Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [BŁĄKAĆ]

Następne hasło: BŁĄKAJĄCY »

BŁĄKAĆ SIĘ (33) vb impf

sie (22), się (11).

W inf: błąkać (3), błękać (3); błąkać BibRadz, KlonKr; błękać RejZwierc, KlonWor; błąkać: błękać Mącz (1 : 1). W pozostałych formach: błąk-.

Fleksja

indicativus
inf	błękać się, błąkać się
praes
	sg	pl
1	błąkåm się	błąkåmy się
3	błąkå się	błąkają się

praet
	sg		pl
3	m	błąkåł się	m pers	błąkali się
3	f	błąkała się	m an

fut
	sg
2	m	będziesz się błąkåł

imperativus
	sg	pl
1		błąkåjmy się
2	błąkåj się

inf błękać się (3), błąkać się (3). ◊ praes 1 sg błąkåm się (5). ◊ 3 sg błąkå się (4). ◊ 1 pl błąkåmy się (1). ◊ 3 pl błąkają się (4). ◊ praet 3 sg m błąkåł się (4). f błąkała się (2). ◊ 3 pl m pers błąkali się (4). ◊ fut 2 sg m będziesz się błąkåł (1). ◊ imp 2 sg błąkåj się (1). ◊ 1 pl błąkåjmy się (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Błądzić, chodzić bez celu, wałęsać się, tułać się bezdomnie (24)
2. Być niepewnym, wahać się; błądzić moralnie; błądzić w wierze (9)

1. Błądzić, chodzić bez celu, wałęsać się, tułać się bezdomnie; errare, palari, vagari Mącz, Cn; inerrare Calep, Cn; dispalari Mącz; disvagari, oberrare, palitari, pererrare Cn (24): GroicPorz n4v; KrowObr 60; Długo ſię błąkał/ pierwey niż mięſzkánia doſtał BibRadz I 7 marg; Lud moy był iáko owcá vpłoſzona/ páſtyrze ich dopuśćili ſię im błąkáć/ á wygnáli ie ná gory/ tułáły ſię od gory do pagorku/ á zápomniáły ſtánowiſká ſwego. BibRadz Ier 50/6; Mącz 90c, 135b, 302d; gdy Zygmunt Ceſarz błąkał ſye po Ziemiách poſtronnych/ iákoby iáki wygniániec/ będąc wypędzon s Czeſkiey źiemie LeovPrzep D3v; RejAp 82; kiedy ié [karpięta] wybiją z mieyſcá/ tedy ſye ták długo błąkáią po Sadzawce/ aż pozdycháią. Strum P; Którzy po nieświádomych puſzczách ſye błąkáli/ Gdźie ſtopy ludzkiéy nie náydowáli KochPs 164; ReszList 150; Calep 530a; WujNT Hebr 11/37; [Władysław III Łoktek] Dwákroć ten cny Pan z páńſtwá wypędzony, Błąkáć ſię muśiał wygnániec ſtrapiony. KlonKr Ev; Támći ſię kupiec błąka/ tám ſwe zdrowie Waży dla zyſku KlonFlis Dv; KlonWor 7.

Zwroty: »na (po) świecie się błąkać« [szyk zmienny] (2): BielKom D5; Per orbem terrarum vagari. Po świecie ſie błąkáć. Mącz 473c.

»błąkać się i tu i owdzie, i tam i sam« [szyk zmienny] (4) : Zeliſlawſki zawſſdi ſzie chowal v Richfalſkiego Alye yego thowarziſche blankaly ſchie y thu y owdzie LibMal 1543/68v; BielKron 406; Mącz 274c, 473c.

W przen (1): TEgo domu [Dzieciartkowskich] ná ſwiecie tylko ſie cień błąka PaprPan H2v.

2. Być niepewnym, wahać się; błądzić moralnie; błądzić w wierze; errare PolAnt (9): RejZwierc 138 [2 r.]; Niech ſię nie náwraca do drog iey ſerce twoie/ niebłąkay ſię po śćieżkách iey. BudBib Prov 7/25.

Zwroty: »iako błędny błąkać się«: A Nákoniec káżdy táki zábáwiony tym ſwiátem/ ktory opuśćiwſzy wſzytko tylko iáko błędny błąka ſie zá wſzetecżnoſciámi iego RejZwierc 143.

»błąkać się jako owce bez pastyrza«: [apostołowie] bląkaią ſie iako owce bez paſtyrza w wielkim ſmutku żądaiątz mię widzietz OpecŻyw 167.

»jako ślepy się błąkać«: gdy ſye [Adam] po Ráiu iáko ſlepy błąkał/ áby w Idolátrią niewpadł OrzList cv.

»po światu się błąkać«: Gdyż ſie s ſwemi myſlámi po ſwiátu błąkáią/ A co rozum á co Bog máło o to dbáią. RejWiz 136.

»błąkać się tam i owdzie«: Nieieſtem iáko Kaim/ niemáiąc ná świećie to ieſt w Koſćiele Bożym pewnego mieyſcá: niebłąkam ſye tám y owdźie. OrzList d3v.

Szereg: »nie tułać się ani błąkać«: Nie tułaymyſz ſie więcey po tym morzu áni theż błąkaymy/ ále daymy cżeść á chwałę Pánu Bogu náſzemu SarnUzn H7.

Synonimy: 1. biegać, błądzić, tułać się.

Formacje pochodne: obłąkać się, przybłąkać się, przybłąknąć się, rozbłąkać się, wybłąkać się, wzbłąkać się, zabłąkać się; przybłąknąć się.

Cf BŁĄKAJĄCY SIĘ, BŁĄKANIE

ZZie