[zaloguj się]
[pdf]

CHĘDOGOŚĆ (18) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N chędogość
G chędogości chędogości
A chędogość
I chędogością
L chędogości

sg N chędogość (5). ◊ G chędogości (6). ◊ A chędogość (3). ◊ I chędogością (1). ◊ L chędogości (2). ◊ pl G chędogości (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. Czystość, schludność; puritas Mącz (7): KOth [...] Ieſth zwierzę [...] ſromiezliwe/ a miłuie chędogoſc FalZioł IV 6d; BielKron 36v; Nitidus, Lſzczący/ Cziſty/ Swiecący ſie od wytárcia á chędogośćy. Mącz 247d, 236d, 308a, 332c.
W przen (1): POydzyeſz Potym do łáźniey/ ábyś płokał ciáło/ Pátrz by na duſzy więcey/ brudu nie przywrzáło. Bowiemći to ná wirzchu/ przydzye ſpłokáć ſnádnie/ Gorſze tám to przewáry/ co tám dyſzą na dnie. [...] A pámiętay iż duſzy/ więcey chędogości/ Trzebá/ by Potym s ciáłem nie byłá we mdłości. RejZwierz 142.
2. Elegancja, wytworność, ozdobność; uroda; amor pulchritudinis, nitor, philocalia Mącz (7): chodziłá w złotym odzyeniu świetlno/ wdzięcżney y cudney perſony/ wieku młodego/ chędogość s cnotą záchowáiąc. BielKron 132v, 124; Mącz 247d, 297d; RejAp 175v; ochędoſtwo prawdźiwe Kościołow Krześciáńſkich nie náleży we złocie/ we śrzebrze/ [...] ále w pobożności/ [...] (‒) ále oboiey chędogośći y pozwierzchney y wewnętrzney potrzebá/ ponieważechmy ludźie á nie Angeli. WujJud 182.
Wyrażenie: »chędogości kościelne« = ozdobne przedmioty kultu religijnego (1): á dziewki ich na więczſſą pychę ſą vſtroione práwie na kſtált chędogoſći koſćielnych. RejPs 213.
3. Dostatek; ład, porządek (3): Thegoż roku Boleſław Monárchá Plſki chcąc ozdobić Krákow dobrym rządem a chędogośćią/ dał mieſzcżánom Krakowſkim práwo Niemieckie BielKron 363, 9v.
Szereg: »chędogość i dostatek« (1): wſzákże ie lepiey Cekrops [...] ochędożył w obycżáie/ chędogość y doſtátek BielKron 27.
4. Niepokalanie, cnota czystości (1): na Thrzeczya chwala ſyą wypyſvye gdzye mouy a (zmaza {amakvła grzechv nye yeſt na 1eſzona wthobye} nyeyeſth wtobye dla vyelkyey chądogoſzczy PatKaz I 1; [cf znacz. 2. WujJud 182].

Synonimy: 1. czystość; 2. cudność, gładkość, łszczenie, ozdobność, piękność, uroda, urodność.

Cf CHĘDOSTWO, CHĘDOŻENIE, NIECHĘDOGOŚĆ

MM