Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: IMOWAĆ

Następne hasło: IMOWANIE »

IMOWAĆ SIĘ (35) vb impf

sie (30), się (5).

o jasne (tak w imować); a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	imować się
praes
	sg	pl
1	imuję się	imujemy się
3	imuje się	imują się

praet
	pl
3	subst	imowały się

fut
	pl
3	m pers	imow(a)ć się będą

conditionalis
	sg		pl
1	m		m pers	bysmy się imowali
2	m	byś się imowåł	m pers
3	m		m pers	by się imowali

inf imować się (5). ◊ praes 1 sg imuję się (2). ◊ 3 sg imuje się (11). ◊ 1 pl imujemy się (1). ◊ 3 pl imują się (7). ◊ fut 3 pl m imow(a)ć się będą (1). ◊ praet 3 pl subst imowały się (1). ◊ con 2 sg m byś się imowåł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się imowali (1). ◊ 3 pl m pers by się imowali (3). ◊ part praes act imując się (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Chwytać się, czepiać się, łapać się (14)
- a. Dosięgać, tu: zabijać (1)
- b. praw. Dochodzić prawnie swej własności (6)
- c. Ujmować się, upominać się (1)
2. Brać się do czego, przystępować do czego, zajmować się czym, rozpoczynać co (21)
- a. Uczyć się, zaczynać (3)

1. Chwytać się, czepiać się, łapać się (14): Inhaereo, Przylipam/ ymuyę ſie. Mącz 152b.

imować się czego (1): białek ieſt rzecż barzo lipka y klijiwata, imuiąc ſie ſnadno tego ku cżemu przyłożon bywa, á tak też imuie ſie wody po ktorey pływa zoſtawaiąc na wirzchu, ale żołtek dla ſwey gęſtoſci cięſzkiey zſtępuie na doł. GlabGad H6.

W przen (4):

imować się czego (3): tak richley ſie go [wina] żołądek imuie ku trawieniu á tak ſie im zagrzewa. GlabGad H2, K6; SienLek 124.

imować się za co (1): tá [praktyka] miłośćią Rzeczypoſpolitéy/ ſłowy hárdymi ſye chlubiąc/ zá Teſak ſye imuie / ná przećiwniká z buntem ſwoim iedźie OrzQuin Cv.

a. Dosięgać, tu: zabijać (1): Intrant ursos venabula Wchodzą w niedzwiedzie włocznie/ to yeſt/ ymuyą ſie ych iáko my mowiemy. Mącz 173c.

b. praw. Dochodzić prawnie swej własności [czego] (6): Wierzyćiel ná ſwego dłużniká dobrá/ nie pierwey ſye ma tárgáć y imowáć ſye ich/ áż by pierwey przećiw rękoymiemu prawem cżynił. GroicPorz r3; IMuie ſye kto koniá/ álbo inney rzeczy ſobie vkrádźioney álbo zgubioney/ ma ſye naprzod dobrze przypátrzyć y obáczyć/ ieſli ieſt iego GroicPorz dd4v, dd4v [3 r.]; a tak vcziwa [!] Anna Sabatka ymuyeſzyę domu swego wyedluk zapiſzu wyerſbyetowego ZapKościer 1584/49.

c. Ujmować się, upominać się [o co] (1): Papież nie ták cżyni/ áni ſię ták o chwałę y krzywdę Chriſtuſowę imuie/ iáko Chriſtus roſkazał CzechEp 337.

2. Brać się do czego, przystępować do czego, zajmować się czym, rozpoczynać co (21):

imować się czego (16): przed ſtem lat nyemáło ſláchty y zacnych ludźi poczęło ſye było imowáć Czeſkyey wyáry. KromRozm I N, N; ácz wyele tych yeſt/ ktorzy dla tego ſye imuią tey nowey náuki/ iż yeſt lubyeżna KromRozm II a3v; KromRozm III B6, L7 [3 r.], N4, P2; GliczKsiąż Hv; Insisto, Stoyę/ leżę nád czym/ ymuyę ſie czego/ też vśiłuyę Mącz 397a, 180b; nie zániechywáć thych dobrych zwycżáiow/ ále owſzem wieść do tego drugie/ żeby ſie ich imowáli. GórnDworz B8v; ActReg 135; CiekPotr 20; Bo gdy ſię kto imuie tákowego żyćia/ Każe go Lex Flauia ták dobrze wychłodźić/ Zeby wiedźiał co to ieſt/ wolnym głowom ſzkodźić. KlonWor 31.

imować się za co (1): oni choćby im to zbito/ zá coś ſie ieſzcże inne^go imuią CzechRozm 131.

cum inf (1): Dworki z tego kráść ſie imuią GostGosp 50.

Szereg: »imować się i brać przed się« (1): azatym goręczey y zgodniey imowac się będą y brac przed się sprawy iey [rzeczpospolitej]. ActReg 135.

a. Uczyć się, zaczynać (3):

cum inf (3): dziewecżki rychley ſie imuią mowić niżli chłopecżkowie GlabGad A2v, C3; GórnDworz I8v.

Synonimy: 1. chwytać się, dzierżeć się, łapać się, trzymać się, ujmować; 2. brać się, zaczynać.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ SIĘ.

Cf IMOWANIE SIĘ, IMUJĄC SIĘ