[zaloguj się]
[pdf]

BRONIENIE (33) sb n

-enie (32); -ęnie (1) MurzHist.

-on- (6), -ón- (4); -on- OrzJan; -ón- Strum, SarnStat; -on-:-ón- Mącz (5 : 2); pierwsze e jasne, końcowe z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg
N bronieni(e)
G bronieniå
D bronieniu
A bronieni(e)
L bronieniu

sg N bronieni(e) (5), ◊ G bronieniå (15). ◊ D bronieniu (6). ◊ A bronieni(e) (2). ◊ L bronieniu (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Odpieranie napaści, zbrojna walka obronna; defensio Modrz (18): Wloż miecż w nożny/ botz nie ieſt teráz cżás bronieniá/ ale przyſſlégo odkupieniá. OpecŻyw 106v; BielKron 229v; y tákże káżdému wolno będźie domów y máiętnośći ſwych od nich [ludzi najazdy i gwałty czyniących] bronić. A o głowy/ któréby z nich w tym brónieniu poległy/ [...] práwem żaden/ tákże áni o ſzkody poćiągáć będźie mógł. SarnStat 439.

bronienie czego (10): MurzHist S; Mącz 338c; o koſzách/ páwęzách/ o dźiáłách y wſzelákiey tákowey ſtrzelbie/ ábo do bronienia/ ábo też ieſli potrzebá do dobywánia miaſt potrzebnych [de pluteis, vineis, tormentis omnis generis vel propugnandae, vel si necesse sit, oppugnandae civitati necessariis Modrz] ModrzBaz 115v; StryjKron 737; OrzJan 29. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »bronienie rzeczypospolitej« (5): śláchecki ſtan wſzytek ćiężar bronienia Rzecżypoſpolitey [reipublicae defendendae Modrz] ná ſobie nośi. ModrzBaz 110v; á co rozumieſz przyſtoi cżynić ludźiom świetſkim? ktorym bronienie Rzecżypoſpolitey [defensio reipublicae Modrz] właśnie należy ModrzBaz 122, 108, 118v, 124.
a. Odpieranie zarzutów w sądzie, obrona słowna; patrocinium Mącz, Cn; advocatio, actus advocandi Mącz; defensio, defensio criminis (innocentiae), propugnatio dignitatis Cn (5): GroicPorz t2; Patrocinium, Omowá, Bronienie Mącz 283d.

bronienie czego (3): Syndicus, Vſtáwiony procurator poſpólſtwá którego ku ſpráwowániu rzeczy ych/ ták ku bronieniu yáko y dochodzeniu czego Mącz 437a. Cf Wyrażenie.

Wyrażenia »bronienie rzeczy« (2): Invocare advocatum ad causam defendendam, Wziąć prokuratora [!] ku bronieniu rzeczy. Mącz 504d, 504d.
2. Ochrona, zabezpieczanie przed niebezpieczeństwem lub krzywdą; ochrona, opieka; tuitio Mącz, Cn; tutamentum Mącz (14): Tutamentum, Bronienie/ ſzczycenie/ opiekuństwo. Mącz 467d; Strum L2.

bronienie kogo, czego (10): O bronieniu Gránic. Sláchtá winna bronić granic od wſkokow nieprzyiaćielſkich ſwym koſztem UstPraw D3; Mącz 468a; ták iáko Burmiſtrz w Rádzye ma zlecenie pytánia/ y zbieránia podpomożenia/ thákże też vſtaw y práwá bronienia RejPosRozpr c3v; kto śláchectwem ábo możnośćią wiele może/ niech zwierzchność y możność ſwą obráca na bronienie niewinnych á pokornych. [innocentibus et humilibus tuendis Modrz] ModrzBaz 68v, 23v, 96v, 120, 133v; PaprUp I2; ná mieyſcu Bożym záſiada/ ku karániu złych/ á bronieniu niewinnych y pobożnych Phil L3.

bronienie od czego (2): BielKron 339; Stárſzi obráni niech naprzod przyśięgę vcżynią/ że w mieśćie/ w bronieniu od ogniá/ y od káżdey inſzey nieſzeżęśliwey przygody będą wierni y pilni. [se in urbe ab igne et quovis casu infoelici tuenda fideles et diligentes fore Modrz] ModrzBaz 84.

3. Zakazywanie, utrudnianie (1):
Szereg: »zakazanie i bronienie«: y to bluźnienie [nowochrzczeńcy] rozmnażáią iáko chcą/ bez żadnego zákazánia y bronienia. SkarKazSej 703a.

Synonimy: 1. obrona; 1.a. omowa; 2. opiekuństwo, szczycenie; 3. zakazanie.

Cf BRONIĆ

KK