[zaloguj się]
[pdf]

IGRA (42) sb f

i- (37), y- (4), gi- (1).

Fleksja
sg pl
N igra igry
G igry igier
D igrze igråm
A igrę igry
I igrami
L igrze igrach

sg N igra (1). ◊ G igry (5). ◊ D igrze (2). ◊ A igrę (6). ◊ L igrze (1). ◊ pl N igry (8). ◊ G igier (4). ◊ D igråm (2). ◊ A igry (10). ◊ I igrami (1). ◊ L igrach (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Zabawa, rozrywka, także gra sportowa, towarzyska (20): dzyecyę we dwu álbo we trzech we cżterzech/ w pyąci lecyech/ [...] nyema [...] nic ápetytu/ áni vmyſlu ná náukę/ yedno ná igry yákye. GliczKsiąż I5v; then zwycżay mieli Rzymiánie/ gdy ktorego národzenia dźień przyſzedł/ zwłaſzcżá známienitego/ tedy then dzyeń święćili/ á igry rozmáite ſpráwowáli BielKron 152; gdy káżdy ſwą [grę] powie/ thedy obierze Iego M. Kſiądz Biſkup ku igrze/ tę/ kthora ſie będzie naylepſza I. M. widziáłá. GórnDworz C3v; przyrodzenie ludzkie ták ieſt ſpráwione/ iż poſpolićie po roboćie ſzukamy odpocżynku/ igry/ y iákiekolwiek [!] ochłody [ludos et animorum relaxationes]/ ábo też y wolnieyſzey myśli ModrzBaz 11; Mogą też dźiećiam niebronić [...] gránia piły/ inſzych tym podobnych gier/ by iedno tego miernie vżywáły [...] tákowe igry zbytnie á gwałtowne wątlą ćiáło ModrzBaz 11; niech wſzytkie igry będą vcżćiwe: niech nie będą wſzetecżne/ gámráckie/ błazeńſkie/ á niewſtydliwe. ModrzBaz 11.

W połączeniach szeregowych (4): burmiſtrzowie á ſprawce poſpolitego dobrego, maią ſie ſtrzec wſzech igier, kunſtow, y innych lekkich rzecży, dla tego aby poſpolite dobro przezto zlekcżone niebyło BielŻyw 63; GliczKsiąż C5; [u Waldensów] wſzemu ludowi zábraniono igier [ludis] tańcow/ y podpijánia. ModrzBaz 55, 55.

Wyrażenia: »igry dziecinne« (2): rodźicy niechay się ſtáráią/ áby igry dźiećinne [ludi puerorum] były vcżćiwe ModrzBaz 11, 11.

»igry sprosne« (1): Igry ſproſne. BielKron Kkkk4v.

a. Gra o pieniądze, hazardowa (7): ListRzeź w. 43; A yeſly ſzią V M thak barzo chczą ygry thedi ya zwaſcha M do ſcheſzczy groſchi poygram, y grali, aſz pan kilkanaſzczye groſſi y pyerſczyenya weſthu groſchi przeygral. LibMal 1545/102v; Czwarthemu dzyeya Caſpar yeſth chlop mlodi nyſzky byalokurowathi y wſcheczko po ygrze chodzi LibMal 1550/ 156, 1547/129; Kárty leżą ná ſtole pieniądze brząkáią/ Wzyąwſzy z igry pułgroſzá/ to więc prze Bog [za jałmużnę] dáią. RejWiz 19; Igry [ludi] wſzelákie/ ktoremi pieniądze ábo się márnie trácą/ ábo nieſpráwiedliwie bywáią nábywáne/ máią być z Rzecżypoſpolitey wygłádzone: iáko ſą kárty/ wárcaby/koſtki/ y inſze tym podobne. ModrzBaz 36; Phil L3.
2. Przedstawienie, widowisko (17): okazuią comedie to ieſt roſprawy ludzſkie gdy igry ſprawuią na mieſtczu ktemu przyprawionym BielŻywGlab nlb 10; Bo gdym był w ſzkole żacżkiem/ á igry dziáłáli/ Záwżdy mię zá Márią pięknie vbieráli. RejFig Cc8, Dd8; rozmáite igry przed nim okazowano/ to ieſt tańce/ ſkoki/ przewracánie/ y drugie. BielKron 443; Schawſpiel anrichten. Gigrę przyrządzić. Inſtituere ludos. Calag 409a.

W charakterystycznych połączeniach: igrę działać, okazować, przyrządzić, sprawować (2).

a. Igrzyska, zawody, ćwiczenia; obrzędy [w tym sg (3), pl (9)] (12): Gdy ſie iednego cżaſu Dyogenes będąc iuż ſtarim brał na igrę ktorą Olimpiacum zwano, tam od zimnicze był na drodze morzon BielŻyw 77; Iupiter vkazał ſie Tyberiowi Accynowi/ roſkazuiąc mu áby ſzedł do Senatu powiedzyeć iż mi nie wdzyęcżne igry ich/ ktore zwano Ludi Circenses BielKron 25; były rozmáite igry w Rzymie in campo Marcio BielKron 152, 25v, 152 marg, L111; Tákiemi igrámi [huius-modi ludis] żołnierze y od ſproſnego zbytku będą odwiedźieni/ [...] y tákowym cżęſtym ćwicżeniem dużość ćiáłá záchowáią ModrzBaz 118, 117v.
Wyrażenia: »spolna igra« (1): Lácedemoniánie żadnego leniwie á źle żywącego niebráli áni w towárzyſtwo/ áni do ſpolney igry [communi corporis exercitalione] ModrzBaz 37.

»święte igra« (1): Celebrare dies festos ludorum, Obchodźić dni ku ſwiętim ygram vſtawione. Mącz 198d.

Szeregi: »igry i ćwiczenia« (1): Máią ſię tedy o to pilnie ſtáráć żołnierze/ áby ſie igram y rozmáitemu ćwi- cżeniu zwycżáili [ludis et exercitatione assuefaciant] á rádámi dobremi przygotowáli do trudnych á ćięſzkich Márſowych ſpraw ModrzBaz 118.

»igry abo gonitwy« (1): gdy woyſko od wielkich á ſtátecżnych ſpraw wolny cżás ma/ [...] niech im igry ábo gonitwy iákie wydáwaią [ludi eis frequentes instituantur] vſtáwiwſzy temu kto wygra zapłátę. ModrzBaz 117v.

3. Figiel, żart; ludus Mącz (5): Igier ſye tych chronić ktore ku gniewu łatwie przywodzą SienLek 14; ModrzBaz 131v.
Zwroty: »igry stroić« (1): skacżes/ igry ſthroiſz/ iákoby myſz w domu gdzie kotow łownych ábo łápek nie máſz HistAl C3v.

»igrę wyrządzić« (1): Quos ludos prebueris intus. Cos zá ſmiech álbo igrę wyrządźił w domu. Mącz 198d.

Szeregi: »igra i krotochwila« (1) : igrá y krotochwilá nie ma ſie śćiągáć ku iákiemu obráżeniu álbo ránieniu SarnStat 620.

»śmiech albo igra« (1): Mącz 198d. Cf »igrę wyrządzić«.

4. [Śpiew połączony z grą na instrumencie muzycznym:
W przen. O harfie = psałterzu Dawida: Confitemini Domino in cithara: in pſalterio decem cordarum pſallite illi. Chwálćie Páná Bogá ná lutni y ná pſałterzu z dzieſiąći ſtrun/ wyſpiewayćie iemu [...] Ná Pſałterzu) to ieſt/ ná Arfie/ táką igrę miał Dawid Prorok. Jakoby rzekł chwálćie iego z dzieſięciorgá Bożego przykazánia. WróbŻołt 72 (Linde)]

Synonimy: 1. zabawa; 2. dziwowisko, przedstawienie, teatrum; a. ćwiczenie, gonitwa, zapasy; 3. figiel, krotochwila, żart.

Cf GRA, IGRACZKA, IGRANIE, IGRASZKA, IGRZYSKO, IGRZYSZCZE

IM