[zaloguj się]
[pdf]

CIOŁEK (17) sb m

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N Ciołek ciołkowie
G Ciołka
D Ciołkowi
A ciołka
I Ciołki(e)m

sg N Ciołek (10). ◊ G Ciołka (1). ◊ D Ciołkowi (1). ◊ A ciołka (2). ◊ I Ciołki(e)m (2). ◊ pl N ciołkowie (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Podrosłe cielę; tu o bydle; buculus, iuvencus Cn (2): Y będzie to miło nad nowego ciołka [vitulus Ps 68/32], rogi wywodzączego y kopyta. TarDuch A7v.
Przen: Człowiek mający wołu w herbie (1): Abowiem ći ciołkowie/ nie ſzkodliwie bodą RejZwierz 53v.
2. [zool. Stenorhynchus albiventer Gray. (Rost: byk morski); ssak morski z rzędu płetwonogich: MOrſkie Cielę/ ácż Rybá ieſt/ wſzákże iż gdy ſpi iáko Cielę rycży [...]. Serzyſko tego ćiołká [...] ieſt tey mocy co y ſtroie bobrowe. SienHerb 320b.]
3. n-pers (14): Iakom ya sya vyednal spanem cziołkyem o vyna bytha podethrzemy kopamy strawy tako my bog. ZapWar 1518 nr 2210, 1518 nr 2210; BielKron 418v, 474v; StryjKron 572; ActReg 57, 58 [2 r.], 75, 87; SarnStat 992.
Zestawienia (3): ZapWar 1527 nr 2361; BielKron 418v; [przy czym byli] Piotr Száfrániec Podkomorzy Krákowſki/ Andrzéy Ciołek z Zelechowá podſtoli Sędomiérſki SarnStat 958.
4. n-pr Nazwa herbu (1): My Alexánder albo Witówd [...] wybiéramy na Herby Szláchty Polſkiéy Ziem Litewſkich náſzych Szláchtę niżéy nápiſáną: [...] Czołek/ Ianá Ewilá: Godzambá/ Stániſłáwá Buthowthowiczá SarnStat 991.

Synonimy: 2. »byk morski«, »woł morski«.

Cf CIELEC, CIELĘ, CIOŁAK, [CIOŁKA]

MM