[zaloguj się]
[pdf]

ROZMOWA (841) sb f

Oba o oraz a jasne (w tym w a 8 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N rozmowa rozmowy
G rozmowy rozmów
D rozmowie rozmowåm
A rozmowę rozmowy
I rozmową rozmowami
L rozmowie rozmowåch

sg N rozmowa (154). ◊ G rozmowy (110). ◊ D rozmowie (19). ◊ A rozmowę (104). ◊ I rozmową (28). ◊ L rozmowie (118). ◊ pl N rozmowy (61). ◊ G rozmów (61); -ów (3), -(o)w (58). ◊ D rozmowåm (5); -åm (4) RejPos, CzechRozm (3), -am (1) Mącz. ◊ A rozmowy (86). ◊ I rozmowami (23); -ami (22), -(a)mi (1). ◊ L rozmowåch (72); -åch (36), -ach (34), -(a)ch (2); ~-åch RejZwierz, RejAp, GórnDworz, RejPos (16), RejZwierc (9), PaprPan (3), NiemObr; -ach RejPs, Mącz, BudBib, BiałKaz, BudNT, CzechRozm (11), ModrzBaz (3), SkarJedn, SkarŻyw (2), WujNT (4), KmitaSpit, SkarKaz, PaxLiz; -åch : -ach RejWiz (3:1), BielKron (1:4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Mówienie, mowa (824):
a. Ustne porozumiewanie się dwu lub więcej osób; dialog; pogawędka; dyskusja, debata; colloquium Mymer1, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; sermo Vulg, Mącz, Modrz, Calag, Cn; collocutio, dialogus Mącz, Calag, Cn; disputatio Mącz, Cn; communicatio (sermonis) Calep, Cn; congressus, vices coloquii a. sermonum Calep; commercia linguae, communio sermonis, diverbium, schola, sermocinatio, synodia Cn (731): Gruſzká z iábłonią z rozmowy/ Doieżdżáły ná ſie ſłowy: Iedná drugiey vrągáłá/ Iżby gorſzy owoc miáłá. BierEz L4v, Q; ForCnR Bv; Mymer1 33v; FalZioł V 12v; Cżoło wyſokie y okągłe [!] znamionoie [!] weſſołoſć, ſwiebodę tak ku znaiomym iako y nie pilim, wdzięcnoſć rozmowy, żądanie czci, á ſerce wſpaniłe, y rozum dobry GlabGad N3v; BierRozm 4; Acz to nie mey rozum głowy Wtrącáć ſie w tákie rozmowy RejRozpr D3v, E; Boċ to y naproſtſzy powie Niċ tu niemaż ku rozmowie. RejKup L; KromRozm I A2; MurzHist Iv; KromRozm III A3, A4; LibMal 1554/187v, 188, 188v; Diar 40, 84, 86; i my abyśmy w tym gruntownie z teraźniejszej brackiej rozmowy ubezpieczyli, że posłom koronnym Rady Koronne reddere rationem rad swych powinni. DiarDop 116; Towárzyſzu nie náſzey to głowy/ Przedſię nam bráć tákowe rozmowy BielKom F3v, A4; RejWiz 17v, 35v [2 r.], 39v, 40v, 66 (11); Boć złe rozmowy dobre obycżáie pſuią. Leop 1.Cor 15/32; A iż iáko widzę ná rozmowie tey/ thákiego vrzędu miedzy wámi niebędźie/ tá rozmowá niebędźie nic innego iedno ſwar OrzList g4, g4; RejFig Cc2; RejZwierz 4v, 22, 85, 88; A on kładł zaſłonę ná twarz ſwą/ áż ſie wrácał ku rozmowie do Bogá. BibRadz Ex 34/35; Rozmowá ktora ma być ſkryćie rozumiána o miłośći miedzy Kryſtuſem y kośćiołem iego. BibRadz Cant 1 arg; OrzRozm A3v; Ale Skánderbeg bał ſie káżdey godziny trućiny táiemney/ przeto go [Amurata] vchadzał cudną rozmową/ y wſzytkim ſie łáſkáwie ſtáwił BielKron 242v; obacżył Henrik wielką moc przećiw ſobie/ poſłał do Leſtká o bráterſką rozmowę/ támżeſie ziednáli. BielKron 357v, 221v, 222v, 225v [2 r.], 235v, 275 (12); KochSat C2; KwiatKsiąż C3; Colloquiis se immiscere, Przichylić ſie ku rozmowóm. Mącz 224a; Sermonibus tempus terere, Ná rozmowách czás trawić. Mącz 450c, 84c, [95]d, 125c, 157c, 197c [2 r.] (13); niech nam niczego nie doſtáie ku téy ták vważónéy y vczónéy Rozmowie. OrzQuin O2, B3 marg, B3v, O2, Tv, Y, Aa5 [2 r.]; Láſkáwie mię przyięli tu wáſzy przodkowie/ Bo trudno mię znáć mieli po pirwſzey rozmowie. Prot A4; wielekroć do niego poſyłał ná rozmowy Anyoły ſwoie RejAp AA3, 80, 112v; Záſię gdy Dworzáninowi do rozmowy przydzie/ iżby pomniał s kim czo mowić ma GórnDworz I7v; thrzebá áby był vkłádnym/ hoynym/ ludzkim/ przychylnym káżdemu/ wdzięcżnym w rozmowie GórnDworz M3; Wielkich rzecży/ á poważnych/ niechay w krothochwilną rozmowę nie wthacża: áni w poważną rozmowę/ żártow. GórnDworz X2, B2 [2 r.], B5v, B6, B6v, F4 (32); Y powſtáli niektorzy z bożnic Libertyńſkich/ Cyreneyſkich/ y Alexándriyſkich/ y ći kthorzy byli z Azyey y Cyliciey/ ſprzećiwyącz ſie w rozmowach Szcżepanowi: ále ſie nie mogli zmocnić mądrości yego y Duchowi ſwiętemu kthory mowił przezeń. RejPos 22; A Tedy odſzedſzy Licemiernicy od Páná/ vcżynili o tym rádę/ iákoby go byli mieli podeydź w rozmowach iákich. RejPos 250, 110v, 138, 199v, 200, 353v; BiałKat 10v; BielSat C4; Iáko rozmowy poććiwe młodemu bywáią pożytecżne. RejZwierc A5; Bo tho y tám bez tego być nie mogło/ áby w tákich mądrych á poważnych rozmowach cżáſem y pożártkow pomiernych nie było/ áby ſie też cżym cżáſem duſzá vcieſzyłá. RejZwierc 15v; Nikt nie żáłował kto w ſkromney rozmowie/ Co poſtánowił/ bo ſwar ſzumi w głowie. RejZwierc 215, 15, 15v [2 r.], 17, 24v, 26v (22); RejPosWstaw [412] [2 r.]; przeto bych też z tobą nieco o nim według zámknienia wcżoráyſzey rozmowy ná krotce rad mowił CzechRozm 225, A4v, A6v [2 r.], 3, 9, 121 (10); PaprPan G2v, K4; Sieią ſie ná tych vcżtach/ o ktorycheſmy pocżęli mowić/ rozmowy żártowne/ nawięcey ku wſzetecżnośći złożone. ModrzBaz 54v; Vyrzána niewiáſtá zápala. ále y ſámá zápala ſię ogniem/ cżęśćią ſwym przyrodzonym/ cżęśćią też nábytym z pokármow/ trunkow/ z łágodnych rozmow/ y z widzenia wiela oſob ModrzBaz 54v, 13, 53, 54v, 59v, 60, 98v; Y śiedzenié tám to niech teſkliwé nie będźie/ ále máiąc przy ſobie kogo/ rozmową iáką miłą ſtrawioné. Oczko 27, A2v; Calag 239a; Pletliwe báśni y rozmowy płonne/ y vſzu ſię iey dotknąć nie mogły. SkarŻyw 13; Miedzy rozmowámi gdy iedni ſtáre látá/ drudzy teráżnieyſze chwalili: ći święći rzekli: [...] SkarŻyw 130; Miał [św. Benedykt] śioſtrę ś. Scholaſtikę od młodośći ſwey ná wiecżną cżyſtość y ſłuſzbę Bożą oddáną/ ktora go raz w rok/ dła [!] duchowney rozmowy náwiedzáłá SkarŻyw 252, 14, 51 [2 r.], 57, 141, 164 (13); gdym ſię mu [księdzu kanonikowi] przez páná Doktorá Grotá y inſze/ ná rozmowę iáwną á nie pokątną ofiárował/ zemną mowić niechćiał. CzechEp 326; gdyż tá rozmowá/ nie dla nas dwu/ ále dla drugich wielu potrzebna być miáłá NiemObr 25, 21, 22 żp, 23, 24 [2 r.], 25 [4 r.] (14); KlonŻal E3v; Ták go ná dálſzą rozmowę z tego kołá nie mogł wyćiągnąć ReszPrz 12; ReszList 176; BielRozm 22; ActReg 53, 171; Calep 215b; Bądźćie bráterſką nápełnieni miłośćią/ miłośiérni/ łatwi w rozmowie KołakSzczęśl B4v; WujNT 615 [4 r.], 1.Cor 15/33; SkarKaz 579b; Y ia proſtak boiąc ſię przerwáć im rozmowy, Sámiuczek ieden ſtoię CiekPotr 86; Pokażćie ſztukę w pićiu/ záś w dárſkiey rozmowie/ Wſzákeśćie ſą vdatni/ do tego mężowie. PaxLiz D, B2v, C4v, D.

rozmowa około kogo, około czego (19): Dobreć y rozmowy około wyáry y rzeczy zbáwyennych/ kyedy ſą ſkromne/ vtćiwe/ nye wſſeteczne y nye vporne/ á nye z tákże nyedouki/ álbo wſſetecznymi/ ále ſtymi ktorzy ſye około tego przez długi czás ſtátecznye obyeráyą KromRozm I N3; BielKron 206, 206v; zácżnie ſie znowu rozmowá około Dworzániná. GórnDworz I2v, Ee7v; Około ſpraw Rycerſkich tu rozmowę macie/ O domowych/ niebieſkich/ bá o co ſpytacie PaprPan Mv; SkarŻyw 102.Cf Fraza, »rozmowę miewać«, »rozmowę uczynić«, »w rozmowę się wdać«.

rozmowa na co (1): Byłá ná tho długa rozmowá miedzy Pány Rádnymi Węgierſkimi/ ktorzy nie rádźili krolowi ſwemu ieźdźić do Wiednia BielKron 414.

rozmowa o co (1): Ktoremu powiedzyał ſtátecżnemi ſłowy od Sálomoná/ máiąc z nim o to oſobną rozmowę BielKron 173v; [W sobotę po ranu niektórzy przyszli z nich do braciej starszych na rozmowę o te niektóre rzeczy AktaSynod I 33].

rozmowa przez kogo [= za czyim pośrednictwem] (4): LibLeg 7/34; także Lántgráw wźiąwſzy liſty od Ceſarzá przyrzecżenia/ przyiechawſzy do Spiry/ przyſtąpił ku Ceſárzowi thám oſobną ſnim miał rozmowę/ przez ſwego Kánclerzá/ powiádáiąc wiele przycżyn być przyiechánia ſwego ku Ceſarzowi BielKron 225; Ale iż z námi iuż Pan oſtátecżnieyſzą rozmowę vcżynił przez Syná ſwego [...] RejAp 159; Rozmowá Páńſka z wiernemi przez ſługi ſwoie RejAp Ff.

rozmowa miedzy kim (pl) [w tym: „miedzy sobą” (4)] (19): LibMal 1554/188; RejPos 35v; GrzegŚm 58; RejZwierc 274v; á nietylko ſię [wady dostojników] rozmowámi miedzy ludźmi ſzyrzą/ ále ſproſnośćią ſwoią ſzpetny zapách ze wſząd podawáią. ModrzBaz 40v, 78; Dialogus – Rozmowa, dialog miedzi dwiema albo trzema. Calep 318a; [złe zwyczaje były chowane] á to w tym: iż gdy Wóytowie/ Sołtyśi/ Láwnicy/ Przyśięgli v ſądów zágáionych w práwie Niemieckim/ między témi/ którzy ſie práwuią w ſądźiech ich zágáionych/ ſkaźni z rozmowy między ſobą/ y iuż ſkończoné w wielu ſpráwách wydáią SarnStat 953.Cf Fraza, »rozmowę miewać«, »rozmowę uczynić«.

rozmowa miedzy kim a (i) (miedzy) kim (4): Te my rozmowy miedzy przyrodzeniem á śláchtą wysłuchawſzy/ ázabyſmy wątpili zá przyrodzeniem wyrok vcżynić? ModrzBaz 143. Cf Fraza.

rozmowa z kim (141): LibLeg 11/9v; RejJóz N4v; KromRozm I N3; Diar 40, 83; RejWiz 32, 85v; OrzList f4, f4v; Odſzedł tedy potym Pan gdy dokończył rozmowy z Abráhámem [finivit loqui ad Abraham] BibRadz Gen 18/33; GrzegRóżn H; GórnDworz I7v; RejPos 152, [279]; RejZwierc B, 90v [3 r.], 102v, 209, Bbb2; WujJud 84 [2 r.], Nn4; CzechRozm 49v; SkarŻyw 260, 411, 459; iáko Ruś mowi: trudny nam nędznikom do rozmow z nim przyſtęp CzechEp 90, 134, 197, 236, 237; NiemObr 23; PaprUp C2; á ktoś ty ieſt/ ktory do rozmowy z nim ſię gotuieſz. LatHar [+9]v, 534; WujNT 350, 830; SkarKaz Oooo2d; Wiele nam pomagáią praeceptorowie y towárzyſtwá y rozmowy z ludźmi mądremi SkarKazSej 663a; [SkarŻyw 771 (Linde)]. Cf Fraza, Zwroty.

rozmowa o kim, o czym (62): KromRozm I N2v; Iſch prziſchedſchy do ſwego domu wnyedzielyą Oculi przed Wyeczorem zaſtall myedzi Goſzczmy ſwymy rozmową o rzeczach wyary ſwyenthey krzeſczianſkyey LibMal 1554/188; BielKron 217; GórnDworz V6v, Bb8v; RejPos 28v, 114v, 115, 276; A wſzákoż tego trzebá ſtrzedz/ áby ony rozmowy nie byłj wſzetecżne á opiłe/ á nie ledá o cżym/ iedno coby ſie ku pocżćiwemu polorowániu á ćwicżeniu do rozumu przygodziły. RejZwierc 15v; RejPosWstaw [412]; BudNT przedm a5v; Dźiwna to y ſmiáła mowá twa/ á bárzo onym pierwſzym rozmowam náſzym/ o BOżey y Chriſtuſowey znáiomośći/ przećiwna. CzechRozm 247v, 27, 68 marg, 157, 163v, 191, **2; ModrzBaz 29v; SkarJedn 314; Tám ieden Mnich láik/ towarzyſtwo znim beśpiecżne wziąwſzy/ w rozmowie o Pánu Bogu y o márnośći świátá/ tego námawiał go/ áby świat opuśćił. SkarŻyw 569, 252, 354; CzechEp 309; NiemObr 24, 26, 101; Calep 333a; WujNT 350; SarnStat 1013. Cf Fraza, »rozmowę miewać«, »rozmowę uczynić«, »w rozmowę się wdać«, »zabawiać się rozmową«.

rozmowa w czym [= o czym] (3): Tam posłowie na rozmowę sobie z pany IchM w tych artykulech wzięli, jakuż potym z IchM odszedszy poprawili podania swego Diar 83; Liſtownych Dowodow od Princypałá mego mnie podánych/ y porády y rozmow w spráwie mnie zwierzoney/ żadnemu nieobiáwię GroicPorz e3v. Cf »rozmowę miewać«.

rozmowa czyja [= między kim; w tym: pron poss (47), G sb i pron (pl) (20), ai poss (4)] (71): Pytanie rozmaite o ſkładaoſci [!] cżłowiecżich członkow rozwięzuiące, ku biegłoſci rozmowy ludzkiey tak roſkoſzne iako y pożytecżne. GlabGad kt; RejPs 44v; ComCrac 18; Rozmowá białych głow. RejRozpr H3 marg; gdy co tákyego álbo ſam z ſyebye/ álbo z rozmowy ludzkyey obaczy [...] KromRozm II p3v; BielKom nlb 4; Diar 31; Bo y rozmowá náſzá Przemyſłka potrzebowáłá byłá dłużſzego gadánia OrzList gv, g4, g4v; Y odeſzli z támtąd oni mężowie á ſzli ku Sodomie/ ále Abráhám ieſzcze ſtał przed pánem. (marg) Acż go iuż byli pożegnáli odpráwiwſzy ſwe rozmowy [...] (–) BibRadz Gen 18/22; OrzRozm P; BielKron 217, 272v; Ale byś wiedźiał/ iáką łáſkę Orzechowſkiému/ oná Rozmowá náſzá Zurowſka w Wárſzáwie ná tym Seymie v ludźi ziednáłá OrzQuin B3v; Tedym ia nie Inkauſtem/ ále ogniem/ z Rozmowy wáſzéy támté Dyálogi piſał OrzQuin D4v, E3v, E4 [2 r.], E4v, H2, H2v (11); Prot Dv; RejAp 31; GórnDworz A2v, H4v, Bb7v; A tu obácż co ſie tu potym wielkiego zyáwiło z rozmowy á s tego zeſcia ſpołecżnego tych dwu málucżkich oſob RejPos 305v, 112v, 276, 299; á práwie ſie duſzá cieſzy ony ich zacne rozmowy cżytáiąc. RejZwierc 15v; Apophtegmatá zá onych ſtárych poważnych á vcżonych ludzi zwano te ſłowá y powieśći roſtropne á dworſkie/ ktore też cżáſem bywáły w rozmowach ich/ ktore ſie też y do ćwicżenia y do rozumu inym ná pothym przytrefić mogły. RejZwierc 210, 90v, 91, 91v, 182; BiałKaz M2v; CzechRozm 11, 12, 21v, 68v [2 r.], 96v (15); ModrzBaz 140, 144v; SkarŻyw 117, 371; NiemObr 6, 23, 24 [2 r.], 25, 26; GórnRozm I4; LatHar 18; Rozmowá w nim dwu białych głow/ wielkich táiemnic Bozkich pełná. SkarKaz 576a; Vſtąpię ſię ná ſtronę, chce mi ſię rozmowę Dwu nowych ſzwágrow ſzłyſzeć. CiekPotr 47; Co zá nowe weſele/ co za Triumf nowy? Ktory teraz wſzech niemal zabáwia rozmowy. SkorWinsz ktv.

rozmowa czyja [= z kim; w tym: G sb i pron (9), ai poss (2)] (11): KromRozm I N3; A wprzyiaćielſtwie iey nawdzięcżnieyſze kochánie/ á nie przebráne bogáctwá wpracach rąk iey/ tákże w ſchadzce y wrozmowie iey [in certamine colloquii illius] roſtropność/ á wſpolnych rozmowách zacna sławá. BudBib Sap 8/18; ták iſz wychodząc/ Agápiuſowi znał ſię być wiele zá to powinien/ iſz ſię ſtał godnjm rozmowy ták wielkiego cżłeká. SkarŻyw 15; Powiádał iſz rozmowá ich [tj. arian] ieſt zguba duſze. SkarŻyw 57, 15 [2 r.], 201, [237], 252, 334; á ſtrzeżśćie ſię iáżcżorcżych heretyckich rozmow/ nie mieyćie z nimi nic ſpolnego CzechEp 44; [BielKron 1551 84v].

rozmowa czyja z kim [w tym: G sb i pron (14), ai poss (8), pron poss (2)] (24): OpecŻyw 17v; OpecŻywSandR nlb 2; MurzHist E3v; Rozmowy Kryſtuſowe z Apoſtoły. BibRadz Act 1 arg; BielKron 261; RejAp Ff; RejPos 242v; RejZwierc 265v; RejPosRozpr b3v; SLyſzeliſmy dziś z rozmowy Anyelſkiey s páſterzmi wielkie á známienite pożytki/ kthore mamy z národzenia Páná náſzego RejPosWstaw 21; Nu niechayby to iuż ták było/ żeby Ian o onych zacnych obietnicách y rozmowách Bożych z przodkámi náſzymi/ o błogoſłáwionym naſieniu/ piſał y rozumiał CzechRozm 27, 18, 258; KochPs 74; SkarŻyw 40 marg, 51 marg, 118 marg, 135 marg, 164 marg, 481 [2 r.]; CzechEp 237; NiemObr 22; Rozmowá Marthy z Pánem o śmierći brátniey/ y o zmartwychwſtániu. WujNT 350.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż(by) (2), zaimek pytajny (1)] (3): Aczkolviek ſpodania rad naſſych miedzi poſly Ziemſkiemi ta bela okolo tego Articulu rozmova, izby ynaczei męzoboiſtwa vmyslne. a przigodne. potem tez koſczielne y domove vazone byly ComCrac 16; A ſtąd powſtáłá rozmowá miedzy brácią/ iż iuż on zwolennik nie miał nigdy vmrzeć. RejPos [279]; Y Sſtáłá ſie pothym byłá rozmowá miedzy zwolenniki/ kthoby miał byc przełożeńſzy miedzy nimi. RejPos 315v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [o kogo (2), o czym; aby, że, jeśli ‘czy’] (3): kthori ymyenyem Cro yego m. nyeyaką roſzmovą myal przes Ayaſſbaſſhą s vaſzey C.M. o Crolya Iana Crolya Vangierſkiego syna yego Cro: m. aby mogl bicz zachovan wlascze a przyaſſny LibLeg 7/34; Miáły miedzy ſobą iednego cżáſu cżłonki ćiáłá cżłowiecżego rozmowę o Słońcu/ ieſli ieſt świátłe/ cżyli ćiemne ModrzBaz 29v; Była tez rozmowy [!] miedzy P. Marszałkiem a XPodkanclerzym in Senatu non satis amica ktora się wsczeła oPana Piotra Myszkowskiego zemu od Chęcin oderwał Podkanclerzy Folwark ActReg 61.

W połączeniach szeregowych (20): PatKaz III 145; RejWiz 17v; BibRadz *4; BielKron 272v; á iż cie bárzo ſnádnie káżdy ználeść może/ kto iedno ſzuka/ á pyta ſie/ á przyſłuchawa ſie prawdziwym ſłowom/ rozmowam/ á rozpráwam o ſwięthym Boſtwie twoim/ y o ſwięthym imieniu twoim. RejPos 276, 112, 179v; A zbieráć ſobie czo potrzebnieyſzego z nadobnych y przykłádow y rozmow y obycżáiow/ iáko pcżołká zbyera ſobie z nadobnych zyołek przyſmáki ſwoie. RejZwierc 17, 24v, 33v, 90v, 279v; RejPosWstaw [412]; ModrzBaz 53v, 77, 141; SkarJedn 314; SkarŻyw 354; y owſzem dobra rzecż o nie [tj. nabożeństwo i gorącość serca] ſię ſtáráć/ y ná nie ſię zdobywáć rozmyślániem/ rozmową/ cżytániem/ kazánia ſłuchániem/ modlitwą/ y inſzemi ſpoſoby. LatHar [249]; Przetoż bárzo gánim w kośćiele witánia/ rozmowy/ y ſpráwy/ y pokłony/ y ſtania ſług przed pány. SkarKaz 609a.

W charakterystycznych połączeniach: rozmowa bezpieczna, bracka, braterska, cudna, darska, domowa, duchowna, jawna (2), krotochwilna (3), łagodna (2), mądra (2), miła (2), nabożna (5), nadobna (2), nie barzo stateczna, nieprzykładna, niesmaczna, niewstydliwa (2), pilna, plugawa, płonna, poczciwa (uczciwa) (12), pokątna, porządna, poważna (uważona) (3), prosta, prożna (2), przyjemna, skromna (2), słuszna, sprośna, szkarada (2), śmieszna, świecka, święta (5), ucieszna, uczona, wdzięczna (6), wesoła, wolna (3), (nie)wszeteczna (3), zacna (2), zgodliwa, zła (4), żartowna; rozmowy się (na)słuchać (8); rozmowie się przysłuchać (przysłuszać) (2); rozmowę przerwać (2), słyszeć (7); ku rozmowie się przychylić, przypuścić, przywodzić; w rozmowę się wtrącać.

Fraza: »rozmowa jest (a. bywa, a. być mogła), stała się (a. powstała)« [w tym: miedzy kim (pl) (6), miedzy kim a (i) (miedzy) kim (3), o kim, o czym (6), około czego (2), z kim (1)] [szyk zmienny] (15:3): GDy ſie ta miloſciwá/ poſpolu téż ij boleſciwá rozmowa miedzy ſynem ij matką ſtala [...] OpecŻyw 82v; ComCrac 16; LibMal 1554/189; OrzList f4; Nie będą też rozeznáwáć o ſpráwiedliwośći/ áni o prawie/ áni miedzy temi będą/ miedzy ktoremi bywáią zacne y mądre rozmowy. BibRadz Eccli 38/37; o czym gdy byłá v mnie niedawno w Zurowicách miedzy ludźmi vczonymi/ ná dźień Swiętego Marćiná rozmowá [...] OrzRozm A3v; BielKron 414; Káżdy wodę ná ſwoy młyn po ſtáremu wiedźie/ O tym náſze rozmowy przy każdym obiedźie. Prot Dv; GórnDworz C3v; HistRzym 73; A thu pilnie pátrzay co zá moc máią rozmowy ſwięte/ ktore o tym Panu bywáią RejPos 112, [279], 315v; CzechRozm 9; A ták po długim gadániu/ rozmowách/ y ſpráwowániu/ y oglądániu wiela świádectw Oycow S. Kośćielnych/ ktore ſię do tych rzecży o ktorych rozmowá byłá przywodziły [...] SkarJedn 314; áby rozmowá náſzá przy wielu świádkách y ſłucháczách być mogłá. NiemObr 24; GórnRozm I4; ActReg 61.
Zwroty: »by(wa)ć na, w rozmowie« [w tym: z kim (3)] = rozmawiać [szyk zmienny] (2:2): Názáiutrz Xántowi vcżniowie/ Będąc z nim w ſzkolney rozmowie: Ieden z vcżniow tym go pocżćił/ Ná obiad go ochotnie prośił. BierEz C3; GórnDworz Pv, Aa6; Potym do iego brátá Krolá ſzli poſłowie/ Gdzie do wiecżorá byli w potrzebney rozmowie. StryjWjaz A4v.

»rozmowę mawiać; mowiący w rozmowie« (1;1): y ſliſchal Michala schewcza mowyaczego wrozmowye, kthora myedzi gym a myedzi Ianem drumlikyem okolo wyari bila Ieſliſch Criſtus ſtapil znyeba wziwoth panni Mariey LibMal 1554/189; RejPos 269.

»rozmowę mie(wa)ć« [w tym: z kim (82), o kim, o czym (21), około czego (8), „miedzy sobą” (3), w czym [= o czym] (1); „swoją”, „twoją” (8)] = rozmawiać; dicere, est disputatio [alicuius] PolAnt; disserere, habere sermonem Modrz; sermonem conferre Vulg [szyk zmienny] (105): Otoć mię Bog k tobie poſłał/ Iżbych z tobą rozmowę miał BierEz G3; bo yako moyzeſſouy oblycze yaſne bylo dla touarzyſthwa a zroſzmouy ktorą zbogyem myal a zanyoly PatKaz III 113; FalZioł V 52; Egrediebatur foras: et loquebatur in idpsum Wychodził precż y miał rozmowę otimże. WróbŻołt 40/7; Rozmowi ktorem mial snym wrzeczi Zathayemne LibLeg 11/12v, 7/34; LibMal 1544/88, 1554/187, 187v, 188v, 189; RejJóz C8v; RejKup x2; RejWiz 17 [2 r.], 20v, 68, 115, 147, 154v; (Strzeſz ſie) z przyiaćielmi mieć rozmowy ſromotney [ab amicis de sermonibus improperti] Leop Eccli 41/28; RejZwierz 42v; Y miał Kain rozmowę z brátem ſwym BibRadz Gen 4/8, I 281b marg, Eccli 9/21; OrzRozm A4v; BielKron 35, 54v, 78, 143, 173v (16); OrzQuin E3; SienLek 24; A iuż beſpiecżnie oto cżytay text/ vſłyſzyſz od kogo á przez kogo y s kim miał Ian ſwięty ty dziwne rozmowy ſwoie. RejAp 3v, AA2v, AA3; ále áni rozmowy z nim żadney mieć chciáłá/ áni od niego przyimowáć liſtow/ áni dárow GórnDworz Aa5v, Cc8v; Co to zá rozmowy miedzy ſobą macie/ á cżemuſcie thák ſmutni? RejPos 111; A gdy mu [Jezusowi] tho niektorzy zá złe przycżytáli/ iż ták grzeſzną á ſwowolną niewiáſtą miał iáwne rozmowy ony ſwoie/ powiedzyał iednemu z nich: Iż [...] RejPos 307v, 20v, 112, 118v, 152, 242, 302, 316; Sokrates on też drugi zacny Philozoph/ gdy poń poſłał Archezilaus zacny krol/ áby był z nim miał rozmowy około poſtánowienia kroleſtwá ſwego/ y około powinowácthwá krolewſkiego ſwego [...] RejZwierc 38; ále cieſzmy ſie przedſię oną Abráámową rozmową kthorą miał s Pánem ſwoim RejZwierc 265v, 24, 33v, 73, 240v; To co z wiela rozmow miłego Bogá/ ktore miewał z oycy náſzemi/ wſzákże nawięczey z zeſcia iego ze wſzytkim onym Izráelſkim zgromádzeniem ná gorze Syná/ okazáć ſie może. RejPosRozpr b3v; Z ludzmi mądrymi mieway rozmowy twoie BudBib Eccli 9/21; BiałKaz C3; CzechRozm 18, 28, 49v, 205v; ModrzBaz 4, 29v, 49v; SkarJedn 314; Przyzowie niebá/ y źiemie przyzowie/ Chcąc áby byli przy iego rozmowie/ Którą ná ten czás chce miéć z ludem ſwoim KochPs 74; SkarŻyw 13, 14, 15, 243, 472, 473, 481 marg; MWilkHist Hv, I4; StryjKron 572; CzechEp 225, 309; NiemObr 23, 24 [2 r.], 67, 101, 104 (9); KochFr 26; [Rzymianie] Sákrámentá podawáią/ ſpowiedźi ſłucháią/ przyſtępuią nabożne rozmowy miewáią ReszHoz 116; Mieyćie o ſpolnym dobrym pilnieyſze rozmowy. BielSen 11; GórnRozm B2v; ActReg 68, 169, 184; WujNT Luc 24/17; [SkarŻyw 771 (Linde)].

»przyść, jechać itp. dla rozmowy, ku rozmowie, na rozmowę, w rozmowę« = venire ad loquendum PolAnt; in colloquium venire Mącz [szyk zmienny] (3:2:2:1): ále ná tę rozmowę s Kſyędzem Sárnickim iácháć niemogę. OrzList f4; BibRadz Ex 34/34; BielKron 219; Mącz 197c, 319a; GórnDworz I2v; do niego dla rozmowy przyść miał NiemObr 26; Drugie caput, około ziachania polnego iesliby X. Biskup iechał dla wolnieyszey y bespiecznieyszey rozmowy ActReg 148; [AktaSynod I 33].

»rozmowy [z kim] sprawować« = rozmawiać (1): Cżęść Thrzecya Spraw Páńſkich/ w kthorych ſie zámykáią poſtępki y zywoty ſwięthych niektorych/ y rozmowy ony/ ktore Pan náſz ku náuce náſzey z nimi mawiáć y ſpráwowáć raczył. RejPos 269.

»rozmowę (u)czynić; rozmowa ma być czyniona« [w tym: z kim (3), miedzy kim (pl) (2), około czego (1), o czym (1)] = (po)rozmawiać [szyk zmienny] (8;1): ále ſam tylko Luter z Zwingliuſem rozmowy cżynili około wiecżerzy páńſkiey BielKron 206v; KwiatKsiąż H4v; RejAp 159; Iż on vcżyniwſzy pirwey wdzyęcżne rozmowy z zwolenniki ſwemi/ vbłogoſłáwiwſzy/ vtwirdziwſzy/ á pożegnawſzy ie/ podnozſzy [!] ręce ſwe ſwięte/ przed oblicżnoſcią wſzytkich mocą ſwoią właſną Boſką wſtąpiwſzy ná obłok/ ſzedł od nich do niebá. RejPos 135v, 179v, 294; á tákowe vcżty ſkromnie á trzeźwie máią być ſpráwowáne/ y rozmowy z vcżćiwośćią máią być cżynione [sermones cum reverentia serendi] ModrzBaz 36v; WerKaz 302; SarnStat 1005.

»rozmow(y) uży(wa)ć« [w tym: z kim (1)] = (po)rozmawiać (4): Iuż iáko głuch ná drugie muśiſz pálcem kiwáć/ Bo iuż tám trudno ſłuſzney rozmowy vżywáć. RejWiz 16v; RejZwierz 134v; Gdy ſię ktory duchowny w dom oycá iey [św. Eufrozyny] tráfił/ znim rádá świętych rozmow vżyłá SkarŻyw 13; KochFr 18.

»w rozmowę się (w)dać (a. udać, a. wdawać)« [w tym: z kim (6), o czym (2), około czego (1)] [szyk zmienny] (11): takies tem [lege: ten] mnjma by wygrał Iż ſyę snami wroſmowy dał RejKup t5v; Nullus mihi omnino cum illo sermo ulla unquam de re fuit, Nigdym ſie s nim nie mógł w żadną romowę wdáć. Mącz 386d; BielSat B4; vyrzawſzy też ony fáłeſzne doktory y ony náucżyciele/ [...] pozoſtał w onym koſciele/ [...] á vdał ſie w rozmowy z onymi mędrcy á z onymi doktory RejPos 38v; SkarŻyw 102, 261; BielRozm 14; SkarKaz 277b, Oooo2v; CiekPotr 19; KlonWor 26.

»zabawi(a)ć (a. bawić) się rozmową« [w tym: z kim (2), o kim (1)] [szyk zmienny] (7): GórnDworz D6v, Bb7; vcżyniwſzy tedy ſobie przez Agápiuſzá do niey przyſtęp/ zábáwić ſię chćiał świętą rozmową iey. SkarŻyw 15; [św. Anzelm] Zabawiał ſię y piſanim kśiąg y rozmową ludzi vcżonych y dawánim dobrey rady bliżnemu/ y innymi świętymi á Biſkupiemi vcżynnośćiámi. SkarŻyw 334, 335; Bá y niechćiał wiele s námi Zábáwiáć ſię rozmowámi. Ale nam kazał prętko iść Wam tę nowinę obwieśćić. MWilkHist I2v; CEcylia Pánná wielebna/ záwżdy Ewángelią Chryſtá Páná w ſercu ſwoim nośiłá: á we dnie y w nocy modlitwą do Páná Bogá/ y rozmową o Pánu Bogu ſię báwiłá. LatHar 467.

»[z kim] w rozmowy zasieść« = zacząć rozmawiać (1): Iż tu rozum vtráći gdy w gromádzye będą/ A z náſzym Florianem w rozmowy záſiędą PaprPan S4.

Wyrażenia: »biesiadna rozmowa« (1): Epularis sermo, Bieſiádna rozmowá. Mącz 107b.

»długa rozmowa« [w tym: po długiej rozmowie (11)] = longus a. multus sermo Mącz; dissertatio Calep [szyk 19:5] (24): RejJóz N4v [2 r.]; BielKron 101v, 108v, 206, 209v, 217 (10); Mącz 386d; Gdy tho widzieli przyiaciele/ weſzli w rádę/ coby s tym cżynić/ nákoniec po długiej rozmowie thák nálezli/ y vcżynili [...] GórnDworz O7, Dd5; RejPos 316; RejZwierc 38; CzechRozm 205v; SkarŻyw 311; Legat Papieski przeiął mię wdrodzę [!] gdym z Crakowa iachał miałem znim długą rozmowę ActReg 68; Calep 333a; Zá ziechánim á rozmowámi długimi/ rozeſzli ſie s ſobą. Phil H2; Przechodzenia po kośćiele/ rozmow świeckich/ y długich y nie przykłádnych ſtrzeżmy ſię. SkarKaz 456a; KlonWor 26.

»krotka rozmowa« (2): RejPos 151; BAcżyliśćie Mośćiwy Pánowie/ Co ſie działo/ w tey krotkiey rozmowie. PaxLiz E4.

»osobna (a. osobliwa) [= osobista lub na osobności] rozmowa« (6): BielKron 54v, 173v, 225; GórnDworz Aa6; gdj Pan racżył ſie był vdáć ná oſobną też rozmowę z Bogiem oicem ſwoim [...] RejPos 244v; tákowym wſzyſtkim potrzebá ieſt oſobliwey z páſterzem rozmowy y ſpowiedźi WujJud 84.

»rozmowa przyjacielska« [szyk 1:1] (2): [cesarz] poćieſzył go [króla francuskiego] w więżeniu [!] przyiaćielſką rozmową/ y kazał mu być dobrey nádzieie BielKron 204; PaprUp C2.

»spolna (a. społeczna, a. zobopolna, a. pospolita) rozmowa« = communicatio sermonum PolAnt; colloquium mutuum Modrz [szyk 8:5] (13): ComCrac 18; RejZwierz 101v; áby ći ſpolną rozmową przyſzli k ſobie w iedność BielKron 208, 209v, 413v; RejZwierc 240v; WujJudConf 153; BudBib Sap 8/18; áby głowie obie Poſpołu ná twym wdźięcznym mchu leżáły/ A zobopólnych rozmów vżywáły. KochFr 18; CzechRozm 205; iáko ſię przydawa w zwádách y rozmowách ſpolnych miedzy temi wſzcżętych/ zktorych żaden drugiego w nienawiśći pirwey niemiał. ModrzBaz 78; ActReg 53; PowodPr 48.

»szersza rozmowa« [szyk 2:1] (3): RejWiz A6; Poſzedl zatim odemnie/ á natzas inſzi na ſzerſza mi ſie rozmowe obiecal. PaprUp I2; SarnStat 1013.

»tajemna rozmowa« = secretum colloquium Mącz, Modrz (7): BielKron 330, 386; Mącz 49b; ſługá wroćiwſzy ſie/ iż pan w komorze był/ ná tháiemney z goſciem rozmowie/ nie wſzedł tám/ ále cżekáiąc v drzwi/ ná łáwie záſnął GórnDworz P, Aa6; Lecż tákowi ktorzi przy boku Krolewſkiem vſtáwicżnie będą/ á do tákich táiemnych rozmow będą przypuſzcżáni/ trzebá áby byli wierni i milcżeniem ozdobieni. ModrzBaz 25v; KochFr 26.

»rozmowa towarzyska« (1): Chodziły kthemu dzieći ná ćwicżenie iáko do iedney ſzkoły/ áby ſłyſzeli ludzkie rozmowy/ á ſtąd ſie vcżyli obycżáiow/ przeſpiecżney rozmowy thowárzyſkiey śmiechow/ powieśći/ y innych rozmow poććiwych BielKron 272v.

»ustna rozmowa« (1): Na ostatni Punkt wliscie w [...] dosyc się mu dzieie [...]. A odrugie dovstney rozmowy nie bez nadzieie odłozył ActReg 129.

Szeregi: »biesiada, (a(l)bo, i) rozmowa« [szyk 5:4] (9): RejZwierz 134v; BielSat D2v; A tu cie iuż ſobie będą wydzieráć/ á tu cie iuż miedzy ſobą będą w powadze mieć/ s tobą wdzięcżne bieſiády y rozmowy miewáć. RejZwierc 24; o iuż wierz mi iż tá tozmowá [!] y tá bieſiádá thák tákiem ludziom ſmákuie iáko kozie Wilcży głos kiedy gdzie nie dáleko wyie zá płotem. RejZwierc 91, B, 90v [2 r.]; PudłFr 57; BielRozm 27.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(i) czytanie i rozmowy« (2): Ale czytánya y rozmow o wyerze y o ſlowye Bożym gánić nye vmyem. KromRozm I N2; RejZwierc 15v.

»rozmowa i dysputacyja (a. dysputowanie)« = disputatio et dialogus Mącz [szyk 1:1] (2): Disputatio et Dialogus, Diſputowánie y rozmowá. Mącz 333b; Iużeśćie dawno [spowiedź] odrzućili/ gdyśćie ſpowiedź świętą/ ktora z wielkim wſtydem y z żáłośćią przed Kápłanem być ma/ iáko przed ſámym P. Bogiem/ w rozmowy ſproſne á niewſtydliwe/ y w diſputacye obroćili. WujJud 84v.

»rozmowa, (abo) gadanie (a. gadka)« [szyk 1:1] (2): Calep 332a; á iż ſłowy poſtępowáć trzebá/ á gadániem ábo rozmową walcżyć/ ábyſmy niemieli zmyślonych Kátolikow/ ktoreſmy ználi być iáwnymi Heretykámi CzechEp 40. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozmowy i mowa« (1): Dáli ſię po rozmowách/ y po długiey mowie/ Namowić ná wykupno/ Kriemſcy ſynowie. KmitaSpit C6v.

»rozmowy a (i) nauka« [szyk 1:1] (2): áby cie nam iedni prawdziwie á nieomylnie w náukach á w rozmowach ſwoich/ nie inácżey iedno iáko pálcem/ vkázowáli RejPos 276; SkarŻyw 354.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»i pismo i rozmowy« (1): A ták y piſmá y rozmow kácerſkich odſſczepyeńcow/ bárzo ſye ſtrzedz trzebá. KromRozm I N3.

»(i) (po)rada i (abo) rozmowa« [szyk 3:1] (4): ComCrac 22 [2 r.]; GroicPorz e3v; Przeto trzebá Radnemu Pánu wiedźieć [...] ono wſzytko o cżem ma być rozmowá w Rádźie/ żeby śię do rády y do rozmowy [ad consultandum dicendumque] dobrze nágotował. ModrzBaz 26v.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozmowy a powieści« (1): iáko Ewányelia ſwiádcży/ y mátká ſwięta iego/ y on Iozeph náznácżony opiekun iego/ y ini wſzyſcy krewni ich/ práwie ſie byli zádziwowawſzj zumieli/ ſłiſząc dziwne rozmowy á dziwne powieśći o dzieciątku o onym RejPos 28v.

»rozmowy a rozprawy« (1): ále y drugiego zá ſobą pociągnąć pothym możeſz/ w rozmowach á w roſpráwach ſwoich o tym Pánu ſwoim/ ták iáko tu ſłyſzyſz o thych to zwolennikoch Páńſkich RejPos 276. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rzecz i rozmowa« (1): [łotr] Wda ſię w rzecż z nieborakiem y w rozmowę długą. KlonWor 26.

»(ani, i) rozmowa, (ani, i) towarzystwo« [szyk 2:2] (4): RejZwierc 79v, 102v; Sam ſię teſz chcąc z towárzyſtwá y rozmowy ludzi pobożnych y w duchu Bożym pomnożonych/ w cnotách więtſzych vbogáćić: [...] prośi Páná Bogá áby [...] SkarŻyw 117, 14.[Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Przen: Modlitwa (5):
Wyrażenie: »rozmowa z Panem Bogiem (a. Panem Jezusem), boska« [szyk 4:1] (4:1): ijż vſtawicżnie ewanielią ſwiętą w ſwym ſertzu noſila [św. Cecylia]/ a od boſkié rozmowy nieprzeſtáwala OpecŻyw C3; Dwoiáki ſpoſob rozmowj cżęſtey z P. Bogiem. LatHar 50 marg, 229; SkarKaz 609a, b.
Szereg: »modlitwa i rozmowa z Panem Jezusem« (1): Inſzy ſpoſob modlitwy y rozmowy z PAnem IEzuſem/ po przyięćiu teyże nadrożſzey świątośći LatHar 229.
α. Utwór literacki w formie dialogu (zwykle w tytule dzieła lub jego części, często skróconym) (109): Gdźye zá to proſſę/ áby ſye żaden tym nye obrażał/ iż tym oſobam tá rozmowá yeſt przypiſaná KromRozm I A2; poſyłam W.K.M. moiemu miłośćiwemu pánu ná piſmie the rozmowy/ á poſyłam thák/ iáko nie Orzechowſkiego złotym/ ále moim olowiánym piorem/ wypiſáne być mogły. GórnDworz A3; ROZMOWY CHRISTIANSKIE. CzechRozm kt; Co wſzyſtko z rozmow tych ninieyſzych/ gdy ie z pilnośćią táką iák ſie godzi przecżytaćie/ ſnádno poznaćie y wyrozumiećie. CzechRozm A3; ábym wydánim rozmow tych/ przycżynę opácżnego o nas/ y wyznániu wiáry náſzey/ [...] rozumienia y ſzácowánia wam/ y inſzym wſzyſtkim odiął CzechRozm A5, ktv, A3, A3v, A8, A8v (15); żem o tym kśiążki nápiſał/ ktorem Rozmowámi Chriſtyáńſkimi názwał. CzechEp 5.

rozmowa około czego (9): Rozmowá I. około Exekucyey OrzRozm Bv żp, A, B, D2v żp, E3v żp, G4v żp (9).

rozmowa o kim, o czym (19): Rozmowá Ktora [lege: wtora] o Iezuſie Chriſtuſie potomku Dawidowym y Abráhámowym/ Synu Bogá żywego namileyſzym. CzechRozm 11, 1, 21v, 66v żp, 67, 81v żp (17); BielRozm 1, 3.

rozmowa czyja [= czyjego autorstwa; pron poss] (4): A to ieſt pierwſza przycżyná zebránia y wydánia tych rozmow moich. CzechRozm A4v, A2, A8; CzechEp 216.

rozmowa czyja [= między kim; w tym: G sb (3), pron poss (1)] (4): iż cżłowiek Chriſtus Iezus ieſt ſynem właſnym y namileyſzym BOżym/ zá Páná nam y zá głowę dánym/ cżćią y chwałą od BOgá ſámego vkoronowánym/ boś mu też to miedzy inſzymi tytuły iego/ w rozmowie náſzey wtorey przypiſał. CzechRozm 176v; Rozmowá nowych Prorokow/ dwu Báránow o iedney głowie BielRozm 1, 3, 4 żp.

rozmowa czyja [G sb] z kim (16): Rozmowá Dworzániná z Mnichem. KromRozm I kt, A3, A3 żp; KromRozm II kt, av, a3, a3v żp, a4v żp; KromRozm III kt, A4, A4 żp; OrzRozm P4; GórnRozm Av żp, A2v żp, E, H3v.

rozmowa skąd [= z jakiego źródła] (2): Rozmowá pirwſza z zydowſkich gadek. CzechRozm 67 marg, **4v.

Z liczebnikiem porządkowym [w tym: rozmowa + liczebnik (37), liczebnik + rozmowa (24); liczebnik wyrażony cyfrą (8)] (61): zdáło miſye/ áby tenże Mnich wtey wtorey rozmowye náuczył Dworzániná [...] rozeznáć/ co yeſt ſłowo Boże á co nye KromRozm II a2, kt, av, a3, a3 żp, a3v żp, q2v żp; KromRozm III kt, A4, A4 żp, F7v żp; OrzRozm B, Bv żp, D2v żp, E3v żp, G4v żp (8); OrzQuin A3; Pierwſza rozmowá/ o iedynym y ſámym Bogu wſzech rzecży Stworzyćielu/ Oycu Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 1, 1v żp, 11v żp, 22v żp, 40v żp, 41v żp (40); gdyby tylko prawdę wyznáć chćiał ták z Rozmowy 12. iáko też ex Appendice fol. A.A. w ktory to naydźie w ty ſłowá. [...] CzechEp 56.

Z innym określeniem kolejności [zawsze: „przeszła”] (6):choćiażem ći to przed tym pokázował/ w przeſzłey rozmowie z pocżątku/ żeby nie ſłowem ále mową ſłowá Ianowe kap: I. miáły być przekłádáne CzechRozm 42, 26v, 147, 161, 179, 206v.

Zwrot: »rozmowy mieć [z kim]« (1): Rozmowy ktore myał Krol Salomon mądry Zmárcholtem grubym á ſproſnym March1 A.
Wyrażenia [odnoszą się do rozpowszechnionego w epoce gatunku literackiego – zbioru dialogów przeprowadzanych dzień po dniu]: »rozmowa dnia [którego]« (3): ROZMOWA DNIA PIERWSZEGO POD WARSZAWA NA ELECTIEY. GórnRozm A, E, H3v.

»trzech dni rozmowa« [wzorowane na gr. τρiημερος i tytule dzieła Boccaccia] (3): Wſzákże/ ieſliż z Trzech dni Rozmowy [...] dowiedźieć ſię I.M. o tym chce/ naydźie to wſzytko nákrotce co my o Zwierzchnośći trzymamy CzechEp 56, 55, 57.

Szeregi: »rozmowa albo dyjalog« (2): Rozmowá álbo Dyálog około Exequucyey Polſkiey Korony. OrzRozm A, B.

»nauka i rozmowa« (1): A iż ćię iuż dźiś nie chcę dáley zábáwiáć: przeto też rzecż tę/ ktora ſłuſznie zá vſpráwiedliwienim chodźi/ ná dźień iutrzeyſzy odłożę. To ieſt/ náukę y rozmowę o żywoćie ludźi Chriſtiáńſkich CzechRozm 224.

b. Wypowiedź ustna lub pisemna pojedynczej osoby, odezwanie się, głos; przemowa, kazanie; alloquium Calep, Cn; allocutio Vulg; narratio PolAnt; compellatio Calep (93): A coż mi na mym poſłániu tá rozmowá pomoże [relevabor loquens mecum Vulg Iob 7/13]/ Kiedi przez ſen dziwne ſtráchy záwżdi ná mie poruſzyſz LubPs hh6v; BibRadz I 273v; Z tąd też pocżął ſwoie kazánie Zbáwićiel narodu ludzkiego: y w oney rozmowie zbáwienney/ w ktorey pokazał ná gorze będąc Zwolennikom ſwoim drogi do błogoſłáwieńſtwá/ iákoby dawáiąc im znác o co prośić máią/ pocżął náukę ſwoię od niebieſkiego Kroleſtwá. KuczbKat 385; Ale ieſt ich wiele tákiego przyrodzenia/ ktorzi z málucżkiey rzecży łácno biorą wielkie obráżenia. Z ledá słowecżká/ ktorym mnimáią ſię być dotknionemi [...] z pilnego zápátrzánia/ ocżu zámrużánia/ z niedbáłośći ábo w zdeymowániu cżapki/ ábo w rozmowie [alloquendo]/ ábo w dawániu ręki. ModrzBaz 66; ktorą [św. Wincenty nierządnicę] gdy ná łoſzku ſwym śiedzącą nalaſł: mniemáiąc áby był cżárt/ wygániáć go y fukáć pocżął: á gdy z rozmowy chytrey ná ktorą byłá przyucżoná/ doznał iſz byłá niewiáſtá: ſrodze ią ſłowy ſkarawſzy/ ku P. Bogu y pokućie S. obroćił. SkarŻyw 309, 285; Doktor Luther nam powiádał/ gdy Bieſá piſmem świętym/ álbo ſtátecżną rozmową/ nie mogł od ſiebie odbyć/ tedy go cżęſto gęſto vſzcżypliwymi ſłowy/ álbo śmieſzną iáką ſpráwą odegnał. ReszPrz 51; Potym gdy Pan the rozmowy ſkońcżył/ wnet go obłok od ocżu ich zákrył ArtKanc G17; Alloquium – Rozmowa, vel, Wolnij priziſtep [!] do kogo. Calep 54b, 226a; WujNT 614, 615.

rozmowa około czego (1): Ale iuż ty pánie Pápiſto ktoryś ſobie odpoczynął/ w rozmowie moiey około dźielnośći: czás ieſt ábyś konał to coś począł OrzRozm R2v.

rozmowa ku komu (2): POſluchayćie máło á pilnie wſſyſcy národowie ſwiátá [...]/ ábowiem przyłożę pilnoſći ábych wam ſluſſnie dał wyrozumieć rozmowę ku wam ſwoię. RejPs 72v. Cf »rozmowę uczynić«.

rozmowa o kim, o czym (8):Leop 1.Tim 1/3; O zmartwych wſtániu rozmowá Páńſka. RejPos 229v marg.Cf Fraza.

rozmowa czyja [w tym: pron poss (26), G sb i pron (21), ai poss (7)] (54): Slodkié mi bylo twé towarzyſtwo/ twá rozmowa byla mi lubiezná. OpecŻyw 185, 69v; TarDuch A5v; RejPs 72v; RejJóz M7v; RejKup n2v; RejWiz 68, 86v, 96; [uczony w Piśmie] Będzie záchowywał rozmowy mężow zacnych/ á dośćignie powieśći trudnych y ſkrytych. BibRadz Eccli 39/2; OrzRozm R2v, R3; Gdzye vmiękcżył [cesarz Henryk] ſerce Arnoldowo ſtátecżną ſwoią rozmową/ iż z nieprzyiacioł byli przyiacielmi. BielKron 173v, 41; RejAp 110v; GórnDworz X2; HistRzym 13; Bo ieſzcże zá ſtárego wieku/ gdy Prorok Ezdrás w rozmowach ſwoich pytał go/ co też dáley cżynić będzie racżył s tym nikcżemnym ſwiátem/ á s tym nędznym cżłowiekiem/ tedy mu Pan wſzytkę ſpráwę ſrogoſci ſądu ſwoiego opowiedzieć racżył. RejPos 5v; Ale z námi [...] nie tylko áby miał otwárzáć ſercá á myſli náſze/ ábo obiáśniáć w nas ony ſwięte rozmowy ſwoie/ y poſtępki ſwoie/ nam ná piſmie zoſtáwione RejPos 230; á iż go [św. Jana] miał [król Herod] w pocżćiwośći/ á iż rad ſłuchał rozmow y kazánia iego [...] RejPos 322v, 53, 71v, 114v, 229, 229v marg (14); Theyże też chwały nieiákie podobieńſtwo widźiał lud Zydowſki ná puſzcży/ kiedy twarz Moyzeſzowá z rozmowy y obecnośći Bożey ták śie świećiłá/ iż ná nię ſynowie Iſráelſcy pátrzáć niemogli. KuczbKat 95; Abowiem tenże to Ariſtoteles ták to więc w ſwych rozmowach rozważał/ iż [...] RejZwierc 13; A gdy iuż ſobie vważyſz y obacżyſz tákiego cżłowieká/ á iż go ktemu ieſzcże poznaſz życżliwego przyiacielá ſobie/ vmiey że ſobie rozważáć y rádę iego/ y poććiwe rozmowy iego. RejZwierc 92, 90v; BiałKaz C4; CzechRozm 88v, 260; Nie wiedziałem/ áby twarz świętych Bożych y rozmowá ich táką moc miáłá. SkarŻyw 581, 81, 99, 165, 193, [197] (10); MWilkHist K2; NiemObr 67; nie twoiéy to głowy/ Wſpómináć Bogá żywégo rozmowy KochPieś 33; LatHar 333; SkarKaz 8b, 580a.

Z przytoczeniem [w tym przytoczenie poprzedzone słowami: temi słowy (1)] (2): Nie naydzyeſz w nas kreglow/ opilſtwá/ ni dudy/ Ani oney rozmowy/ vderzmy ná trudy [prawdopodobnie: zagrajmy w karty]. RejWiz 66; BibRadz Gen 21/22.

W połączeniach szeregowych (4): GórnDworz X2; RejPos 114v; Przychodzić ná pámięć/ iey rozmowá/ iey łágodne ſłowá/ poſługi/ towarzyſtwo: á iſz tego nie maſz wytrwáć nie możeſz? SkarŻyw [197]; Bo rozmowy/ exhortácye ábo nápominánia/ iáko y kazánia/ máią być rozumnym ięzykiem czynione/ áby od wſzytkich były rozumiáne. WujNT 615.

Fraza: »[o kim, o czym] jest (a. bywa) rozmowa« [w tym: z elipsą orzeczenia (2)] = mówi się, ludzie mówią [szyk zmienny] (6): Powieść też á ſlawá imieniá iego roſlá ná káżdy dzień/ á v wſzyſtkich bywáłá onim rozmowá [per cunctorum ora volitabat]. Leop Esth 9/4; HistRzym 79v; á wſzelka rozmowá moiá niech będźie o zakonie nawyżſzego LatHar 333; Niedba nic gdy kto w vcho ſzepce ſkryte ſłowá/ Nie myśli żeby o niem/ iáka zła rozmowá. KołakSzczęśl C2; WujNT 615; SkarKaz 8b.
Zwroty: »mieć rozmowę« [w tym: z kim (1)] = mówić; allocutionem habere Vulg; dicere dicendo PolAnt (2): Leop Sap 3/19; Tegoż czáſu przydáło ſię iż Abimelech y Fikol Hetman woyſká iego/ mieli rozmowę z Abráhámem temi ſłowy/ Bog ieſt z thobą w ſpráwách tych wſzytkich ktore czyniſz. BibRadz Gen 21/22.

»między inemi rozmowami [= między innymi] powiedzieć« (1): Arcybiſkup między inemi rozmowami powiedział/ iż wy tu ſiedzicie zá polſkim kroleſtwem iáko zá murem BielKron 272.

»rozmowę uczynić [ku komu]« = powiedzieć (1): Po rozmowie tedy Moiżeſzowey ktorą vcżynił ku Pánu Bogu/ proſząc ieſliby on w cżym wyſtąpił przećiw Bogu/ áby Bog iawną pomſtę nad nim vcżynił BielKron 41.

Wyrażenia: »obliczna rozmowa« (1):á ocżywiſcie widzimy ſprzećiwną rádę/ náukę: á nie inácżey iáko oblicżną rozmowę Páná ſwego/ iż ták źle/ iż ták ieſt przećiw woley iego RejPos 230.

»żałosna rozmowa« = skarga (1): Y rzekł mi/ o Apollo niefráſuy ſwey głowy/ Tákże y tey záłoſney zániechay rozmowy. SapEpit A2v.

Szeregi: »głos a rozmowa« (1): A mężowie oni kthorzy byli z nim/ ſtali około niego z zumiawſzy ſie/ ſłyſzeli głos á rozmowę/ ále widzyeć nikogo nie mogli. RejPos 282v.

»rozmowa(-y) i kazanie(-a)« [szyk 2:2] (4): RejPos 322v; ſkąd [św. Piotr] był ták oſtry ná Heretyki/ ták śmiáły/ iſz nie tylko wywody ich fałſzywe w kazániu y rozmowie: ále y żelázo ich ná ſwym ćiele ſtępił. SkarŻyw 372; Rozmowy y kazánia máią być ięzykiem poſpolitym w kośćiele. WujNT 614 marg, Zzzzz2.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»konferencyje i rozmowy« (1): A nákoniec bywáły conferentie y rozmowy o rzeczách duchownych: ktorych teraz we zwyczáiu nie máſz. WujNT 615.

»rozmowy i pisania« (1): Tym wſzytkie rozmowy y piſánia moie/ iáko ſolą mądrośći Bożey potrząſáiąc vincat veritas. NiemObr 67.

»(i) (po)rada a (i) rozmowa« (4):Bo iuż y rádá/ y rozmowá káżda beſpiecżnieyſza y poważnieyſza o wſzytkich ſpráwach być może. RejZwierc 86; A ták poććiwa rádá á rozważna rozmowá tákiego cżłowieká ma być v ciebie y wdzięcżna y ták vważona/ iákobyś to ſobie y rozważał y w pámięć wbił RejZwierc 90v, 92; SkarŻyw 572.

»powieści i rozmowy« (1): Przetoż ia/ ták wielkie y ták poważne powieśći y rozmowy/ cżęſto z ſobą rozmyſláiąc: obacżyłem nie máłą niebeſpiecżność/ w tym zawodzie wezwánia moiego niebieſkiego. CzechRozm 1v.

»słowa i rozmowy« (1): Ale iáko ich vżywa/ á iáko imi bodzie/ tu iuż ſnadź długich wywodow nie trzebá/ y wnet ſie ſpráwimy ſłowy y rozmowámi iey [bestii]/ iáko tych rogow vżywa RejAp 110. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»sprawy i rozmowy« (1):Záśię ku człowieczéy náturze ty ſpráwy zależą/ y rozmowy BiałKat 86. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»i rozmowy, i wywody« (1): iż im też y rozmow ſwych/ y wywodow ſwych zbrániáć nie racżył [Jezus faryzeuszom]. RejPos 230.

Przen [czego] (1): Vmyśliłem/ práwi/ przywieść ią [mądrość] ſobie do towárzyſtwá: wiedząc iż ſię zemną dobrem dźielić będźie/ y rozmową będźie myśli y teſknośći moiey. SkarKazSej 657b.
α. W utworze dramatycznym: kwestia [czyja] (1): Zywot Iozepha z pokolenia żydowskiego ſina Iakobowego rozdzielony w rozmowach perſon RejJóz kt.
β. Sposób mówienia, wysławianie się, wymowa, elokwencja, swada (7): Acżći drudzy iák ſłyſzę nie oratorowie/ Ale Chorobuſowi rowni ſą w rozmowie. PaprPan O3.

W połączeniach szeregowych (2): HistRzym 7; Ale pátrzay/ ktorego iuż cżłowieká Pan ná tákiey bácżnośći miewáć nie racży/ iuż ten ieſt iáko báłwan przed Máyeſtatem iego: ktory to iuż thák záwżdy chodzi ſobye iáko Tur potrząſáiąc porożym ſwoim/ á mnimá w myſli ſwey iżby tákiego drugiego áni w rozmowie/ áni w ſpráwach/ áni w żadnych poſtępkoch/ nie było rownego iemu RejPos 228.

Szeregi: »rozmowa, (i) obyczaje« [szyk 1:1] (2): MOſkwá to iuż też wiemy co to zá pánowie/ Znamy ie w obycżáioch/ znamy y w rozmowie. RejZwierc 242v; WIerz mi ći Sćiborowie ná wſzytko roſkoſzni/ W rozmowach w obycżáiach ſą ludzye nie ſproſni PaprPan Tv.

»(jako) sprawy (tak też) i rozmowa« (2): RejZwierc 215v; DObrego tho ćwicżenia dawno ći pánowie/ Iáko w Rycerſkich ſpráwach ták też y w rozmowie PaprPan K4.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. To, o czym się mówi lub pisze, treść lub temat wypowiedzi ustnej czy pisemnej, wywód; sermo, tractatio Modrz (13):

rozmowa o czym (11): SienLek 100v; Bo co ſię dotycże ſpoſobu wiáry ábo nabożeńſtwá/ mam zá to/ że każdy tę queſtiją przy rozmowie o Rzecżypoſpolitey [de Republica tractatione] być potrzebną będzie rozumiał ModrzBaz 4, 55v.Cf Fraza.

Fraza: »rozmowa jest, dzieje się; rozmowy miejsce jest« [w tym: gdzie (9), o czym (8), około czego (2)] = mówi się; sermo institutus est, agitur, est dicendi locus Modrz [szyk zmienny] (8:1;1): W tym Dyálogu rozmowá ieſt/ około obrony Koronney/ á około Sądow Krolewſkich. OrzRozm A, S3v; OrzQuin A2v; Ale głowie bol iey przychodźi z przyczyn rozmáitych/ o czym ſye tu Rozmowá będźie dźiałá SienLek 39v; RejPos 20v; Iáko wiele należy ná zwycżáioch zá vſtáwę wźiętych/ á o ktorych zwycżáioch tu rozmowá ieſt. ModrzBaz 5, 22, 26, 26v; GórnRozm C3v.
Wyrażenia: »długa rozmowa« (1): O pyſze/ y prágnieniu ſławy długa rozmowá [longissima tractatio additur]. ModrzBaz 55v.

»szyrsza rozmowa« (1): A tu iuż niech będźie o ſpráwiedliwośći doſyć/ o ktorey w Kśięgách wtorych ſzyrſzey rozmowy mieyſce [amplior dicendi locus] będźie. ModrzBaz 22.

3. Utwór literacki lub jego fragment; fabuła (4): Ecloga, Latine, Electio, Explanatio, Annotatio, Sermocinatio, seu Colloquium et Parvum poema, Wybránie/ Wykład/ Rozmowá. Mącz 99b; Calep 348a.
Wyrażenie: »rozmowa pasturska« = sielanka, idylla (1): Ecloga. Rozmowá páſturska wirſzámi ſpiſána. Mącz 4b.
Szereg: »rozmowa albo sprawa« (1): Item Argumentum dicitur, Wymyſlona yáka rozmowá/ álbo/ ſpráwá/ ále/ wſzákże prawdzie podobna. Ut, sunt in Comediis. Mącz 16a.

Synonimy: 1. rozprawa, rzecz; a. biesiada, dyskurs, dysputacyja, dysputowanie, gadanie, gadka, kwestyja, mowa; b. mowa, oracyja, pisanie, powieść, przemowa.

RS, (AĆ)