[zaloguj się]
[pdf]

CZEPEK (18) sb m

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N czepek
G czepk(o)w
A czepek czepki

sg N czepek (4). ◊ A czepek (12). ◊ pl G czepk(o)w (1). ◊ A czepki (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Nakrycie głowy, zwłaszcza kobiet i dzieci; chustka, stroik, siatka na głowę; orarium Murm; ricula, sudarium Mącz; capillare, involucrum, pileolus lineus, reticulum, vitta crinalis Cn (9): Orarium. [...] Cżepek co wnym ſpyą Murm 153; Noſi cżepek od biſioru Noſi botki ſznurowane LudWieś A3v; Seſcz czepkow wloſkich ze zlotem na nocz WyprKr 106v, 105v; Mącz 355d; Náoſtatek/ kłádą mu ná głowę biały cżepek: dawáiąc znáć/ áby tá cżyſtość y niewinność/ ktorey ná krzćie doſtáło/ vſtáwicżnie trwáłá w iego żywoćie KarnNap Cv.

W charakterystycznych połączeniach: czepek biały, irszany, perłowy, włoski; czepek na noc (2); czepek od bisioru.

Zwroty: »przywdziać czepek« (1): á przywdźiey ná nię [głowę] czepek irſzány/ á ták go ná głowie miey do dniá czwartego SienLek 66.

»w czepki ubierać« (1): Niewſpominam tu ieſztze/ iákie krzyżyki tym Oleiem tzynićie/ kiedy teſz dziatki máłe thy krzćićie [...] iáko ie błoćićie/ ſolićie/ w tzepki vbieraćie/ ſwiece martwe w ręce práwe dawaćie KrowObr 83.

Przen: Kobieta (1): Drugiego cżepek z bramecżką ták vſzychtuie/ iż nie tylko by drobne rzecży pámiętáć miał/ ále cżáſem zápomni na wiecżerzy co ná obiedzie iadł. RejZwierc 100v.
2. Łożysko płodowe; secundae Calep; pileum naturale Cn (7): ábowiem dym iego rzecż przyrodzoną paniam pobudza/ I też cżepek wywodzy FalZioł I 49a, ‡7e, I 41c, 134a; Secundae ‒ Błanka w ktorei ſie rodzimę [!], czepek. Calep 961a.
Szereg: »czepek i płod« [szyk 1 : 1] (2): Toż picie paniam mieſięcżną niemocz poruſza, cżepek y płod vmarły z żywota wyrzucza. FalZioł IV 8b, I 58d.
3. Błona otaczająca tłuszcz w ciele zwierzęcym (2): Moiżeſz [...] oſtátek krwie wylał ná ołtarz w koło/ ále wſzytkę tłuſtość wnętrzną/ nerki/ cżepek/ y łopátkę práwą odiął. [bibl. Lev 8/25] BielKron 37v; Aaron [...] mázał rogi ołtarzowe/ oſtatek wylał podle ſpodku ołtarzá/ á tłuſtość z niego/ to ieſt/ nerki z łoiem/ cżepek/ y ine wnętrznośći s tłuſtym ſpalił ná ołtarzu zá grzechy [bibl. Lev 8/16] BielKron 38.

Synonimy: 1. mycka, rąbek, siatka, zawicie, zawoj; 2. błonka, czyn, łożysko.

Cf CZAPKA, CZEPIEC

ZZa