Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CIĄGNIENIE

Następne hasło: CIĄGNIONY »

CIĄGNION (25) part praet pass impf

ciągnion (7), ciągniony (6), ciągnion a. ciągniony (12); ciągnion BierEz, OpecŻyw, Murm, GroicPorz, CzechRozm, SarnStat (2); ciągniony LibMal, Mącz (3), BudBib, Calep.

W formie złożonej o jasne; w formie niezłożonej -o-(2), -ó- (1); -o- OpecŻyw; -o- : -ó- SarnStat (1 : 1).

Fleksja

sg
m	N	ciągnion, ciągniony	f	N	ciągniona, ciągnionå, ciągnion(a)	n	N	ciągniono, ciągnion(e)
	G			G	ciągnion(e)j		G	ciągnion(e)go
	A	ciągnion(e)go		A			A	ciągnion(e)

pl
N	m pers	ciągnieni
N	subst	ciągnion(e)

sg m N ciągnion (3), ciągniony (3);~ -on (1), - ón (1), -(o)n (1); -on :-ón SarnStat (1 : 1); ~ (praed) ciągnion (3) BierEz, SarnStat (2), ciągniony (1) LibLeg. ◊ A ciągnion(e)go (1). ◊ f N ciągniona (2), ciągnionå (2), ciągnion(a) (1); ~ (attrib) -a (1); ~ (praed) -å Mącz (2), -a (1) OpecŻyw. ◊ G ciągnion(e)j (1). ◊ n N (praed) ciągniono (2) GroicPorz, CzechRozm, ciągnion(e) (1) GórnRozm. ◊ G ciągnion(e)go (2). ◊ A ciągnion(e) (1). ◊ pl N m pers ciągnieni (2). subst ciągnion(e) (4).

Sł stp s.v. ciągnąć, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. ciągnąć.

Znaczenia

1. Przyciągany, wyciągany, wleczony; wydobywany (11)
- a. Prowadzony, wleczony przemocą (2)
- b. Wyciągany w cienkie nitki (3)
- c. Szarpany, rozrywany (1)
2. Torturowany przez wyciąganie kości ze stawów (3)
3. Oskarżany, pociągany do odpowiedzialności (4)
4. Wzywany, wabiony (1)
5. Stosowany, odnoszony (6)

1. Przyciągany, wyciągany, wleczony; wydobywany; tractus Mącz; Versus Calep (11): Mącz 461a; Versus ‒ Cziagnioni, wlieczoni. Calep 1113b.

ciągniony czym (3): Puteana aqua [...] Wodá żorawyem ćyągnioná. Murm 23 [idem: cyągnyona] BartBydg 127b; Hippago, Lódź która bywa końmi ciągniona. Mącz 156c.

a. Prowadzony, wleczony przemocą (2): A iuż ná gorę był ćiągnion: Z kthorey wierzchu miał być zrucon BierEz H; ij gdzie to ijdzieſs o vciecho moia/ [...] gdzie ieſtes ciągniona/ ij zás ty lotr iaki/ albo zboytza? OpecŻyw 137v.

b. Wyciągany w cienkie nitki; ductilis, ductitius Cn (3):

Zestawienia: »srebro ciągnione« = argentum extensumPolAnt (1): Srebro ćiągnione z Tárſzyſzá przywożą BudBib Ier 10/9.

»ciągnione złoto« [szyk 1 : 1] (2): Item Themuſz Zidowy oſzobliwye przedal 16 czewek zlotha czyagnyonego LibMal 1551/159v; StryjKron 51.

c. Szarpany, rozrywany (1):

Zestawienie: »wełna ciągniona« (1): Wezmi wełny cżoſaney/ albo ciągnioney, Rozmocż tę wełnę w ſoku z Babki wyciſnąwſzy [...] á przyłoż na wargi FalZioł V 40.

2. Torturowany przez wyciąganie kości ze stawów; distentus Vulg (3): Czyagnyony pothym nycz przidacz any odmyenycz nyechcziall LibMal 1552/167; áby ták obrácánim kołá ćiáło złoczyńce ku wypowiedźieniu prawdy było ćiągniono. GroicPorz iiv; WujNT Hebr 11/35.

3. Oskarżany, pociągany do odpowiedzialności [ku czemu] (4): Improbitatis absolvere [...] Nálieść kogo niewinnie być ku niecnocie yákiey ciągnionego. Mącz 400d; áby nie miał bydź ćiągnión ku obwiniéniu y karániu. SarnStat 52 [idem: ciągnion] 979.

Wyrażenie: »ciągniony ku prawu« (1): Reus. Stroná która bywa ciągniona ku práwu/ którą oſkárżáyą/ álbo którey wynę dawáyą. Mącz 5d.

4. Wzywany, wabiony [ku czemu] (1):

Szereg: »ciągnion i prowadzon« (1): Abowiem ćiągnieni y prowádzeni bywáią od Bogá ku temu/ áby też y ſámi cżynili to co cżynią zá ſpráwą iego. WujJudConf 67.

5. Stosowany, odnoszony (6):

ciągnion do czego (4): GrzegŚm 34; A przeto gdy tákowe Adiaphorá [...] bywáią ćiągnione do wyznánia wiáry/ iuż nie ſą w ty cżáſy w wolnośći náſzey. WujJudConf 208; A iż ty ſłowá nie mogą być do zakonu Moyżeſzowego ćiągnione/ przeto ſie wywod ten oſtáć nie może. CzechRozm 84v, 109.

ciągnion ku czemu (2): Media vocabula, Słowá ſrednie/ to yeſt które mogą być ku złemu y ku dobremu ciągnione/ dobrze y zlie rozumiáne. Mącz 213a; gdy [...] práwo ku nieſpráwiedliwośći/ á krżywo byłoby ćiągnione GórnRozm Gv.

Synonimy: 1. wleczony, włoczony; c. gręplowany; 2. męczony; 3. winowany; 4. przywabiany, przywodzony; 5. wykładany.

Cf CIĄGNĄĆ