[zaloguj się]
[pdf]

CZYŚCIENIE (43) sb n

czyścienie (42), czyszczenie a. czyścienie (1) Calep.

Pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg
N czyściénie
G czyścieniå
A czyścieni(e)
I czyścienim
L czyścieniu

sg n czyściénie (17); -é (7), -(e) (10). ◊ G czyścieniå (11); -å (6), -(a) (5). ◊ A czyścieni(e) (4). ◊ I czyścienim (4). ◊ L czyścieniu (7).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Usuwanie brudu; purgatio Mącz, Cn; purificatio Cn (38): Purgatio, Chędożenie/ umietánie/ cziśćienie Mącz 332a.
a. Usuwanie zbytecznych i szkodliwych substancji z organizmu ludzkiego (36): A tych niemoczy namienionych żadna inſza nie ieſt przycżyna, Iedno nie dobre á niedaſtatecżne [!] cżyſcienie po zlężeniu niewiaſty oney FalZioł V 26v, 6v; Aleć ze wſzyſtkiego czyśćienia nie ſzkodliwſzego/ iedno krwie puſzczánie SienLek 32v, 12v, 20v, 49v.

czyścienie czego (24): trzeciego dnia vcżyń cżyſcienie głowy naprzeciwko paraliżowi FalZioł I 75d, I 28d, 30d, 121b, 125c, 127c; Sercá częſte drżenie Nagłą śmierć známionuie: temu zábieżeć krwie pnſzczánim/ á czyśćienim Melánkoliey. SienLek 20, 33v, 34, 39v [2 r.], 45, 50 [2 r.] (15). Cf czyścienie czego czym; czego przez co, »krwie czyścienie«.

czyścienie czego przez co (1): Thu ieſzcze maſz o Czyścieniu ćiáłá przez Purgácyą/ á zwłaſzczá o Otworzeniu żywotá. SienLek 38.

czyścienie czego czym (1): Czyśćienié ćiáłá krwią a Dárćie w żywoćie/ ſzukay Gryźienié. SienLek S2.

czyścienie czemu (1): Oczam cżyſcienie y poſilenie. FalZioł ‡3a.

Wyrażenie: »krwie czyścienie« (1): Krwie czyśćienie SienLek S2v.
Szeregi: »prożnienie a czyścienie« (1): ieſt też náuká wnich/ iáko prożnienim/ á czyśćienim ćiáłá rozmáitym/ mogą tákowe wilgośći [...] wygłádzone być SienLek 45.

»czyścienie i purgowanie« (1): Trłycż ma przednią mocz cżiſcienia y purgowania flegmy FalZioł I 30d.

»czyścienie i wypądzanie« (1): KAnia przędza wije ſie po zielu y po lnie/ á [...] ma mocz cżyſcienia y wypądzania melánkoliey FalZioł I 28d.

α. Rozwolnienie, przeczyszczenie; krwotok; clysmus, purgatio Mącz (3): Clysmus, Latine Purgatio, Purgowánie/ cziścienie. Mącz 58b; Krwáwnice ſą żyły w ogonicy/ máiąc końce iáko brodawki. A drudzy ludźie miewáią przes nie czyśćienie SienLek 20v, T3.
β. Menstruacja (1):
Wyrażenie: »czyścienie przyrodzone« (1): Mieſyące zową/ czyśćienie ich [niewiast] przyrodzone. SienLek 58.
b. Pielenie (2):

czyścienie od czego (1): Sarritura, id est, purgatio, Chędożenie czyścienie od zielská álbo perzu. Mącz 369a.

W przen (1):
Szereg: »czyścienie a plewidło kapłańskie« (1): iſz ſię bez ſpráwy y náuki/ y cżyśćienia á plewidłá Kápłáńſkiego/ z nabożeńſtwá wiele rzecży w zabobony y złe vzywánie/ obráca. SkarJedn 348.
2. Poddanie się oczyszezeniu rytualnemu (5):
a. O oczyszczeniu się kobiet po porodzie (1): po tych ſiedḿ dni/ byłá s pokoiem niewiáſtá XXXIII dni w cżyścieniu BielKron 37v.
b. O odbywaniu pozagrobowej kary w Hadesie (według wierzeń mitologicznych starogreckich) [czego] (1): O nas lepak pogadajmy, Ktorzy pod ziemią mieszkamy Czyścienia dusz przyglądamy. BierRozm 22.
c. U starożytnych Rzymian: pojednanie z bóstwem przez ofiary; rozgrzeszenie, oczyszczenie z popełnionych win, zadośćuczynienie; lustratio Mącz, Cn; expiatio (scelerum) Calep, Cn; lustrum Mącz; averruncatio, emundatio, expiamentum, expiatus, lustratus, mundatio, piaculum, piamen, piamentum, piatio, procuratio, purgatio, purificatio Cn (3): Lustratio, Cziſcienie/ kádzenie. Mącz 200c; Expiatio — Cziſzczenie. Calep 393b.

czyścienie czego (1): Lustrum, [...] Cziścienie miáſtá Rzymu s ofiármi Mącz 200c.

3. [Kastrowanie, wałaszenie, trzebienie: chce Komorniki vcżyśćić: o ktorych pánny gdy zwiedzą iż trzebieńcy ſą/ więcey śię ich pánny chronić będą/ niżli śię k nim mieć. Fortunat [...] o ſobie rozumiał/ iż miał naprzednieyſzym ku cżyśćieniu być/ iáko cudzoźiemiec: á k temu iż go Pan wſzędy nád ine chćiał mieć. HistFort B3.]

Synonimy: 1. chędożenie; a. prożnienie, purgowanie, wypądzanie; β. miesiąc; 2. c. kadzenie; 3. wałaszenie.

Cf CZYŚCIĆ, CZYŚCIĆ SIĘ

BZ