[zaloguj się]
[pdf]

PRZEJEŻDŻKA (15) sb f

przejeżdżka (12), przejażdżka (3); przejeżdżka RejFig, BielKron (4); przejażdżka SienLek; przejeżdżka : przejażdżka RejZwierc (6:1), ActReg (1:1).

-żdż- (4), -źdz- (4), -żdz- (3), -zdz- (2), -scz- (1), -zcz- (1), [-ſzdz-, -szcz-].

Oba e oraz końcowe a jasne; w przejażdżka pierwsze a pochylone.

Fleksja
sg pl
N przejeżdżka
G przejeżdżki przejeżdżek
D przejeżdżce przejåżdżk(o)m
A przejeżdżkę przejåżdżki
I przejeżdżk(a)mi
L przejeżdżce przejeżdżk(a)ch

sg N przejeżdżka (3). ◊ G przejeżdżki (1). ◊ [D przejeżdżce.] ◊ A przejeżdżkę (9). ◊ [L przejeżdżce.] ◊ pl G przejeżdżek (1). ◊ [D przejåżdżk(o)m.] ◊ A przejåżdżki (1). ◊ [I przejeżdżk(a)mi. ◊ L przejeżdżk(a)ch.]

Sł stp brak, Cn: przejaszczka, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn).

1. Jazda przez jakiś teren; droga, trasa (14):
a. Jazda w jednym kierunku do określonego celu (2): [przeto radzą krolewi, aby ⟨z⟩ sobą miał [...] kielkaset koni Litwy. Przeto tych, ktore W⟨asza⟩ M⟨iłość⟩ zna być godne ku takiej przejeżdżce, racz ich W⟨asza⟩ M⟨iłość⟩ na to wieść, aby sie gotowali ListyPol II 1549/292; PismaPolit 473.]

[przejeżdżka przez co skąd: Na co tak WM dajemy znać, iż o tej przyszłej przejeżdżce przez państwa nasze tych gości ze Szwecyji [nowożeńców: margrabiego badeńskiego Krzysztofa i Cecylii Wazówny] jużeśmy pierwej wiedzieli ListyZygmAug 1565/505.]

przejeżdżka czyja [w tym: G sb (1), [pron poss]] (1): A cowiedziec przeiezczka moiey Siostry, co tam sprawiła ActReg 129; [ListyPol I 1547/382, 406; ListyZygmAug 1565/505].

[W połączeniu szeregowym: bo iż jego m⟨iłość⟩ [pan krakowski] Waszę K⟨rolewską⟩ M⟨iłość⟩, pana swego miłuje, tedy nie chce tego wszego, czego ku rzeczy takiej będzie potrzeba, żałować: i pracej, i swych trudności, a przejezdzek. ListyPol I 1547/383.

Szereg: »droga i przejeżdżka«: gdzie iż Pan Bóg już przywrócić raczył z tej drogi i przejeżdżki wdzięczniśmy tego ListyZygmAug 1563/443.]
α. Przeprowadzka panny młodej do domu męża, przenosiny (1): Bo znaydzieſz v drugiego co ná tę przeieźdzkę á ná przynośiny poſagu mu nic nie zoſthánie RejZwierc 32.
b. Jazda w różnych kierunkach dla przyjemności; equitatio valetudinis vel animi causa, iter animi vel valetudinis gratia susceptum, vectatio Cn (12): Potym kilká w kołpacech w chroſcie záſádzili/ A Cżechá ná przeiezdzkę s ſobą námowili. RejFig Cc6v; BielKron 319v; Boć ſtánie zá limonią y zá kápáry oná wdzięcżna przeiezdzká z miłym towárzyſtwem RejZwierc 26, 113; [Was teſz nielza pominąć Páłacne Paniętá/ [...] Zdrowi lube przeieżdżki/ lube śmiechy maćie RybWios A3v].
Zwroty: »na przejeżdżkę jechać (a. wyjechać, a. rozjechać się); [dla przejażdżki sobie jechać]« [w tym: dokąd (1)] [szyk zmienny] (5): Krolowa z krolewną będąc iuż przeſpiecżne wyiecháły ná przeieżdżkę z Woiewodą y z Błáſzkiem BielKron 303, 321, 390; Potym záſię [żołnierze] ná wdzięcżne ſie przeiażdzki roziádą/ drudzy do zawodow/ drudzy też z iákim myſliwſtem/ drudzy theż z łukow ſtrzeláią/ kámieńmi drudzy miecą. RejZwierc 26v; ActReg 172; [ListyPol II 1548/115; rzekliźmy do nich [do straży], żeby otworzeli nam, abowiem dla przejeszczki sobie jedziemy. DiarPos 29].

»z przejeżdżki przyjechać« (1): y kufel nie záiąc/ wierz mi iż cie docżeka áż s przeieżdzki przyiedzieſz. RejZwierc 113.

Szeregi: »przejeżdżka i biesiada« (1): To iuż potym tám odpráwiwſzy domek y potrzeby iego/ możeſz y przeieźdzek/ y wdzięcżnych bieſiad/ y miedzy przyiacioły y w domku ſwoim vżyć. RejZwierc 110v.

»łowy albo przejeżdżka« (1): powiádáiąc iż Turek więcey ludźi miewa gdy w łowy álbo ná przeieżdzkę iedzye nie ták ná woynę. BielKron 390.

»przejeżdżka, [(a(l)bo)] przechadzka« (1): Iuż przeieźdzká pomierna/ iuż przechadzká wdzięcżna/ y ina káżda wolność ſwobodna thákiemu ſie ſproſnie zágrodzić muśi. RejZwierc 72; [ListyPol II 1548/123; WierzNauka 32; A iż widziemy to sami na oko, iż Ichm. Panowie, kiedy raczą iść po ulicy [w Lipsku], cierpią jakąś molestyją wielką [...] od tego pospólstwa [...]. A jeśliże się to w mieście dzieje w oczach senatorskich, tedy extra moenia, gdzieby Ichm. takowych przejeżdżek albo przechadzek używać raczeli, bełoby snać więcej DiarPos 32].

c. [Opuszczenie jakiegoś miejsca, wyjazd [czyja]: Mając tę wiadomość, iż kniazia wojewody kijewskiego na Kijewie nie masz, rozumieć tego inaczej nie możemy, jedno iż za temi przejeżdżkami jego on zamek nasz w nie mniejszym niebezpieczęstwie być musi, nawięcej pod tem czasem niebezpiecznem, z czego uważyć możesz WM u siebie jako potrzebnie on przywilej jego wyszedł z wolnością takich przejeżdżek jego, żebyśmy zatem [...] za takową niedbałością i przejeżdżkami i Kijowa na koniec nie stracili ListyZygmAug 1561/348-349.]
2. Jazda na koniu lub z koniem uwiązanym obok mająca na celu utrzymanie go w dobrej sprawności (1):
Zwrot: »jechać na przejażdżkę« (1): á potym [zażyciu lekarstwa] snim iedź ná przeiażdżkę/ á nie dáy mu po tym trunku długo ſtać SienLek 168v.

Synonimy: 1.a. droga, jazda, przebywanie; α. przenosiny.

Cf PRZEJAZDKA

RS