JEŚLIBY (3179) cn i pt
cn (2970), pt (209).
jeśliby (52), jestliby (182), jesliby a. jeśliby [zapis: -ſ- (2782), -s- (111)] (2893), jeżliby a. jezliby a. jeźliby [zapis: -z-] (4), jesliby a. jeśliby a. jeżliby [zapis -ſz-(10), -ss- (5)] (48); jeśliby RejŁas, BielSjem (3), ArtKanc (4), ZawJeft (2), KołakSzczęśl, GrabPospR, KlonFlis; jestliby ForCnR (2), PatKaz I, BielŻyw (3), WróbŻołt (9); jeśliby a. jesliby : jestliby : jeśliby : jeżliby a. jezliby a. jeźliby : jeśliby a. jesliby a. jeżliby MetrKor (28 : 30 : – : – : ‒), BierEz (17 : – : 2 : 1 : –), OpecŻyw (3 : 10 : ‒ : ‒ : ‒), PatKaz III (2 : – : – : – : 3), ZapWar (16 : 2 : – : ‒ : 5), FalZioł (3 : 113 : – : ‒ : ‒), MiechGlab (1 : 1: ‒ : ‒ : ‒), LibLeg (61 : – : – : 2 : –) ComCrac (11 : 2 : ‒ : – : ‒), LibMal (12 : 1; ‒ : – : –), RejJóz (1 : 3 : ‒ : ‒ : ‒), Mącz (13 : – : 2 : – : –), HistRzym (15 : 1 : – : – : –), BielSpr (32 : – : 1 : ‒), MycPrz (8 : ‒ : – : ‒ : 1), SkarŻyw (27 : – : 13 : ‒ : ‒ : –), ZapKościer (25 : ‒ : ‒ : 1 : 6), CzechEp (80 : – : 3 : – : –), NiemObr (29 : ‒ : 2 : – : ‒), GórnRozm (8 : ‒ : 2 : – : ‒), ActReg (39 : ‒ : 2 : ‒ : –), GostGosp (1 : – : 7 : ‒ : ‒), PowodPr (2 : ‒ : 5 : ‒ : ‒).
Pisownia rozłączna (192). ◊ Rozdzielone partykułą -ć- (18).
e jasne.
Sł stp notuje, Cn, Linde brak.
I.
Spójnik (2970):
1.
Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe (2890):
A.
Wprowadza wypowiedzenie warunkowe, niekiedy z odcieniem czasowym, o ileby, w razie gdyby, na wypadek gdyby;
si PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat (2711):
a.
Treścią wypowiedzenia nadrzędnego jest spodziewane lub pewne następstwo okoliczności, o których mówi wypowiedzenie podrzędne (1173):
Z trybem oznajmującym, rozkazującym lub bezokolicznikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (685), w postpozycji (181), w interpozycji (28)] (894): BierEz E4 (6); OpecŻyw 84v; ForCnR C2v; MetrKor 37/2v (5); PatKaz III 151; HistJóz C3v; FalZioł V 59v (7); TarDuch D8v; MiechGlab 57; LibLeg 10/96v (9); WróbŻołt 88/31; RejPs 132v (4); ComCrac 17v (2); SeklWyzn Y3v; LibMal 1548/142 (2); RejKup aa8; W teytho bytwie [!] był niektory mąż ſmiáły bárzo wielki y kſtałthowny ktoremu Dárius poſlubił dáć corkę ſwoię zá żonę ieſliby Alexandrá zábił HistAl E4v (4); Ieſliby opuścili ſynowie iego zákon moi i ſądow moich niechowali/ Ieſliby to co śię mnie podobá pokalali i przykázaniá moiego nieprzyſtrzegali/ winy ich palcátem/ wyſtępy ich płágami karać będę MurzHist 02 (5); MurzNT Ioann 15/10 (11); Diar 34 (4); DiarDop 102 (2); GliczKsiąż G6v (7); LubPs A5v (2); A ieſłiby [!] ktho co nieſpráwiedliwego o Rádźie mowił/ themu według możnoſći moiey chcę ſye ſprzećiwić GroicPorz g2 (20); KrowObr 128 (2); RejWiz A8 (5); Ieſlibyśćie odſtąpili Páná/ á służyli bogom cudzym/ obroći ſie y vtrapi was Leop Ios 24/20 (32); UstPraw C2 (2); RejFig Ee2 (2); RejZwierz 29v; ieſlibyſćie według ćiáłá żyli/ pomrzecie BibRadz Rom 8/13; Iśćie wiemy że dobry ieſt zakon/ ieſliby go kto ſłuſznie vżywał. BibRadz 1.Tim 1/8; ieſliby [niemocny człowiek] ſię grzechow dopuſćił/ będą mu odpuſzcżone. BibRadz Iac 5/15 (44); BielKron 37 (33); GrzegRóżn M3v (3); Mącz 343d (3); Prot A3v; SarnUzn BB; SienLek 40; RejAp 36 (5); GórnDworz P7 (4) GrzepGeom B3; ſchował [gospodarz] ony pieniądze chcąc ie wroćić/ ieſliby ſie ktho ozwał. HistRzym 121 (5); RejPos 2v (30); RejPosWiecz2 93; BiałKat 382 (4); BielSat L3 (2); GrzegRóżn 27; Ieſliby cżłowiek przezbożny zá wſzyſtki grzechy ſwoie cżynił pokutę/ żywotem będźie żył. KuczbKat 205 (14); RejZwierc 26 (9); BielSpr 22 (4); WujJud 61v (3); ieſliby kto ſłuchał ſłowá Bożego/ á nie pełniłby go/ ten podobny ieſt mężowi kthory przyrodzone oblicże ſwoie w źwierciedle ogląda RejPosWstaw [212]v (3); ieſlibych to vcżyniłá/ śmierć tuſz ieſt zá mną BudBib Dan 13/22 (4); MycPrz I A4v; Strum Q4v (2); BudNT Matth 21/21 (13); CzechRozm 78v (16); PaprPan S3; KarnNap C2v; ieſlibychmy ſię nie káiáli grzechow [nisi poeniteat nos delictorum Modrz]/ ktorycheſmy ſię kiedy dopuśćili/ [...] żadney nádźieie możemy niemieć o zwyćięſtwie. ModrzBaz 108v (27); ModrzBazBud ¶6 (2); SkarJedn 191 (5); Oczko 15v (3); KochPs 203 (2); dwá mężowie Anielſcy po bokách Papieſkich z miecżmi ſtali grożąc mi śmierćią/ ieſlibych nieucżynił woley y roſkázánia kápłaná Bożego SkarŻyw 318 (15); ZapKościer 1580/11 (7); StryjKron 562 (5); A ieſliby ſię zdáłá wielką praca I. M. wywiadować ſię o iego żywoćie z wielu Hiſtorykow: otoż ia [...] kilká mu tu tylko wyrſzykow [!] o nim z grobowych napiſow położę. CzechEp [408] (23); NiemObr AA) (10); KochFr 15; KochWz 141; ReszPrz 46; WerGośc 266; WerKaz 284; BielSjem 25; ArtKanc M4v; GórnRozm 73; PaprUp K2v (3); ActReg 7 (9); Phil C2b (3); GrabowSet Dv; MWilkHist D2v; LatHar 154 (3); KołakSzczęśl B; Ale ieſliby oko twoie złe było: wſzytko ćiáło twoie ćięmne będźie. WujNT Matth 6/23 (74); Owa ieſliby ták w grzechu śmiertelnym z tego świátá zeyść miał/ [...] zá to też ſłuſznie Bogá ná wieki nie ogląda. WysKaz 22 (3); SarnStat 865 (43); SiebRozmyśl [A3] (2); PowodPr 85 (4); VotSzl E4v; SkarKazSej 683a; Bo y práwem piſánym Solon to ochronił: Każe zábić złodzieiá/ ieſliby ſię bronił. KlonWor 42 (2); KlonFlis C4.
W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (1).
Połączenia: »jeśliby ... już« (9): GroicPorz z4; Leop Herb 10/26; BibRadz Rom 14/15; A ieſliby mu ſie tho zdáli ieſzcże nie práwie pewni poſłowie/ iuż ma iſtotne á prawie widome przykłady RejPos 265 (4); RejZwierc 90v; WujNT Herb 10/26.
»jeśliby ... tedy(ć) (już)« (202): yeſtli by thy trzy modlitwi bili mowiony przy yego [człowieka] ſzkonanyv. thedy mu będą odpuſczony wſzyſchthy [!]. PowUrb +4; BierEz D4v; MetrKor 37/4 (4); HistJóz D3; FalZioł V 41 v (11); Ieslyby czlovyek albo swyadek kthory chybil przyszyangy Thedy yvſſ wvyną wpada LibLeg 6/116v (11); ZapWar 1549 nr 2657 (3); MurzHist M4v; Diar 47 (6); DiarDop 100 (2); GliczKsiąż B8 (2); LubPs eev; GroicPorz i4 (9); KrowObr 15v (4); Leop Eccle 4/12; UstPraw B3 (18); RejZwierz 104; BibRadz Gen 24/41 (14); BielKron 66 (7); GrzegRóżn Cv; SarnUzn B3v (2); SienLek 26v (2); RejAp 173v; RejPos 44v (2); RejPosWiecz2 95v; KuczbKat 290 (9); RejZwierc 15 (7); BielSpr 17v (2); BudBib Iudic 16/7 (2); Strum K3 (6); BudNT a4 (3); ieſlibyś lekárſtwá tobie ku twey ſpráwiedliwośći zgotowánego od Bogá przyiąć/ áni onego vżywáć/ niechćiał/ tedy żadną miárą ku ſpráwiedliwośći żywotney nie przyidźieſz CzechRozm 206 (3); KarnNap E4; ieſliby rzemieśnik nic niecżynił/ tedy y nacżynie proznuie [nisi agat faber, conquiescant prorsus instrumenta]? ModrzBaz 45v (7); Oczko 6v; StryjKron 672 (2); CzechEp 38 (8); NiemObr 37 (2); ZapKościer 1584/48 (7); WerGośc 209; ActReg 48 (4); WysKaz 8 (2); SarnStat 629 (23).
»jeśliby ... to(ć) (już, wnet)« (5): RejZwierc 158 (3); ModrzBaz 94; A ieſlibyś vczynił Staw álbo Sadzáwkę/ y puśćił by iuż wodę ku nabiéraniu [...] to iuż thu maſz pewny Pónik. Strum O2.
»jeśliby ... wnet« (2): Ieſliby iáko pirwſzy vſſ poſłábiał/ wnet ich drudzy rátuią. BielSpr 54v; WysKaz 17.
Spójnik „jeśliby ” poprzedzony innymi składnikami wpowiedzenia (64):
MetrKor 40/812 (
2);
WróbŻołt 88/32;
HistAl 17v;
a ślepy ieſliby śłepégo ſprowadźił obadwa wdół wpadną. MurzNT Matth 15/14 (
5);
Diar 62;
DiarDop 115;
Te rzecży ocyec każdy ieſliby pámiętał/ doſtánie ſyná vcżonego. GliczKsiąż Mv (
4);
GroicPorz rrim2v (
2);
KrowObr 77;
Leop Dan 3/18;
UstPraw A2 (
2);
LeszczRzecz A3v;
BibRadz Sap 3/17 (
2);
RejPos 147;
BiałKat 278v;
KuczbKat 245;
BudBib Lev 10/19;
CzechRozm 36 (
5);
ModrzBaz 61v (
2);
Oczko 18v;
SkarŻyw 484;
ZapKościer 1579/2;
NiemObr 42;
KochWr 34;
PaprUp 14;
ActReg 148 (
2);
Y ſzatan ieſliby ſam przećiw ſobie powłtał/ rozdźielon ieſt WujNT Mar 3/26 (
7);
SarnStat 1204 (
3).
Połączenie: »jeśliby ... tedy« (11): ComCrac 11v; UstPraw G4v (2); Otho teraz vfaſz w Egiptćie w tey trćinney laſce złąmáney/ ná ktorey ieſliby ſię kto podpárł/ tedy przekole tobie rękę BibRadz 4.Reg 18/21 (3); CzechRozm 136v; SkarJedn 163; CzechEp 357; ZapKościer 1584/49v; VotSzl Ev.
Z trybem warunkowym w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: to antepozycji (187)u w postpozycji (59), w interpozycji (3)] (249):
Ieſlibych ia vćiec wolą miał: Milcżkiembych ſie poprowádził BierEz B3;
PatKaz I 10v;
BierRozm 24;
LibLeg 11/42v;
RejŁas w. 8;
RejKup t3v;
wáſze obiáwienie żadnym obycżáiem by nie mogło być/ ieſlibych tego był przyſięgą nie pothwirdził HistAl G5 (
3);
MurzHist C2v (
2);
MrowPieś A3;
Diar 77;
DiarDop 105;
możeć to być/ iżći náucżycyel będzye myał co w głowye/ ále yeſliby obycżáynem nye był nye ſtałoby to zá tho. GliczKsiąż L7v (
8);
LubPs N3;
GroicPorz ii2;
KrowObr 51 v (
2);
RejWiz 39 (
2);
A iákożby lepak mogło co trwác/ ieſlibyś ty niechćiał [nisi tu voluisses]? Leop Sap 11/26 (
2);
OrzList e2v;
BibRadz Ez 18/15 (
4);
BielKron 12 (
3);
GrzegRóżn Kv (
2);
LeovPrzep Fv;
Mącz 338d;
GórnDworz Kk8v (
4);
HistRzym 64;
RejPos 143 (
10);
BielSat G3v;
GrzegŚm 35;
ieſliby śie godźiło pożędáć/ godźiłoby śie y vżywáć KuczbKat 345 (
3);
RejZwierc 112 (
3);
BielSpr 17 (
4);
WujJudConf 66v;
BudBib Ez 18/14;
MycPrz I B2v (
2);
WierKróc A3;
Ieslibyśćie mieli wiárę iáko ziárno gorcżyce/ a mowilibyście ſykáninowi temu/ wykorzeń ſię á wſadz ſię w morzu/ poſłuchałby was. BudNT Luc 17/6 (
6);
CzechRozm 28v (
12);
Ieſliby tákiey pilnośći nieprzyłożono [nisi talis diligentia adhiberetur Modrz]/ dochody rocżne bárzo by się łácno rozlázły ModrzBaz 22 (
24);
SkarJedn 60 (
2);
KochPs 108;
SkarŻyw 337;
StryjKron A (
2);
CzechEp 229 (
5);
NiemObr 76;
KochFr 104;
ReszPrz 47;
BielSjem 6;
ArtKanc * E7v (
2);
GórnRozm E2v;
ZawJeft 47;
ActReg 48 (
2);
Phil D2;
MWilkHist D2;
WysKaz 10 32;
ieſliby Ieſus ſpráwił im był odpoczynienie/ nigdyby o inſzym potym dniu nie mowił. WujNT Herb 4/8 (
6);
SkarKaz 548b;
PaxLiz B2 (
2);
SkarKazSej 697b;
KlonWor **3 (
9).
W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (3), zaiste (1).
Połączenia: »jeśliby ... już« [szyk 12 : 1]: RejJóz O4v; Iużby ſobie w cżym inym prożno dobrze tuſzyć/ Ieſliby nas to dwoie wżdy nie miáło ruſzyć. RejWiz 50 (2); BielKron 196v; RejAp 176v; RejPos 238v (3); RejZwierc 9v; SkarJedn 150; SkarŻyw 224; CzechEp 182; KlonWor *3v.
»jeśliby ... tedy(ć) (już)« [szyk 59 : 1]: FalZioł V 23d; MetrKor 61/224; LibLeg 11/44 (2); SeklKat Y4v; MurzHist A2; MurzNT Matth 23/ wykład; Leop *B4v; OrzRozm V2v; BielKron 41; tedycby oná [pokuta] pewnie prozna być muśiáłá/ ieſliby grzechy Powſzednie bez pokuty odpuſzcżone być mogły. KuczbKat 200 (2); RejZwierc 114 (4); BielSpr 17; WujJud 73; MycPrz II C3v; Strum O3v; ieſlibyſmy byli oſobno Apokryfá położyli/ tedyby ſię Zaczałá barzo pomieſzáły. BudNT d3 (2); CzechRozm 112 (17); ModrzBaz 50v (3); CzechEp 212 (11); NiemObr 25; GórnRozm F3v; KochAp 8; WysKaz 21; SarnStat 791 (2).
Spójnik „jeśliby ” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (16):
LibLeg 11/82;
MurzHist E2v;
GliczKsiąż L4v;
Ieſtem iedyną dźiewką v oycá ſwego/ tho ieſlibym vcżyniłá/ byłoby to ku zhańbieniu iego BibRadz Tob 3/11;
GórnDworz Dd3;
RejPos 291 v;
HistLan F5v;
BudNT Luc 7/39;
ModrzBaz 79v;
StryjKron A;
SarnStat 87;
SkarKaz 635b.Połączenia: »jeśliby ... już« (1): iedny ſłowá koniecżnie ſą potrzebne/ kthore ieſliby śie opuśćiły/ iużby Swiątość być niemogłá KuczbKat 125.
»jeśliby ... tedy(ć)« (3): A ſyc/ ieſliby był więtſzy álbo mnieyſzy niż proſty/ tedyćby thá Linea do drugiéy przytykáiąc/ czyniłá więcéy álbo mniéy niż dwá proſté kąthy GrzepGeom Gv; CzechRozm 262v; CzechEp 225.
α. W zaklęciach, przysięgach i przeklenstwach [w tym: w antepozycji (19), w postpozycji (11)] (30): yesthlyby był nyeskvpyl czynszv przerzeczonego thako my bog pomosz y szwyathy crzysz ZapWar 1527 nr 2383 (2); WróbŻołt ssv (4); LubPs dd6 (2); Ieſliby wam kto inſſą Ewángelią przepowiádał/ niżli thę ktorąśćie przyięli/ przeklętym niechay będźie. Leop Gal 1/9 (3); BibRadz Deut 18/20; RejAp 197v (2); RejPos Q0v; KuczbKat 175; WujJud 40; BudBib Ps 137/6 (2); Boday mię od mych bogow/ co złego podkáło/ Ieſliby ſie też tobie/ tákże sſtáć nie miáło. HistHel C2v; MycPrz II B2; BudNT 1.Cor 9/16; CzechEp 116 (5); ReszPrz 8; WujNT 1.Cor 9/16 (2).
b.
Wypowiedzenie nadrzędne mówi o tym, jak się postępuje, jak należy lub jak można postąpić w sytuacji przedstawionej w wypowiedzeniu podrzędnym (1415):
Z trybem oznajmującym, rozkazującym lub bezokolicznikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (1036), w postpozycji (49), w interpozycji (15)] (1110):
ListRzeź w. 33 (
2);
OpecŻyw 166;
ForCnR E2v;
yeſlibi kto zabyl, za głową, y zaſchkodi ma doſſicz vczinicz MetrKor 40/822 (
7);
Tho thak cżyń ieſtliby vrina tego chorego zciągała ſie ku cżyrwonoſci. FalZioł II 17b (
10);
LibLeg 7/35 (
8);
RejPs 207 (
3);
ComCrac 15v (
5);
ConPiotr 31v (
2);
SeklWyzn f3v;
RejJóz C (
2);
SeklKat I;
RejKup o2;
ZapWar 1549 nr 2662 (
5);
Ieſlibyćię więc gorſzyło práwe oko twoie/ Wyłuṕ ié a zarzuć od śiebie MurzNT Matth 5/29 (
7);
Diar 52 (
3);
DiarDop 100;
GliczKsiąż P4 (
5);
LubPs ee2;
A ieſliby ſye złączyli w Małżenſtwo/ nie inácey máią być ſądzeni/ iedno iáko w cudzołoſtwie mięſzkáiący. GroicPorz h4 (
27);
ieſliby ćię oćiec álbo mátká twoiá odćiągáłá/ y odwodziłá/ od ſztzerego ſlowá Bożego/ [...] nieſluchay ich KrowObr 141 (
5);
RejWiz 44v;
Ieſliby poyźrzawſzy oćiec twoy pythał ſie o mnie/ odpowieſz mu Leop 1.Reg 20/6 (
4);
UstPraw A (
22);
RejFig Ee4;
BibRadz Gen 47/6 (
6);
BielKron 44v (
27);
Prot D2v (
2);
SarnUzn Fv (
2);
SienLek 37v (
13);
RejAp 89v (
4);
GórnDworz A3 (
7);
HistRzym 69v (
2);
A ſnadź ieſliby ciebie ręká ábo nogá twoiá pogorſzyć miáłá/ lepiey ieſt ábyś ią vciął RejPos 329 (
30);
RejPosWiecz3 96v;
GrzegŚm 59;
HistLan ktv (
2);
KuczbKat 330;
Ieſliby Senator widział pochlebſtwo około páná/ iáko go przeſtrzegáć ma. RejZwierc 49 (
13);
BielSpr 26 (
8);
WujJudConf I98v;
RejPosWstaw [212]v (
2);
BudBib lob 31/5 (
3);
MycPrz II Bv;
Strum N4 (
2);
BudNT Luc 19/31 (
2);
ieſliby ćię kto policżkował w práwą twą iágodę/ obroćże mu y drugą. CzechRozm 247 (
2);
PaprPan Cc3v;
KarnNap B3;
ieſliby ſię ktore [krzywdy] ſtáły/ ma [pan] wſzytką mocą do tego ſię przyłożyć/ áby okrom miecżá były odegnáne. ModrzBaz 108 (
8);
á ieſliby télko théy ſáméy wodźie vfáć przyſzło/ niechay proporcia lat/ do pićia/ y ćiáłá/ y śily iego przyſtoſowána będźie Oczko 22 (
16);
KochPs 201;
SkarŻyw 393;
ZapKościer 1582/40v (
2);
CzechEp 29 (
5);
KochJez B4;
NiemObr 11 (
2);
KochEpit A4;
KochFr 13;
ReszPrz 9 (
3);
WerGośc 268;
WerKaz 290 (
2);
PaprUp E2v;
ActReg 18 (
5);
Piwá áby były pełno becżki: á ieśliby miał vtacżáć z káżdey/ lepiey iednę wypić cáłą GostGosp 58 (
2);
Phil O3 (
2);
WyprPl C3 (
2);
A ieſliby zgrzeſzyl przećiwko tobie brát twoy/ idź/ á karz go miedzy tobą y onym ſámym. WujNT Matth 18/15 (
25);
ieſliby który koń v Zydá vkrádźiony przez którégo Krześćiániná był ználeźión/ Zyd ma ſie przyśięgą oczyśćić SarnStat 257 (
138);
PowodPr 37 (
2);
ieſliby tego bronił ćieleſny oćiec/ niedbáć oń mamy. SkarKaz 43b;
CiekPotr B3v;
PaxLiz C3v.Połączenia: »(tedy) jeśliby ... (tam) już« (9): A ieſli by ſye ktory dáley co tákiego dopuſćił/ iuż ma być powrozem ná ſzubienicy nácechowány GroicPorz kkv (3); BielKron 45; SienLek 33; ModrzBaz 80v; SarnStat 1172 (3).
»jeśliby ... przedsię« (2): A ieſliby mężobóycá w wieży vmarł/ przedśię tá ſummá z dóbr iego ma bydź płáconá potomkóm zábitégo. SarnStat 612 (2).
»jeśliby ... przeto« = si Modrz (1): A ieſliby ćiáſnemi drogámi woyſko ſzło/ przeto trzebá zpilnośćią vbiegáć mieyſcá ſpoſobnieyſze á ná wſzytko ſnádnieyſze. ModrzBaz 111.
»jeśliby ... tedy(ć) (już, przedsię, wżdy) « [szyk 512 : 1]: A iesliby kthori wtich iedne ſſtucze był doświadczon thedi iemu od Rzemieſla ma odpuſſczenie bycz dane. ListRzeź w. 28, MetrKor 40/814 (32); FalZioł I 42c (73); BielŻyw 165; a yeſly by nyemogli bycz v Ceſ. thedy tho s Baſſhamy bandzieſſ movil LibLeg 7/35v (9); ComCrac 21 (3); ConPiotr 35; ZapWar 1549 nr 2658 (5); Diar 80; GroicPorz k (21); KrowObr 42 (3); RejWiz 111; Leop Lev 1/14; UstPraw A3v (56); Ieſlibyś ználazł wołu ábo oſłá błędnego/ ktoryby był nieprzyiaćielá twego/ tedy mu go odwiedź. BibRadz Ex 23/4 (7); BielKron 204 (9); KwiatKsiąż I2v; SienLek 41v (15); RejAp 149v; GórnDworz S7v (2); GrzepGeom Ov; ieſlibyś chciał thák rozumieć o ćiele iego iáko o wſzechmocnym Boſtwie iego/ tedy ſie thego ſtrzeſz ábyś ná iákie ſproſne odſzcżepieńſtwo nie wpadł RejPos 88v (5); ieſlibyś ie [czeladź swą] też nálazł ſpiącze iáko Apoſtoły w ogrodcu/ thedy też niewádzi ich mácżużką prze budzić/ áby ná nie pokuſy nie przychodziły. RejZwierc 107; BielSpr 54v (7); BudBib Lev 14/21; Strum Iv (29); CzechRozm 102v (5); KarnNap Ev; ModrzBaz 126 (9); Oczko 27v; StryjKron 512 (2); ZapKościer 1582/35v (7); NiemObr 17; WerGośc 250; ActReg 17 (4); ieſliby tego nie ziedźiono álbo nie poprzedano/ tedy to lepiey świniámi álbo bydłem ſkarmić/ niż zgnoić. GostGosp 72 (3); á ieſliby żaden z nich niemógł tego vczynić/ tedy wżdy niech deputuią ná to iákié ludźie godné y vczoné SarnStat 199 (192); VotSzl D4.
»jeśliby ... to(ż) (już)« (5): GroicPorz q4 (2); A ieſliby wyſtąpił s krewkośći á s cżłowiecżeńſtwá ſwego z iákiey powinnośći ſwoiey/ przećiwko mnie ábo przećiw bliźniemu ſwemu/ [...] to iuż tákiemu káżdemu to pewne á nieomylne\ poſelſtwo możecie powiedzieć odemnie. RejPos 302v; RejZwierc 25v; ModrzBaz 91.
»jeśliby ... więc« (5): CzechRozm 169 (2); WisznTr 2; GórnRozm Mv; A ieśliby ſię táka Conſtitucia obćiążliwa zdáłá/ więc inſzą lżeyſzą vcżynić GrabPospR K3v.
»jeśliby ... a wżdyć« (1): ieſlibyś chciał rzec/ że ia ták dobrze vfam Pánu ſwoiemu/ y ſtrzegę tego iáko mogę/ żebych nie odſtąpił od niego: á wżdyć mie ſie nie godzi tego na ſtronę zarzucić co mam z łáſki iego RejPos 219v.
Spójnik „jeśliby” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (90):
ListRzeź w. 35;
FalZioł V 73v;
WróbŻołt 94/8;
BibRadz I *2v;
Oko téſz twoie/ ieſlibycię gorſzyło/ wyłup ié MurzNT Mar 9/46;
GliczKsiąż O5v (
3);
GroicPorz o3 (
4);
KrowObr 233v;
Leop Herb 3/7;
UstPraw A2 (
8);
Prot E;
RejZwierc 40v;
WujJudConf 207v;
ModrzBaz 71 (
5);
Oczko 26v (
2);
WujNT Herb 3/7 (
3);
z którégo [skarbu] ieſliby kto wźiął/ vchwyćił/ álbo którymkolwiek ſpoſobem ná potrzeby właſné obróćił/ [...] niech będźie oſądzon/ iż ieſt zdrády/ y ſkrádźienia Rzeczypoſpolitéy winien. SarnStat 420 (
18).
Połączenie: »jeśliby (przedsię) ... tedy (już)« (37): MetrKor 38/287; Nakoniecz ieſtlibyza takowemi rozmaytemi pomoczami: niemogła onego łożyſka pozbyć, Tedy iuż dac wſzytkiemu pokoy FalZioł V 26v (7); ComCrac 15v; ZapWar 1548 nr 2668 (3); Diar 52; Ná tey ſentenciey ieſliby kto przeſtáć chciał/ tedy muśi ty podobyeńſtwá o roli przywłaſzcżać podobyeńſtwu ożłowieká. LubPs T; GroicPorz rv (2); UstPraw A2 (8); SienLek 190v; CzechRozm 219v (2); ktore [dochody] ieſliby były mnieyſze/ niżliby wſzytko vboſtwo wychowáć mogły/ tedy ich trzebá tym ſpoſobem przycżynić. ModrzBaz [38] (2); SarnStat 184 (8).
Z trybem warunkowyrn w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (55), w postpozycji (2)] (57):
BielKron 220;
A thák y nam tákżeby vcżynić trzebá/ ieſlibyſmy chcieli áby prośby á záwołánia náſze były płatne v Páná náſzego RejPos 256 (
2);
RejZwierc 37;
Ieſliby kiedy Pánowie Krześċijáńſcy chćieli ſie pokuśić/ á z niewoley wyzwolić miecżem Krześćijáńſkie Ludźi od Turkow/ muſieliby napierwey vkorzyć ſie Pánu Bogu ſwemu BielSpr 58;
RejZwierz 134v;
A ieſliby tá rzecż potrzebowáła wielkiego rozmysłu/ niechby ná inſzy dźień odłożył [król albo przedniejszy w radzie] oznaymienie zdánia ſwego/ y wyroku vcżynienie. ModrzBaz 29v (
9);
SkarJedn 369;
ieſli by [wierni] chćieli pokoiowi temu docżeśnemu folgowáć/ y zgody z niewiernymi ſzukáć/ muśieliby ſię Bogá y Chriſtuſá záprzeć NiemObr 11 (
2);
CzechEp 8;
Ieſliby też więc chćiał málarz ſwey ſławy popráwić/ Trzebáby tu iáko żywą oſobę wypráwić. KlonŻal D3;
GórnRozm Mv (
2);
ActReg 80;
ieſliby tegoż czáſu [sejmy] muśieli ſie ſkłádáć/ dwoiákim nákłádem obćiążęniby muśieli bydź. SarnStat 299 (
3);
PaxLiz B4.Połączenia: »jeśliby (przedsię) [...] tedy(ć)« (25): LibLeg 7/9 (2); Yeſliby tedy potráfił ocyec tákową/ nyechby ſie yął zá nyę á onę ſynowi ſwemu zráił. GliczKsiąż P5v; LeovPrzep bv; RejZwierc 54v; Strum Q; CzechRozm 144 (9); Ieſliby ten obycżay był przyięt/ tedyby też trzebá zámierzyć cżás ModrzBaz 75 (5); CzechEp 204; WerKaz 284; ActReg 69; VotSzl Dv (2).
»jeśliby ... toć« (1): Iesliby iescze Podkanclerzy niemogł, respectu słuzb swoich. vprosic Kanoniey Gniezninskiey v Pana toc by mu lepiey prec y z dworu iachac, bydło pasc. ActReg 173.
Spójnik „jeśliby” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (4):
którégo [krola] ieſlibyſmy do Polſki przyięli/ muśielibyſmy ten zwyczay Koronácyéy Krolewſkiéy/ [...] precz z Polſki wyrzućić OrzQuin V4v.Połączenie: »jeśliby ... tedy(ć)« (3): BudBib 2.Mach 12/24; ModrzBaz 30; W cżym [żem tych słów nie włożył, bo ich w tekście greckim nie widział] ieſlibym winę popadł/ y był winien gniewu X. K. tedyćby ſię przyſtoyniey X. K. gniewáć miał ná ſwe właſne Theologi Sorboniſty y Lowánieńſkie cenſory CzechEp 75.
Wypowiedzenie nadrzędne wprowadzone przez spójnik: aby, by, iżby, żeby [w tym: w antepozycji (138), w postpozycji (49), w interpozycji (32)] (219): BierEz C (5); MetrKor 38/287; OpecŻyw 22v (2); FalZioł IV 26a; WróbŻołt 139/14; LibLeg 7/34 (9); LibMal 1546/109v; MurzHist C2v (2); MurzNT Matth 5/ wykład; KromRozm III B2; Diar 48 (3); Potrzebá áby yeſliby kto wolą myał ná onę ſie zápomoc/ chował ſie myędzy ludźmi. GliczKsiąż L3 (3); LubPs A6 (2); Tám máią być wſzyſcy iego krewni/ przywołánim przypozwáni/ áby ſtánęli ku obronie śieroty/ ieſliby ſye onemu wwiązániu czym przećiwić mogli. GroicPorz p3 (8); KrowObr 229v (5); Leop Ioann 9/22 (3); RejZwierz 37v; BibRadz 1.Mach 1/52 (5); Rzekł krol/ Heliaſz to ieſt/ y poſłał krol poń pięćdzyeſiąt ſłużebnikow/ áby go przywiedli przezdzyęki/ ieſliby z dobrą wolą niechciał przyść. BielKron [842]v (28); GrzegRóżn C2; KwiatKsiąż Hv; Ut significent si fures venerint, Aby dáli znáć yeſliby złodzieye prziſzli. Mącz 392b (2); SienLek 45; RejAp 5v; GórnDworz E2; wyrzekł ieſt Lew Ceſarz vſtáwę/ że ieſliby ktożkolwiek pierśćień/ ábo brodę złotą/ ábo płaſzcż z onych obrázow wźiął/ áby śmierći winny był. HistRzym [2]v (6); Tylko ábyś miał ſerce wierne á miłoſierne o tym Pánu ſwoim/ á litował tego záwżdy/ ieſlibyś obráźił ſwięty Máyeſtat iego RejPos 328 (10); GrzegRóżn 65; HistLan C4v (2); niemoże żaden ták ſwowolnym y złoſliwym być/ áby pewney nádźieie mieć niemiał odpuſzcżenia/ ieſliby zá grzechy ſwoie prawdźiwie żáłował. KuczbKat 85; Potym/ ieſliby śie cżego nieprzyſtoynego dopuścili [dzieci]/ gdy łáiánia y karánia potrzebá/ żeby dźiećiom dla pieſzcżoty nie nieprzepuſzcżáli [rodzice]. KuczbKat 310 (6); Iż ieſliby ſkąd vciekł [źłodziej] by go wſzędy znano/ A iáko Koronnego niewolniká brano. RejZwierc 248 (5); BielSpr 35v (2); RejPosWstaw 42; A ieſliby ktory nie vcżynił wedle wyroku krolewſkiego/ aby był gardłem karan. BudBib 1.Mach 1/52 (4); á strzeſz Boże by nas Turek nie rozwádźił/ ieſl[i]by nam przyſzło do zátárgnienia z nimi MycPrz II Cv (2); BudNT 2.Cor 9/4 (2); CzechRozm 51 (9); To też ieſt rzecż potrzebna/ áby nikomu w żadnem Powiećie vrzędu niedawano/ iedno temu ktoryby tám miał ośiádłość: áby niebył niedbáłym w ſwoiem vrzędźie/ ieſliby gdźie indźie miał mieſzkáć/ á vrzędowi ſwemu gdźie indźie doſyć cżynić. ModrzBaz 74v (26); SkarJedn 106; Oczko 29v; SkarŻyw 389 (3); StryjKron 512 (2); CzechEp 145 (4); WerGośc 267; WerKaz 284; BielSjem 13; ArtKanc R20; GórnRozm K3v (2); ZawJeft 13; ActReg 39 (5); miedzy niemi ma bydź ieden goſpodarz/ to dla tego/ áby wiedźiał Vrzędnik/ Włodarz/ ieśliby onę robotę źle zrobili/ komu ſie tego vpomináć. GostGosp 162; Phil B4 (4); KołakCath A3v; Moyzeſz nam nápiſał; iż ieſliby czyi brát vmárł/ y pozoſtáwił żonę/ á dźiatekby nie zoſtáwił/ áby wźiął brát iego żonę iego/ y wzbudźł naśienie brátu ſwemu. WujNT Mar 12/19 (3); PAnowie y ſzláchtá Króleſtwá Polſkiégo, Lodwikowi królowi zwolili, áby ſynowie iego ná króleſtwo wſtępowáli: á ieſliby niebyli ſynowie, áby dźiéwki dźiedźiczyły. SarnStat 8 (15); SkarKaz 45b; CiekPotr 90.
α. Z elipsą zdania nadrzędnego w tytułach i spisach tresci (29): FalZioł 69v; MurzNT Matth 18/wykład; BibRadz I 58v marg (2); Oczko [41v]; Ieſliby kośćiołá nie vsłuchał. WujNT 76 (13); Ieſliby Káſztelan záchorzał. SarnStat 301 (11).
c.
Wypowiedzenie podrzędne jest zastrzeżeniem, często wtrąconą uwagą, ograniczającą treść wypowiedzenia podrzędnego (123):
Z trybem oznajmującym, rozkazującym lub bezokolicznikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w interpozycji (50), w postpozycji (48), w antepozycji (15)] (113):
ieſliby then czeladnik ſſkodę swoię obacził, a spanem swym śie syednał, a ſſkodę ieſliby iaka beła iemu nagrodził, y pothem odprośił, takowego może za śię Cech prziiącz, iedno aby śie thego wiencze niedopuſſczał. ListRzeź w. 36;
BierEz 12;
MetrKor 40/818 (
2);
FalZioł I 26b;
RejPs 85v;
LibLeg 10/96v (
2);
Akrziwą thich tho ſzwyathkow prziſſyegą. Naymyą Jacub ze Lwowa a pyotra ſpynſka pothwyerdzone, dlia korziſzczy kthorą ym ſpyenyedzi omyenyonich yeſlibi ych prawem doſchedl obyeczowall LibMal 1548/143v (
2);
ZapWar 1548 nr 2668 (
2);
prośił go [trędowaty Jezusa] rzeknąc/ panie/ ieſliby chćiał możeſz mię oczyścić MurzNT Luc 5/12;
A tam, gdzieby była naglejsza potrzeba, ma się JKM sam osobą swą obrocić, z jakim będzie raczył nawięcszem pocztym ludzi, a ine wojewodztwa przyległe drugiej potrzebie z etmanem obrocić ku potrzebie drugiej, jeśliby była. Diar 81 (
3);
GliczKsiąż L (
4);
LubPs A5;
A gdźieby iáka Sądowa ſpráwá/ kromia potrzeby wyſzſzey námienionych w ty dni záwieſzone byłá/ tá nic nieważy/ áni ſkazánie/ ieſliby iákie záſzło. GroicPorz o4 (
5);
KrowObr 227v;
Leop Act 27/39;
UstPraw Ev (
2);
BibRadz l *4 (
3);
BielKron 260;
Mącz 487b;
GórnDworz Ee5 (
2);
RejPos 230 (
2);
KuczbKat 205;
RejZwierc 54v;
RejPosRozpr c;
BudNT b3;
CzechRozm 162v (
3);
KarnNap E4v;
GDyby ſądy były dobrze poſtánowione/ krotſzeby ſeymy bywáły: Ktore przedśię áby co rok bywáły potrzebá. Naprzod dla opátrzenia ran wſzytkiego páńſtwá/ ieſliby ſię iákie wynorzyły/ y dla vlecżenia iych. ModrzBaz 93v (
11);
Oczko 33v;
SkarŻyw 13 (
2);
ZapKościer 1579/1v (
4);
CzechEp 61 (
4);
NiemObr 29 (
2);
PaprUp C2v (
2);
ActReg 17 (
5);
Phil D2;
boiaźń iednák tá/ ieſliby która byłá/ może ſie zniéść tą niewolą/ ták wiele krześciánſkich ludźi OrzJan 34;
Abowiem lepiey ćierpieć dobrze czyniąc (ieſliby wola Boża byłá) niżli źle czyniąc. WujNT 1.Petr 3/17 (
3);
SarnStat 627 (
18).
Połączenia: »chyba jeśliby« (6): ComCrac 21; MurzHist D4v; KrowObr 200v; ZapKościer 1582/40v; PudłFr 61; Abowiem więtſzy ieſt ten co prorokuie/ niż ten co ięzyki mowi: chybá ieſliby wykłádał [nisi forte interpretetur]/ áby kośćioł wźiął zbudowánie. WujNT 1.Cor 14/5.
»zwłaszcza jeśliby« (6): KrowObr 1; GórnDworz F2v (2); GórnRozm L3v; Phil S; tedy y Woiewodowie nie ſą wyięći od diſcipliny. Zwłaſczá ieſliby porządków w práwie opiſánych nieprzeſtrzégáli po ſwych Woiewództwách. SarnStat 305.
Z trybem warunkowyrn w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w interpozycji (5), w antepozycji (3), w postpozycji (2)] (10):
LibMal 1543/68v;
GliczKsiąż A3v;
Napierwey Ceſaz[!] Krześćijáńſki (ieſliby tho ták Pan BOG zdarzyć á ziednáć racżył) miałby trzy gośćińce ćiągnąć/ z Niemcy/ Cżechy/ Węgry. BielSpr 58v;
CzechRozm 156v;
NiemObr 5 (
2);
KochFrag 49.Połączenia: »chyba jeśliby« (1): Ktora ſummá niepomáłuby ſię przymnożyłá/ kiedyby Papież Sakry od Biſkupow náſzych y od inſzey Kśiężey/ Rzecżypoſpolitey náſzey dárował. Chybá ieſliby [Nisi forte] te ſakry od Papieżá odpuſzcżone/ iuż y Rzecżypoſpolitey niemiáły być płácone ModrzBaz 123.
»jeśliby ... tedy« (1): żeby iednego roku z wielkiey Polſki/ drugiego z máłey/ trzećiego z W. X. Litewſkiego tám chodzili y ſłużyli/ á ieſliby tego potrzebá byłá więc y wſzyſcy: tedyby tym ſpoſobem nie máła pomoc do obrony kráiow Ruſkich być mogłá VotSzl Cv.
»zwłaszcza jeśliby« (1): złey ſłáwy wy Panowie Polacy vść byśćie mogli snádnie/ gdybyśćie mieli pewny ſpoſob obieránia Páná/ a zwłáſczá ieśliby ſię táki nálaſł ſpoſob/ w ktorymby chytrość/ á dáry nic nikomu pomoc nie mogły GórnRozm A2v.
B.
Wprowadza wypowiedzenie przyzwolone: chociażby;
si PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat; esti Vulg, JanStat (95):
Z trybem oznajmującym lub rozkazującym w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antcpozycji (70), w postpozycji (6), w interpozycji (2)] (78):
PowUrb +4;
A znamiona ty ludzie [...] tyto naſladowatz będą/ Wijmię moię diábly wyganiatz będą/ [...] a ieſtliby iadowatégo tzo pili/ niebędzie ijm ſſkodzitz. OpecŻyw 173 (
2);
BielŻyw 127;
BierRozm 26;
RejKup Q;
MurzNT Ioann 3/12;
GliczKsiąż P4v;
GroicPorz g2v;
Bo chodźbyſmy iedli/ nie będziemy obfitowáć/ áni ieſlibyſmy nie iedli/ mniey mieć będziemy. Leop 1.Cor 2/8 (
2);
RejZwierz kt;
RejPos 75v (
6);
GrzegŚm 26 (
3);
Dla tego nieprzyſtoi śie nam gniewáć albo żáłowáć/ ieſliby prośby náſzey niewyſłuchał Pan Bog/ álc wſzyſtko muśirn ku woley iego obrácáć KuczbKat 435;
RejZwierc 174;
BudNT Luc 22/67 (
2);
CzechRozm 101;
ModrzBaz 77 (
5);
NiemObr 48;
KochFrag 24;
A ieſlibychmy w nich [grzechach] zmárli/ nie poślą nas do piekłá/ choćiáyże trochę zátrzymáią ná drodze do niebá. WysKaz 16;
A ieſlibyś ſię też ożenił/ nie zgrzeſzyłeś. Ieſliby [si] też pánná ſzłá zá mąż/ nie zgrzeſzyłá. WujNT 1.Cor 7/28;
BRáćiá/ ieſliby [etsi] też człowiek do iákiego vpadku był vnieśion/ wy duchowni nápráwuyćie tákiego w duchu ćichośći WujNT Gal 6/1 (
10);
ieſliby [etsi] w tákowych Przywileiach nie było to wyráżone/ áby tylko Niemcy do przerzeczonych klaſztorów byli bráni/ niech to [biskup] opátrzy SarnStat 207 (
2);
PowodPr 56.Połączenia: »jeśliby ... jednak« (2): ieſlibyſmy zá vchwałą Séymową ruſzenié poſpolité vczynili/ iednak nie dłużéy mamy dźierżeć poddánych náſzych ná mieyſcu/ [...] iedno dwie niedźieli. SarnStat 131 (2).
»jeśliby ... już« (3); A ieſlićby ſie też ty moię noty przy tych Pſalmiech nie podobáły/ iuż ták niech będzye LubPs A5v; RejPos 341v; RejZwierc 173v.
»jeśliby ... (a) przedsię« (8): Ieſlibyſmy rzekli/ iż to towárzyſtwo s pánem Kriſtuſem mamy/ á przedſię w ciemnoſciach chodzimy/ kłámamy/ á prawdy w nas nie máſz. RejPosWiecz2 93v; HistLan B; CzechRozm 55 (2); CzechEp 228; SarnStat 519 (3).
»jeśliby ... tedy (jednak, przedsię, wżdy)« (14): MetrKor 37/3v; A ya yeſlybich czo chcial vczinycz tedi yeſcze niemoge LibLeg 11/56v; RejPos 264v (3); Abowiem ieſliby ſie to w iednym ábo dwu [osobach] trefiło tedy przedſię nie we wſzyſtkich to było. CzechRozm I52v (3); CzechEp 43; SarnStat 727 (5).
»jeśliby ... wszakże jednak« (1): A ieſlibyſmy też náleść nie mogli rozwiązánia tego wſzytkiego/ cżego w piśmiech potrzebá: wſzákże iednák inſzego Bogá/ oprocż tego ktory ieſt/ nie ſzukaymy. CzechEp 238.
»ieáliby ... wżdy« (1): A ieſlibyś nie rozumiał ſam/wżdj[!] ſie z inſzym rozmowić inoźeſz á dopytáć ſie prawdy od nieprawdy. RejZwierc 259.
Spójnik „jeśliby” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (2):
A ia ieſlibych zwyćiężył/ Páná rozumem przewyżſzył: Nie obdarzą mię zwoleńſtwem/ Ale bićim álbo ięctwem. BierEz E4v;Połączenie: »jeśliby ... już« (1): miedzy námi a miedzy wámi ieſth niewymownie wielką przepáść vtwirdzoná/ iż ći ieſliby háyẃ od nas chcieli do was/ już nie mogą/ á thákież ſtámtąd do nas. RejPos 161v.
Z trybem warunkowym w wypowiedzeniu nadrzędnym [zawsze w antepoyzcji] (17) :
BielŻyw 121;
HistAl L8v;
GliczKsiąż P6;
ábowiem ieſliby cżyiá moc więcey miáłá ważyć niżli ſwięte piſmo/ álbo ſpráwiedliwe vznánie/ bez chyby proznoby przećiw Papieżowi pracą y ſpráwę thę podeymowáć BielKron 211;
BielSpr 14.Połączenia: »jeśliby ... jeszcze jednak« (1): Ieſlibych zaś prawdźiwie ſzałáł/ ieſzcze bych iednak o zbawieniu nadźieię niemałą miáł MurzHist Q3v.
»jeśliby ... już« (1): ieſliby w vſpráwiedliwieniu náſzym nie było więcey iedno remiſsio culpae, odpuſzcżenie winy/ bez wątpienia iużby to było ſzcżyre miłośierdźie WysKaz 22.
»jeśliby ... tedy (jednak, już)« (6): RejPos 84; CzechRozm 54v (2); CzechEp 147; WysKaz 34; Ieſliby też zá iákim nieſczęśćiem tá Correcturá nie doſzłá/ tedyby ſie iednák ludźie mogli nie ládáiáko contentowáć tą moią edieią teráznieyſzą SarnStat 4v.
Spójnik „jeśliby” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (4):
RejZwierc 247v;
od ktorey woli Bożey/ ieſliby nas namileyſzy przyiaćiel/ odwieść ábo odráźić chćiał: choćby oycem/ mátką/ brátem był/ ma nam być wedle náuki/ Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá w nienawiści. NiemObr 11.Połączenie: »jeśliby ... tedy (przedsię)« = si ... certe tamen Modrz (2): Te przycżyny ieſliby świetſkie ſtany od tego podátku wyzwoliły: tedy przedśię duchownego ſtanu prośić/ áby iym dla Rzecżypoſpolitey niećięſzko było dáć ták wiele iákom powiedźiał. ModrzBaz 139 (2).
C.
Wprowadza wypowiedzenie uzasadniające (84):
Z trybem oznajmującym w wypowiedzenia nadrzędnym [zawsze w antepozycji] (9):
Iużem ia doſyć znácżnie námienił/ y o niey z tobą przedtym mowił: wſzákże ieſlibyś ná tym máło miał/ nie ćięſzko mi będzie doſtátecżniey tego dołożyć. CzechRozm 107.Połączenia: »jeśliby ... tedy to już« (1): ieſliby to/ z ſercá cżłowiecżego/ iákążkolwiek przycżyną rozdráżnionego/ pochodźić miáło: tedy to iuż nie może być z duchá BOżego/ ćichego/ y ćierpliwego CzechRozm 239v.
»jeśliby ... tedy« (7): KrowObr 207v; CzechRozm 100 (2); CzechEp 144; ieśliby rozmowá nie mogłá być pomknioná do iutrá/ tedym ſię tego dniá ſtáwić obiecał NiemObr 24 (3).
Z trybem warunkowym w wypowiedzeniu nadrzędnym [zawsze w antepozycji] (28):
Połączenia: »jeśliby ... tedy(ć)« (27): SeklKat Y2v; Ieſliby to ták było według tego twego dowodu/ tedyćby tym obytzáiem/ nie był nikt inſzy krześćijáninem/ áni prawym ſlugą Bożym/ iedno ten ktoryby miał doſić miaſth KrowObr 23 (3); BielKron 158; GrzepGeom Q2v (2); RejZwierc I97v; CzechRozm 16 (18); A ieſliby też to ná tego Bogá przedwiecżnego ſyná/ Bogu oycu rownego przyść mogło: tedyby záraz y ná ſámego Bogá oycá przyść też tákże muśiáło. CzechEp 225.
»jeśliby.... toć« (1): A ieſliby ſie to ták miáło/ iákoś W. M. powiedźiał/ iż w kázdey rzecży ieſth oná ſkrytha moc/ á włáſność pirwowſianego ziárná: toćbyſmy wſzyſcy iednácy być muſieli/ gdyż z iednego przodká idziem GórnDworz D3.
a.
Wprowadza uzasadnienie dla pytania: skoroby;
si Vulg (47):
Z trybem oznajmującym w wypowiedzeniu nadrzędnym [zawsze w antepozycji] (38):
ieſliby ták było/ iáko ty Powiedaſz/ iż pierwey Piotr Swięty był w Rzymie Papieżem/ á niſſli Páweł Swięthy przyiechał do Rzymá/ powiedz mi? tzemu ſię Páweł Swięthy żáłuie przed Timoteuſzem/ iż go niektorzy zoſtáwili w Rzymie/ tylko z Lukaſzem? KrowObr 21;
ieſlibych ia mocą Beelzebubá ie [diabelstwo] wymiátował/ ſynowie wáſzy cżyią też moczą wymiátuią? RejPos 77;
RejZwierc 147v;
Ale ieſliby ty mieyſcá z tákim wykłádem/ ſproſne ſie im zdáły: á cżemuż też y ten wykład ich ná tuż Ianowe ſłowko/ ſproſny też nie ma być? CzechRozm 26 (
28)
NiemObr 21;
WujNT 1.Cor 8/10 (
5).
Połączenie: »jeśliby ... tedyć« (1): Ieſliby ták było/ tedyć Pan Kryſtus przodkiem niebył krześćijáninem/ ktory niemiał ſwego właſnego mieſſkánia? KrowObr 23.
Z trybem warunkowym w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (7), w postpozycji (2)] (9): RejPos 209; Bo ieſliby dla tego niegodźiło śie nam przycżyn Swiętych vżywać/ iż iednego mamy obrońcę Páná Ieſu Chriſtá/ zażby śie był tego ważył Apoſtoł/ áby ták pilnie prośił/ żeby go bráćia żywiący/ v Páná Bogá modlitwámi ſwymi wſpomogli? KuczbKat 215; CzechRozm 193v (3); SkarJedn 279; SkarŻyw 493; CzechEp 185.
Spójnik „jeśliby” poprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (1): Co [wyraz: alma] ieſliby młodą pánią ábo náruſzoną biáłą głowę tylko/ á nie dziewicę cżyſtą znácżyło: á cżemuſzby ták piſmo ś. pánienkę młodą/ iákową byłá sioſtrá Moyżeſzowá názywáć miáło? CzechRozm 129v.
2.
Wprowadza wypowiedzenie podmiotowe;
si, ut Modrz (30):
OpecŻyw 147v;
Też ieſtliby ſie bolącżka morowa wyrzuciła na ktorimkolwiek boku á nawięczey pod pazuchą/ znak ieſth iże ſercze cierpi od iadu powietrza morowego. FalZioł V 67 (
2);
LibLeg 11/90v;
Diar 64;
GroicPorz 14v (
12);
RejPos 225 (
2);
wielki dźiw/ ieſliby ktory cżyſte ſerce/ dobry y vcżćiwy vmysł/ á obycżáie ſtátecżne záchować mogł. ModrzBaz 53v (
3).
Z zapowiednikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym (3):
Połączenie: »to ... jeśliby« (3): KrowObr 76v; BibRadz Iob 13/9; to ieſt nędzny zyſk omylnego ſwiátá tego/ ieſlibyſcie vcżynili iáką namnieyſzą przekażkę duſzam ſwoim. RejPos 253; RejZwierc 43; CzechEp 127 (2); SarnStat 15 (2).
3.
Wprowadza wypowiedzenie dopełnieniowe;
si Vulg, Modrz (38) :
FalZioł V 2a;
RejPs 190 (
2);
HistAl L3;
Pamiętái dobrze/ abyś ſobie zamałą rzecz niemiáł/ ieſli byśię wtych rzeczach ktore śię chfáły pańſkiéi dotyczą/ poknął MurzHist M2;
Leop Sap 12/12;
RejZwierz 141;
Pan ták mowi/ Oto kládę przed wámi drogę żywotá y drogę śmierći. (marg) Drogę żywotá zowie ieſliby ſię poddáli Bábilońſkiemu Krolowi (-) BibRadz I 393v marg (
2);
GrzegRóżn G3v;
Mącz 416d;
RejZwierc 260v;
ActReg 45;
LatHar 714;
WujNT Mar 15/44;
SarnStat 1199.Z zapowiednikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym (22):
Połączenie: »to ... jeśliby« [szyk 18 : 4]: ZapWar 1529 nr 2474; FalZioł V 67v; LibLeg 6/158; A ieſliby ktho przyrodzenie zmienic chciał/ zá grzech to policżamy. HistAl I6v; MurzHist O3v (2); Diar 29; GliczKsiąż H; A drogę śmierci názywa [Pan ] tho ieſliby ſię mu ſprzećiwić chcieli BibRadz I 393v mmg (2); RejPos 280; KuczbKat 185; RejZwierc 36v; BielSpr 26v; [kościelna karność] ma to zá wielki wyſtępek/ ieſliby kto tárgownym obycżáiem pieniądze dawał/ áby do Duchownego chlebá okrom trudności y ſporu ábo Práwá przyść mogł ModrzBaz 6v (5); Phil B4; SarnStat 364 (2).
** Bez wystarczającego kontekstu (12): BibRadz 466a marg; Si autem mors adventet, Ieſliby ſie przed tym śmierć przibliżyłá. Mącz 481b (6); BudBib I 6b marg; WujNT 826 marg (4).
II.
Partykuła pytajna: czyby;
si Vulg, PolAnt, Modrz; an, num Modrz (209):
1.
Wprowadza pytanie zdaniowe (197):
A. Zależne (192): BierEz E3v (5); [matuchna jego] Magdalény zopytala/ ieſtli by to krzyżowáno iéy ſyna OpecŻyw 139 (6); PatKaz III 89v (4); HistJóz C4 (2); MiechGlab 33; LibLeg 7/10 (5); WróbŻołt 13/2; MetrKor 61/223 (2); LibMal 1543/74 (7); RejJóz A6v; RejKup m6v; HistAl Iv (2); MurzHist E2v (8); MurzNT Mar 8/23 (3); KromRozm III 85 (2); Diar 55; GliczKsiąż D4v (4); ZapWar 1558 nr 2686 (2); GroicPorz kk2v; KrowObr 77v; RejWiz 44v; Leop Luc 23/6 (3); RejFig Ce3 (4); RejZwierz 24v (2); A przethoż Dawid poſłał do Abigáil dowiáduiąc ſie/ ieſliby [ut] chćiáłá być żoną iego. BibRadz 1.Reg 25/39 (7); OrzRozm N2v; BielKron 52v (11); GrzegRóżn A2v; Mącz 339b; RejAp 27; GórnDworz C6 (3); HistRzym 74 (2); RejPos 15v (17); RejPosWiecz2 98; KuczbKat 135; RejZwierc 77 (4); BudBib 2.Mach 7/7 (4); HistHel Dv; MycPrz II Cv; BiałKaz G3; BudNT b (2); CzechRozm 51 (5); trzebá w to pilnie weyrzeć/ ieſliby to z pożytkiem Rzecżypoſpolitey było/ áby náſzey monety kſtałt ábo wyobráżenie odmieniono ModrzBaz 34v (12); SkarJedn 63; SkarŻyw 47 (15); ZapKościer 1579/2 (2); StryjKron 512 (2); CzechEp 304 (2); NiemObr 31; KochWz 140; ReszList 173; KochWr 32; GostGosp 26 (2); Phil M4; LatHar 714 (2); A Piłat vſłyſzawſzy Gálileą/ pytał ieſliby był człekiem Gálileyſkim. WujNT Luc 23/6 (9); SarnStat 513 (5); CiekPotr 58; PaxLiz B3v.
B. Niezależne (5): RejPos 225v (2); A ieſlibyś ſpytał iáko im zábiegáćc/ gdyż ſmierći uść nikt nie może? RejZwierc 134; CzechEp 68; WujNT Act 24/19.
2.
Występuje w pytaniu rozłącznym (12):
W pytaniu zależnym (12):
Połączenia: »jeśliby ... a(l)bo« (5): MurzHist G2; GliczKsiąż P7; iáko ſie ktory vrzędnik iego/ w thym/ czo mu porucżył ſpráwuie/ ieſliby łáſki/ ábo nieláſki był godzien. GórnDworz Ii7; oni Sumimozgowie [...] ſwárzyli ſie o to/ ieſliby iáycá álbo ptacy pierwey były ſtworzone StryjKron 1 (2).
»jeśliby ... czyli« (1): ieſliby [prorocy] tylko rzecży ćieleſne y docżeśne pokázowáli y ſámi vpátrowáli: cżyli też widzieli y zdáleká pokázowáli rzecży duchowne y wiecżnie trwáiące. CzechRozm 70.
»jeśli ... jeśliby« (1): [Popilius] do Antiochá od Rzymian poſłan był/ Ieſli chciał mieć przymierze/ ieſliby też walcżył. RejZwierz 28v.
Alternatywa z elipsą orzeczenia (5):
Połączenia: »jeśliby ... a(l)bo nie« (4): LibLeg 9/54; GroicPorz f2; CzechRozm 76; á iych [tych ludzi] też zdánie w tey mierze vsłyſzał [zwierzchny pan]/ á znich wyrozumiał/ ieſliby śię co w tey mierze (iáko myśli) ſpráwić mogło/ ábo nie [quidque fieri possit, quod minus]. ModrzBaz 25v.
»jeśliby ... jeśli nie« (1): BudBib Deut 8/2 cf JEŚLI zn. II.2.a.
Cf JEŚLI, JEŚLIĆBY, JEŚLIŻEBY, JEŚLIŻEĆBY, JEŻELIBY
TZ