[zaloguj się]
[pdf]

OBFICIE (220) av

obficie, okficie, okwicie (191), obfito (3), okwito (1), obficie a. obfito [comp i sup] (24), okwicie a. okwito [comp] (1); obfito BartBydg, KmitaSpit; okwito KochFr; obficie : obfito Calep (6:1).

obficie, obfito (175), okficie (31), okwicie, okwito (14); okf- BiałKat; okw- KwiatKsiąż (3), BiałKaz, SkarŻyw, KochFr, SkarKaz, GosłCast, SkorWinsz; obf- : okf- : okw- RejKup (2:–:1), Mącz (1:29:4), VotSzl (1:–:1).

Oba o oraz e jasne.

comp i sup (23 + 2) (nå)obficiéj, okwiciéj; -éj (1), -(e)j (24).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. (z Cn).

1. W dużej ilości, wiele, licznie; w znacznym stopniu, bardzo; hojnie, szczodrze; large HistAl, Mącz, Calep, Cn; abunde Modrz, Vulg, Cn; copiose Mącz, Modrz; abundanter, cumulate, fluxe, profluenter, refuse Mącz, Cn; uberius Modrz, Cn; immoderate PolAnt; ampliter, (ef)fuse, liberaliter, munifice, undatim; plena manu, sine parsimonia Mącz; affluenter Vulg; cumulatim, plene, ubertim Cn (188): krew/ w ocży w vſta/ w vſſy ij po oblicżu z iego [Chrystusa] ſwięté glowy obficie ciekla OpecŻyw 128, 153v; po krzczye obfyczyey laſką ku ſprzeczyuyenyu ſyą grzechom wzyąla [o Maryi] PatKaz III 136; TarDuch B3v; ORzeſzki ziele ieſt ktore obficie roſcie w dalekich zamorſkich ſtronach FalZioł I 53d; Też wino w ktorym będzie vwarzony ieleni ięzyk s piotruſzką, vrinę obficie wywodzi FalZioł I 135d, I 19a, 57a, 73c [2 r.], 76c, 96a (36); LudWieś A4v; Potym iego [Józefa] pan w Egipcie Znaiącz w nim cznoty obphicie Wielką gi był łaską przijął RejJóz A3, Nv, N6v; Też mię nieráċ zapominać. Bo ia zaczie mianowiczie Chcze boga proſzyć obficzie. RejKup 14v; (did) Mnicha Poſeł wiedze przed ſenatj (—) Chodziſs ty ſam Paſſorżicże Natkałes ten Brzuch okwicże RejKup Cc, 5; były thám drzewá [...] s ktorych kadzidło y bálſam obficie wypływał. HistAl L2v, I3v; gdy by kto był z wybranych/ będźie błogoſławion i zachowán/ choc by téſz kiedy obficiéi grzéchami był pokałan MurzHist G4; Tyć Pan doſtátkiem zboża ſobye nákarmił obficie LubPs S5; Bo yák źrzodłá łzy z ocżu mych obficye płynęły LubPs bb5v, B5, Q4, dd3; KrowObr 66v; (nagł) Co kſiężą cżeſtował. (–) [...] Y cżeſstował ie iście doſyć známienicie/ Wſzytkiego im do ſtołu noſzono obficie. RejFig Ee2v, Bb3; RejZwierz 12; Nád to wyſławiay ſtworzyćielá ſwego/ ktory ćię dobrámi ſwemi obficie vbogaca [inebriantem te de bonis suis]. BibRadz Eccli 32/15[17], Ps 106/9, 131/13, Thren 3/54, Act 16/5; BielKron 448v; KwiatKsiąż D3v, K2v; Cumulatissime mihi gratiam reddiderunt, Okficie mi zá to dziękowáli. Mącz 72a; Undatim, Ná xtałd [!] wełnów álbo okwicie. Mącz 502c, 8b [2 r.], 64c, 131c, 132b, 133a (14); RejPos 10v, 28, 175, 215, 273v; Dobrym [Bóg] dobrze opłaca ná wſzytkim obficie/ A złe też záſię karze iáwnie známienicie RejZwierc 270v; WujJud 123v; WujJudConf 112v; cżęſto ie [świętych] męcżąc przymuſzałem bluznić/ obfićie też ſzáleiąc ná nie/ prześladowałem áż y do cudzych miaſt. BudNT Act 26/11; KarnNap A4; Ze nákarmił obfićie głodem vtrápioné/ Y dźwignął wſzytkim vpoślédzoné. KochPs 164; Słowo Chriſtuſowe niechay mieſzka w was obfićie z wſzeláką mądrośćią náucżáiąc [habitet in vobis abundanter Vulg Col 3/16] NiemObr 88 [przekład tego samego tekstuKrowObr 66v, WujNT]; Bo ſye tu ten źmiy rodźi ták okwito/ Lepiéy dáleko niż ięczmień niż żyto. KochFr 8; Nie iśćie nie wątpimy że twe obietnice/ Wypełnią ſię káżdemu z nas sług twych obficie ArtKanc L3; LatHar 14, 617; Bomći wam nápiſał z wielkiego vtrapienia [...] nie przeto ábyśćie ſię záſmućili: ále ábyśćie vználi ktorą miłość mam obfićiey ku wam [habeam abundantius in vobis]. WujNT 2.Cor 2/4, 12/15, Eph 3/20, Col 3/16, 1.Tim 6/17, Hebr 6/17; SiebRozmyśl C3v; Zonę wźięto/ y dźieći ktorych nie pobito/ y ſkárby/ y żywnośći/ co mieli obfito. KmitaSpit C5v; złoto y śrebro od ſąśiad mieć będziemy okwićie. VotSzl C4v, D; SkorWinsz ktv.

W połączeniach szeregowych (5): [św. Paweł mowi] przewyżſzam ia [innych]/ w pracách obfićie/ w vbiczowániu nád miárę/ w więźieniu obfićie [in laboribus abundantius, in plagis supra modum, in carceribus abundantius]/ w śmierćiách cżęſto. BibRadz 2.Cor 11/23; BudNT 2.Cor 11/23 [2 r.]; WujNT 2.Cor 11/23.

W przeciwstawieniu: »mało ... obficie« (1): ale każdy s nijch z oſobna ty wſſytki dary dál/ a nie malo/ ale ſſcżodrze y obficie OpecŻyw 24v.

W charakterystycznych połączeniach: obficie błogosławić, brać, być [= być w znacznej ilości] (3), dogodzić, doznawać, dziękować, iścić się, mieć (3), miłować, nakarmić (2), nałożyć, nasłuchać się, nasycić, natkać, nauczyć, nosić, obiec(ow)ać (2), ochłodzić, odprowadzać [kogo], okaz(ow)ać (2), opłacać, (o-, s)płynąć (wypływać) (4), palić, pełnić, pokazować się, posilić, prosić, przybywać, rodzić się, rosnąć (5), sprawić, stroić, szaleć, ubogacać, uczynić (3), ulać, użyczać (użyczyć) (3), wziąć, wypełnić; obficie nadany, pokalan, zgromadzony; obficie ciec [o krwi], odchodzić [o urynie] (3), pobudzać [o flegmie, pocie, urynie] (5), (po-,wy)pądzać (pędzić) [o urynie itp.] (10), uczynić [o poceniu], (wy)płynąć [o krwi, łzach] (7). (wy)puszczać (wypuścić) [o krwi] (3), wywodzić [o urynie, wilkościach itp.] (8).

Zwroty: »(wszytkiego) obficie nabawić« [szyk zmienny] (3): PAn moy [...] Wſzytkiego obficie záwżdy mie nábáwi/ Ná hoynych páſtwiſkach záwżdy mię poſtáwi. LubPs F3 [idem] ArtKanc Q6; KochJez B2; ArtKanc Q6.

»obficie nagrodzić« [szyk zmienny] (3): Ale ieſliże ſie ku mnie náwroćicie [...] Wſzytki wáſze ſmuthki nágrodzę obficie. LubPs hh3; RejPos 75v; ktory [Bóg] potym zapłátę ſłuſzną ma dáć: á to cżego niewdźięcżność ludzka zániedba/ obficie nágrodźić [abunde pensaturus] ModrzBaz 135v.

»obficie obdarzyć, darować, obdarzon« [szyk zmienny] (3:2:1): RejJóz P4v; A máło zá ty łáſki od nas potrzebuie [Bóg]/ Choć nas ták iáko ſłyſzyſz obſicie dáruie. RejWiz 50v; BibRadz II 108a marg; Donare alicui multa large et effuse. Hoynie á okficie kogo obdarzić. Mącz 94c; RejPos 280; RejPosWstaw 44.

»(przy)dać, (do)dawać, bywa dany obficie« [szyk zmienny] (7:3:1): OpecŻyw 24v; KlerWes A2v; á też tym obfićiey dáwaſz vżywáć dobrotliwoſći ſwoiey ktorzy vznawáią ćiebie RejPs 53v; Chriſtus S. Piotrowi [...] miáł dac ducha ś. nad inſzé obfićiei MurzHist S; LubPs aa4; Mącz 184c; RejZwierc 271; Vbogim dawa obficie: A téż ſławá znákomićie Iego vczynnośći ſłynie KochPs 172; A ieſli ktory z was potrzebuie mądrośći/ niechże prośi v Bogá ktory obfićie wſzytkim dawa [qui dat omnibus adfluenter]/ á nie wymawia WujNT Iac 1/5, s. 541; GosłCast 9.

»obficie rozmnożyć, (roz)mnożyć się« [szyk zmienny] (4:4): FalZioł I 62a; Potym też rzekł do niewiáſty. Rozmnożę obfićie [Multiplicando multiplicabo] boleśći thwoie y poczęćie thwe BibRadz Gen 3/16; RejPos 81v; CzechRozm 185; Pánie/ day przy twoim Słowie do końcá zetrwánie. Rácżże ie po wſzem świećie obfićie rozmnożyć ArtKanc K19v; LatHar 417; y nieznośny poddánych náſzych niedoſtátek (który ſie przez monety złe vżywánié obfićie w Króleſtwie náſzym rozmnożył) [in Regno nostro abundarunt JanStat 371] zá ſczęśliwégo pánowánia náſzégo był oddalon. SarnStat 405 [idem] 886.

»obficie (wy-, roz)l(ew)ać, (ob-, wy)lany, bywać przelewany« [w tym: krew [o Chrystusie] (8), pot (3), łzy (2)] [szyk zmienny] (8:4:1): a moijch wſſytkich grzéchow racż zapamiętatz/ za ktorés twoię krew nádoſtoynieyſſą rácżyl obficie wyléwatz. OpecŻyw 159v, 22v; LubPs dd6; kreẃ kthora w Polſzcże przez kaźni obficie przelewaná bywa/ woła o pomſtę do Bogá. LeszczRzecz A4; RejPos 106v, 327; Płácżcie ſośnie rzewniwe/ miáſto łez żywicę Leyćie proſzę obfićie przez martwą źrzenicę. KlonŻal A3v; GórnTroas 32; Iezu krwáwym potem przy vcżynioney trzykroć modlitwie ogroycu obfićie oblany/ zmiłuy ſię nád námi. LatHar 338, 24, 274, 316, [540].

»obficie (wy-, roz)l(ew)ać, (miał być, jest) wylan(y)« [w tym: (dar) Ducha Św. (9), bogactwo miłości, gniew, łaska] [szyk zmienny] (9:3): Obficie rácż rozlać gniew on twey wielkiey ſrogośći/ Aby byli ogárnieni w twey popędliwośći LubPs Qv; iáko Swięty Páweł mowi: [...] przynieśioná ieſth łáſká/ y wylaná ná nas obfićie przes Páná Iezu kryſtá KrowObr 44, 46, 157v; WujJud 220v; RejPos Rozpr c; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 193, 216; SkarŻyw 534; zbáwił nas przez omyćie odrodzenia/ y odnowienia z Duchá świętego/ ktorego wylał ná nas obfićie [quem effudit in nos abunde] WujNT Tit 3/6, Tit 3/9.

»obficie [czego] zaży(wa)ć« [szyk zmienny] (2): Iam ieſt człowiekiem tym, co naobficiey poćiech Y roſkoſzy záżywam. CiekPotr 83; PaxLiz A3.

Wyrażenie: »obficie napełniony, pełny« (3:1): Czći Páná z bogactw twoich/ y z pierworodztw wſzythkich dochodow twoich. Y będą obfićie nápełnione [implebuntur horrea tua saturitate] gumná twoie BibRadz Prov 3/10; RejPos 277; wybráni Boży wolnemi będą: [...] weſela wſzelkiego/ obfićie/ y zgodnie pełni będą. LatHar 681, 504.
Szeregi: »często a obficie« (1): A w pośrodku rynku iego y z obudwu ſtron rzeki było drzewo żywotá noſzące owocow, dwánaście/ ná káżdy mieſiąc podawáiąc owoc ſwoy (marg) Cżęſto á obficie. (–) BibRadz Apoc 22/2.

»obficie i doskonale« (1): Ktory zſtąpił/ [...] áby napełnił wſzytko [Eph 4/10]. (marg) To ieſt/ aby wſzytek kośćioł obficie y doſkonále obdárzył dobrodźieyſtwy ſwemi. (–) BibRadz II 108a.

»dostatecznie, (i) obficie« = plene uberque Modrz (2): ModrzBaz 134; y dogodźił práwie obfićie/ práwie doſtátecżnie/ w tym rownym moim nabożeńſtwie/ duchownemu prágnieniu memu LatHar 230.

»obficie a dostatek« (1): Pan Kryſtus wodę w wino przemienił/ y ták obficie á doſtátek go dárowáć racżył RejPosWstaw 44.

»hojnie, (a, i) obficie« (7): Liberaliter, Swiebodnie/ hoynie okficie. Mącz 191a, 94c, 237d; nic nie wątṕcie w tym Pánu/ ábowiem on ieſzcże hoyniey y obficiey to będzie vmiał ſpráwić nád wami/ niżlibyſcie wy to ſámi ſobie vprośić vmieli. RejPos 46, 280; Calep 410a, 583a.

»lepiej i okwiciej« (1): Roſkázuie tedy nam Pan I E Z V S [...] ábyſmy do zwierzchowney ſpráwiedliwośći wnętrzną przykłádáli [...] Nie odmiátáiąc to co w Phárużách [= w faryzeuszach] było cnotliwego: ále to lepiey y okwićiey pełniąc. SkarKaz 312a.

»obficie, sowicie« (1): Bo y co ſwiát może dáć tám tego obficie/ Tu ieſzcże zá żywota/ á potym ſowicie. RejZwierc 271.

»szczodrze i obficie« (1): OpecŻyw 24v cf W przeciwstawieniu.

»więcej i obficiej« (1): Dla czego moc łáſki Páná Chriſtuſowey więcey y obfićiey bywa dána w nowym teſtámenćie. WujNT 541. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

a. W odniesieniu do tekstów (9): BiałKat 116; Abowiem [Chrystus] o Zmartwychwſtániu y żywoćie wiecżnym obficie vcżył GrzegŚm A2v; w ktorym [w tekście Ewangelii] o Panu y Krolu náſzym Niebieſkim/ [...] iáko weń wierzyć mamy/ y iáko wyznawáć/ oquićie śię pokazáło. BiałKaz Hv; Bo te rzecży y inſzych bárzo wiele/ Bartholus vcżony práwnik obfićie przekłáda [copiose sunt exposita]. ModrzBaz 100v, 1v.

W przeciwstawieniu: »okwicie ... ściśle wąsko« (1): Abundanter et presse dicere contraria, Okwicie á ściśle wąsko mowić. Mącz 502d.

Zwrot: »obficie mowić, opowiedać« (3 : 1): chczemy yżeby kto w tey mierze dobrze poſtánowion był/ iżebi w każdym rodzaiu ſpraw mogł z nauki pięknie ochedożnie y okwićie mówić. KwiatKsiąż I2v; Mącz 502d [2 r.]; okowy moie w Chriſtuśie znáczne ſie sſtáły [...] iż też wiele ich z bráćiey w Pánie/ potuchę wźiąwſzy z okow moich/ obfićiey śmieli bez boiáźni ſłowo Boże opowiedáć [abundantius auderent sine timore verbum Dei loqui]. WujNT Philipp 1/14.
Szereg: »okwicie a szeroko« (1): Copiose et abundanter loqui, Okwicie á ſzeroko mowić. Mącz 502d.
2. Dostatnio; okazale, wystawnie; superabundantur BartBydg; affluenter, dapsile Mącz, Calep; affatim Mącz, Cn; amplifice, apparate, dapsiliter, laute, magnifice, opime, opipare, opulenter, profuse Mącz; abundanter Vulg (26): BartBydg 153b; KromRozm II b3; Leop ZZ3v; Amplifice. Pańsko/ okficie/ s doſtátkiem. Mącz 8b, 5c, 78a [2 r.], 118c, 131d (12); od kąd tháko wiele pieniędzy nábywaſz/ że ták obficie vżywaſz? HistRzym 61 v; Apparate ‒ Z wielkim narządzenim, obficie. Calep 83a, 40b, 288a; LatHar 262; iam przyſzedł áby żywot miáły/ y obfićiey miáły. WujNT Ioann 10/10 [przekład tego samego tekstu KromRozm II b3, Leop ZZ3v, LatHar 262].
a. Urodzajnie, płodnie; fertiliter, fecunde Mącz; uberius Calep (5): Fertiliter/ Vrodzáynie/ Okficie/ Plennie. Mącz 122a, 132d; Calep 490 [2 r.]; Niektoremu bogátemu człowiekowi zrodźiło ſię obfićie [uberes fructus] ná grunćie iego. WujNT Luc 12/16.
3. W comp (1):
Wyrażenie: »obficiej niż [kogo]« = więcej niż [kogo] (1): Ale co wyſzliśćie widzieć? Proroká? Ták mowię wam/ y obfićiey niż proroká [et abundantius Propheta PolAnt; Etiam plusquam Prophetam Vulg]. BudNT Matth 11/9.

Synonimy: 1. barzo, hojnie, sowicie, sowito, szczodrze, wiele, znacznie; 2. bogacie, dostatnie; a. plennie, urodzajnie, urodzajno; 3. więcej.

Cf OBFITODAJNY, [OBFITORODNY], OPŁWIĆNIE

AS