[zaloguj się]
[pdf]

1. CELNY (24) ai

c- (23), cz- (1) FalZioł [możliwa też lekcja „czelny”]

Prawdopodobnie e jasne (tak Cn).

comp i sup (15 + 6) (nå)celni(e)jszy.

Fleksja
sg
mNnåcelniejszy fNnåcelniejszå nNcelniejsz(e), nåcelniejsz(e)
Gcelniejsz(e)go G G
Anåcelniejsz(e)go, nåcelniejszy Acelniejszą A
Inåcelniejszym I I
pl
N m pers celniejszy, celniejsi
subst celniejsz(e
G celniejszych
D celniejszym
A subst celn(e), celniejsz(e)
I m celn(e)mi, celniejsz(e)mi, celniejszymi
f celn(e)mi

sg m N nåcelniejszy (1). ◊ G celniejsz(e)go (1). ◊ A nåcelniejsz(e)go (1), nåcelniejszy (1). ◊ I nåcelniejszym (1). ◊ f N nåcelniejszå (1). ◊ A celniejszą (2). ◊ n N celniejsz(e), nåcelniejsz(e) (2). ◊ pl N m pers celniejszy (1), celniejsi (1) GórnRozm (1 :1). subst celniejsz(e) (1). ◊ G celniejszych (3). ◊ D celniejszym (1). ◊ A subst celn(e), celniejsz(e) (3). ◊I m celn(e)mi, celniejsz(e)mi (2) FalZioł, GórnRozm, celniejszymi (1) GroicPorz. f celn(e)mi (1).

Składnia sup: nacelniejszy z kogo (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Przymiotnik od „ceł”: przedni, wybitny, znaczny, wyborny, doskonały; apprimus, eminentissimus, optimae notae, potissimus, praecellentissimus, praecipuus, praepositus, primae notae, primanus, primarius, primiceps, primus, princeps, principalis, ultimus Cn [przeważnie w comp i sup] (24): Na ſądzie nie ſiaday, ani ſie pozyway/ z pany wielkiemi, y też z ludzmi czelnemi FalZioł V 52v; A nye lepſſyć też ewángeliſtowye byli/ z ktorych nacelnyeyſſy Yan S. piſſe. KromRozm I C3v; KuczbKat 125, 315; Godnośći nie pátrzono ni ná ſzáty celne. StryjWjaz C; SkarJedn 109; Piotrá vcżynił Chryſtus kśiążęćiem wſzytkich Apoſztołow [!]: áby kośćioł miał iednego nacelnieyſzego Chryſtuſowego námieſtniká SkarŻyw 337, [407]; Nie ſámego to Ianá tylko/ ále wſzytkich Apoſtołow celnieyſze wyznánie NiemObr 96; Iákoż by tu byłá prawdźiwa Wolność/ nie potrzebowaliby celnieyſzy ludźie w Polſcze ták wiele páchołkow zá ſobą y przed ſobą GórnRozm A4v; Z tych głownych cnot/ ine cnoty náſtępuią/ y iáko ſłużebnice za temi celnemi cnotámi idą. GórnRozm L2v; A celnieyśi Philozophowie prżekłádáią władzą iednego/ nád ine wſzyſtkie ſpoſoby Rzeczypoſpolitey GórnRozm M4, A2v; Natym ziezdzie co celnieysze osoby tebyły ActReg 49, 64; Phil K2, Q4; Więc rzekł Piłat do celnieyſzych kápłanow LatHar 722, 245.

W charakterystycznych połączeniach: z wyrazami oznaczającymi ludzi (13), pojęcia (8), przedmiot konkretny (1); co celniejszy (5).

Szeregi: »celny a przedni« (1): A Hiſtoria iż ieſt [...] nacelnieyſzym/ á naprzednieyſzym żywotá ludzkiego ſkárbem StryjKron A.

»celny i własny« (1): A wſzákże celnieyſze y właſnieyſze Duchá S. ſkutki Prorok wylicża KuczbKat 70.

»celny i zacny« (1): Bo mánná byłá tylko figurá tego naſwiętſzego Sákrámentu/ ácz nacelnieyſza y nazacnieyſza WujNT 330.

a. W funkcji rzeczownika [w comp] (2): GroicPorz b4v; także też Rzeczpoſpolit: [...] mnieyſze pocznie niewolić/ rowność wykorżęni/ a celnieyſzym popuśći wodze GórnRozm M4v.

Synonimy: cudowny, czelny, cześny, dostojny, przedni, wyborny, zacny, znaczny.

KW