[zaloguj się]
[pdf]

DYSKURS (20) sb m

dyskurs (17), dyszkurs (2), dyskursz (1); dyskurs GórnDworz, Oczko, ActReg (2), WujNT (3), PowodPr; dyszkurs SkarKaz; dyskurs : dyszkurs SarnStat (8 : 1); dyskurs : dyskursz CzechEp (1 : 1).

discurs (9), diskurs (4), diszkurs (1), dyskurs (2), dyskurz (2) [przed dźwięcznym nagłosem], dyszkurs (1), dyskursz (1).

Fleksja
sg pl
N dyskurs dyskursy
G dyskursu
A dyskurs dyskursy
I dyszkursami
L dyskursach

sg N dyskurs (3). ◊ G dyskursu (2). ◊ A dyskurs (3). ◊ pl N dyskursy (2). ◊ A dyskursy (7). ◊ I dyszkursami (1). ◊ L dyskursach (2): -ach (2), (a)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Dyskusja, dysputa, wymiana zdań [discursus — przechodzenie, latanie tam i sam Mącz 74b; – przebieganie Calep] (4): insze discursy dorady od łożono. ActReg 4v.
Wyrażenie: iron. »języczne dyszkursy« (1): Więcey ieden ſtáry ktory rzeczy ręką nośił/ porádźić może/ niżli ſto młodych z iężycznemi [!] dyſzkurſámi. SkarKaz 42b.
Szereg: »dyskursy i rady« [szyk l : 1] (2): Oczko A2v; ſpráwy náſze ná głowách ſię báwią/ to ieſt ná niepotrzebnych á iuż práwie przemierzłych ziázdách/ diſkurſách/ y rádách PowodPr 19.
2. Wywód, wypowiedź, dowodzenie; commentatio ac meditatio locorum, coniectura, contemplatio et consideratio (naturae), interpretatio, ratiocinatio, reputatio, theorema Cn (16): Więcem y to opuśćił/ co on piſze della imitatione, iż ten mądry diſcurs/ nie ſłuży iedno vcżonemu Polakowi GórnDworz B2; Otoż ią ná tákie I. M. dyſkurſzy nieſtátecżne y niepewne/ ták krotkie zámknienie cżynię CzechEp 302; krotko odpowiádam/ puśćiwſzy długie I. M. dyſkurſy CzechEp 304; ActReg 185; Wſzytek ten diſkurs ták iáſny/ ieſt przećiw dziśieyſzym odſzczepieńcom WujNT 790; Do czego przyłożyć bárzo podobny temu Dyſkurz Doktorá Pánormitaná SarnStat 51; Diſcurs niektórych. MIáſto nakłádow ná obronę potoczną, [...] rádzą niektórzy, Márchionatus Niemieckim ſpoſobem poſtánowić. SarnStat 130, 51, 101.

dyskurs czego [= w czym] (1): Z tego mieyſcá/ y ze wſzytkiégo diſkurſu liſtu tego/ obaczyć możemy: Iákie vczynki nie vſpráwiedliwiáią. WujNT 655.

dyskurs o czym (6): WujNT 566; O czym czytay diſzkurs potrzebny Stániſłáwá Grzebſkiégo SarnStat 283, 99, 1277, 1280. Cf Zwrot.

W charakterystycznych połączeniach: dyskurs długi, mądry, niestateczny, piękny (2), potrzebny, przeszły (8).

Zwrot: »[o czym] szerokie dyskursy czynić« (1): O czym ſzérokié diſcurſy czynić, niémáſz plácu y czáſu do tego. SarnStat 1271.
Wyrażenie: »szeroki dyskurs« (1): SarnStat 1271. cf Zwrot.

Synonimy: 1. dysputowanie, rozmowa; 2. dowodzenie, dysputowanie, wypowiedź, wywod.

WK, BC