Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DYSPUTOWAĆ SIĘ

Następne hasło: DYSPUTOWANY »

DYSPUTOWANIE (12) sb n

di- (9), dy- (3).

o oraz a jasne; e z tekstu nie oznaczającego -é.

Fleksja

	sg	pl
N	dysputowanie
G	dysputowániå
D	dysputowaniu
A	dysputowani(e)	dysputowániå
I	dysputowani(e)m

sg N dysputowanie (3). ◊ G dysputowániå (3). ◊ D dysputowaniu (2). ◊ A dysputowani(e) (2). ◊ I dysputowani(e)m (1). ◊ pl A dysputowániå (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Słowna wymiana poglądów, dyskusja (9)
2. Dowodzenie, argumentowanie (2)
3. Badanie, roztrząsanie (1)

1. Słowna wymiana poglądów, dyskusja; disputatio Mącz (9) : ábo náucżániem/ ábo dyſputowániem/ ábo ęzyká y piſmá Láćińſkiego ćwicżeniem pomagáli [vel profitendo, vel disputando, vel stylum formando]. ModrzBaz 131v.

Wyrażenie: »nauka dysputowania, na dysputowanie« = dialectica, logice vel logica Mącz (2 : 1): Logice vel logica, Nauká rozmawiánia/ Diſputowánia prawdy od fáłſzu rozłączenia. Alias Dialectica. Mącz 196d, 84c; miał być nátychmiaſt obdárzon oſobną iákąś y niezwyczáyną náuką ná dyſputowánie/ y dánie odporu przećiwnikomWujNT 248.

Szeregi: »dysputowanie, (a, albo, to jest) gadanie« (4): Cornua disputationis alicuius commovere, Rozgniewáć/ ąlbo nágábáć kogo ku diſputowániu á gadániu. Mącz 65d, 84c, 333b; Aryſtoteles vważnie mądrośći one ſwe rozdźieláiąc/ na dyſputowánia albo gadánia ſubtylność na oſtre w przyrodzone rzecży wglądánia/ y przycżyny ich náznácżánia goſpodárſtwe^m obycżáie dobre/ y rządy w Rzecżypoſpolitey záwárł GostGospSieb +3.

»dysputowanie i rozmowa (a. rozmawianie)« (2): Disputatio et Dialogus, Diſputowánie y rozmowá Mącz 333b, 196d.

»dysputowanie a spieranie« (2): Limatur veritas in ipsa disputatione, Przes diſputowánie á ſpieranie/ ſzczyrey ſie prawdy domawiamy Mącz 193d.

2. Dowodzenie, argumentowanie; argumentatio Mącz (2) : Ceratinae, species argumentationis captiose. Chytry obyczay diſputowánia a yęcie słowne w ten ſpoſób. Tego czegoś nie vtrácił yeſzcze maſz/ rogóweś nie vtráćił/ á przeto rogi maſz. Mącz 48b; Subtile genus diſſerendi, Argumentatio subtilis, Subtilne diſputovánie/ ſubtilny dowód. Iudicium subtile. Mącz 426c.

3. Badanie, roztrząsanie (1):

Szereg: »rozbieranie i dysputowanie« (1): Powieść/ pytánie/ gadká/ ku rozbierániu y diſputowániu wzięta. Mącz [454]c.

Synonimy: 1. dyskurs, spieranie; 2. argumentowanie, dowodzenie, dyskurs; 3. badanie, rozbieranie, roztrząsanie.

Cf DYSPUTACYJA, DYSPUTOWAĆ