Turcy PaprUp G2v; [Wierę teraz y pan Zyd bywa w vważeniu, Gdy obacżą że przyſzedł ku dobremu mieniu. KobierHist B4].

W połączeniu z nazwą pozycji społecznej (1): A pánowie lichwiarze co z nim hándlowáli, Y nieináczey iedno iáko głodni krucy Do śćierwu zbieżeli ſię CiekPotr 89; [[mówi pleban] Náuczęć ia pany chłopy Chodźić ná wiece bez poczty KorczRozm Hv].

Wyrażenie: »ślachetni panowie« (2): s kthorego [Chama] ſie potym ći ſláchetni pánowie Turczy á Táthárowie rozrodzili RejZwierc 62v [idem] WerGośc 257.

b. O osobie określonej (3576): ForCnR C2; MetrKor 59/77, 77v; RejKup H; gdzie ia obieczvię swym dobrym slowem ych nye zaviescz [...] wedle thego Cirographu ktori na się dali przerzeczony panovie wyssey napisany ZapWar 1549 nr 2658, 1549 nr 2658, 1550 nr 2665, 2666, 1551 nr 2684 [2 r.]; GroicPorz c3; RejWiz 146v; KochZuz A4; RejFig Aa6v [2 r.], Dd7; RejZwierz 64v; Zywą prawdę Pan on mądry [tj. kasztelan krakowski] mowił OrzRozm I2, S3, T3v; SienLek a3; A ieſli iáki vcżćiwy cżłowiek/ zá ich powabem/ pomoc im tego niechce/ to wnet przymowká: Daicie pánu pokoy GórnDworz N2v, C7, C8, D8v [2 r.], E4, H3v (37); Bo gdy do niego przydzyeſz albo przyiedzieſz toć ſie iuż będzie wierciał/ [...] ná cżeladź ná żonę będzie wołał/ nuże miła Anno ſtáray ſie pilno co będzie pan iadł/ boś iáko żywá thákiego goſciá w ſwym domu nie miáłá. RejZwierc 89v, 90, 274v [2 r.], Aaa2; ZapKościer 1580/13, 13v, 1584/49v; CzechEp 55; KochFr 33; KochSz B2; WerGośc 250; KochPieś 21; ActReg 48, 129 [2 r.], 174; SarnStat 1107; SkarKaz 421b; Mowią/ Zkąd ma pieniądze ten Pan? KlonWor 17.

W połączeniu z imieniem [zawsze: pan + imię; w tym dodatkowo: z nazwą urzędu (31)] (180): tedy tam bendzie volno panu Iakubovy y alexemu w Nochaczovye miesskacz ZapWar 1548 nr 2668, 1507 nr 1988, 1526 w 2337, 1545 w 2633, 1550 nr 2664 [3 r.], 2666 (43); MetrKor 40/815; FalZioł *2; WróbŻołtGlab A3; LibLeg 9/52, 10/113, 154, 11/23, 61, 169, 184v [2 r.]; LibMal 1544/81, 1546/114v, 1547/126, 133, 1551/161v, 1552/172; LudWieś ktv, A2, A4, B3; GliczKsiąż L6v [2 r.]; LubPs A2; GroicPorz A3 [2 r.]; KrowObr 31v; RejWiz A2, A3; RejFig Dd5v; WyprKr 87; BielKron 320v; który Iurgelt/ Syn iego [Jana Tarnowskiego]/ á dobrodźiéy móy miłośćiwy/ Pan łan Kryſztoff Káſztellan ná ten czás Woynicki/ iśćić mnie raczy kożdy nowy rok OrzQuin G4v, R2; GórnDworz K3v, Q2, Q4v, R [2 r.], R3, Z3v; A tego známienitego Rycerzá [...] bráty/ iáko Páná Acháciuſá y Páná Iábrámá [...] racz ná długie czáſy ſczęśliwie záchowáć. KwiatOpis B3, D2v; RejZwierc A2 [3 r.], 52v, 84, 155; PaprPan V v; SkarJedn A2; MWilkHist C2v [2 r.], Ev; Gdzyę czy dway braczya porownali ſzyę wymyonach swoych yſz Pán Caspyer: soſtal na barinkowach y na Krzyſzyewyę, a Pán woczech soſtal na plachtach ZapKościer 1585/55v, 1580/13 [3 r.], 13v [2 r.], 14 [3 r.], 15, 15v (35); StryjKron 482, 567; WerGośc 246; KochWrJan 17; ActReg 10, 23, 64, 65, 165 [3 r.]; KołakCathOkuń A2; WysKaz 1; SarnStat 74 [2 r.], 75, 171, 183, 370 [3 r.] (30); VotSzl C; CiekPotr 45; Winſzowánie X. Koreckich/ Páná Sámuelá y Páná Károlá/ Nowourodzonemu Brátu/ Hieronimowi Chodkiewicżowi. SkorWinsz A3.

W połączeniu G sg z przymiotnikiem dzierżawczym od imienia, występującym w składni zgody z rzeczownikiem nadrzędnym dla całego połączenia (całość funkcjonuje jako przymiotnik dzierżawczy) (12): LibMal 1544/83v, 86v, 1552/168; ZapWar 1548 nr 2668 [3 r.], 1553 nr 2685; A co się dotyczę dziatek Pana Samuelowych, te iachowam iako przystoi przy Zenie moiey. ActReg 165, 162, 165 [2 r.], 166.

W połączeniu z nazwiskiem (i niekiedy z imieniem) [w tym dodatkowo: w połączeniu z nazwą urzędu lub nazwą innej pozycji społecznej (172)] (1627): yako nyebosczyk pan yakvb szobynsky pisszarz y pothkomorzy Cirsky nyevynyen Mykolayovy baryczcze szwarszevy dwdzyestv kop ZapWar 1507 nr 1988, 1504 nr 1955, 1511 nr 2067, 1513 nr 2145, 1514 nr 2149, 2151 (88); MetrKor 37/1, 3v, 38/286, 57/120, 59/75 [2 r.] (27); OpecŻyw [194]; ForCnR Bv, C, Cv, C3, C3v (8); FalZioł +2; LibLeg 6/158v, 7/35, 41, 98v, 104v (44); WróbŻołtGlab A3; ZapMaz II G 61/159, 97/89v [4 r.], 90 [3 r.], 90v; ZapMaz V S 2/335; LibMal 1543/67v, 68v [5 r.], 69 [3 r.], 69v, 70v (74); LudWieś kt, ktv; HistAlHUng A2v; Diar 19, 20, 26, 28 (22); MrowPieś kt; GliczKsiąż L6v [2 r.], L7 [2 r.]; KrowObr ktv; OrzList dv, h4, i2v; LeszczRzecz kt; RejZwierz 87v; WyprKr 1v, 2 [4 r.], 102, 119, 121; BibRadz *4v; wſzák tego nie táią Prokuratorowie Pánow Zarębow OrzRozm T4v, C3, Ev, I, I3v, M3 [2 r.] (21); OrzQuin B4, D4, G4v [3 r.], I4v, Aa5 [2 r.], Aa5v [2 r.]; SienLek a4; SienLekAndr a2v; ábowiem nie telko pan Wapowſki ná ten cżás nie był dworzáninem/ ále áni pan Kriſki/ áni drudzy/ okrom páná Myſzkowſkiego/ á páná Boiánowſkiego. GórnDworz B5v, B4v [2 r.], B5v, B6 [7 r.], B8v [8 r.], C [3 r.] (638); Miałem do tego téż piſmá nie máło [...] od Iego Mił. Páná Stániſłáwá Dębieńſkiégo z Szczekoćiná GrzepGeom K4v, K4v [2 r.], L; BielSat H; KwiatOpis Bv, B2v [2 r.], B4v [2 r.], C3 [2 r.]; RejZwierc 184, 268v, 274v; BudBib b [2 r.]; BudBibKaw A2v; MycPrz I [C2]; Strum G3v; WierKróc A3v; BiałKaz K4, L2 [2 r.]; BudNT przedm a4v, b7v [2 r.]; PaprPan A2v, V, Ffv; ModrzBaz kt [2 r.], 47v; ModrzBazBud π6v; SkarJedn kt, ktv; Oczko A3 żp; SkarŻyw kt, A2v; ktorey p[ro]testaciey Panu Ćieſzycy Pąn Michal Podlieſki niedopuſczal. ZapKościer 1580/15v, 1579/1, 1580/4 [3 r.], 5v, 9 [3 r.], 10v [3 r.] (371); StryjKron A6, 288 [2 r.], 597 [2 r.], 672, 687 [4 r.], 787 [4 r.]; CzechEp *3, *3 żp, 83, 136, 137 (9); CzechEpPOrz *2v żp; KochJez kt, A2; NiemObr kt, ktv, 23 [8 r.], 24 [3 r.], 25 [7 r.]; KlonŻal kt; WerGośc 249, 250; PudłFr 13, 26, 27, 60, 79; PaprUp F3v, I3, L2; ActReg 10, 11, 13, 23, 25 (87); KochCzJan A3 [2 r.]; KochAp 8, 13; KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl Av [2 r.]; WysKaz kt [2 r.]; JanNKar A, D3v [2 r.], D4v, E [3 r.], Ev [3 r.] (29); JanNKarGórn G3v, H2 [2 r.]; Indigenatus pánów Bekieſzów Włádyſłáwá y Gábrielá. SarnStat 74, 57, 74 [4 r.], 75 [2 r.], 158, 170 (38); WitosłLut kt; VotSzl C [7 r.]; CiekPotr 35, 67, 84, 86; CzahTr A2v; PaxLiz ktv [2 r.], A2; SapEpit kt; RybWit [A2]v; SzarzRyt C4, D4; SzarzRytLeśn ktv; SzarzRytJSzarz nlb 2 [2 r.], 2v.

W połączeniu G sg z przymiotnikiem dzierżawczym od nazwiska (10): Item powyada yſz wlyuthomyu kaczką pana oſtrorogowego poddanego wzwadzie on ſſam zabill. LibMal 1547/130v, 1545/101v; ZapWar 1548 nr 2656, 1550 nr 2665; GórnDworz Nv, Ov, Ii7v, Mm3 [2 r.]; KwiatOpis Bv.

W połączeniu z nazwiskiem lub imieniem postaci alegorycznej lub bajecznej (55): Tedy iego towarziſz Ządoćz/ przyſzedſzy na zamek/ pocżnie panu Sżcżęſciu o tey bitwie powiedaćz ForCnR Dv, A3, A3v [2 r.], A4, A4v, B [2 r.] (44); Owo co laſkę nieſie to pan Superbia/ Co owo poglądáiąc ná wizytki omija. RejWiz 74v, 67 [2 r.], 67v, 74 [2 r.], 74v, 75v, 168v, 173v; Nábrał ná ſrogi zapis pan Ieżyná/ Poſtáwow ſukná KlonFlis Ev.

W połączeniu G sg z przymiotnikiem dzierżawczym od imienia postaci alegorycznej (1): A ieſt iśćie zacnego narodu młodzyeniec/ Páná Simulatorow rodzony ſieſtrzeniec. RejWiz 75.

W połączeniu z nazwą urzędu lub pełnionej doraźnie funkcji publicznej [w tym dodatkowo: z (imieniem i) nazwiskiem (29), z imieniem (3)] (836): ku ktorey minvczie panovie Iednacze pieczęczi swe przikladayą ZapWar 1550 nr 2655, 1505 nr 2014 [2 r.], 1524 nr 2163 [2 r.], 1527 nr 2383, 1536 nr 2453, 2492 (20); MetrKor 38/286, 287 [4 r.], 40/810, 815 [2 r.], 46/65v (15); ForCnR Bv, B2, B2v, C; ForCnRWiet A; BielŻyw nlb 2; MiechGlab nlb 2; WróbŻołtGlab A2; yſz bandacz na them myeſczv na ktorem theſz pyerwſzi bily panowye Baſche. Bendzyeczye ſzye W.m. ſtaracz o zachowanye dobrey prziyazny LibLeg 11/135v, 6/115 [2 r.], 118 [3 r.], 118v [2 r.], 119 [6 r.], 156 (40); RejŁas w. 1; ComCrac 12; Item recognovit Iſch pana pyſſarza myeyſkiego malzoncze [...] kradła pyenyadze LibMal 1551/163v, 1543/67v, 69, 70, 70v [2 r.], 72 (19); SeklKat A2; MurzHist A4; przyszli do posłow pan wojewoda kaliski Zborowski pan Kanclerz Diar 54, 19, 22, 25, 28, 39 (33); BielKom A3v; GliczKsiąż A2 [3 r.], N4; GroicPorz d4, g, gv, g2, g2v (9); KrowObr A2; RejWiz 174, 174v; OrzList d, g3v; UstPraw C3; RejZwierz A2, 55v, 101, 102, 138; WyprKr 103v; OrzRozm A2, A4v żp, T4v; Carz Turecki poſłał krolewicowi węgierſkiemu trzy konie piekne/ [...] pánom też iego opiekunom po ſzáćie BielKron 313, 313, 313v, 329v [2 r.], 422v [2 r.]; Mącz 179a; Prot Av; SienLekAndr a2, a3 żp; RejAp AA2; Krol I.M. [...] rádził ſie s pánem Koniuſzym/ á s pánem Oboźnym GórnDworz P7v, B6, Q4, S2 [2 r.], Mm3; GrzepGeom A3, A4 żp; KwiatOpis A2 [2 r.]; á też mi to przedſię miło iż mię pánem woytem zową. RejZwierc 66v, [283], 106v, 119, 182, 210 (9); KochList nlb 3; BudBib A2; Strum A2, A2v; BudNT przedm a2; StryjWjaz Av; PaprPan A3, Cc2; ZapMaz II G 61/159 [3 r.], 78/407, 97/89, 89v [2 r.], 90 [8 r.], 90v [2 r.]; ModrzBaz kt; ModrzBazStryj πv marg; KochOdpr kt, A2; Oczko A2; KochPs 2; SkarŻyw kt; ZapKościer 1580/4, 5v, 7v, 8, 9 (67); StryjKron 86 [2 r.], 200, 215, 288, 592 (9); CzechEpPOrz *2 [2 r.], *3 żp; NiemObr 67 [2 r.]; KochEpit kt, A2; KochFrag 77; KochSz A2; KlonŻal A2; ReszList 169, 171, 175; WerGośc 203; WerKaz 275; BielSenJoach 3; PudłFr 14, 34, 35, 42, 59; KmitaPsal ktv; GórnRozm D2v, E2, K4v, M3v, M4; KochPropKKoch 3; PaprUp K2v; ZawJeft 3; Pan Marszałek Koronny mowił wRadzie ActReg 22, 4 [2 r.], 6 [2 r.], 10 [2 r.], 11 [3 r.], 12 [4 r.] (335); GostGospSieb +2; GórnTroas [3]; GrabowSet A2, A2v, A3, Y; KochFrag 30; KochFragJan 3 [2 r.]; OstrEpit kt, Av; KołakCath C2v [2 r.]; KołakCathOkuń A2 [2 r.]; RybGęśli A2; JanNKar A2 [2 r.]; JanNKarGórn D4; to moie podánié w Artykuły było wpiſáné, y pánom Poſłóm poruczoné SarnStat *7v, *8, *8v, 17 [4 r.], 20, 36 (120); GrabPospR M2v, M4v, Nv [2 r.]; KlonKrGum Av [2 r.]; KmitaSpit ktv; VotSzl D, D3v, D4v, Ev, E2v [2 r.] (13); CiekPotr )?(2; CzahTr A2; PaxLiz A2 [2 r.], B3v; SkarKazSej 695b; KlonFlis A2; SkorWinsz A2v; KlonWor ded **2; RybWit [A]v; SzarzRyt A2v; SzarzRytJSzarz nlb 2.

~ W charakterystycznych połączeniach: pan assesor, basza, burmistrz (5), celnik (4), chorąży, cześnik, deputat (2), dwormistrz, egzekutor (4), hetman (67), jednacz (5), kanclerz (108), kasztelan (11), komender, komisarz (6), koniuszy (2), krajczy, ławnik (4), marszalek (89), miecznik (2), oberman (2), oboźny, opiekun [następcy tronu] (3), pieczętarz (3), pisarz (5), poborca (3), podczaszy, podkanclerzy (2), podkomorzy (12), podsędek (6), podskarbi (65), podstarości (15), podżupek, poseł (22), prowizor (11), przysiężnik (2), rajca (6), rotmistrz (2), senator (16), sędzia (18), sołtys (5), starosta (66), szafarz, taksator, urzędnik (3), wojewoda (105), wojt (6), żupnik. ~

W połączeniu G sg z przymiotnikiem dzierżawczym od nazwy stanowiska (37): ZapWar 1524 nr 2163, 1548 nr 2669; na wszyćko posłowie przyzwalają, co napisano ręką pana Kanclerzową Diar 54, 51 [2 r.]; ktori swadek stanął za poſwyem Pána woyewodzynym ZapKościer 1584/49v, 1580/9, 1582/27, 29v [2 r.], 30, 39 (12); ActReg 4, 51 [2 r.], 56, 59 [2 r.], 74 (18); SarnStat 16; ZapMaz II G 97/90.

~ W charakterystycznych połączeniach: pana hetmanow (6), kanclerzow (12), marszałkow (4), pisarzow, wojewodzin (14). ~

W połączeniu z rzeczownikiem patronimicznym od nazwy urzędu [w tym: dodatkowo z nazwiskiem (1), z nazwą stanowiska (1)] (6): Potim panu Chorząziczowi Boleſtraſiczkiemu polieczil y roskazal dacz [...] pyenczdziesyant zlotich MetrKor 59/76; LibLeg 10/121v, 124 [2 r.]; ActReg 130, 132.

~ W charakterystycznych połączeniach: pan chorążyc (4), starościc, wojewodzic. ~

W połączeniu z nazwą innej pozycji społecznej (42): ListRzeź w. 33; ZapWar 1527 nr 2382, 2383, 1528 nr 2452 [2 r.]; LudWieś A3; KromRozm I B; Diar 29, 30 [2 r.], 45 [2 r.]; DiarDop 104, 107; GroicPorz A4 [2 r.]; ſłuchaymy Páná Papieżniká co nam o Krolu powie OrzRozm L2; Mącz 188a, 222d, 482a; OrzQuin G4; GórnDworz Cc3; RejZwierc 101v; gdym ſię mu przez páná Doktorá Grotá y inſze/ ná rozmowę [...] ofiárował/ zemną mowić niechćiał. CzechEp 326; NiemObr 150; á przedſię wołał áby mu pełną iną nálano/ [...] páná goſpodarza nie przepominano WerGośc 242; ZapKościer 1585/61 [2 r.]; GostGosp 20; GostGospSieb +2, +4v [2 r.]; SarnStat *4v, 377, 854 [2 r.], 1104, 1105; GrabPospR L2v, M4v; VotSzl D, Ev.

~ W charakterystycznych połączeniach: pan(owie) doktor (11), duchowni (15), dworzanin (2), gospodarz (2), korrektor, mistrz, ociec [= ksiądz a. zakonnik] (2), opiekun [osoby prywatnej] (2), papieżnik, rewizor [dworski], rycerz (3), rzymianin [= katolik]. ~

W połączeniu z nazwą pokrewieństwa (36): pan Synowiecz chcze aby ssię Roliami napoly rozdzielili ZapWar 1553 nr 2685, 1551 nr 2684, 1553 nr 2685 [6 r.]; Bałbych ſie páná oycá/ by mi kijem nie dał. RejFig Dd4; Tám ſkoro pánom Zięciom iuż klucże oddano [...] HistLan E3, C3, C3v [3 r.], D; RejZwierc 155; ZapKościer 1585/60v, 1588/75v [2 r.], 82v; PaprUp G3; ActReg 48, 134, 137; GostGospSieb +2, +3, +4, +4v [3 r.]; GrabowSet A2v [2 r.]; JanNKar F3; o czym wié dobrze Iego M. pan Woiewodá Trocki, Pan Brát Wáſzéy X.M. SarnStat 168; PaxLiz D4, E.

~ W charakterystycznych połączeniach: pan brat (6), małżonek, ociec (16), stryj (5), synowiec (5), szwagier. ~

W połączeniu G sg z przymiotnikiem dzierżawczym od nazwy pokrewieństwa (4): tham w dzielniezy pana Synowczowey iesth ląk więnczey nisz wdzielniczy pana striiowey ZapWar 1553 nr 2685, 1551 nr 2684; RejZwierc 31.

~ W charakterystycznych połączeniach: pana stryjów (2), synowcow, szwagrow. ~

W połączeniu z nazwą zwierzęcia (w bajce) (2): Korzec owſá [...] By mi dáłá Pan wilk kazał. BierEz N2v, S2.

Wyrażenia: »chwalebny pan« (1): Ludycie wieſne Na ten nowy Rok. 1544. Przez chwalebnego pana Macieia Zaiczowicza w Byſinie podgornego Proroka ſlożone. LudWieś kt.

»pan dziedzic« (1): Tedi pán dzedzycz ty mayętnoſczy powynyen bęndzie yemu [...] thę sto grziwyen [...] wroczycz ZapKościer 1582/41.

»pan grabia (hrabia)« (3): áby nie był tákim proſtakiem/ iáko ieden tu v dworu/ co pánu Grábi z Gorki Káſztellanowi Poznáń, chcze koniecżnie być podobien GórnDworz E6v, O6v; RejZwierc A2.

»Jego, Wasza Miłość pan; Ich Miłość panowie« (110:1;20): ZapWar 1546 nr 2619, 2620; HistAIHUng A2v; Diar 30, 45 [2 r.]; DiarDop 104; GliczKsiąż L6v; [n]á Herby iego Miłośći Páná/ Páná Ianá Bonerá z Bálic KrowObr kt; Rzeczii wsitky nizei spiſane, oglądali, popisali, i saczowali, ICH Mczi Panowie nizei napiſani WyprKr 1v, 1v, 2 [2 r.]; OrzRozm A4v żp; SienLekAndr a3 żp; GórnDworz B6, B8v, R5, S5, Hh5; GrzepGeom A4, K4v [2 r.], L; KochList 4; BudBib b; BudBibKaw A2v; BudNT przedm a2; PaprPan V; ZapMaz II G 61/159; ModrzBaz kt [2 r.]; ModrzBazBud π6v; SkarJedn kt, ktv; KochOdpr A2; Oczko A2, A3 żp; CzechEp *2, *2v żp; CzechEpPOrz *2 żp; ZapKościer 1583/54v, 1584/47v, 48v, 1588/81v; KochEpit kt, A2; KochFr 77; KochSz A2; KlonŻal A2; PudłFr 60; KmitaPsal ktv; KochPropKKoch 3; KochWrJan 17; ActReg 53, 138, 147; GostGospSieb +2; GrabowSet A2, Y; KochFrag 30, 49; KochFragJan 3; OstrEpit kt; KołakCath C2v [2 r.]; KołakCathOkuń A2 [3 r.]; KołakSzczęśl Av, A2 [2 r.]; WysKaz kt; JanNKar A, D3v [2 r.], D4v, E, F2, G3, H2 [2 r.]; SarnStat 17 [4 r.], 228, 314, 330, 421 [2 r.] (20); WitosłLut A; GrabPospR L2v, M2v, M4v [2 r.]; VotSzl A2, C [7 r.], D, D3v, Ev; CiekPotrHerb )?(2; CzahTr A2v; GosłCast 3; PaxLiz ktv; KlonFlis A2; SkorWinsz A2v; RybWit [A]v, [A2]v; SzarzRytLeśn ktv; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»miłościwy pan« [szyk 3:2] (5): iedno tylko áby go miłośćiwym pánem zwano RejZwierc 41, 147; KołakSzczęśl A2; SarnStat 314, 371.

»pan moj« (2): Y posłał Iáákob posły przed ſobą do Ezawá brátá ſwego [...]. Y roſkazał im mowiąc: Ták rzecżećie pánu moiemu Ezawowi [domino meo ipsi Esau] BudBib Gen 32/4; KołakSzczęśl A2.

»nabożny pan« [dotyczy mistrza Zakonu Krzyżackiego] (1): między námi Włádyſłáwem Królem Polſkim [...] z iednéy ſtrony y wielmożnym y nabożnym pánem [et Magnificum ac Religiosum dominum JanStat 843] Páwłem z Ruzdorffu Zakonu błogoſłáwionéy Pánny Máriiéy Ierozolimſkiégo Niemieckiégo [...] y innémi wſzyſtkiémi z drugiéy ſtrony [umyśliliśmy zawrzeć pokój] SarnStat 1068.

»namilszy pan« (1): A namilſzy pan hetman pátrząc áż ſie śmieie. RejWiz 174.

»nauczciwszy (i uczciwy) (uczciwy) pan« [dotyczy duchownych] = reverendissimus (et reverendus) a. venerabilis dominus JanStat (11): Przy czym byli nauczćiwſzy y vczćiwi w Panu Kryſtuśie Pánowie świętégo Kośćiołá Gniéźnieńſkiégo Arcybiſkup y Primás/ Sbigniew Włodzcłáwſki/ Andrzéy Wármieńſki/ Biſkupi SarnStat 980; Przy czym byli y to ſtánowili Vczćiwi w Pánu Kryſtuśie Oycowie y Pánowie/ Pánowie/ Ian Chełmińſkiégo/ Gerhárd Pomorzkiégo Kośćiołów Biſkupi SarnStat 1122, 905, 939, 957, 996, 1084 (11).

»oświecone książę, Jego Książęca Miłość pan« (2:1): zá pobożnym a chutliwym żądániem oświeconego Kſiążęćiá/ Páná Mikołáiá Rádźiwiła/ [...] muśielichmy końcżyć tę świętą pracą BibRadz *4v; KwiatOpis B2v; WysKaz 1.

»(jaśnie) oświecony pan« (7): BielŻyw nlb 2; WróbŻołtGlab A2; GliczKsiąż A2; BudBib b; SkarJedn A2; Z Drukárniey y nákłádem Oświeconego Páná Páná Mikoláiá Chriſztofá Rádziwiłá SkarŻyw kt, A2v.

»pan a (i) pan« (14): Pyesń Nowo vczynioná/ Ná weſele Wielmożnego Páná/ á páná Yaná Koſtki z Stymbárku. MrowPieś kt; GliczKsiąż A2; KrowObr A2; BibRadz *2; KwiatOpis A2, C3; SkarJedn A2; SkarŻyw kt; KochWrJan 17; KochFragJan 3; KołakSzczęśl A2; SarnStat 228, 306, 1107.

»sławietny pan« (1): SZLACHETNEMV Y SLAWIETNEMV Pánu STANISLAWOWI LICHANSKIEMV KlonWor ded **2.

»sławnej (a. zacnej) pamięci pan« (4): GliczKsiąż L7; KwiatOpis B4v; A tę przerzeczoną Kronikę Pruſką [...] nálazł sławney pámięći Pan Jan Chodkiewic StryjKron 288; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»pan star(sz)y« [szyk: 2:1] (3): dal [pieniądze] Blazeyewy parobkowy pana starego Modliſchewſkiego LibMal 1548/140v; Diar 20; ActReg 86.

»ślachetny pan« [szyk 171:1] (172): ZapWar 1532 nr 2542, 1549 nr 2657, 2658, 1558 nr 2686 [4 r.]; Gdze przy ty vgodzye bely slachetny panowye Iako Iunk palubyczſky Tomaſz Pyechowſky Criſtek Tuchlynſky ZapKościer 1583/36, 1580/4, 9 [2 r.], 10v [3 r.], 12v [3 r.], 14 (161); KlonŻal A2; WerGośc 203; KmitaSpit Av; KlonWor ded **2.

»uczciwy pan« [dotyczy nieszlachciców] (4): Tam ſzye swy dobri woly ten vcziwy Iadam: darował pól placza Gruntem leſzączy [...]. Iako vczywemu pánu tomaſzyewy a swagru ſwyemu na wyeky wyecznye ZapKościer 1587/70, 1580/9, 1587/70v, 1588/76.

»(szlachetnie, zacnie) urodzony pan« (20): Przithim bili vrodzeny panowie iako pan Ian Czarnkowsky y Stanislaw Gnoienski MetrKor 59/77v, 37/3v, 59/76v; LibLeg 11/87; LibMal 1543/70v; ZapWar 1549 nr 2657, 1550 nr 2666, 2674; OrzList d, g3v; LeszczRzecz kt; RejZwierz A2; RejAp AA2; GrzepGeom A3; Zacnie Vrodzonemu pánu Stániſłáwowi Száfráńczowi s Pyeſzkowey ſkáły RejZwierc 182; ZapMaz II G 61/159; WerKaz 275; ZapKościer 1586/66, 66v; GórnTroas [3].

»(najwielebniejszy i) (jaśnie) wielebny (nawielebniejszy) pan« [dotyczy duchownych] = (reverendissimus et) reverendus a. venerabilis dominus JanStat (6): proſzę áby W.W. [...] z Iáſnie Wielebnym Pánem Iego M.X. Stániſłáwem Kárnkowſkim [...] dopomogli, iákoby tá praca moiá ná ſwym mieyſcu zoſtáłá. SarnStat 834; Przy onym byli Nawielebnieyſzy w pánie Kryſtuśie pánowie/ Zbignew Krákowſki/ Ian Chełſki Biſkupowie SarnStat 899, 834, 900, 948, 978.

»(jaśnie) wielmożny pan« = magnificus dominus JanStat (80): MetrKor 37/1, 40/815; ForCnRWiet A; FalZioł *2; BielŻyw nlb 2; ZapWar 1536 nr 2492, 1537 nr 2494, 1550 nr 2666; LibLeg 6/158v, 11/23; WróbŻołtGlab A3 [2 r.]; RejŁas w. 1; SeklKat A2; MrowPieś kt; GliczKsiąż A2, L6v; LubPs A2; GroicPorz A3; KrowObr A2; RejWiz A2, A3; RejZwierz A2; OrzRozm A2; SienLekAndr a2; KwiatOpis A2, C3; RejZwierc A2, [282], 119, 210, 240, 254v; Strum A2; BudNT przedm a2; StryjWjaz Av; Ná zacny y ſtárożytny Kleynot Iáſnie wielmożnego páná/ páná Mikołáyá Mieleckiego PaprPan A2v, A3, V v, Ffv; ModrzBaz kt [2 r.]; ModrzBazBud n6v; SkarŻyw kt; StryjKron 86 [2 r.], 200, 567, 592, 717, 767; NiemObr kt; BielSenJoach 2, 3; KmitaPsal ktv; KochWrJan 17; KochFragJan 3; KołakCath C2v; KołakSzczęśl A2; SarnStat 228 [2 r.], 306 [2 r.], 314, 330, 478 (14); WitosłLut kt; KlonKrGum Av [2 r.]; CzahTr A2; PaxLiz A2 [2 r.]; SapEpit kt; RybWit [A]v.

Szeregi: »książę a pan« (1): OSwieconemu książęćiu y pánu Pánu Mikołáiowi Radziwiłowi BudBibKaw A2.

»ociec i pan« (1): IASNIE WIELEBNEMV OYCV Y PANV IEGO M.X. IANOWI DIMITROWI SOLIKOWSKIEMV SarnStat 834.

α. O władcy (najczęściej w dokumentach państwowych i korespondencji dyplomatycznej) [w tym: o wojewodzie wołoskim (364), o królu polskim (22), o margrabi brandenburskim (15), o wielkim księciu litewskim (10), o papieżu (10), o wielkim mistrzu krzyżackim (5), o innych (17)] (443):

pan czyj (1): A wſchakze gdi naſch pan Voyewoda przeſz poſla ſzwego zadal roſkazalyſzmi lyſth dacz do ſtharoſth naſich LibLeg 11/158v.

W połączeniu z imieniem [w tym dodatkowo z tytułem: wojewoda (22), książę (7), margrabia (2), papież (2), krolowie (1)] (41): MetrKor 34/133 [3 r.], 134, 135 [2 r.], 40/810; yſch pan Hilyaſch Voyewoda na myeſcze oycza ſzwego godnye przeſz poddane yeſth podnyeſſzyon LibLeg 11/163v, 6/77v, 78, 114v, 7/68v, 11/151 (17); SeklWyzn ktv; the [listy] dal ſchowacz Iurdze Rothemberkowy zyemyaninowy myeſkayączemu wlipye wſzy pod panſtwem pana Hannuſſa Margrabye LibMal 1553/177v; [z listu cesarza Ludwika do papieża] Papieżá obieráć Rzymſkiemu zebrániu moc dáiemy/ [...] iáko był tzáſu páná Kárłá przedziádá y Pipiná Wuiá/ á ná oſtátek Kárłá oycá náſzego obytzay. KrowObr 31, 32v; KwiatKsiąż Dv; A przetóż pánná Iádwigá Królewna byłá krewna córce páná Iérzégo Kśiążęćiá w drugim ſtopniu SarnStat 601, 193, 350, 886, 892, [994] [2 r.] (13).

W połączeniu z tytułem (321): MetrKor 34/134 [3 r.], 37/1, 40/810 [2 r.], 811, 823, 824, 826; Krol iego miloſcz panie poslye wdziencznye przymuye poſelſtwo i wſkazanie pana voiewodi Multanſkiego ktore przes vas vczinil. LibLeg 6/55, 6/55v [5 r.], 114v, 115, 119 [2 r.], 157 (271); kiedybyśćie prawdziwi Biſkupi byli/ [...] tedybyśćie [...] pánu Papieżowi ták rzeknącemu Wikáryiemu wiáry/ poddánośći/ y poſluſzeńſtwá nieprzyſięgáli. KrowObr 129, 131, 131v, 159v; Arcybiſkup Trewirſki [...] mowił przećiw Márgrábi ſurowo w ty ſłowá/ że pan Márgrábiá Brándenburſki mowi zá powinowátośćią kthorą ma z Krolem Polſkim cupiditate ſucceſſionis BielKron [3332]v, [3332]v; CzechRozm 255v; liſt ná wſzyſtki Rewthel pod páná Królá y náſzym Sygnetem ma bydź dan tym/ którzy náymuią SarnStat 1093; ſtroná Páná Kśiążęćiá wybierze dwie álbo trzy oſoby zſtrony Páná Miſtrzá y Zakonu/ á záśię Pan Miſtrz y Zakon z ſtrony Kśiążęcéy SarnStat 1114, [994] [4 r.], 1085 [2 r.], 1086 [2 r.], 1088, 1091 (33).

~ W charakterystycznych połączeniach: pan krol (21), książę (10), margrabia (8), mistrz (4), papież (4), wojewoda (274). ~

W połączeniu G sb z przymiotnikiem dzierżawczym od tytułu [w tym: pana wojewodzin (69), pana margrabin (3)] (72): MetrKor 34/135v; ysz vyelkye a czanſthe przed naſſ skargy przichodzą okolo vczyſkanya a obczyaſzlywoſczi kthore ſzią naſzym poddanym dzyeyą od poddanich pana Markrabinich LibLeg 7/68v; A wſchakosch yednak za napomienyenym pana Voyewodzynim bedzie sye mial Krol yego M. woſtroznoſczy LibLeg 11/70v, 6/115, 119, 7/11, 69v, 10/120v [3 r.] (70); LibMal 1550/153.

Wyrażenia: »jasny pan« (1): vedle myerv a prziſzyang Myedzi [królem polskim] [...] y myędzy yaſznym panem a panem Sthephanem Voyewodą Moldawſkyem LibLeg 6/114v.

»Jego Miłość pan« (8): Były Vyſzlany Comyſzarze kv vczynyenyv spraviedliwoſczi myedzy Crolewſkiey miloſczi poddanemy [...], A myedzi [poddanemi] yego miloſczi pana voyewodi LibLeg 6/114v, 6/115 [2 r.], 119, 10/153v, 154v [2 r.], 155v.

»nabłogosławieńszy pan« (1): Náyduye ſye też lift Afryckich biſkupow do Dámázá papyeżá z tákim napiſem: Nabłogoſláwyenſſemu pánu/ y ápoſtolſkim doſtoyeńſtwem podwyſſſſonemu/ ſwyętemu oycowi oycow/ Dámázowi papyeżowi KromRozm III P3v.

»najwyszszy pan« (1): kiedy proſthego tzłowiek[á] rozgrzeſzaćie/ thedy ty ſłowá ſſemrzećie mowiąc. Mocą Bogá wſzechmogącego/ [...] y mocą naywyſſſzego Páná Papieżá/ N. [...] rozgrzeſzam ćię od wſzyſtkich grzechow KrowObr 159v.

»(jasno) oświecony pan« (2): KwiatOpis [C2]v; gdy przerzeczony Król [...] przez płodu [...] zéydźie/ przez wiádomośći y rády Oświeconégo Páná [Illustris Domini JanStat 758] Alexándrá Witowdá Wielkiégo kśiążęćiá Litewſkiégo/ [...] wybiéráć [na wielkie książę litewskie] nie będą. SarnStat 999.

»pan a pan« (4): LibLeg 6/114v; A teras ią [Semigalię] s Kurlándyią/ oświecone á cnotliwe Xiążę/ Pan á Pan Gotthard Kettler [...] lennym práwem trzyma KwiatOpis Cv, [C2]v, Dv.

»świętobliwy pan« (1): Grubin Klutz. Przisłucha teras iáſno oświeconemu/ á práwie ſwiętobliwemu Pánu a Pánu Woićiechowi/ z Láſki Bożey Márgrabi Brándęburſkiemu KwiatOpis [C2]v.

»uczciwy pan« (1): [między Kazimierzem, królem polskim] y Wielmożnym á vczćiwym pánem [et Venerabilem Dominum JanStat 908] Miſtrzem wielkim błogoſłáwionéy P. Máriiéy Theutonicorum Ierozolimſkim w Pruśiéch z drugiéy ſtrony [pokój jest wszczęty] SarnStat 1123.

»wielmożny pan« = magnificus dominus JanStat (4): MetrKor 34/133; slyubuyem Wielmoznemu panu Stephanowi Woiewodzie [...] yz od dziſieyſchego dnya mamy myecz wieczni a pewni y prawy myedzi sobą pokoi LibLeg 6/77v, 6/78; SarnStat 1123.

Szereg: »ociec i pan« (1): ſtáráliſmy ſie v Naświętſzégo w Pánu Kryſtuśie Oycá y Páná [patrem et dominum JanStat 203] Klemenſá śiodmégo/ świętégo Rzymſkiégo y powſzechnégo Kośćiołá nawysſzégo Biſkupá: áby [...] tákiegoż Przywileiu nam pozwolić raczył SarnStat 193.
β. O Chrystusie za życia (84): OpecŻyw 168, [170], [170]v; RejKup z4v; MurzNT Mar 11/3, Luc 19/31, 35; A wſzedł Pan do Ieruzálem y do Kośćiołá BibRadz Mar 11/11, Matth 28/6, Mar 11/3, Luc 13/15, 18/6, 24/34 (10); OrzQuin P3; RejPos 1v, 47v, 118, 220v, Ooo4; BudNT Ioann 20/3, Luc 19/31, 34; CzechRozm 112v; SkarŻyw 599 [2 r.]; Nowinę tę wiedzćie pewną Pan zmartwychwſtał mocą właſną. MWilkHist Dv, I2, K3, K4v, Lv; ArtKanc D12; WujNT Matth 21/3, Mar 11/3, Luc 19/31, 34, 24/34 (9).

Pan czyj [zawsze pron poss; w tym: moj (14), nasz (3)] (30): O iakié [...] weſelé s tego apoſtolowie mieli/ ijż pana ſwégo iuż chwálebnégo widzieli OpecŻyw 169v, 71v, 92v, 158v, 165v, 169, [170]v; MurzNT Ioann 20/13; RejPos 118, 120v, 207v; Bo powiedał [Piotr]/ iżem ták iáko Pan moy záwieſzon być nie godzien SkarJedn 92; MWilkHist Cv, H2v, H3, H3v, H4 (9); ArtKanc D10, D12 [2 r.], F3; WujNT Ioann 20/13; SkarKaz 203b [2 r.], 205b, 244a.

Wyrażenie: »miły Pan« (1): bo [zwolennicy] zawżdy s tym milym panem bytz chcieli. OpecŻyw 53.
Szeregi: »Pan i (a) Bog« (7): Y powyedzyał Thomaſz: Iuż widzę żeś thy Pan moy y Bog moy. RejPos 118, 120v, 121v, 207v; MWilkHist L2v, L3; SkarKaz 203b.

»Pan i mistrz« = dominus et magister PolAnt, Vulg [szyk 6:6] (12): gdym ci iá vmyl nogi waſſe/ miſtrzem ij panem waſſym będątz/ ij wy ieden drugiégo mácie vmywatz nogi OpecŻyw 92v, 92v, 158v; MurzNT 238v marg, Ioann 13/13, 14; Leop Ioann 13/13; MWilkHist Cv, L2 [2 r.]; LatHar 379; SkarKaz 205b.

»nauczyciel i Pan« (1): Wy mnie názywaćie Náuczyćielem y Pánem [Vos vocatis me Magister et Domine]: á dobrze mowićie WujNT Ioann 13/13.

c. Żartobliwie (72):
α. O ludziach [z rzeczownikiem] (5): A ten Pan cżłowiek nie máſz tego źwirzątká/ niemáſz tego ptaſzká/ ktoregoby nie złupił RejZwierc 156; POchlebczá [...] Ieſt pánom łgarzom ciotcżony rodzony. RejZwierc 216v.
αα. O ludziach przenośnie określonych (3): Ale tu náſze Syreny ſwiátá tego iſcie nie trzebá im głośno ſpiewáć/ tákći pięknie vcho náſzepce/ iż áni ſam wzwieſz/ áni ſie obacżyſz kiedy ſię zánurzyſz á z okręthu ſpádnieſz/ á ſnádnie cie przywiedzie on pan Syrená nie ſpiewáiąc ná co będzie chciał. RejZwierc 83v, 83v; Vpominek Pánu Zoilowi. KlonKr F4v.
β. O cechach i działaniach ludzkich (28): O bezecne łákomſtwo/ o márna zazdrośći/ Coż to dwoie przynośi ná ſwiát dziwnych złośći. [...] Wierz mi że ći pánowie dwá/ wſzytko náſtroią. RejWiz 174v, 31; RejZwierz 79; RejPos 218v; A thák lepiey niech do rozumu przyſtánie/ tho pan hoyny RejZwierc 153v, 22v, 66, 75 [2 r.], 113v, 122v (11).

W połączeniu z rzeczownikiem (8): RejWiz 31v [2 r.]; Aleć nam wſzytko ten ſwowolny pan ciáło robi RejZwierc 113v; Bo iuż pan Pychá pewnie v thákiego cżłowieká pirwſze mieyſce mieć muśi. RejZwierc 122, 80, 140v, 218, 252; [HerbOdpow Rr6].

~ W charakterystycznych połączeniach: pan Bachus [= pijaństwo], brzuch [= obżarstwo], ciało, fałsz, gniew, język, pycha, zdrada. ~

Wyrażenia: »dobry pan« (1): iuż też niemáſz gorſzego káthá ná wſzytko ſkáżenie ciáłá/ iáko ieſt ten dobry pan [tj. język]. RejZwierc 140v.

»możny pan« (1): Abowiem łákomſtwo wielki tho ieſt á możny pan. RejZwierc 37.

»naprzedniejszy pan« (1): Weźmiſz ſobie do rády ony co naprzednieiſze pány/ to ieſt ſpráwiedliwość/ pomierność/ pobożność/ poććiwość/ wſpaniłość/ káżdemu nieodmienną wiárę á prawdę. RejZwierc 146v.

»pan ślachetny« (1): ále then pan ſláchethny pan gniew długo wirzga RejZwierc 80.

»pan woźny« (1): A nawięcey ow pan woźny co wſzytko obwoływa złe y dobre pan ięzyk náſz. To ieſt cżłonek nád wſzytkiemi cżłonki y naſzkodliwſzy y napożytecżnieyſzy. RejZwierc 140v.

γ. O zwierzętach (6): Więc munſztuk pátrz iáko mu [koniowi]/ gębę záłámuie/ Ze gdzye każą/ nie gdzye chce/ tám ſie pan kieruie. RejZwierz 129; RejZwierc 64.

W połączeniu z rzeczownikiem (4): RejZwierz 85v; więc owiecżki miedzy ſzcżeble głowy włożywſzy ſianko ſobie wybieráią/ á pán báran z dáleká ſthoi RejZwierc 64, 109, 110.

δ. O rzeczach i roślinach [z rzeczownikiem] (5): Bo gdyby niebyło dáchu Snadzby pan pieć był w przeſtráchu. RejRozpr F4v; Náſzęć owo bukwicżkę z miłym Kopytnikiem/ Więc z rumienkiem/ z dzięgielem/ s pánem podrożnikiem Ták nam, drogo przedáią RejWiz 61, 57v; RejZwierc 59; muśiſz/ y dla páná kuflá [...] pieniądze ſtráćić? WerGośc 227.
ε. O diable i innych wrogach człowieka (26): A pan co weźrzy wzgorę/ to iáko pies wrzaśnie/ Dym mu idzye s páſzcżęki RejWiz 167v, 150, 150v, 158, 159, 162v (14); Ktoby chciał cżáſy wſpomináć [...] co ći pánowie trzey [smok, bestia, skażony prorok] [...] krwie rozlali RejAp 137v, 106.

W połączeniu z rzeczownikiem (10): Y Pan Czart by ſię omylyl. RejKup i2v, h5v; OrzQuin P2v; ponieważ tego kąkolu inimicus homo pan Dyabeł miedzi pſzenicą doſyć náśiał LeovPrzep G2; iż gdy iuż ſam on pan ſmok zoſtał ná piaſku otho wnet beſtia vkazáłá ſie z morzá RejAp 105v; BiałKat 293v; RejZwierc 62v, 116v, 244; MWilkHist E4v.

ζ. Inne [z rzeczownikiem] (2): A iż ſámi ći pánowie ſmyſłowie ſą fáłſzywi/ ono [ciało] theż fáłſzem á błędy nápełnią. GórnDworz Ll2; Bo y tám ſpráwiedliwość bárzo niebo mija/ Niżli przydzie do ſkutku pan Exekucija. RejZwierc 244v.
B. W bezpośrednim zwracaniu się do drugiej osoby (1693):
a. Do mniej więcej równego (zwykle szlachcic do szlachcica) (604):
α, W wołaczu (591): pytał co by była ono za nyewiaſta ktora wyglądała zwyetzernika/ ktoremu xyążę odpowyedzýało/ panye dzýewka ono moia ieſt HistJóz B4; RejKup i8v, 13, q2, bb3; RejWiz 96, 96v; RejFig Aa3, Aa5v, Bb2, Ccv; gdy miłośćiwáią/ Komu/ á ćicho ſzepcąc/ pálcem nań kiwáią. Mowiąc/ to łotr pánowie RejZwierz 83, 100; Here salve, Bądź pozdrowión/ pomagabóg pánie. Mącz 366b; gdi iuż ná plácu ſtánął [Czech]/ rzekł do przyiacioł Iuſcz gie czas pani. GórnDworz O7v, C8v, O4, O5, O5v, P7 [2 r.], Qv; HistRzym 79, 98v, 119, 119v [3 r.], 120; RejZwierc 80; Márſzałkowie laſkámi w ziemię co raz biiąc/ Poſłuchayćie/ pánowie/ Vkálegon mowi. KochOdpr C2v, Cv, D3; MWilkHist D, D2, D2v, D3; KochFr 133 [3 r.]; Gnieway ſye iáko raczyſz/ ieno nie biy/ pánie KochPieś 20, 10; PudłFr 8, 26; RybGęśli D2v; WujNT Luc 13/25, s. 251 marg; CiekPotr 40 [2 r.].

W połączeniu z imieniem (15): OpecŻyw 140, 158v; MiechGlab *3v; LibLeg 10/155; Panie Macieiu miey ſie dobrze. LudWieś A2; Pomoż Bog panie Iozeph towarzyſzu miły RejJóz K6v, 18; MurzHist K2, P2v, P4, S3; OrzQuin V4; coś oſzálał? á od rozumv odſzedł/ Pánie Wilhelmie? SkarŻyw 166; MWilkHist C2v; CiekPotr 56.

W połączeniu z nazwiskiem (158): ForCnR Bv, C3; ZapWar 1544 nr 2609; GroicPorz i2v; OrzList d, d2, d3, ev, e2 (13); OrzQuin O2v; Wiem że thym W.M. pánie Myſzkowſki nie wzgárdziſz GórnDworz H4, C3 [2 r.], C3v, F4, Gv, K2v (131); GrzepGeom A3, B3; KochList nlb 1; Strum A2; WerKaz 275; GórnTroas [3]; do vyźrzenia pánie Złotogrodzki. CiekPotr 39, 43, 45.

W połączeniu z nazwą urzędu (52): ForCnR Bv, B4; ZapWar 1535 nr 2413 [2 r.], 1551 nr 2684, 1553 nr 2685; LibLeg 6/55, 7/97v, 99; Choć nárzekasz pánie woyćie Ale nam przedſię nieſtoćie RejRozpr F2v; RejJóz K2, K5v [2 r.], K6v, L2v; SeklKat A2; RejKup z3v; KromRozm I A4, B, Nv; Pánie Sędźia/ Sentencya wyſzſzego Práwá/ widźi mi ſye ku mey ſpráwiedliwoſći być obćiężliwa GroicPorz cc, i3v [2 r.], i4, z2, bb3; UstPraw C2; RejZwierz 101v [2 r.]; OrzRozm A2; GórnDworz Q5; HistRzym 119, 119v; Witaycieſz mili oſłowie/ S Seymu pánowie Poſłowie RejZwierc 234, 234; MWilkHist B2; CzechEp *2, *4, 427; ActReg 83, 88, 138; JanNKar Bv; SarnStat 550, 568, 575, 807, 810; ZapMaz II G 97/89v [2 r.] 90; GosłCast 3.

~ W charakterystycznych połączeniach: panie (panowie) burmistrzu (4), dworzanie (4), kanclerzu, marszałku, mierniku (2), pisarzu (2), poborca, podczaszy (6), podkomorzy, podsędku, podskarbi, pośle (posłowie) (4), sędzia (12), starosta(-o) (5), stolniku, wieżny (2), wojcie (3), wojewodo. ~

W połączeniu z rzeczownikiem patronimicznym od nazwy urzędu (3): MIłościwy Pánie Woiewodźicże. GostGospSieb +2, +2v, +4v.

W połączeniu z nazwą innej pozycji społecznej (23): FalZioł V 1v; RejJóz Kv, O2v, O5v; KromRozm I Lv; RejFig Bb6v; RejZwierz 100v, 102; OrzRozm N, R2v; RejZwierc 234v [4 r.], 235v [2 r.]; Przebog pánowie Háyducy Prośimy was bárzo wſzytcy. Byśćie tego nieſławili Cośćie nam to powiedźieli. MWilkHist D2v, K2; iáko ſie tám macie Pánowie Swátowie StryjKron 122; A podobaſz ſię to wam pánowie Rzymianie [= katolicy]? NiemObr 60; KochPieś 20; PaxLiz B4v; KlonWor 66.

~ W charakterystycznych połączeniach: panie (panowie) doktorze(4), gospodarzu, goście (2), hajducy, mieszczanie, młynarzu, papisto (2), piekarzu, pielgrzymie, przedawca, rzymianie [ = katolicy], sąsiedzi(e) (2), ślachta i rycerstwo, urzędniku [= nadzorco], włodarzu, ziemianie. ~

W połączeniu z określeniem narodowości (6): BielKron 401; Sturczyć ſye nam ledá kiedy/ o Pánowie Polſcy y Litewſcy [...]/ ieſliże ſye nie obaczyćie. OrzQuin Kv, B3v, Kv [2 r.]; Niegniewayćie ſię/ będźieć y wam/ pánie Włochu. KochFr 11.

W połączeniu z rzeczownikiem określającym cechę indywidualną (6): RejFig Bb5v, Bb8, Cc2v; RejZwierz 139; Witaycieſz pánie Gámracie RejZwierc 231v; hey pánowie Moſkiewſcy bohátyrowie. Dla bogá niezábiiayćie KochFr 117.

~ W charakterystycznych połączeniach: panowie bohatyrowie; panie gamracie, kacie, kiepie, łgarzu, rajca [= rządzący]. ~

W połączeniu z przymiotnikiem w funkcji rzeczownika [tylko do osób literackich] (4): A ták rádzę ty poſtáwny pánie/ [...] Miáſto Buty wezḿ s cnotą pokorę BielKom F4v; RejZwierc 23lv [3 r.].

~ W charakterystycznych połączeniach: panie hojny, mierny, postawny, tłusty. ~

W nawiązaniu do: ty (24), wy (13), twoj (4), wasz (3): ListRzeź w. 45; ForCnR C3; LibLeg 10/155; RejJóz E2v, K5v [2 r.], L2v; SeklKat A4; KromRozm I A4, B, Lv; BielKom F4v; KrowObr B4v, C; pewnie to muśi być nie s kráiu náſzego. Rzecże potym młodzyeniec/ nie z wáſzego pánie RejWiz 75, 64v, 159v, 185; RejFig Aa3, Bb8v, Cc2v; ſiądźcie wy pánowie/ Bo nam was będzye trzebá/ ku ſpolney rozmowie. RejZwierz 101v; Znáią ludźie cnotę/ czuią rozum/ dárom Bożym w tobie Pánie ſye theż dźiwuią OrzRozm A3v, N, R2v; BielKron 311; OrzQuin Kv [2 r.], K2, O2v; GórnDworz Cv, Ll4; HistHel B3v; PaprPan A3v, V v; MWilkHist B3v; NiemObr 60; KochFr 77; Grácides muſae wirſze oſobie twey Pánie Poſzyłáią KmitaPsal ktv, ktv; KlonKrGum Av; CiekPotr 36, 56; KlonWor 66.

Wyrażenia: »panie bracie (a. brachu) (panowie bracia)« (14): Kiedy go śmierć záwoła háywoć pánie bráchu. RejWiz 87v, 16, 71, 158v; RejFig Bb8v; RejZwierz 137v; WerGośc 220; Wiedzcie otym Panowie bracia ze Kanclerzowi więcey się podoba Maximilian ActReg 115; PaxLiz B4v, C4v; Przetoż nie fołdruy ná mię/ proſzę/ Pánie bráćie KlonWor 20, ded **3, 71; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»panie czarcie, szatanie« [do czarta jako uczestnika akcji] (2:1): Czczi rychley Pane Czarcze Co tu tam maſs natey ſkardze RejKup cc3v, h2, z5.

»dobry panie« (7): RejJóz E2v; RejKup d8v, H, n3; Mnichu/ mnichu. (–) [...] A mnye wołaſz dobry pánye? KromRozm I A3v; RejWiz 187v; RejFig Aa4v.

»łaskawy panie« [szyk 6:4] (10): March1 Wiet Av; RejJóz L6; BielKom G6; Rzekł młodzyeniec/ zdarz Pan Bog łáſkáwi pánowie RejWiz 126v, 46, 47, 147, 185v; GórnDworz R6v; KochList 1.

»panie miłosierny a lutościwy« (1): O panie łáſkáwy/ o pánie miłoſierny á lutośćiwy/ niemam ći czym tey lutoſći odſlużyć March1 Wiet Av.

»miłościwy ((na)miłościwszy) panie« [szyk 96:8] (104): ForCnRWiet Av; FalZioł +2, +2v; BielŻyw nlb 3; WróbŻołtGlab A2; LibLeg 11/135; Diar 32, 39; DiarDop 110, 112 [2 r.], 113, 116 [2 r.], 117, 118 [2 r.]; GliczKsiąż A2; LubPs A2 [3 r.], A2v; GroicPorz A3, A3v, A4v, B, Bv; RejFig Cc5; KochSat A4v; SienLekAndr a2; GórnDworz C3v, C4, C4v, C6v, C7 (19); BudBibKaw A2; BudNT przedm a2, a2v, a5; StryjWjaz Av, A2; PaprPan A3v; Dwie rzeczy mię przywiodły Miłościwy Pánie/ ábym [...] o Cieplicach piſał Oczko A2; CzechEpPOrz *2, **2, **4v; ReszList 141, 143, 153, 155 [2 r.], 158 (11); KochWrJan 17; ActReg 13 [2 r.], 84, 88 [2 r.], 102, 116 (12); KołakCathOkuń A2 [2 r.]; RybGęśli A2, A2v, A3; JanNKar A2, A3v, Bv; SarnStat *7, 228, 314, 330, 848, 862, 879; VotSzl A2; CzahTr A2, A3; RybWit [A]v; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»miły (namil(ej)szy) panie« [szyk 38:31] (69): ListRzeź w. 1, 45; ForCnR Bv, B2, B4, D, D4, Ev; FalZioł V 1v; ZapWar 1535 nr 2413 [2 r.], 1544 nr 2609; RejJóz Kv, K2; RejKup f7, v8v; MurzHist S3; RejWiz 43v, 51v, 61, 70v, 75v (18); OrzList h2; RejFig Cc4; RejZwierz 101; OrzRozm O4v; OrzQuin C2v, E4v, N3v, V4; GórnDworz Iiv, Qv [2 r.], Z7v; Odpowiedział iemu Iowinian/ Pánie miły odpowiedź ma niebądź dziwna bo ieſt prawdźiwa. HistRzym 44, 30v, 36v, 37, 49v [2 r.], 58 (13); RejZwierc 231v, 233v, 234v, 235v; MWilkHist K2; Ale miły Pánie nie ſproſnaſz to rżecz ieſt/ kupczyć żywoty ludzkiemi? GórnRozm E3, L4v; CiekPotr 36, 43.

»panie młody« (2): RejWiz 50v; Vyźrzawſzy kogoś/ ſłuchay pánie młody Proſzę cię/ niewiéſz ty moiéy goſpody? KochFr 47.

»moj, nasz panie (moi panowie)« [szyk 71:20] (90:1): OpecŻyw 158v; ForCnRWiet Av; RejRozpr G3v; RejJóz K5v, L6; (nagł) Kupiecz wjta Towarziſſe (–) Zdarz to Bog/ Panowie moy RejKup v7; BielKom G6; GroicPorz A4v; KrowObr B4v, C; RejWiz 43v, 46, 46v, 47, 49 (37); OrzList d2v, f4v [2 r.]; BibRadz 3.Esdr 4/2, 12, 14, 32, 34; OrzQuin T, Y4v, Zv; GórnDworz Q4v, R6v; HistRzym 23v, 36v, 106; KochList 1; BudBib 3.Esdr 4/34; BudBibKaw A2; HistHel B3v; KochFr 51; KochPam 86; KochPieś 20; NIe dár iáki koſztowny [...] Ofiáruięć moy Pánie z tey ſtrapioney drogi. Ale garść pieśni nowych KmitaPsal ktv; KochWr 19, 20, 26; ActReg 102, 116, 118, 129 [2 r.], 138, 139; RybGęśli A2v; JanNKar A2, A3v, Bv; SarnStat *7, 848; VotSzl A2; CzahTr A2, A3; RybWit [A]v.

»możny panie« (1): KROLE Polſkie do ćiebie nioſę/ możny Pánie KlonKrGum Av.

»oświecony panie« (2): POznałem cżaſu przygody [...] iawną lalkę ktorą V M. racżył ku mnie okazać Oſwieczony Vielmożny panie BielŻyw nlb 3; WróbŻołtGlab A2, A5.

»panie a panie« (1): Thobie też Pánie/ á Pánie moy/ ty kxiąſſki moię offiáruię KrowObr B4v.

»panowie przyjaciele« (1): NAſſę prziiazn y Vſtawiczną Słuſzbę przodkiem wzkazuiem, panowie prziiaczielie mili ListRzeź w. 1.

[»sławiętny panie«: Slawyętny pany Ianye przyyaczelu naſch mily ZapWpolActCon 1529/42, 1549/45, 46v.]

»panie ślachetny« [szyk 2:1] (3): záwołał Woźny. Sláchethny pánie (y miánował go) ſtawaj do práwá GórnDworz Q5; HistRzym 23, 23v.

»święty panie« [szyk 3:1] (4): wżdy moy ſwięty pánie/ Day mi iákie z łáſki ſwey ſwięte przeżegnánie. RejWiz 184v, 75v, 177v, 182v.

»panowie towarzysze« (2): RejZwierz 102v; Pánowie towárzyſze/ niechcę od was zá zapłátę pieniędzy WerGośc 231.

»urodzony panie« (2): MiechGlab ktv; GórnDworz Q5; [Vrodzony panye naſz przyyaczelu myły ZapWpolActCon 1531/147, 1539/180v, 1540/197, 1545/332, 1549/42, 1550/65v].

»wielmożny panie« (35): ForCnRWiet Av; FalZioł +2, +2v; BielŻyw nlb 3; Theć były przycżyny Wielmożny panie vmyſlu mego WróbŻołtGlab A3, A2, A5; LubPs A2 [2 r.]; GroicPorz A3, A3v, Bv; GórnDworz B, Q5; KwiatOpis A2; StryjWjaz A2; PaprPan Bv, V v; CzechEpPOrz *2; KochWrJan 17; ActReg 13, 83, 84, 88; KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl A2; RybGęśli A2, A2v; SarnStat 228, 314, 879; VotSzl A2; CzahTr A2; PaxLiz A2v.

»zacny panie« (2): MiechGlab ktv; Coż chceſz o ſobie ſłyſzeć więcey zacny pánie/ Ná to w mey głupiey głowie wymowy nie sſtánie. PaprPan A4v, V2v.

Szeregi: »panie i bracie« (2): Tedy Mariá Magdaléna s placżem rzekla [do Nikodema i Józefa]: Pánowie moij ij braciá milij/ iátz mám matkę mietz miſtrza mego OpecŻyw 158v; GosłCast 3.

»panowie a dobrodzieje« (1): IAſnie Wielmozni Panowie/ á dobrodzieie moi Miłoſćiwi. KwiatOpis A2.

»panowie a przyjaciele« (1): Ktori na gorże opiſany obicżay [...], waſſim łaskam panowie a prziiaczielie mili obiawiame ListRzeź w. 45.

β. W innej formie przypadkowej (13): RejFig Bb7v; OrzRozm A3v; rzekł ten ktory miłował/ pátrzćie pánowie/ cżego ſie ia od ſwey wdowy dobrego nádziewać mogę/ ktora/ thák ieſt wielką okrutnicą/ iż nietelko niechcze ſie vlitowáć nád tym nágim niebożątkiem [...]: ále też áni mu rzecże/ idź z Bogiem [...]. Rzekł záſię ten trzeći/ y owſzem práwi/ ieſt tho iedno obwieſzcżenie/ áby pan wiedział iż chociaż oná tego nie vcżyni o czo ią proſzą/ iednák iey nicżyiá prośbá nie mierźi. GórnDworz O4; Odpowie Fiedur: niechay pan błáznuie/ Lácno dárowáć/ kiedy przyſtępuie. KochSz C3; ActReg 172.

pan czyj (3): Przetoż WM Panow swych prosiemy abyście WM [...] radzić raczyli zaraz Diar 41, 26; DiarDop 114.

W nawiązaniu do: wy (1): LibLeg 11/95v cf »cnie urodzeni panowie«.

Przy innym rzeczowniku w wołaczu (2): Wyſzedł Kſiążę ten pyta/ co pan cżyni bracie RejFig Bbv, Cc5v.

Wyrażenia: »cnie urodzeni panowie« (1): Pyschem gwam Wyelmoznim y cznie vrodzonim panom LibLeg 11/95v.

»pan łaskawy« (1): Pokłoná náſzá Stárośćie [...] Piłatowi śláchetnemu A nam pánu łáſkáwemu. MWilkHist B2.

»miłościwi panowie« (1): I WM naszych Miłościwych Panow a Rad Koronnych prosiemy, abyście staranie swe pilnie w tym uczynić raczyli DiarDop 114.

»wielmożni panowie« (1): LibLeg 11/95v cf »cnie urodzeni panowie«.

Szereg: »panowie a bracia« (1): prosiliśmy WM Panow a Braciej swej starszej, abyście już WM o wszyćkich potrzebach koronnych [...] radzić nam raczeli Diar 20.
b. Do człowieka uznawanego za wyższego w hierarchii (329):
α. W wołaczu (303): BierEz A4v, B4v, D3v; ZapWar 1528 nr 2457; RejRozpr C2, D, D2 [2 r.], D3, D3v (11); pan interim korda tham doſtawſchi zaſzyą ſzyą nan [na sługę] yeſth pokuſſiel, a on tho baczącz knyemv tymy ſlowy mowyel, panye przebog czie proſchą pamyąthay ſzią LibMal 1545/103, 1544/79v, 90v, 1545/103; (did) Hausknecht powiada iż nicz nie wie (–) Powiadziałbych rad panie ale nie wiem y ſam RejJóz G6v, B8, B8v, C, G5v, H2 (20); RejKup Ev, e5, f6v, 18, z8; HistAl N2v; MurzNT Matth 13/27; RejWiz 12v; Y przyſſedſſy tedy ſludzy onego goſpodarzá/ ięli mowić do niego: Pánie/ zażeś thy był nienáſiał dobrego naſienia ná roli ſwoiey? Leop Matth 13/27, 4.Esdr 4/41, 7/62, 8/6, 15, Luc 14/22 (12); RejFig Aa4, Aa4v [2 r.], Bb5, Bb8v, Dd3 (9); RejZwierz 102, 137v [2 r.], 138 [2 r.]; BibRadz Gen 23/6, 43/20, Matth 13/27, 25/20, 22, 24, 27/63; OrzRozm V3v; BielKron 12, 62v; Mącz 404d; GórnDworz Pv [2 r.], P2, P3, R4v [3 r.], R7v [2 r.], T, T7; HistRzym 125; RejPos 51v, 52 [2 r.], 54v, 157v, 246, [340]v [2 r.]; BielSat B4; HistLan D2; (nagł) Zwodnicá á Dworzánin. (–) Wiem tu pánie ná vlicy/ Ieſzcże práwe dwie dziewicy RejZwierc 236, 101, 109v, 168, 234 [2 r.], 234v (22); BudBib Gen 18/3, 44/18, 4.Esdr 4/40[41]; Strum I, M [3 r.]; BudNT Matth 13/27, 18/26, Luc 19/25; SkarŻyw 98, 135, 285, 337, 338 [3 r.]; MWilkHist Bv, D, I2v; KochFr 47, 59; WerGośc 253; PudłFr 9; BielRozm 14; GostGosp 152; KochPij C4, C4v; KochAp 5; LatHar 702; [strażnik więzienny] drżąc przypadł do nog Páwłowi y Syli. á wywiodſzy ie rzekł: Pánowie/ coż mam czynić ábych był zbáwion? WujNT Act 16/30, Matth 13/27, 25/11 [2 r.], 20, 22, 24 (17); CiekPotr 83; CzahTr L2v; GosłCast 17, 67.

W połączeniu z imieniem (7): ſſli biſkupowie żydowſcy ku pilátowi rzekątz. Panie Pilácie/ pamiętámytz ijże on zwodtza mowil ieſſcże żywiątz/ po trzech dniach wſtanę z mártwych. OpecŻyw [162], 119, 120v, [127]v; Leop Num 11/28, 3.Reg 18/17; BudBib Iudith 6/1.

W połączeniu z (imieniem i) nazwiskiem (2): ForCnR B4; Zopytanie przed tą kolędą/ ma byc wedle ſtarego obycżaia. PAnie Macieiu Cżecżuga/ chceſz poſluchać pioſnki czo ią mili Bog składał/ a my ią tobie będziemy ſpiewać. LudWieś A2v.

W połączeniu z nazwą urzędu (9): ForCnR D4, D4v, Ev; ZapWar 1535 nr 2413 [2 r.]; Chłop rzekł/ [...] Lecż wierę wam przydzie w kąt gdzieś pánie hetmánie. RejFig Cc3; RejZwierz 138, 234; Strum L4v.

W połączeniu z przymiotnikiem (1): (nagł) Krámárká a Ziemiánin. (–) Cżego chcecie piękny pánie RejZwierc 235v.

W nawiązaniu do: ty (18), twoj (6), wy (4): OpecŻyw 119; HistJóz D, D3; ZapWar 1535 nr 2413; Ale mnie wam dziwno pánie Skąd wam przyſzło to kazánie RejRozpr B2v, E4, Kv; Iuż niechay tu Simeon do cżaſu żoſtanie A my ſie zalecżamy twoiey łaſcze panie RejJóz N2; Perſowie bárzo ſie zzumieli/ bo go mnimáli być bogiem. Nátychmiaſt go pytáli mowiąc/ ktos ty ieſt pánie? HistAl Fv, Fv; Leop Num 32/27, 1.Reg 25/25, 3.Reg 18/7, Iudith 12/4; RejFig Cc3; BielKron 84v, 113v; HistRzym 131v; BielSat C4; BudBib Ruth 2/13, 4.Reg 9/5, 6, Iudith 6/1; SkarŻyw 453; PudłFr 8; BielRozm 22; RybWit A3, Cv.

Wyrażenia: »panie łaskawy« [szyk 4:4] (8): RejJóz Cv, C2, H6v, L4, M8; DObry Pan iákiś [...] Vyźrzał v dźiewki w polu boſſą nogę. Niechodź (powiáda) bez bótów/ ma rádá/ Bo máćierzyzná ták zwietrzeie rádá. Láſkawy pánie/ nic iéy to niewádźi KochFr 15; PaxLiz E2v [2 r.].

»miłościwy panie« [szyk 14:2] (16): ForCnR B4 [2 r.], C; RejJóz L3, M2, N, N2, Q4, O4v, O6v; Radeś gdy ich [pachołków] przed tobą/ z wodą kilko ſtánie/ Ręcżnik dzyerżąc/ á mowiąc/ miłośćiwy pánie. RejZwierz 142v, 101; OrzRozm A3; GórnDworz Q4; PudłFr 25; RybWit Cv.

»miły panie« [szyk 29:7] (36): ForCnR D4, D4v, Ev; ZapWar 1528 nr 2457, 1535 nr 2413 [2 r.]; HistJóz C2, D, D3; RejRozpr A2v, Bv; LibMal 1545/102, 102v; RejJóz L4v, M2, M5, O6; RejKup d4v, F, z7; HistAl L2; RejFig Aa6; RejZwierz 138; OrzQuin K2v; SarnUzn C7v; [żebrak mówi:] Miły pánie zmiłuy ſie/ [...] day mi pieniądz GórnDworz Q7v; HistRzym 131v; RejPos 248; HistLan Ev; RejZwierc 39, 84, 234 [2 r.], 234v; MWilkHist H3, H3v.

»moj, nasz panie« [w yym z dodatkową przy dawką (17)] = domine mi Vulg, PolAnt [szyk 34:25] (48:11): BierEz A3v; ForCnR B4; HistJóz E3; RejRozpr I3; LibMal 1545/102; (did) Ceklarze przyſzli (–) Panie naſz racż nam roskażać czo waſza miłoſcz racżyſz RejJóz H6v, Cv, C2, C2v, G4v, G6 (20); Leop Num 11/28, 1.Reg 25/24, 25, 3.Reg 18/7, Iudith 12/4, 18, 1/9; BibRadz Gen 19/2, 18, 23/11, 15, 24/18 (8); BielKron 13, 84v, 113v; RejPos 248; HistLan Ev; RejZwierc 234; BudBib Iudic 4/18, Ruth 2/13, Dan 12/8, 4.Esdr 7/10; SkarŻyw 99, 171, 560; (did) Mágdálená. (–) Ach moi mili pánowie Swięći Boży Anyołowie. MWilkHist H3; WujNT Apoc 7/14; CiekPotr 81; PaxLiz E2v [2 r.]; IVſz vdátny Pánicże zacnych przodkow Synie Zdrowoś wrocon [...]. Niechżeć będźie Pánie náſz wdźięcżna tá przedmowá RybWit A3.

»panujący panie« [do anioła] = dominator domine Vulg, PolAnt (2): Leop 4.Esdr 4/38; A ták odpowiedáiąc rzekłem/ O pánuiący Pánie/ Myciechmy wſzyſcy ſą pełni niezbożnośći. BudBib 4.Esdr 4/37[38].

»panowie starszy« = senatorowie (1): Mnie ſie zda pánowie ſtárſzy/ iż inácżey poſpolſtwá nie vkroćimy/ iedno gdy ie s flubow [...] wypuśćimy BielKron 107v.

»panowie ślachta« (2): Poydzieſzli do Rymárzá/ drogie Vzdy/ Torki/ [...] Mowią: Pánowie Sláchto/ ſtrawiłem w Burkaćie/ Nagrodzćie mi to záſie/ dobrą zbroię maćie. BielSat Cv [idem] BielRozm 17.

»wielmożny panie« (1): Wyſoce vrodzony a wielmożny panie Sżcżęſcie [nazwisko postaci alegorycznej]/ [...] my oto ſłudzy twe miłoſći [...] ForCnR B4.

»wysoce urodzony panie« (1): ForCnR B4 cf »wielmożny pa«.

β. W innej formie przypadkowej [w tym: pan moj (19), nasz (6), swoj (1)] (26): vkogo kolwiek ſlug twoich będzie náleżýon kortzak ktorego ſſukaſſ/ ten niechaý vmrze/ á my będzyemy ſlugámi páná náſſego. HistJóz D2v, D2v, D3 [2 r.], D4; Leop Iudith, 12/13; BielKron 73; proſzę pánie niech przemowi niewolnik twoy słowo w vſzy páná ſwego BudBib Gen 44/18; Iehoſzua [...] pokłonil ſię mu [aniołowi]/ y rzekł kniemu/ Co pan moy mowi do ſzługi ſwego. BudBib Ios 6/2, Gen 32/5, 44/7, 9, 16 [2 r.], 19 [2 r.], 47/25; SkarŻyw 502.

W połączeniu z imieniem (1): ieſli ćię ſpotka Ezaw brát moy/ áſpytaćię [!] rzekąc: cżyi ty? [...] Tedy rzecżeſz: niewolniká twego Iáákobá/ dar ieſt posłány pánu memu Ezawowi BudBib Gen 32/18.

W nawiązaniu do: ty (5), wy (1): HistJóz D3 [2 r.], D3v, E3; A zać nie oznáymiono tobie Pánu memu/ com vczynił Leop 3.Reg 18/13; [Pan stary do urzędników:] Was też proſzę mych pánow [...]/ Abyſcie ią [kłódkę] mieyſkiemi przy mnie piecżęciámi [...] zápiecżętáwáli HistLan E2v.

Wyrażenie: »panowie Wasza Miłość« (1): [Anna Mrokowska do sędziów:] panovye V. M. przethschia skazalyszczie vysnyewskiemv dzierzenye ZapWar 1528 nr 2457.
c. Do władcy (157):
α. W wołaczu (85): A gdy krol ſiadł/ Márchołt iął ſkárżyć mowiąc. Pánie mam iednę ſioſtrę imieniem fudázę/ ktora ſie ſkurwiłá March2 D4; RejJóz L2, Q2; HistAl D, N4; Leop 3.Reg 3/26, 3.Esdr 2/17, Ier 22/18; RejZwierz 33v; BielKron 74, 318v; HistRzym 59, 91, 111; Lecż miłośćią práwą máćierzynſką ná Sálomoná woła y prośi. Proſzę Pánie/ day iey to dziećię żywe SkarJedn 250, 373, 487; KmitaPsal A3v [2 r.], A4v.

panie czego (1): [boginie morskie] od śiebie ták iedney mowić dáły [do Zygmunta Wazy]: O wychowáńcże ſzcżeśćia łáſkáwego/ Pánie tych wyſpow y morzá źimnego GrochKal 11.

W połączeniu z imieniem (3): Tedy Macedonowie pocżęli wołáć/ Pánie Alexander tys nas wiodł do Perſidiey Arabiey y Indiey HistAl N3v, Av [2 r.].

W nawiązaniu do: ty (8), twoj (1): HistAl H4v; Ale thy pánie moy Krolu/ ieſteś iáko Angioł Boży Leop 2.Reg 19/27, 2.Reg 19/38[37], 3.Esdr 2/24; BielKron 318; Salva magnitudine tua domine, Króm náruſzenia łáski twey pánie. Mącz 366b; KuczbKat 20; BudBib 3.Esdr 4/46; CzahTr F.

Wyrażenia: »panie krolu« [w tym: moj, nasz (19)] = domine mi rex Vulg, PolAnt [szyk 11.9] (20): LibLeg 11/75; RejJóz Q; że ná ktorym kolwiek mieſcu będzieſz Panie moy Krolu [...]/ tám będzie ſlugá twoy. Leop 2.Reg 15/21, 2.Reg 16/2, 4, 19/19, 26, 27 (9); BibRadz 2.Reg 13/33, 24/3, 4.Reg 6/26, 3.Esdr 6/8; BielKron 74; BudBib 1.Reg 26/17, 3.Esdr 4/46, 6/8; PaprUp G.

»miłościwy (namiłościwszy) panie« [szyk 5:3] (8): LibLeg 11/75 [2 r.], 151v; Diar 20; DiarDop 99; rzekł ku Ceſárzowi: Miłoſćiwy pánie ieſth ſám przed páłacem ieden cżłowiek HistRzym 46, 44v, 58v.

»panie miły« [szyk 6:2] (8): BielKron 76v; przyſzedſzy on rybitw ku krolowi y rzekł Pánie miły nie ſmęći ſie HistRzym 81v, 79v [2 r.], 103, 107v, 110v; ActReg 137.

»panie moj, nasz« = domine mi Vulg, PolAnt [szyk 30:16] (35:11): LibLeg 11/75; RejJóz Q2v; HistAl Av; Diar 20, 83; DiarDop 99; Roſkáſz náſz Pánie/ że dworzánie twoi [...] poſſukáią iákiego Hárfſiſty Leop 1.Reg 16/16, 2.Reg 19/19, 3.Reg 3/17, Iudith 5/24; Ku ktoremu rzekł Saul/ Słuchay teraz ſynu Achithobow/ A on rzekł: Otom ia moy Pánie. BibRadz 1.Reg 22/12, 2.Reg 13/32; BielKron 67 [3 r.], 71v, 242v, 256v, 318; (nagł) PANV SIGMVNTAVGUSTOVVI KROLOVVI, z łaski Bozey Polskiemu etc. (–) PAnie moy (to nawiętſzy tytuł u Swobodnych) Nie mogę mieć na ten cżas darow tobie godnych. KochSat ktv; KuczbKat 20; BudBib 1.Reg 26/18, Dan 4/19[16], Iudith 5/18 [2 r.]; ActReg 137; GórnTroas 14. Cf »panie krolu«.

»panie możny« (1): Rzekł iemu krol: Bywała też tám rozmowa o krolách krześćiáńſkich? Odpowiedział Gwido: Pánie możny/ bywałá theż o twey miłośći HistRzym 79v.

»najaśniejszy panie« (2): (did) Iozeph Krolowi z they wielkiey łaski dziękuie (– Zda mi ſie nie mey głowy Naiaſnieyſzy panie Są tak poważne ſprawy RejJóz Lv, Q.

»panie niezwyciężony« (1): Balábán [...] vcżynił rzecż do Máchomethá [sułtana] w thy ſłowá: Wiem że mi ná żadnym doſthátku/ áni ſpráwie/ áni ludu niezeſzło/ pánie moy niezwyćiężony BielKron 256v.

»panie a panie« (1): Nayasnieyschi a myloſcziwi kroliv panie a p. nasch namyloſchi [!] LibLeg 11/75.

»panie święty« (1): Phrygiiéy Królu/ on náſz Pánie święty/ Przyymi náſzé łzy rzewné GórnTroas 14.

»wielki panie« (1): Wielki pánie náſz Anektabie [Maxime Anectabe] ciągnie woysko ná cię HistAl Av.

Szeregt »cesarzu i panie« (1): A Ty Rzymſki Monarcho RVDOLFIE ſzcżeſliwy/ Ceſárzu Krześćijáńſki y Pánie cnotliwy. Wſiaday ná koniá CzahTr F.

»krolu, (a, i) panie« [szyk 5:1] (6): LibLeg 11/75; (nagi) Witanie Krola Jego Miłości od posłow (–) Najaśniejszy Krolu a nasz Miłościwy Panie! Diar 20, 83; BielKron 67; ActReg 137; GórnTroas 14.

β. W innej formie przypadkowej (72): Ktory [Dawid] odpowiedzyał [Saulowi]/ cżemu pan przeſláduie ſługę ſwego? BielKron 67v.

W nawiązaniu do: ty (3): BielKron 69; ieſliże [...] tobie ſię teſz tak zda krolowi á pánu náſzemu/ odpiſzże nam w tey rzecży. BudBib 3.Esdr 6/21[22]; OrzJan 107.

Fraza: »żywie pan« (1): Odpowiedział Ethái Krolowi/ mowiąc: żywie Pan [Jahwe]/ y żywie Pan moy Krol [vivit dominus meus rex]/ że ná ktorym kolwiek mieſcu będzieſz Panie moy Krolu [...]/ tám będzie ſlugá twoy. Leop 2.Reg 15/22.
Wyrażenia: »pan krol« [w tym: moj, nasz (24)] = dominus rex Vulg, PolAnt [szyk 20:6] (26): Syſennes [...] y Sátrábuzánes [...]/ Krolowi Dáryuſſowi Pozdrowienie wſkázuią. Niechay to wſzyſtko będzie wiadomo Pánu Krolowi: iż [...] Leop 3.Esdr 6/8, 1.Reg 25/25, 2.Reg 15/22, 19/20, 28, 30 (14); BibRadz 2.Reg 9/11, 24/3; A ták niech posłucha proſzę pan moy krol słow sługi ſwego BudBib 1.Reg 20/19, 2.Reg 4/8, 9/11, 13/33, 19/35, 24/3 [2 r.] (10).

»pan krześcijański« (1): táſz [moc] y Wołochy przymuśiłá/ że ztobą pánem krześćiiáńſkim wolą rádniéy przeſtawáć/ niżeli z tym Máhometckim tyránnem OrzJan 107.

»miłościwy (namiłościwszy) pan« [w tym: nasz, moj (25), swoj (3)] [szyk 22:7] (29): LibLeg 11/78v; SeklWyzn 4v; Diar 20, 22, 45 [3 r.], 48, 89 [2 r.]; DiarDop 98 [2 r.], 104 [2 r.], 105 [3 r.], 106, 108, 109; LeszczRzecz A6v; GórnDworz A3; W. Kr. M. Páná ſwego Miłośćiwego, prawdźiwie wierni y poſłuſzni poddáni. Niektorzy Kátholikowie. WujJud b3v, a8; WujJudConf 15; Sam to wáſza K: M: náſz miłośćiwy pan dobrze [...] wiedzieć raczyſz BudBib Kaw A3v, A4; ActReg 115, 137.

»pan nasz, moj« = dominus meus Vulg, PolAnt [szyk 42:22] (40:24): temu wszytkiemu dosyć uczynisz, coś nam i teraz miłościwie obiecać raczył Pan nasz. Diar 90, 75, 76, 85, 87 [3 r.]; Leop 2.Reg 24/21; BibRadz *2v; BielKron 69, 71v; WujJudConf 3; BudBib 2.Reg 13/32, I 174d marg; ActReg 170. Cf »pan krol«, »miłośpan«.

Szereg: »pan a krol« = dominus rex Vulg, PolAnt [szyk 1:1] (2): Co temu zá przycżyná ieſt/ że pan á Krol moy idzie do ſlużebniká ſwego? Leop 2.Reg 24/21; BudBib 3.Esdr 6/21[22].
d. Do Chrystusa jako rozmówcy [w wołaczu] (374): OpecŻyw 42v, 44, 44v, 50 [2 r.], 54v (24); (did) Bjſkup ſię o powieda kto yeſt (–) Zaż niewieṡ Pąnie kto ya yeſt Proſſe rácziż mie wzdy miécz wczeſċ Bom był Paſterz trzody twoiey RejKup bb4v, m6, aa2; KromRozm I [L3]v [2 r.]; MurzHist L [2 r.]; Wielé mi ich rzecze onegoto dnia/ Panie/ panie záżechmy przes imię twoie nie prorokowáli MurzNT 31, Matth 17/14, 25/37, 44, Luc 5/12, 10/17 (14); KrowObr 57, 215v; rzekł im Iezus: Wierzyćie że to wam mogę vcżynić? Odpowiedzieli mu: Y owſzem Pánie. Leop Matth 9/28, *A3v, Matth 9/18, 18/21, 26/22, Mar 14/19 (18); BibRadz Matth 13/51, 17/15, 25/37, 44, Mar 7/28 (22); BielKron 142v, 420v, 466v; OrzQuin P3 [2 r.]; SarnUzn F2; HistRzym 127; RejPos 29v [2 r.], 44v, 45 [3 r.], 45v, 48 (40); RejPosWiecz2 92 [2 r.]; BiałKat 133v, 208v; GrzegŚm 39 [3 r.]; KuczbKat 390; RejZwierc 174; WujJud 105v [2 r.], 119v [2 r.], 204 [2 r.]; BiałKaz ktv [2 r.], C2v, C3v, G2; BudNT Matth 8/25, 17/15[14], 25/44, Ioann 6/34, 14/5 (12); CzechRozm 112v [2 r.], 236, 240; SkarJedn 88; Tám leżąc ná ziemi/ do P. Bogá wołáłá: Wybaw mię z boleśći tych Pánie Oblubieńcże moy SkarŻyw 151, 81, 243 [2 r.], 384, 598, 601; MWilkHist F3v, H3, Kv, L, L3; WerGośc 219 [2 r.]; LatHar 103, 213, 246, 690, 718 (8); A oto trędowáty przyſzedſzy/ pokłonił ſię mu mowiąc: Pánie/ ieſli chceſz/ możeſz mię oczyścić. WujNT Matth 8/2, przedm 24 [2 r.], Matth 7/21 [2 r.], 22 [2 r.], s. 31, 32 [2 r.] (97); SkarKaz 243a, 419b.

W nawiązaniu do: ty (10): OpecŻyw 179; Kryſtus rzekł ſwoim. Pietrze iuż ſie moiá męka przybliża. Piotr rzekł/ y moiá też s tobą pánie BielKron 420v; RejPos 282v, 299, 299v; SkarŻyw 596, 598; CzechEpPOrz **3v; vſłyſzał głos mowiący do śiebie: Száwle/ Sáwle/ przecz mię prześláduieſz? Y rzekł: Ktoś ty ieſt Pánie? WujNT Act 9/5, Luc 9/61.

Fraza: »nie daj tego Panie« (1): Y sſtał ſię głos do niego: Wſtań Piętrzę: rzeż á iedz. Nie day tego Pánie [Absit, Domine]: gdyżem nigdy nie iadł nic [...] nieczyſtego. WujNT Act 10/14.
Wyrażenia: »miły Panie« [szyk 62:2] (64): OpecŻyw 46, 49v, 50, 54v, 55 [3 r.] (21); WróbŻołt H8v; (nagł) Xiiąże powiedą [!] [do Chrystusa] [...] (–) Miły panie czo ſyę ſtało RejKup aa3v; A powiedzyeli mu zwolennicy iego: Azaſz nie widziſz miły Pánie iáka ſie tłuſzcża śćiſnęłá około ciebye RejPos 255, 3v, 9, 46v, 67, [73]v [3 r.] (40); MWilkHist I.

»mistrzu Panie« (1): Co mowią Chriſtuſowi: Witay Miſtrzu/ Pánie KlonWor 28.

»moj, nasz Panie« [szyk 23:5] (26:2): OpecŻyw 46, 67, 68, 166, 166v; Y rzekłá k niemu Martá: Pánie moy byś tu był z námi/ nie vmárłby był brát moy Lázarz. RejPos Ooo, 46v, [105], 126, 174, 177 (21); SkarŻyw 81, 384.

»Panie z wysokości« (1): Hozanna in excelſis filio Dawid. Co ſie wykłáda/ zbaẃ nas miły Pánie z wyſokośći ſynu Dawidow. RejPos 3v.

e. Do członka rodziny [w wołaczu] (64):
α. Do męża (28): RejJóz G7v, G8, H2v, H3; Rzekłá iemu żoná. Pánie y ią przyſzłey nocy widziałám mowiącego ku mnie. HistRzym 127v; GosłCast 64 [2 r.].

W połączeniu z imieniem (1): żona iego Roxana [...] pocżęłá rzewno płákać mowiąc/ ty mnię nędzną opuſzcżaſz pánie Alexander HistAl Nv.

W nawiązaniu do: ty (3): RejRozpr H3v; Za niewiaſtę bych cie miała Panie gdy bych to poznała Abys tego pomſćić nie miał RejJóz H6; HistAl Nv.

Wyrażenia: »panie miły (namilejszy)« [szyk 9:5] (14): Ale by ſnać [kołnierzyk] cudnieyſſy był Gdyby ná nim perły ſádził Nuſz ty moy namileyſſy pánie Dayże co narychley ná nie RejRozpr H3v; (did) Zephira narzeka na Potyfara [...] (–) Ach nieſtotys miły panie Tos nadobnie łaskaw na mię RejJóz H5v, G7, H3, H7v; RejKup g3v; HistRzym 36v, 46, 46v, 77, 92 [2 r.], 108, 132.

»panie moj« [szyk 6:3] (9): RejRozpr H3v; RejJóz G7, H3; Odpowiedziáłá Ceſárzowa: Pánie moy/ [...] ázali nie więcey niżli trzydzieſći lat przebywam ſtobą HistRzym 44v, 44, 46 [2 r.], 77; GosłCast 64.

»panie stary« (1): A oná [żona] ie [dziecię] porwawſzy/ wierę pánie ſtáry/ Nie twoieć/ day mu pokoy RejFig Dd6.

β. Do ojca (31): (did) Iudas pewni oycza [...] (–) Oto maſz naſze garła panie w moci ſwoiey RejJóz P5v, N7v, P4; BibRadz Matth 21/30; WujNT Matth 21/30, s. 87 marg [2 r.].

W nawiązaniu do: ty (1), twoj (1), wy (1): HistLan D3 [2 r.]; Y tobie ſię dziwuię pánie Oycże/ iáko ſię tym niemym y głuchym Bogom kłániáć możeſz? SkarŻyw 151.

Wyrażenia:»miły (namilszy) panie« [szyk 5:4] (9): (did) Ruben cieſzy oycza (–) Nie troſcz ſie miły panie RejJóz B3v, N3, N4, P2, P3, P6v; HistLan D3v; SkarŻyw 150, 182.

»moj, nasz panie« [szyk 5:1] (5:1): RejJóz P3; BibRadz Gen 31/35; Zdali ſie tho tedy wam oycże á moy pánie/ Bárzo wam rádá w domu ſwoim dam mieſzkánie. HistLan D3, D3, D3v; SkarŻyw 150.

»panie ojcze« (17): RejJóz A7, B3, L8v, N3, N4 (11); Ale ſyn [...] żadną miárą ná tho zezwolić niechciał/ powiedáiącz/ pánie oycże/ pytháć mnie było pirwey o tho GórnDworz O6v; SkarŻyw 150, 151, 182; SkarKaz 44a; CiekPotr 19.

γ. Do brata (3): Miła sioſtro áboś tego nie ſoliłá/ A oná odpowiedziáłá. Miáłoćby pánie być ſłono/ bociem dwá kroć ſoliłá. GórnDworz R3.
Wyrażenia: »panowie bracia« (1): (did) Ruben iuż idącz w drogę mowi ku braciey (–) Pomnicież panowie bracia wſzytkom ia też tuſzył RejJóz P2v.

»moj pan« (1): Kthory [Aaron] odpowiedzyał [Mojżeszowi]/ nie miey zá złe/ nie gnieway ſie moy Pan BielKron 34v.

δ. Do zięcia (2):
Wyrażenie: »panie zięciu« (2): o witayże pánie Zięciu/ sſiądźże pánie Zięciu RejZwierc 31.
f. Chłop do chłopa [w wołaczu; z imieniem] (1): A chłop głową kiwáiąc/ rzecże do ſąſiádá/ Słyſzyſz pánie Marćinie/ toć tám byłá biádá. RejFig Bb5v.
g. Użycia spoza normalnych kontaktów międzyludzkich [w wołaczu] (164):
α. Autor do czytelnika lub adresata tekstu (72): Maſz wolny targ ſzácuyże iáko racżyſz pánie. HistLan F6; PaprPan Bv; ModrzBaz 137, 144v; KochFr 61; (nagł) Przemowá Białychgłow do Mężcżyzn. (–) Y Coż ſie z nas śmieiećie Pánowie z brodámi BielSjem 2; PudłFr 7, 54, 57; PaprUp E, Ev, L2; To tedy ieſt Pánowie/ co ſie mnie zda/ ábyſmy vczynili OrzJan 71, 9, 13, 14 [2 r.], 20, 22 (15).

W połączeniu z nazwą pozycji społecznej (6): vcżiń piłuły panie aptekarzu s ſiropem ielenich ięzikow FalZioł I 7b, I 16b; A ty pánie ſąſiedzie rozmyſiay ſie ná to RejZwierc 241v; Cżás przychodźi obácżyć ſie pánowie Zołnierze BielSpr b2; CZynićie iáko wam przyſtoi/ Slácheckiego ſtanu Panowie ModrzBaz 137; Tymże ſpoſobem y wy Pánowie Rycérſtwo [...] póki zupełną Rzeczpoſpolitą trzymamy: myślmy iákobyſmy wcále byli OrzJan 69.

W połączeniu z rzeczownikiem określającym przenośnie adresata (tu: jako wyznawcę określonej wiary) (1): Witayćieſz pánie Pikárćie/ Zwingliuſie/ Kácerzu z Szwánczárow. OrzList b2v.

W nawiązaniu do: wy (7), ty (5), wasz (2): RejZwierc 23v, 241v; PaprPan H2; Wáſzá rzecż Pánowie/ ſtáráć ſię/ [...] áby wam ná potym moie piſánie nie vmilkło. ModrzBaz 140, 137, 141; PaprrUp E2; OrzJan 69; WitosłLut A2v, A3; SkarKazSej 658b, 664a, 683a, 707a.

Wyrażenia: »panowie bracia« (3): zlec onas Panowie bracia tzuimi ſie ſami PaprUp C3v, E, E2.

»dobry panie (dobrzy panowie)« (6): KromRozm I Dv; RejZwierc 181; SIcinius Dentatus ták wiedz dobry pánie/ Ktorego Achileſem ſwym zwáli Rzymiánie/ Prze męſtwo ſpráwę iego iż mu to przydáli PaprPan F3v, M3v, P3; ModrzBaz 57v.

»panie kochanku« (1): Rádzęć pánie kochánku chceſzli być w pokoiu/ Zániechay tu prożnych burd PaprPan H2.

»łaskawi panowie« [szyk 3:1] (4): BielKron 333; OrzQuin A3v; Chcećieli tedy ołáſkáwi Pánowie y przy dobrey ſławie Krolá Páná wáſzego zoſtáwić/ y [...] BiałKaz M2v; KochFrag 47.

»mili (namilszy) panowie (miły panie)« (5): RejZwierc 23v; Mili Pánowie/ powiáda [Luter]/ nie tuć Dyabeł chce iuż przeſtáć/ áby Obrázy wyrzucano WujJud 53; ReszPrz 62; PaprUp E; SkarKazSej 675b.

»m(ił)ościwi panowie« = spectabiles domini Modrz (4): LeszczRzecz A4v; ModrzBaz 31; GrabPospR K4; BAcżyliśćie Mośćiwy Pánowie/ Co ſie działo/ w tey krotkiey rozmowie.PaxLiz E4.

»panie młody« (2): Pánie młody/ Strzeż ſie ſzkody/ Dla vrody RejZwierc A, 23v.

»moi panowie (moj panie)« [zawsze z dodatkową przydawką] [szyk 4:1] (5): RejZwierc 23v; Moij mili Pánowie/ Nie toć ieſt cel Dyabelſki ReszPrz 62; PaprUp E; KochFrag 47; SkarKazSej 707a.

»przezacni panowie« (7): Przezacni Pánowie/ nie czyńćie z kroleſtwá Polſkiego Niemieckiego Rzeſkiego miáſtá SkarKazSej 695b, 658b, 664a, b, 675b, 683a, 707a.

»panie stary« (1): Pánie ſtáry/ Porzuć cżáry/ Im ſie wiáry RejZwierc 118.

»panowie ślachto« = equites Modrz (3): Pátrzćie tedy/ dla Bogá żywego/ Pánowie śláchto/ aby dla was Rzecżpoſ. wielkiey ſzkody niewźięłá ModrzBaz 144v, 141, 141v.

»wielmożni panowie« = magnifici domini Modrz (2): ModrzBaz 31; O wielmożni Pánowie/ o źiemſcy bogowie/ mieyćie wſpániáłe y ſzerokie ſerce ná dobre bráćiey ſwoiey SkarKazSej 670a.

»zacny panie« (3): KochFr 77; Ktoby ćię nie znał zacny Pánie/ Ktorego nieśmiertelne imię nie vſtánie WitosłLut A3, A2v.

Szereg: »panowie i (a) bracia« (2): (nagł) Przedmowá. (–) Pánowie/ á Bráćia mnie miłośćiwie łáſkáwi: TRudno milczéć gdy boli OrzQuin A3v; GrabPospR K4.
β. Autor do bohatera tekstu (8):

W połączeniach z imieniem (2): MIlczyćie w obiad/ móy Pánie Konraćie KochFr 12; PudłFr 30.

W połączeniu z nazwiskiem (1): (nagł) Ná Sláſę. (–) STań ku słońcu/ á rozdźiéw gębę/ pánie Sláſá KochFr 37.

W połączeniu z nazwą pozycji społecznej (1): (nagł) Do Goſciá. (–) [...] Iákié gdźie obyczáie przyſzedſzy záſtánieſz/ Ná tákich/ pánie gośćiu/ y ty tám przeſtánieſz. PudłFr 4.

W nawiązaniu do: ty (2): (nagł) Do Piotra. (–) IEſli maſz/ pókiś Piotrem/ ták długo wiłowáć/ Muśi ćię Pánie Pietrze ináczéy biérzmowáć. PudłFr 30; KołakCath C4.

Wyrażenia: »miłościwy panie« (1): (nagł) Do Páná iednégo. (–) A Toliś dość obiecał/ Miłośćiwy Pánie PudłFr 11.

»moj panie« (2): (nagi) Ná hardego. (–) NIechcę wtéy mierze głowy pſowáć ſobie/ Bych ſye móy Pánie miał podobáć tobie KochFr 5, 12.

»wielowładny panie« (1): Ták ia/ o zacny królu [Władysławie Warneńczyku]/ twym imięniem [...] Swé podłé rymy zdobię [...]. Naydą ſie/ króm wątpienia/ wielowładny pánie/ Którym ku twéy ozdobie wymowy doſtánie KochFrag 42.

»zacny panie« (1): A ty záś zacny Pánie [...]. Iák maſz zacne meritá/ w Rzecży Poſpolitey W Kroleſtwá/ ták teſz pracey y tu nie żáłuy tey. KołakCath C4.

γ. Autor do kogoś nieokreślonego (58): A oċym że káżeṡ panie O Symku xzeſe Vrbanie RejKup q8v; KlonWor 4.

W połączeniu z imieniem (4): Ciągny ſie pánie Wálánty W piniolle w alekanty RejRozpr G3, F2; By chcieli wzyąć Kriſtuſá/ z iego náukámi/ Wierę pánie Możeſzu [= Żydzie]/ iednałby ſie z námi. RejZwierz 104; KlonFlis H5.

W połączeniu z nazwą urzędu (6): RejRozpr D4; OrzRozm I2v; (nagł) Towárzyſze. (–) Stáray ſie pánie Rotmiſtrzu RejZwierc 235; PaprPan Ccv; GórnRozm F3v; Ná drugie Burmiſtrzoſtwá włożono Szárwárki; [...] Kiedy ondźie ná Wioſnę pocżną ſię rwáć ſtáwy; Iuż tu Pánie Burmiſtrzu położ inſze ſpráwy KlonWor 15.

~ W charakterystycznych połączeniach: panie burmistrzu, hetmanie, pośle, rajca, rotmistrzu, sędzia. ~

W połączeniu z nazwą innej pozycji społecznej (1): Ktory ná kopienicżym/ á ktory ná ſzwabie/ Kto też pieſzo hárcuie/ witay pánie drabie. RejWiz 139.

W połączeniu z określeniem narodowości (3): (nagł) Pobiedzińſki Podſędek s ſyny. (–) CHcecieli pewnie wiedzyeć pánowie Rzymiánie/ Otto wáſz Ceſarz Rzymſki że tho proſtak ná nie PaprPan R2v; Prżełádowáliśćie Pánowie Polacy GórnRozm Hv, A2v.

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym określającym cechę (4): A prawdá pánie Szczekułá iże Noſem krzywiſz GroicPorzRej C3v; Iuż więc tám ſtroną miyay/ pánie Symulacie RejZwierz 134v, A5v; Wiedz o tym Pánie Zmudá/ wiedz Dibiwiecżorku/ Ześ w Iſzkáryotowym ſzáchowánym worku. KlonWor 45; [A ták ten Sákráment nietylko ieſt ćudem [!] wżględem [!] ſkutku/ ále też względem iſtnośći/ czegoś ty przał Pánie negá. ŁaszczWiecz 24].

W połączeniu z rzeczownikiem określającym człowieka przenośnie (6): RejRozpr H4; RejWiz 122v; ále pánie dutku/ Chceſzli ſie s Soyki náſmiać/ nie mieyże ſam cżubku. RejFig Bb7v; RejZwierz 65v; wyſtęṕcie wy ſzárzy/ ále thy pánie łańcuchu [tj. bogaczu] możeſz zoſtáć RejZwierc 70v; PaprPan Z2v.

~ W charakterystycznych połączeniach: panie dryganciku, dudku, lisie [= ubogi], łańcuchu, sobolu [= bogaczu], Wenusku. ~

W połączeniu z przymiotnikiem (2): A Czo krok to kolnierz ſtrząſſą Wfformie czo nawyſſej ſtanie Witayże nábożný panie RejKup q8; Tám [...] Naydźieſz dwonogie y nie płoche łánie Myśliwy Pánie. KlonFlis Gv.

W nawiązaniu do: ty (16), wy (1), twoj (1): RejRozpr H4; RejWiz 21v, 71; OrzRozm I2v; Prot Dv; RejZwierc 70v, 114, 23lv, [238]; PaprPan B3v, Z2v, Ccv; Czáſem ſtráwy nie doſtánie/ Y bydłu/ y tobie Pánie. KochMRot A4v; Wſzyſtko to zoſtánie Po twéy śmierći/ pánie KochPieś 6; Przedśię wam bez pieniędzy z tąd odiácháć/ Pánie. PudłFr 63; BielRozm 28; GórnRozm F3v; KlonWor 3; [ŁaszczWiecz 24].

Wyrażenia: »panie bracie (a. brachu) (panowie bracia)« (5): Otoż tobye máyeſtat miły pánie bráchu. RejWiz 71; Iął figle vkázowáć/ y wziął wiązań ſiáná/ Pátrzcieſz pánowie brácia/ będzie wnet odmiáná. RejFig Cc3v; PaprPan X4; Otoż tobie Iudaſzow Worek/ pánie bráćie KlonWor 3, 14.

»dobry panie« (4): gdy ná náſzym ſtánie/ Iuż wierę nie przekażay drugi dobry pánie. RejWiz 173v, 59; RejZwierz 102; OrzQuin C4.

»panie duszko« (1): A on vmyſlnie y łatwią rzecz zátrudniáć będźie/ [...] Wyrywáiąc dźiwne Práwne Láćinſkie Terminy/ Ale muśiſz iuż ná ſtronę pánie duſzko zniemi. Bo thu proſtak naydźie wſzytko iuż Polſkiem ięzykiem GroicPorzRej C3v.

»miłościwy panie« (1): A ono też piwo/ piło ie co żywo. Zápłáćże ty zá nie/ miłośćiwy pánie. RejZwierc 114.

»miły panie« (4): RejRozpr C4; Mnich przybiezy/ [...] Przebog odſtapczie przecz chlopy. Iż go wyſlucham ſpowiedzy [...]. Spowieday ſię myłi panię RejKup c2; RejZwierz 102; OrzQuin C4.

»panie młody« [szyk 1:1] (2): GosłCast 45; iuż tu pánie młody/ Day cło od wody. KlonFlis F4.

»nasz, moj panie« (4:2): Nadobny to zyſk moy pánie Gdy káżdy ná ſwym przeſtánie RejRozpr Hv, F3, H2v; RejWiz 73; Ale brácie s táką myſlą/ Rádzi bárzo tramy kryſlą/ [...] Cżáſem idź z wioſki náſz pánie. RejZwierc 232; PaprPan B3v.

»panie przyjacielu« (1): Dobrzeć ieſt kto z oſobná przyiacielá iákiego wſpomaga [...]. Ale tho ták wiele dla ſiebie cżyni iáko y dla niego. Bo też iuż pánie przyiacielu ſiodłay kiedyć każą RejZwierc 101v.

»panie stary« (2): Tey [mamce] dokłáday ná bramy/ á temu [synowi] do ſzkoły/ [...] iuż więc pánie ſtáry/ Day cżyrwoną przedzyáłáć/ dobrze wam ták w ſzárey. RejWiz 57, 27v.

δ. Postać literacka o innej postaci literackiej, nieobecnej (7): (did) Iemp[sar] [o mężu] (–) Ach pánie/ dwákroć grzéſzę oto przećiw tobie. GosłCast 30.

W połączeniu z nazwiskiem (1): O nieboże pánie Skárbku ieſliś żyw, iáko tu máiętność twoię Szárpáią CiekPotr 46.

Wyrażenia: »dobry panie« (1): [Zefira o Józefie:] A niechay na naſzym ſtanie Gdys tak chciał mieć dobry panie RejJóz G.

»młody panie« (2): [Jempsar o Józefie:] lecz wiérzmi/ tákié ſmiłowánie Niepotka ćię drugi raz/ wſpómniſz młody pánie. GosłCast 14, 62.

»moj panie« (2): Ach nieſtétyſz/ móy pánie: iam ſługi prośiłá/ Któram przedtym z téy miáry nigdy niedraźniłá Snadź y właſnégo mężá GosłCast 50, 25.

»namilszy panie« (1): [Jempsar o Józefie:] Niech będę twoim ſługą/ móy namilſzy pánie GosłCast 25.

ε. Do czarta [zawsze w wyrażeniu: »panie czarcie, diable« (3:1)] (4): powiedz mu beſpiecżnie: Iż nie pánie cżárcie/ nie vłowiſz tu nic RejPos 72, 82v, 115v.

W nawiązaniu do: ty (1): Ale ſie ty oborz nań onymi ſłowy Páńſkiemi/ [...] Iż nie tobiem ia powinien pánie dyable poſłuſzeńſtwá/ áni żadney chwały/ iedno Pánu ſwemu RejPos 116.

ζ. Do zwierzęcia (13):

W połączeniu ze zwyczajowym imieniem niedźwiedzia (1): MIedźwiedź w łowiech s przełáie/ wypadł prętko z láſá/ Wſpiął ſie ná koń iednemu/ [...] A ten ſzkápie przez głowę/ poſtoy pánie Miká RejFig Bb2.

αα. W bajkach (12): [liszka] Przyſtąpiłá do lwá rzekąc/ Widzę pánie iżeś chory BierEz Q2.

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym zwierzę (6): Pánie wilku w mey boleści/ Vkaży nieco lutośći. BierEz L2v, N2, N2v, Q2v; RejFig Aa6; Wilk mu záśię powiedział: Leć precż Pánie Struśie BielSen 7.

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym urząd (1): Pan Niedźwiedź był woiewodą [...]. Lew rzekł/ Pánie Woiewodá/ Wſzyſcyć dobrzy gdzie ieſt zgodá BierEz S2.

W nawiązaniu do: ty (1), twoj (1): RejRozm 407 cf »moj panie«; RejRozm 408 cf »panie bracie«.

Wyrażenia: »panie bracie« (1): [kot do lwa:] A ti iuſz tak panie braczie Racz krolowacz tu wtey kraczie RejRozm 408.

»miły panie« (2): BierEz H3; Kur záwołał: pocżekay/ wſzák mamy iednánie/ Lis rzekł: niewiem wieli Chárt/ o tym miły pánie. RejFig Aa6.

»moj panie« (1): [kot do lwa:] Bo twoie krolowanie Siedziecz w tei klozie moy panie RejRozm 407.

η. Do nieżywotnych [z rzeczownikiem] (2): ále pánie ſztychu/ Iáko pocżnieſz hárcowáć/ iuż tám máło śmiechu. RejZwierz 67.
Fraza: »panie łokietku racz być z nami« [żartobliwa parafraza frazy potocznej zwróconej do Boga] (1): A prziydąli s ſzáfránem á s pomoráńcżámi/ Wierę pánie łokietku/ krotki rácż być z námi. RejZwierz 102.
*** Bez wystarczającego kontekstu (20): Mymer1 11; n pán/ dán/ kárán MurzOrt B2v, Bv, B2v [2 r.], B3; A Domino, Od páná. Mącz 1a, 13b, 71c, 155c, 264c; chociay tu Pan nie w iedney oſobie mowi/ [...] gdy roſkázuie Anyołom áby Ray záwárli/ tedy tám nie ſtoi/ iż mowili Pánowie/ ále roſkazał Pan Anyołom. RejZwierc 10; Dubenus [...] pro domino veteres dixerunt – Pąn. Calep 343a, 340a; WujNT Aaaaaa3v; Ia kłádę záwſze tè pánié, hae dominae, á ty pánie, tu domine. JanNKar G3, E3v [2 r.]; JanNKarGórn E4, G4v.
II. O kobiecie (15):
1. Władczyni (5): Libuſsá zá páná. BielKron 318v marg, 319v.

pan czyj (1): Tedy ony ſámy miedzy ſobą loſy puſzcżáły kthora ma być panem ich BielKron 318v.

Zwrot: »za pana obrać (a. wybrać)« [szyk zmienny] (2): BielKron 318v; corke iego Iadwige obrali Polaci za Pana PaprUp B4.
2. Chlebodawczyni [czyj] (1): [Achiza, służąca do Zefiry:] Iam ni vrodą ni ſtanem Nie rownam ſtobą z ſwym panem RejJóz D5v.
3. W konwencji miłości dworskiej: ukochana (9): ieſliż białągłowę pánem zowiemy/ przyſtoi áby káżdy z nas myſli ſwe wſzytki/ y chćiwośći/ poddał pod moc iey GórnDworz Cc2v, H7; Hánno/ co to známionuie? Podobno mi [miłość] práktikuie/ Ze ia/ będąc vwikłány Témi/ y owémi pány/ Wſzytkich inſzych łátwie zbędę/ Tobie ſłużyć wiecznie będę. KochFr 9, 76 [2 r.], 95, 98; Ale to nadewſzyſtko záraz odżałowáć/ A niewdźięcznemu pánu tudźiéż podźiękowáć. KochPieś 26.

pan czyj (1): ktokolwiek z rycerſtwá miłował/ był pilen pánny/ báwił ſie rozmową w drodze ták długo/ áż do vźrzenia ná oko nieprzyiacielá przyſzło: á thám pożegnawfzy káżdy ſwego páná/ przed nim thuż pothkał ſie z oną niepodobną ſmiałoſcią/ ktorey mu miłość dodawáła GórnDworz Bb7.

Synonimy: I.1.a. Bog, Gospodyn; b. Mesyjasz, odkupiciel, zbawiciel; 2. głowa, gospodarz, przełożony, starszy, zwierzchni; a. krol, władca; c. dziedzic, ziemianin; d. wodz; e. pryncypał; f. sprawca; 3. potentat; a. cześnik, dygnitarz; 5. cześnik, grododzierżca, kasztelan; 6. małżonek, manżel, mąż; 7. dobrodziej, patron; 8. dziedzic, dzierżawca, gospodarz; 10, nowożenia, nowożeniec, oblubieniec, ślubieniec, żenich, żeniuch.

Cf DOBROPAN, PANIC, PANIĘ, PANOSZA, SOBIEPAN

KW, (HK)