[zaloguj się]
[pdf]

EMOROIDY (39) sb

pl t emoroidy (37), [hemoroidy]; m hemorois (2) SienLek [w znacz. 2],

-r- (32); -rr- (7).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N emoroides, emoroidy
G emoroid, emoroidow
D emoroid(a)m
A hemorois, emoroides emoroidy
I hemoroidami

sg A [w znacz. 2] hemorois (2), emoroides [!] (1) FalZioł V 107v. ◊ pl N emoroides (3), emoroidy (2) FalZioł (3 : 2). ◊ G emoroid (6), emoroidow (1) FalZioł (6 :1). ◊ D emoroid(a)m (2). ◊ A emoroidy (22). ◊ I [hemoroidami].

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.; hemoroidy.

1. lek. Rozszerzone żyły odbytnicze [żyła abo żyly krwotoczne, żyły złote ‒ haemorrhoides venae, apudd viros in ano, et apud feminas circa uterum Cn] (13): [czyrwona cebula] otwiera końce żył tych ktore Ią wſthołczu [!] prawie około ielita: zową ie Emoroides FalZioł I 27b; Dziewanna [...] w ſtolecz przykładana/ zaſtanowi krew Emoroidow [= záſtánowi krwáwnice M. Siennik, Herbarz..., Kraków 1568, 175b] FalZioł I 145c, 61c, III 2c, 39d, V 92v, 103v (12); [KRwáwnice/ zowiemy owe żyły/ co w śiedzeniu nápęcniawſzy krwią ćieką/ Hemorhoidámi Lácinnicy y Grekowie dotąd zwáli. OczkoPrzymiot 557].

W charakterystycznym połączeniu: otwierać emoroidy (4).

Wyrażenie: »emoroidy głuche« (1): Ktho by miał Emoroidy głuche/ tho ieſt żyły w ſtolczu napecżniałe odekrwie Melankolicżney FalZioł I 106d.
Szeregi »żyłki, emoroidy« (2): dla otworzenia żyłek Em[o]roid ahy krew ſnich gruba wychodziła [ — dla otworzenia krwáwnic M. Siennik, op. cit., 157b] FalZioł I 127b, 67c.
a. Krew z rozszerzonych żył odbytniczych (14): gdy któremu cżłowiekowi krew idzie zbytnie ſtolczem ktorą zową Emoroidi [‒ ktorą zową krwáwnice M. Siennik, op. cit., 16b] FalZioł I 12c; to lekarſtwo vſtanawia krew ktora zadem idzie/ ktorą zową Emoroides FalZioł I 14b; ołowianey barẃy vrina bywa [...] w ciecżeniu Emoroid/ to ieſt krwie poſladkiem : kthorą niemocz żydowie cżęſciey miewaią FalZioł V 2v, I 8a, 30a, 54c, 83a, 122a (14).

W charakterystycznych połączeniach: cieczenie (1), płynienie emoroid (1); pobudzać (3), stanowić (1), wywodzić (2), zastanawiać emoroidy (4).

b. Choroba odbytnicy, krwawienie żylaków odbytniczych [haemorrhois – czerwona biegunka Mącz 125a; – krwie cieczenie, ktore pochodzi z karbu zadniego Calep; krwotok przez stolec ‒ α῾ιμορροίς, haemorrois Cn] (5): krew [zastanawia] kthora ſtholczem wychodzi zową tę niemocz Emoroidi FalZioł I 100c; ſok iego dobry [...] tym ktorzy maią emoroidi: to ieſt: kto ma wielkie tziecżenie krwie z żyłek ktore ſą w ſtoltzu [= tym ktorzy máią krwáwniec [!] M. Siennik, op. cit., 7a] FalZioł I 4c, 42c, III 5d, V 93.W

charakterystycznym połączeniu: miewać emoroidy (2).

c. Jako przyczyna krwawień połogowych [niewieścia choroba, krwotok, miesiące, miesięczna choroba ‒ haemorrhois Cn] (1): bywa zbytek takowych rzecży [wilkości po zlężeniu]/ z otworzenia Emoroid w maciczy FalZioł V 28.
2. lek. Guz krwawniczy (4): gdy komu wyroſcie w zadku Emoroides, że będzie iakoby iagoda wielką cżarna/ y cżaſem więtſzy: zową to Morij. FalZioł V 107v; Zádnik ieſt wrzód ćiekący (marg) Zádni wrzod/ po Grecku/ Haemorois (–) SienLek 130, 130v.
Wyrażenie: »emoroidy wnętrzne« (1): Sok tegovziela [polnej szezeci] [...] wyſuſza fiſtuły [...] I theż Emoroidy wnętrzne s ktorych wychodzi krew zinſzemi wilkoſciami FalZioł I 151a.

Synonimy: 1. krwawnice; a. krwawnice; b. »czerwona biegunka«; 2. fig, »rzytny wrzod«, »wychodny wrzod«, zadnik, »zadni wrzod«.

MK