Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DAROWAN

Następne hasło: DAROWANY »

DAROWANIE (58) sb n

Oba a oraz o jasne, e pochylone.

Fleksja

	sg	pl
N	darowanié	darowaniå
G	darowaniå
D	darowaniu
A	darowanié	darowaniå
I	darowanim
L	darowaniu

sg N darowanié (11); -é (1), -(e) (10). ◊ G darowaniå (22). ◊ D darowaniu (1). ◊ A darowanié (4); -é (1), -(e) (3). ◊ I darowanim (1). ◊ L darowaniu (6). ◊ pl N darowaniå (7). ◊ A darowaniå (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Znaczenia

1. Danie na własność; obdarowanie (46)
2. Dar, podarunek (6)
3. Przebaczenie, odpuszczenie (2)
*** Bez wystarczającego kontekstu (4)

1. Danie na własność; obdarowanie; donatio Mymer¹, Mącz, Calep, JanStat, Cn; largitio Mącz, Cn; condonatio, muneratio Cn (46): Donatio. Gebung. Darowanie. Mymer¹ 34v; Twarz poſrzągła á gniewna vkazuie cżłowieka ſtatecżnego poki ſobie niepodweſeli, á gdi iuż weſoł żąday vniego czo chceſz bowiem łaczny będzie ku darowaniu GlabGad N2; UstPraw 64v; Mącz 184c; Gdzye przytym byly vczywy ludzyę przytym darowanyu ZapKościer 1587/70v; práwo wielkié niektórym perſonam záwiéra rękę do dárowánia. SarnStat 1275, 95 [2 r.], 136 [2 r.], 396, 1274.

darowanie czego (4): Ześ mię też W.M. dárowánim Wędzidłá I. M. X. Ieronimá Powodowſkiego/ [...] niewolił. CzechEpPOrz *2; SarnStat 95, 136, 1275.

darowanie komu (4): LatHar 117; O dárowániu imión ſzláchćie ná woynie bez przywileiu. SarnStat 95, 136, 449.

Połączenia szeregowe (6): Potym Skánderbeg wſzedł do Kroiey gdzie go z rádośćią cżekáli/ były tám rozmáite weſela/ płácże/ obłápiánia/ dziękowánia/ dárowánia BielKron 251; Iákimże to tedy práwem cżynią ći/ ktorzi nie mocą/ áni ſzáblą/ ále ábo przez dźiedźictwo/ álbo przez dárowánie/ ábo kupnym obycżáiem doſtawſzy imienia źle go vżywáią ModrzBaz 48v; y wſzyſtki zapiſy/ dárowánia/ wyrzékánia/ zſtępowánia/ zeznawániá/ potwiérdzenia [nikczemne czynimy] SarnStat 1089, 349, 941, 1088.

Wyrażenia: »z (względem) darowania bożego« (9): A oni też nie ládá iáką moc po ſobie (z dárowánia BOżego) pokázowáli/ y cudá rozmáite dźiáłáli CzechRozm 194, 53, 172v, 215v; Ale iż nam teraz nie idźie rzecż/ áni o Chriſtuſá/ áni o náſzey z dárowánia Bożego zacnośći: ále tylko o tym żeby ſię to okazáło/ iż to imię Bog [...] ſámemu Bogu oycu wſzech rzecży ſtworzyćielowi ſłuży CzechEp 240, *2v, 138, 217, 425.

»łaską darowanie« (1): Iáko też y o náſzym przeyźrzeniu/ vmiłowániu/ y łáſką dárowániu/ przed záłożeniem fundámentow świátá/ Apoſtoł mowi. CzechEp 257.

»z darowania ojcowskiego« (2): Co wſzyſtko/ iáko ſłyſzyſz/ ma nie ſam z ſiebie/ ani z iákiego przed wſzemi rzecżami vrodzenia/ ále iako ſam wyznawa z łaſki y darowania oycowſkiego. CzechRozm 53; NiemObr 92.

»szczodrobliwość darowania« (1): ſczodrobliwość dárowánia iest wielką cnotá SarnStat 1275.

»darowanie wieczne« (1): Obyczay dárowánia wiecznégo [Formula donationis perpetuae JanStat 446]. SarnStat 1252.

Szeregi: »nie pożyczek ale darowanie« (1): Nie ták rozumieć maſz/ żebyć ſię áni ſumy pożyczoney ſpodziewáć nie godziło (boćby to iuż był nie pożyczek ále dárowánie) ále ábyś pożyczał/ nie ſpodziewáiąc ſię żadney nagrody WujNT 217.

»darowanie, (i) przedanie« = donatio, venditio JanStat [szyk 3 : 1] (4): któré to zaſtáwy/ dárowánia/ przedánia/ y zapiſy káſſuiemy/ pſuiemy/ nikczemné czyni/ SarnStat 1102, 941, 979, 1102.

»zapłata i darowanie« (1): O zapłáćie y dárowániu Rycérzkim ludzióm. SarnStat 449.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle darowania« (2): iákobyś W. M. oto ſtać miał/ y ná to rádzić: áby wolność ſtárodawna Polſka/ wierzenia y chwalenia Bogá/ wedle dárowánia iego/ byłá záhámowána CzechEpPOrz *4v; tedy tákowégo niemocnégo máiętność vproſzoná ma wedle dárowánia náſzégo [secundum donationem nostram JanStat 703] álbo poddánych náſzych koniec ſwóy wźiąć SarnStat 300.

»z darowania« (11): Ale to tylko o zborecżkách náſzych powiem: iż zá pomocą Páná Bogá náſzego/ á z dárowánia świętego iego/ nie może to być pokazano [...] ábyſmy ſię z kim wádźili CzechEp 26. Cf »z darowania bożego«, »z darowania ojcowskiego«.

2. Dar, podarunek; donatio JanStat, PolAntf Vulg; donum Vulg (6): RejPos 97v; Każdy iáko wziął dárowánie [donum PolAnt] ieden ku drugiemu/ onym vſługuyćie/ iáko dobrzy ſzafárze rozmáitey łáſki Bożey. BudNT 1.Petr 4/10; WujNT 1.Pom 5/16, 17; Téż przerzeczeni Pánowie y Szláchtá máiętnośći ſwé oyczyſté iednákimże Práwem niech dźierżą: y dárowánia náſzé/ [et donationes nostras JanStat 745] ná któré liſty máią/ mocné/ vtwiérdzoné wieczną mocą tákże niech dźierżą SarnStat 988.

Szereg: »darowanie, podarze« (1): Missilia etiam, Dárowánie/ podárze yáko ſą pieniądze które bywáyą od Hetmáná albo którego Xiążęciá miedzy żolnierze álbo ynſze poſpolſtwo wrzucone. Mącz 225b.

3. Przebaczenie, odpuszczenie (2): Prze dárowánie/ Duchá Swiętego zesłánie/ day nam przezeń w Niebie przebywánie. ArtKanc H18.

Szereg: »karanie i darowanie« (1): Dobre pánowánie nikomu nie podległe/ przy świętym/ dobrym/ mądrym y pobożnym Monárſze: ktoremu prawem ieſt boiaźń Boża [...] y potężna exekucya do karánia y dárowánia SkarKaz 691b.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Donatio Dárowánie. Mącz 94c; Donatio imperatoria, Dárowánie Ceſárskie. Mącz 280c; iż ponieważ Papież śiedźi ná mieyſcu ſtárych Ceſárzow Rzymſkich/ ktorych ſtolicę przez ſkutki cżártowſkie opánował: (iáko to ieſzcże doſtátecżniey pokázáć mogę/ y z wymyślonego dárowánia Konſtántynowego/ y zinąd.) CzechEp [415]; Donatio ‒ Darowanie. Calep 341a.

Cf DAR, DAROWAĆ, DAROWIZNA, DAROWNICA