[zaloguj się]
[pdf]

HOJNIE (404) av

hojnie (400), hojno (4); hojno HistHel; hojnie : hojno StryjWjaz (13 : 1), StryjKron (11 : 1), PudłFr (4 : 1).

o oraz e jasne.

comp i sup (26 + 1) (nåj)hojniéj; -éj (7), -(e)j (20).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. W dużej ilości, obficie, w dużym stopniu; bardzo; doskonale; abundanter Calep, PolAnt, Cn; abunde, large, liberaliter Mącz, Calep, Cn; effuse, munifice, opipare Mącz, Cn; affatim, copiose, cumulate Calep, Cn; magnifice PolAnt, Cn; affluenter, largissime, ubertim Calep; multum Vulg; accumulatissime, ampliter, benigne, largiter, locupletissime, opime, pascue, prolixe Cn (309): á my vznawſſy dobrotliwoſći twoie [Boże] będziem hoynie wyſláwowáć wielmożnoſć twoię RejPs 158v, 83v, 104, 167, 167v, 220v; RejRozpr K3, K3v; RejJóz A2v, A5v, E2, H4, K8v (8); A tak wyznawaiącz wiele krocz Te ma nieſkonczona dobrocz Ktora ſczie wy hoynie znali RejKup ee4, dd5, dd6; A ty to [swowolne wykroczenia] [...] im dalej tym hojniej się szyrząc w wielkie niebezpieczeństwo a upad Koronę przywodzą. Diar 21; HistAl A3v; Y wnet tám hoynye Mánná yáko deſſcż pádáłá LubPs R6v, D4, E3, E4v, F2v [2 r.], Gv marg (39); RejWiz 50v, 55, 56 [2 r.], 81, 122 (10); Będzieſſli miał wiele/ hoynie daway Leop Tob 4/9, 2.Par 7 arg, Ps 16/15; zdá mi ſie iż mieſzek/ co hoynie ſzáfował. Gdy do niego poźrzymy/ áno w nim nic nie máſz RejZwierz 110; BibRadz I *2v, *5, Gen 1/20, 21, Eccli 1/18, II 14d marg, 2.Petr 1/11; Gdyż ták hoynie obiecuieſz o mnie/ mnie niepytáiąc/ á goſpodarz też potemu ieſt/ niechcę ćię záwieść/ zoſtawąm z tobą OrzRozm L2; BielKron 1v; KochSat B4; Mącz 196c, 237b, d [2 r.], 502d; Prot A3v, Bv; RejAp AA6, BB6, 28, 34v [2 r.], 112v, 142; GórnDworz D2v, D3, R4v, Bb4v; á Pan mu [czartu] tego cżáſem dopuſzcża/ áby doſwiádſzył ſtałośći wiernych ſwoich/ á potym hoyniey rozſzyrzył zapłáthę ich. RejPos 23v, A2v, 44v, 46, 46v [2 r.], 49v (51); iż z tego ták był poćieſzony Páweł: że hoynie páná Bogá chwalił zá to BiałKat 121; GrzegŚm 23; HistLan F3v; RejZwierc 75v, 97, 99, 99v, 139 (13); WujJudConf 211; BudBib Tob 4/17; BudNT przedm a2v; StryjWjaz A2v, Cv [2 r.]; CzechRozm A4, 36, 177v, 221; PaprPan B4, E2, G3v, S; ModrzBaz 88; SkarJedn 347, 394; godźinę przed zachodem/ troſzkę hoyniéy niż był obiad/ wieczérzáć Oczko 28, 9, 24v; KochPs 24, 32, 67, 153, 171, 177; SkarŻyw A5, 79, 117, 118, 143 (14); ktore kruſzce przed tym w gorach Bitomſkich hoynie kopano StryjKron 447; á náſzy ich łupem Zbogáćili ſię hoyno StryjKron 537, 160, 165, 355, 390; CzechEp [414]; NiemObr 87; KochFr 53; KochMRot B4v; ReszList 151; KochPam 79; KochSob 56; Wſzákóż zá czáſem/ gdy ſad hoyniéy zrodźi/ Przynioſę pewnie/ coć ſye lepiéy zgodźi. PudłFr 15; tákże nie chude bárány Rzezano: winá przy tym hoyno náléwano PudłFr 48, 42, 61; Bo Pan Bog [...] tak dobrym dobroć, á złym złość hoynie zápłáći. ArtKanc P20v, C17v, K5, Q19v; GórnRozm F, H; ZawJeft 44; ActReg 160; Calep 39a, 40a, 258a, 277a, 288a (9); GostGospSieb +3; GórnTroas 51, 70; GrabowSet D2v, K, K4, Q4v; KochFrag 4, 48, 50; OrzJan 91; LatHar 33, 34, 179, 244, 348 (9); KołakSzczęśl B, D; RybGęśli B4; WujNT 773, Yyyyy2, Cccccc2v; GrabPospR M2v, N4; KlonKr F2; SkarKaz 41b, 577b; VotSzl Dv, D2; CzahTr B2v; GosłCast 7, 9, 48; SkarKazSej 657, 657b, 665a; KlonWor 16; PudłDydo A2v, B2.

W połączeniu z przymiotnikiem (6): RejPs 49v, 124v; Miłośćiwy á lutośćiwy Pan/ ćierpliwy á hoynie miłoſierny [et multum misericors]. Leop Ps 144/8; bo tenże ieſt Pan wſzytkich/ hoynie bogáty ná wſzytki [dives in omnes] ktorzy go wzywáią. WujNT Rom 10/12; CzahTr B3, B3v.

W przeciwstawieniu: »skąpo ... hojnie« (2): bo v nich [u panów]/ á cżego naiſkępiey? thego cżego było nayhoiniey być miáło/ tho ieſt ludzi tych/ ktorzyby prawdę mowili GórnDworz Ee4; SkarŻyw 317.

W charakterystycznych połączeniach: hojnie (na)karmić (się) (nakarmiony) (4), (na-, o-, po-, przy-, roz-, wy)da(wa)ć ((na)dany) (37), nagrodzić (nagradzać) (6), (na)jeść (4), (na-, roź-, wy)l(ew)ać (lać się, wylan(y)) (19), (na-, roz)mnożyć (rozmnażać, rozmnożony) (10), napełnić (napełniać, wypełniony) (6), napoić (2), (na-, przy)sporzyć (przysparzać (się)) (7), nasycić (nasycon(y)) (12), obiecować (4), ofiarować (ofiarowany) (3), opatrzyć (opatrować, opatrzony) (7), płacić, (roz- w)płynąć (płynący) (3), (roz)szafować (szafujący) (18), (roz)szyrzyć (się) (rozszyrzać, rozszyrzony) (7), (w-, z)bogacić (się) (ubogacać) (4), (u)darować (ob)darzyć, (u)darowany, obdarzony) (18), uczcić, udzielać, użyczać (użyczyć) (4), uży(wa)ć (zaży(wa)ć) (13), (za)płacić (płacący) (6), (z)rodzić (6).

Zwrot: »hojnie [= w sposób dowolny] rozumieć« (1): zeznáć to káżdy muśi/ że to cżynienie cudow niema być ták hoynie y ták ſzyroce rozumiano CzechRozm 190.
Szeregi: »hojnie, i (a) obficie« (5): Mącz 94c, 191a, 237d; ábowiem on [Pan] ieſzcże hoyniey y obficiey to będzie vmiał ſpráwić nád wami/ niżlibyſcie wy to ſámi ſobie vprośić vmieli. RejPos 46, 280.

»hojnie a sowicie« (5): RejAp 195; ábo cie pokáráć zá grzech twoy [Pan] chce/ á potym to hoynie á ſowicie nágrodzić tobie. RejPos 253, 72v, 264v, [279]v.

»hojnie i szyroce« (1): CzechRozm 190 cf Zwrot.

»więcej i (a) hojniej« (3): PRzetoż tym więcey á hoyniey [abundantius] trzebá nam záchowywáć the rzecży ktoreſmy ſlyſſeli Leop Hebr 2/1; CzechRozm A4v; SkarŻyw A3.

»hojnie i znacznie« (1): Pan Bog [Polakom wielkich i zacnych rzeczy] [...] vżycżyć racżył: cżego od cżáſow Apoſtolſkich nigdy ták hoynie/ y ták znácżnie/ ludziam mądrym y vcżonym/ nie vżycżał CzechRozm A2v.

2. Dostatnio, bogato, kosztownie; zbytkownie, wystawnie, okazale, wspaniale; magnifice Mącz, Calep, PolAnt; splendide Mącz, Calep, Vulg; effuse Mącz, Calep; abundanter Calep, Vulg; dapsile, dapsiliter, delicate, large, liberaliter, munifice, opipare, sumptuose Mącz; luxuriose Calag; eleganter, laute, opime, profuse Calep; nitidiuscule, pollucte Cn (94): BierEz M3v [2 r.], O4v, Q4; BierRozm 6; Diar 32; BielKom D8; Kazał go krol ná ſtołek poſádzić nadobnie/ A cżćić go náwſzem hoynie y bárzo ſwobodnie. RejWiz 70v, 51v, 121v; A dla tegoż Tyryicżycy [...] dáli hoynie wſzythki potrzeby ná ich pogrzeb należące [que ad sepulturam eorum magnifice suppeditaverunt] BibRadz 2.Mach 4/49; BielKron 79, 231v; Mącz 78a, 139d, 182a, 184c, 185d (15); RejPos 138v, 161, 183v, 318; RejZwierc 243v; niechay tu bywáią/ Co przy dworze Iezabel/ hoino vżywáią. HistHel B4v; A kilko dni záś hoynie weſpoł godowáli. StryjWjaz A4v; też Káſztellanowie/ Iecháli [...] Komorowſki z vſarzmi hoynie przybránymi StryjWjaz B2v, A4, B, B2 [2 r.], B3; PaprPan N4v, Q2, Q4, X4; Niektorzi zacność ſwą okázuią bogáctwy/ y doſtátkiem wſzytkiego: Przeto też y sług wiele chowáią/ y ſtoł hoynie przypráwuią [et lautitias mensae adornant] ModrzBaz 56, 99v; Calag 274b; ktory [kościół] kśiążę hoynie opátrzyło y nádáło. SkarŻyw 231, 487, 528, 573 [2 r.]; y Kápłani/ ktorzy pod gárdłem áby ogień nie zgáſł ſwięty pilnowáli [w Rzymie u Westy]/ byli hoynie nádáni StryjKron 400, 149, 220, 512, 647, 747; Aczći ia ieſcze wątpię/ ábyś złotem władał/ Bo byś hoyniéy pił/ y iadł PudłFr 59; ArtKanc L8; BielRozm 17; PaprUp C4v; Calep [587]a, [733]a, b, 856a; Gdy ſtáro vmrze/ hoyniéy ią pogrzebą. KochFrag 46; Bo ták hoynie wam ſpráwione będźie weſzćie do wiecznego kroleſtwá Páná náſzego WujNT 2.Petr 1/11, Luc 16/19; SarnStat 192, 1271; GrabPospR L2v; Hoynie panował ten Pan, więc y zbytkiem, On y poddani nárabiáli brzydkiem. KlonKr F3, Fv; GosłCast 64; nic go niedolęże: Hoynie żywie/ z piiańſtwá nigdy nie wyprzęże. KlonWor 61, 59.

W połączeniu z przymiotnikiem (1): Potym Káſztellan Biecki z Radomſkim vff zbroynych/ Siedḿdzieſiąt wiedli/ złotem/ śrebrem hoyno ſtroynych. StryjWjaz B3.

W charakterystycznych połączeniach: hojnie dopomoc, godować, jeść, (na)dać (nadany) (8), nieść się, (ob-, u)darować (7), opatrzyć (opatrzony) (5), panować (2), pić, przybrać (przybrany) (3), przyjęty, przyprawować, przyrządzony(2), sprawiać (sprawiony) (2), (u)czcić (5), używać (używający) (9), wieczerzać, żyć (15).

Zwroty: »hojnie [kogo] czestować, czestowan(y)« [szyk zmienny] (6 : 2): Magnifice tractare aliquem, Hoynie/ pyſznie kogo czeſtowáć. Mącz 204c, 35d, [460]d, 461a; OrzQuin M2v; StryjWjaz B [2 r.], C3v.

»w bogactwie hojnie pływać« = żyć w dobrobycie (1): Dźiśia z weſelem chodźiſz/ w roſkoſzy ſię záwodźiſz/ dobrey myśli vżywaſz/ w bogáctwie hoynie pływaſz/ á iutro ćię k grobu nioſą ArtKanc R19v.

»hojnie (sobie) poczynać« = nepotari, triumphare, in oculis civium vivere Mącz [szyk zmienny] (5): Mącz 245d, 466a, 500c; Gdzie ſie łolwiek [!] obroćiſz chceſz pocżynáć hoynie/ Poydźieſz z prożną kobiałką/ iákoby po woynie. BielSat C [idem] BielRozm 15.

Szeregi: »hojnie i bez frasunku« (1): Mniema by ná gośćiá pił/ áno gość nań piie: Hoynie y bez fráſunku z pánią duſzką żyie. KlonWor 59.

»hojnie a rozpustnie« (1): Młodość náſzę w grzechách ćięſzkich márnieſmy ſtrawili/ boſmy nigdy nic dobrego cżći thwey nie cżynili/ żywiąc hoynie á roſpuſtnie ArtKanc L8.

»hojnie a szczodrobliwie« (1): Tyriycżykowie zágniewawſſy ſie/ cżego było ku ich pogrzebowi potrzebá/ to wſſyſtko hoynie á ſzcżodrobliwie dáli [erga sepulturam eorum liberalissimi extiterunt]. Leop 2.Mach 4/49.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Abundanter, Okwicie/ Podácie. Hoynie. Mącz 502d.

Synonimy: 1. bogacie, dostatnie, obficie, podacie, sowicie, sowito, szczodrobliwie, szczodrze, wiele, znacznie; 2. bogacie, dostatnie, kosztownie, pysznie, swobodnie.

Cf NIEHOJNIE

BZ