[zaloguj się]
[pdf]

DOZWOLENIE (179) sb n

Oba o oraz pierwsze e jasne; w końcowym e wahania.

Fleksja
sg pl
N dozwolenié
G dozwoleniå, dozwolenio
A dozwolenié dozwoleniå
I dozwoleniem, dozwolenim
L dozwoleniu dozwoleniach

sg N dozwolenié (13); -é (2) Calep, -(e) (11). ◊ G dozwoleniå (71), dozwolenio (1) MetrKor 40/824; -(a) : -o MetrKor (1 : 1); -å (63), -(a) (8). ◊ A dozwolenié (22); -é (3), -e (1), -(e) (18); -é OpecŻyw, -é : -e SarnStat (2 : 1). ◊ I dozwoleniem (37), dozwolenim (30); -em TarDuch, Leop, UstPraw (2), BibRadz, RejPos, BudBib, ModrzBaz, NiemObr, WujNT, SarnStat (8), SkarKaz; -im MetrKor, LibMal (3), KromRozm, GroicPorz (4), KrowObr, OrzRozm, BiałKaz, SkarŻyw (4), StryjKron (2); -em :-im LibLeg (4 : 3), BielKron (8 : 3), Mącz (1 : 3), SkarJedn (2 : 2), ZapKościer (3 : 1); -e- : -é- SarnStat (6 : 2), -(e)- (28). ◊ L dozwoleniu (1). ◊ pl A dozwoleniå (3). ◊ L dozwoleniach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn) w s.v. doznać i dozwolić.

Pozwolenie, zezwolenie, wyrażenie zgody, zgoda, dopuszczenie, nieprzeszkodzenie, niesprzeciwienie się; licentia Mymer1, BartBydg, Cn; concessus, permissus Mącz, Calep, Cn; venia Mącz, Calep; commeatus, permissio Mącz, Cn; admissio, indulgentia, missio, permissa Mącz; concessio, facultas, potestas Cn (179): Licentia. Dozwolenie. Mymer1 12v; BartBydg 82; A natichmiaſt na dozwolenie Alexandrowo ſzyrmował y wygrał HistAl D4; GroicPorz i3v; Mącz 225c; Calep 230b, 785b, 1109a; Papieſkie dozwolenie. WujNT przedm 3 marg.

dozwolenie czego (3): Ieſli lubo waſzemu maieſtatowi/ ia wziąwſzy dozwolenie ſzyrmowania pirwſzy raz pocnę HistAl D4; BielKron 395, 445v.

dozwolenie od kogo (7): MetrKor 46/117v; Stroná która ſye rozumie być obćiążona/ będźie ſobie żądáłá od Sędźiego dozwolenia ná odſtąpienie y ná porádzenie GroicPorz bb3, i3v; BielKron 346v, 453v; RejPos 120; SkarŻyw 211.

dozwolenie ku czemu (2): Princypał moy przodkiem dźiękuie zá dozwolenie ku odſtąpieniu GroicPorz bb3.

dozwolenie na co (6): GroicPorz bb3; Słyſząc to Kaźmierz poſłał poſły do Ceſárzá Fryderyká o dozwolenie korony ná kroleſtwo Cżeſkie BielKron 395; SkarŻyw 211; LatHar 126, 127; WujNT przedm 3.

cum inf (4): OpecŻyw 29v; I on też od naſ proſzil dozwolienya. waſſą ziemy kazielz [lege: kazić]. MetrKor 46/117v; Mącz 225b; WujNT 860.

W charakterystycznych połączeniach: dozwolenie cesarskie (4), istca (2), krola, krolewskie (10), matki, ojca, ojcowskie, rodzicow, żony (5), pana (-ów) (dziedzicznego), pańskie (15), papieża, rzymskiego biskupa, stolice apostolskiej, papieskie, biskupie (13), przyjacioł (3), rad (koronnych) (5), sejmowe (1), senatu rzymskiego (1), synodowe (1), sędziego (8), starosty (3).

Zwroty: »dać dozwolenie« (2): ſą niektorzy kápłani [...] ktorym ná ſłuchánie ſpowiedźi [...] Apoſtolſka ſtolicá dáłá dozwolenie. LatHar 126; WujNT 860.

»mieć dozwolenie« (5): iż nie wolno s kupiámi iecháć/ áż od Krolá będźie miał dozwolenie. BielKron 453v, 346v; Mącz 179a; RejPos 120; Iáko ty niemáiąc od Rzymſkiego Biſkupá/ [...] żadnego ná kazánie dozwolenia/ śmieſz náucżáć ludzie SkarŻyw 211.

»otrzymać dozwolenie« (1): A gdy otrzyma dozwolenie ku odſtąpieniu/ [...] dźiękuie Sędźiemu GroicPorz i3v.

»wziąć, brać dozwolenie« [szyk zmienny] (9 : 2): wziąwſzy dozwolenie iachał s Kandeolem Alexander. HistAl L6, D4; Ieſt zwyczay [...] iż przed tym Sądem/ niż kto pocznie ſwoię rzecz ſpráwowáć/ przodkiem bierze dozwolenie od Burgrábie GroicPorz i3v; BielKron 385v, 445v; SkarŻyw 36; WujNT przedm 3; SarnStat 200, 660, 919; SkarKaz 43b.

Wyrażenia przyimkowe: »bez, krom, okrom, przez dozwolenia« (23 : 8 : 6 : 16): OpecŻyw 153v; MetrKor 40/824; LibLeg 6/157, 7/9; LibMal 1543/72v; HistAl C7; Kápłani nye máyą kázáć bez dozwolenya biſkupyego. KromRozm III I6 marg; GroicPorz i3v, i4, p4, q, z2v; Szołtyſtwá nikt kupić niemoże bez dozwolenia Páná Dzyedzicznego. UstPraw Fv, Bv, E, Fv, F2v [3 r.], F4v, H; OrzRozm I4v; BielKron 109v; Desertor miles, który króm odpráwy á dozwolenia odyeźdźi/ álbo który od ſwych vćiekł. Mącz 388a, 1d; KuczbKat 215; ModrzBaz 100v; SkarJedn 106; SkarŻyw 89; NiemObr 25; ActReg 159; ZapKościer 1588/77v; WujNT przedm 3; Król nie ma kowáć monety przez dozwolenia [absque consensu JanStat 371] Rad. SarnStat 405, 119, 171, 173, 220, 372 (19).

»z dozwolenia« (12): Ia kom ya nyesmloczyl cztherech brogow zytha kthore ony obraly sdosvolyenya slachathney katharzyny Thurowskyey ZapWar 1509 nr 2057, 1545 nr 2646; Naktorego [starcia z nieprzyjacielem] pamiątkę zdozwolenia Senatu Rzymſkiego/ słup [...] na ratuſzu poſtawion był KwiatKsiąż Nv; RejPos 76v, 100, 218v, 230v; CzechRozm 175, 254v; SarnStat 784, 1178; SkarKaz 119a.

»z, za dozwoleniem« (27 : 39): TarDuch A5; LibLeg 6/79, 160, 7/33v [2 r.], 11/20v, 22v, 57; Item zeznala yſch perli [...] Cerno Grzegorzs zaſtawyl we 3 groſchi v Maruſchi [...] za yey dozwolyenym LibMal 1547/134, 1547/132, 133v; KromRozm III Kv; GroicPorz p3, p3v, q4v, dd4v; KrowObr 8; Zá cżyim dozwoleniem [Quo permittente] ten dom buduiećie? Leop 3.Esdr 6/11; UstPraw A, B4; BibRadz 3.Esdr 6/21; OrzRozm N4v; ále z dozwolenim poſpolitego ludu wybráli wſzyſcy [...] Dyktatorá BielKron 106v, 154v, 166v, 180v, 184, 210v (11); Permissu patris, Zá dozwolenim oycowskim. Mącz 26b, 226d [2 r.], 285b; RejPos 30v; BudBib 3.Esdr 6/21; BiałKaz K; ModrzBaz 63v; SkarJedn [A*2]v, 251, 382, 385; SkarŻyw 161, 227, 310, 582; Co ſię ſtalo za dozwoleniem Pana Podſtaroſćiego ZapKościer 1580/5v, 1585/68v, 1586/67v, 1587/69v; StryjKron 26, 627; y ſobie [król Longobardyjski] one pánſtwá zá dozwoleniem Krolow Fráncuſkich przywłaſzcżył NiemObr 169; WujNT kt; SarnStat 28 [2 r.], 98 [2 r.], 186, 988, 990, 1251; SkarKaz kt.

~ Zwrot: »z dozwoleniem mowić« (1): Bona venia dicere. S dozwoleniem mówić. Mącz 26b.
Wyrażenia: »z dozwolenia Boga ojca, bożego, boskiego, słowa bozego, za bożym dozwoleniem, po boskim dozwoleniu« [szyk 3 : 3] (1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1): Ale gdibich ya bil ſwobodzien wietſchich ſlvzb nie vczinilbi zaden yakobich ya vczinyl slvzbe poſlvge Chrzesczyanstwv ſa bozim dozwolenym. LibLeg 11/57, 10/147v; Iżbyś ty nigdy nádemną żadney mocy nie miał/ [...] To ieſt/ z mocy á z dozwolenia Bogá oycá mego niebieſkiego. RejPos 100; CzechRozm 175, 254v; SkarKaz 119a.

»z osobliwym, za osobnym dozwoleniem, z, okrom osobliwego dozwolenia« [szyk 3 : 1] (1 :1 : 1 : 1): MetrKor 40/823; Wſzákże to ma bydź zá oſobnym dozwoleniém náſzym [nostro ... consensu ad hoc specialiter accedente JanStat 745] SarnStat 988, 784, 1095.

»z dozwolenia pańskiego«(3): á iuż był zoſtał [czart] kſiążęciem ſwiáthá tego z dozwolenia Páńſkiego. RejPos 76v, 218v, 230v.

»za dozwoleniem praw« (1): Ná dobrego obywátelá należy/ żadnego zwyćięſtwá więcey ſobie nieważyć/ iedno to/ ktore ieſt zá dozwoleniem praw [quae parta est legibus] nábyte ModrzBaz 63v. ~

Szeregi: »przez dozwolenia i darowania« (1): vſtáwiamy: áby żaden z Dnchownych y Swietckich nowégo cłá nie poſtánawiał/ [...] przez dozwolenia y dárowánia [sine licentia et consensu JanStat 60] náſzégo SarnStat 396.

»darowizna, przywilej i dozwolenie« (1): Tákże Pány/ Szláchtę/ y Boiáry Ziem náſzych Litewſkich/ w dárowiznách/ Przywileioch/ y dozwoleniách [et concessionibus JanStat 745] im przez nas dánych/ vdźielonych/ [zachowamy] SarnStat 988.

»dozwolenie (i), dopuszczenie« [szyk 4 : 3] (7): Iuż mily ſlugo boży mamy dopuſſcżenié ij dozwolenié wrocitz ſie do ziemie naſſe OpecŻyw 29v; Concessus, Dopuſzczenie/ Dozwolenie. Mącz 45c, 169a, 217a, 226d, 480a; roſkázuiemy: áby ſądy Ziemſkié cztérzy kroć do roku/ wedle piérwſzégo dozwolenia [concessionem JanStat 453] y dopuſczenia/ [...] były ſądzone. SarnStat 717.

»dozwolenie i list świadeczny« (6): ták iż Stároſtowie y Dźierżawcy dóbr náſzych dozwolenia y liſty świádeczné [licentiam et literas testimoniales JanStat 1082] máią dáwáć odchodzącému SarnStat 200 [idem 660] 200, 660 [2 r.], 919 [2 r.].

»za pomocą i dozwoleniem« (1): Rudolfus miał kſiążętá niektore mocą przywieść/ áby byli poſłuſzni ſtolcu Ceſárſkiemu/ zá pomocą y dozwoleniem Papieżá Grzegorzá. BielKron 184.

»oprocz dozwolenia i potwierdzenia« (1): Miniſtrowie kácerſcy biorą ſobie vrząd kazánia y ſzáfowánia Sákrámenty/ oprocz dozwolenia y potwierdzenia przełożonych kośćiołá powſzechnego. WujNT 452.

»przez dozwolenia i rady« (5): Monety z którégokolwiek kruſzcu przez dozwolenia y rády [consensu et consilio JanPrzyw 15] Duchownych Pánów y Swietckich w Kroleſtwie Polſkim nie dopuśći kowáć SarnStat 892 [idem 406] 28, 406 [2 r.], 892.

»z dozwolenia (za dozwoleniem) i (albo) rozkazania (-im)« (3): KromRozm III Kv; SarnStat 784; iż duſze ludzkie z Bozkiego roſkazánia y dozwolenia vkázowáć ſię ludźiom mogą SkarKaz 119a.

»z wiadomością a (i) dozwoleniem, okrom, przez wiadomości a dozwolenia« (3 : 1 : 1): LibMal 1543/72v; Táki pozew z wiádomoſćią á z dozwolenim Sędźiego w ten czás bywa/ kiedy ktho ieſt nieoſyádły GroicPorz p3, q4v, dd4v; SarnStat 660.

»za dozwoleniem i wolą, krom dozwolenia i wolej« [szyk 3 : 1] (3 : 1): zaprawdęby wielką chuałę [!] miał gdyby krom dozwolenia y woley náſzey Macedonią rządził HistAl C7; Pánowie y ſzláchtá [...] Séymy [...] zá dozwoleniem y wolą náſzą [de consensu et voluntate JanStat 113] máią odpráwiáć SarnStat 28, 186, 990.

Synonimy: dopuszczenie, konsens, licencyja, wola, zgoda.

Cf DOZWOLIĆ, NIEDOZWOLENIE

KN