[zaloguj się]

JEŚLIŻEBY (271) cn i pt

cn (240), pt (31).

jeśliżeby (6), jestliżeby (10), jesliżeby a. jeśliżeby [zapis -ſ- (217), -s- (17)] (255); jeśliżeby ArtKanc, GrabPospR (2); jestliżeby FalZioł (6), BielŻyw, KromRozm III; jeśliżeby: jesliżeby a. jeśliżeby KwiatKsiąż (1 : 21), SkarŻyw (1 : 1), ActReg (1 : 3); jestliżeby: jesliżeby a. jeśliżeby MetrKor (2 : 2).

jeśliżeby (193), jeśliżby (78); jeśliżeby MetrKor (4), LibMal, FalZioł (6), BielŻyw, ZapWar (3), RejPs, SeklKat, HistAl (2), MurzNT (2), KromRozm III, GroicPorz, KrowObr (4), RejWiz, OrzList, RejFig (2), RejZwierz, OrzRozm, KwiatKsiąż (22), OrzQuin (4), GrzepGeom, HistRzym, RejPosWiecz3, RejZwierc (4), WujJudConf, HistHel, Strum (9), ModrzBaz (6), ZapKościer (4), StryjKron, ArtKanc, ActReg (9), JanNKar, SarnStat (12); jeśliżby GórnDworz (2), HistLan (4), OrzJan, WysKaz, GrabPospR (2); jeśliżeby : jeśliżby LibLeg (26 : 2), Diar (12 : 2), DiarDop (6 : 1), LubPs (2 : 3), Leop (9 : 4), BibRadz (6 : 24), BielKron (1 : 1), RejPos (11 : 5), BiałKat (2 : 2), BudBib (1:1), CzechRozm (1 : 18)), SkarŻyw (1 : 1), CzechEp (1 : 1), Phil (1 : 2), WujNT (2 : 1).

Pisownia: jeśliż(e)by (233), jeśli ż(e)by (20), jeśliż(e) by (11), jeśli że by (5), jeśliżećby (2).

Oba e jasne.

stp notuje, Cn, Linde brak.

I. Spójnik (240):
1. Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe (238):
A. Wprowadza wypowiedzenie warunkowe, niekiedy z odcieniem czasowym: o ile by, w razie gdy by, na wypadek gdyby; si Modrz, JanStat, Vulg, PolAnt (232):
Z trybem oznajmującym, rozkazującym lub bezokolicznikiem w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (70), w postpozycji (25), w interpozycji (4)] (99): FalZioł V 32; wezwał [Secundus] kſobie iedny dziewki ſlubuiąc iey X. złotich dać ieſtli żebyto ziednała aby ſnim goſpodini ſpała BielŻyw 132; ZapWar 1536 nr 2492, 1549 nr 2657 [2 r.]; LibLeg 6/116v, 10/68v, 11/43v; MetrKor 61/223v; HistAl I7v; MurzNT Luc 19/40; Diar 46, 48; Ale ieſliżeby kiedy potym ſynowie iego/ Odſtąpili tu ſwowolnie od zakonu moiego/ [...] ſie w gniewie poruſzę przećiw im LubPs T5; GroicPorz q3v; KrowObr 17v; Ieſliż by więc po tych to ſlowiech ći álbo owi/ chćieli co przydáć álbo viąć do tego/ vcżynią to z ſpołecżnego przyzwolenia Leop 1.Mach 8/30, Lev 19/20, 20/4, 25/25, 26, Deut 18/21 (10); RejWiz 1v; Nápomina ie [Izraelitów] Iozue ku prawdźiwey chwale Bożey obiecuiąc im rátunek ieſliżeby posłuſznymi byli/ á pomſtę ieſliżeby posłuſznymi nie byli. BibRadz Ios 23 arg, 1*4 [2 r.], *6, Gen 18/28, 31, 24/5 (12); OrzRozm H4v; KwiatKsiąż L4v, P; RejPos 241; BudBib Dan 13/22; HistHel D; CzechRozm 23v, 63, 191, 231v, 233, 234, 243v; ArtKanc M5; ActReg 5v, 7, 28 [2 r.], 149; OrzJan 124; Dobrze im ieſt ieſliżeby ták trwáły [nie żonaci i wdowy] iáko y ia. WujNT 1.Cor 7/8; WysKaz 38; SarnStat 975; GrabPospR N.W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (1).

Połączenia: »jeśliżeby ... już« (1): ieſliżebyś zábił/ iuż [...] godzieneś ſądu ſrogiego. RejPos 179.

»jeśliżeby ...tedy« = si ... et, si ... tantum PolAnt [szyk 28 : 1]: LibLeg 7/69v, 10/68v, 70, 11/26; Diar 46, 47, 96; LubPs gg5; A ieſliżby niewiáſtá oná z thobą przydź niechćiáłá/ tedy ty wolnem będźieſz BibRadz Gen 24/8, Lev 19/7, 26/21, Num 30/12, 16, 2.Reg 17/13; tedy żadney onich niebędzie nádzieye dobrey ieſliżeby ktemu złoſliwy towarziſz ku temu z służącą radą prziſtąpił KwiatKsiąż C4v, A2, C2v, C4, G4, M2v, Qv, Q2v; GrzepGeom D4; RejPosWiecz 96; HistLan ktv; CzechRozm 182v; ModrzBaz 94v; ZapKościer 1589/87v; SarnStat 313.

Spójnikjeśliżebypoprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (6) :

Połączenia: »jeśliżby ... już« (1): Ktore [nędzne a marne twe mądrostki] ieſliżbyś obroćił ku cżći á ku prawdźiwey chwale Páná ſwego/ iuż wieſz zapłáthę ſwoię z nieomylnych obietnic iego RejPos 288v.

»jeśliżeby ... tedy« (4): LibMal 1533/177v; ktorych [ludzi] wrodzona wtey mierze moc/ ieſliżeby ćżwicżenim potmocniona była/ y nauką potparta/ tedy ſię ſtąd wielkimi á podziwnymi mężami ſtawaią. KwiatKsiąż E3v, A2, M2v.

»jeśliżby ... zali« (1): Abo ktora niewiáſtá máiąc dźieśięć groſzy/ ieſliżby ſtráćiłá groſz ieden/ zali nie zápala świece y wywraca domu/ y ſzuka z pilnośćią/ áżby ználazłá? WujNT Luc 15/8.

Z trybem warunkowym w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w antepozycji (22), w postpozycji (7), w interpozycji (1)] (30): LibLeg 11/91v; Bo yeſliżby mnye ſam Pan moy ni cżym nye rátował/ Zdáłoby mi ſye żem duſſę moyę w pyekle chował LubPs Y3v; KrowObr 75v [2 r.]; BibRadz Ioann 14/2; KwiatKsiąż G3; RejPos 182; HistLan D4; Boby ſie ten prozno zwáć miał ſługą y vcżniem iego: ieſliżeby ſie nie ták rządźił: iáko Miſtrz y Pan iego iemu y roſkazał/ y ná ſobie wſzytkiego przykład pokazał CzechRozm 225, 78v, 119; ModrzBaz 117; ActReg 80.

W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (2).

Połączenia: »jeśliżeby ... tedy(ż)« = si ... tamen Modrz [szyk 12 : 1]: LibLeg 11/43; HistAl K3; DiarDop 116; KwiatKsiąż O; OrzQuin O3; ieſliżebychmy ták mieli ſchodzić iáko źwirzętá/ tedy bychmy też tu tákże mieſzkáli iáko źwirzętá RejPos 221 v, 88, 225; Strum Qv; tedybyś y tám [na puszczy] poćiechy nie nálazł: ieſliżbyś domá miedzy ludzmi będąc/ ſámego ſie ſiebie nie záprzał CzechRozm 230v, 264; Co ieſliżeby tego v teráznieyſzych dźierżawiec tych beneficiy nieuproſzono/ tedyby łácno vprośić możono v tych coby po nich náſtępowáć mieli ModrzBaz 139, 73; CzechEp 212.

»jeśliżeby ... wnet« (1): ieſliżeby też zgołá roſkazał [Pan] im [Żydom] dáć płáth poniewolny Ceſárzowi/ wnetby go byli omylnym Prorokiem nazwáli RejPos 251v.

Spójnikjeśliżbypoprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (2): ktoremu [memu synowi] ieſliżby ſie trefiło vmrzeć ná they wáſzey drodze/ wybyśćie śiwiznę moię do grobu z żáłośćią wprowádźili. BibRadz Gen 42/38.

Połączenie: »jeśliżby ... tedy« (1): Ná oſtátek ieſliżby kto tákowym był coby nam láta młode/ żyćie pierwſze/ [...] przed ocży wyrzucáć chćiał/ thedy koniecżnie rádźibychmy to widźieli BibRadz *5.

Wypowiedzenie nadrzędne wprowadzone przez spójnik aby, iżby, żeby [w tym: w antepozycji (21), w postpozycji (7), w interpozycji (2)] (30); LibLeg 7/32, 32v, 41v, 100v, 11/12; Diar 75, 95, 96 [2 r.]; DiarDop 99, 106, 113, 115; LubPs E2v; Ták teſz ſwoim Zwolennikom roſkazał [Bóg]/ áby przeſládowánia y vdrętzenia rozmáite ćierpieli/ y krzyſz ſwoy za nim noſili/ ieſliżeby do kroleſtwá niebieſkiego wniść chćieli. KrowObr 237v; Leop Mar 14/35; BielKron 306v; KwiatKsiąż Q2v; OrzQuin E3 [2 r.]; GórnDworz Z2v; niepodobna rzecż byłá/ áby był kiedy miał [człowiek] wierzyć ſłowu Bożemu/ ieſliżby był Pan iákiemi znáki widomemi tego podeprzeć nie racżył, RejPos 31; HistLan C4; SkarŻyw 30; ZapKościer 1586/64y [2 r.]; ActReg 3v; Phil I; ále żeby poczćiwé á ſtanowi iego przyſtoyné od Rzeczypoſpolitéy opátrzenié miáło [potomstwo królewskie]/ ieſliżeby ná króleſtwo nie było wźięto SarnStat 1002, 101.
a. W zaleceniach, wskazaniach i regułach; wypowiedzenie nadrzędne z trybem rozkazującym lub oznajmującym [w tym: w antepozycji (68), w postpozycji (2)] (70): MetrKor 40/813; FalZioł V 36; LibLeg 10/66, 11/22v, 50; LubPs A6; Leop Matth 18/17; A ieſliżeby też. chćieli doświádczyć/ niech tego álbo przed Krolem náſzym álbo przed Arcibiſkupem tu ná Synodźie vrzędnie ſkoſztuią OrzList i2v; RejZwierz 93 [2 r.]; A ieſliżby nie chćieli wźiąć z ręki twey kubká ku pićiu/ rzecżeſz im BibRadz Ier 25/28, Mar 11/3, Luc 17/31; KwiatKsiąż E; OrzQuin Aa2v; BiałKat 41, 68v; RejZwierc 25, 47v; WujJudConf 210; Strum Ov, O4v; ktorych wſzyſtkich [miłych towarzyszy] záprzawſzy ſie ſámego/ odſtąpić potrzebá: ieſliżby byli na przekáźie: A ták dopiero za Pánem Chriſtuſem iść. CzechRozm 227, 31; ModrzBaz 126; ActReg 28; Iednák ieſliżby tego potrzebá wyćiſkáła/ á inácżey nie mogłá być popráwą Exceſsow w Rzecżypoſpolitey/ iedno zá przelaniem krwie iákiego złośnego cżłowieká/ ma być w tey mierze záchowan poſtępek medykow Phil R3; SarnStat 271, 719, 975; GrabPospR N2v.

W wypowiedzenia nadrzędnym występuje: iście (2).

Połączenia: »jeśliżby ... tam już« (1): Ale ieſliżby do lat przyſzedſzy/ chował [młody człowiek] ieſzcże on ogień [zwierzęcej miłości]/ w oziębłym ſerczu/ á chcział rozum ſwoy ktory w ten cżás ieſt zupełney śiły/ poddáć pod mocz zemdlonym ſmyſłom/ thám iuż inákſzey rády niemáſz/ iedno tákiego wyrzucić s pośrodká ludzi GórnDworz L13v.

»jeśliż(e)by ... tedy« = si Vulg, si ... et PolAnt (38): MetrKor 38/502, 40/814; FalZioł V 21c, 22b, 34v; Yetli zebi poſſel czego wyętſzego chczial nyz to czosmi mianowaly tedi bez dolozenia naschego uiepoſtępvyczie. LibLeg 11/82v, 6/115v, 116v, 117, 7/34v, Ś5, 104v, 11/40; Diar 96; DiarDop 102 [2 r.]; Leop Lev 11/21; BibRadz Lev 3/12, Num 15/24, Deut 13/12; KwiatKsiąż L2, P2v, Q3v; HistLan A4; RejZwierc 6v; Strum F, 13 [2 r.], K, K2, Ov; ModrzBaz 118v; ZapKościer 1530/10v; ActReg 43; A ieſliżeby też Burmiſtrz był Duchownégo álbo Swietckiégo ktorégo poddánégo nálzégo/ tedy przed iego páná álbo vrzędniká ma bydź pozwan SarnStat 236, 271, 363, 364.

b. Wprowadza dodatkową uwagę, luźno związaną z całością wypowiedzenia [zawsze w interpozycji, przy trybie oznajmującym w wypowiedzeniach towarzyszących] (2): Bo lepiey ieſt/ ábyśćie dobrze czyniąc ćierpieli/ ieſliżby to byłá wola BOża/ á niż zle cżyniąc. CzechRozm 229v; JanNKar A2v.
c. Z elipsą wypowiedzenia nadrzędnego (1): Iam tedy rzekł pánu memu/ A ieſliżby ſnadź niewiáſthá nie chćiáłá idź zemną [Fortasse non ibit mulier post me]? Tedy on mnie odpowiedźiał. Pan przed kthoregom ia obliczem chodźił/ poſle z tobą Anyołá ſwego/ y poſzczęści drogę twą BibRadz Gen 24/39.
B. Wprowadza wypowiedzenie przyzwolone: chociażby, jednak [zawsze w antepozycji] (6): Diar 46, 76, 89; A ieſliżby ſie theż co máło w cżym vnioſło od podobánia thwego/ prziymi wdzyęcżnie. RejPos 357; A ieſliżeby theż czo iákiego z nieobacżká przypádło/ á przeczże ſie názbyt fráſowáć mamy? RejZwierc 152.
Spójnikjeśliżbypoprzedzony innymi składnikami wypowiedzenia (1):

Połączenie: »jeśliżby ... przedsię« (1): Tákżeć y ćiáło Páná Chryſtuſowo ieſliżby pożytheczné nie było/ (czego mówić nie możeſz) nam zoſtáwioné ku vżywániu: przedśię bytnośći iego oddálić z támtąd thym niepożytkiem/ który v śiebie rozumiéſz/ nie możeſz BiałKat 311.

2. Wprowadza wypowiedzenie dopełnieniowe: si PolAnt (2): ale ſię natim kxięza barze omelily/ ieſlizeby iedno ty pokarmy biły ſwięte ktore nawielkęnocz ſwięczą SeklKat V2v; MurzNT Mar 15/44.
II. Partykuła (31):
1. Partykuła pytajna: czy; numquid, si PolAnt (28):
a. W pytaniach zależnych użytych w funkcji zdań dopełnieniowych (25): FalZioł V 32v; LibLeg 7/33, 10/66v, 11/164v; RejPs 101; KromRozm III M6; Diar 43; PRzyſzedł kſiądz z długą brodą/ miedzy towárzyſze/ [...] á ieden ich ſpytał/ Ieſliżeby w tey brodzie/ iákie ſwiątosći miał. RejFig Dd2; BibRadz Gen 24/23, Iob 6/28; BielKron 330v; KwiatKsiąż G3, O4v; HistRzym 92; To ia porucżam rozmyſlániu twemu/ ieſliżeby to byłá wdzyęcżna nowiná v ciebie RejPos 168, 136v, 250v, 272v; BiałKat 26; BudBib Iob 6/28; SkarŻyw 582; StryjKron 155; Phil M4; Apoſtoł vſtáwicznie robił/ iáko nie będąc pewien/ ieſliżeby do kreſu dobieżeć miał WujNT 690; SarnStat 280.
b. W pytaniach niezależnych (3): RejPos 241, 262; Ale cżemuſz wżdy Filip/ á potym y ſámá Márya mátká názywa Iozeffá oycem Iezuſowym? [...] Ieſliżby tylko z ſámey Máryey był Iezus Pan. CzechRozm 159.
2. Partykuła rozłączna (3):

Połączenia: »jeśliżby ... abo nie« (2): Tedy y tego duchá pilnie doświádcżáć ma/ ieſliżby był z Bogá ábo nie. CzechRozm 239v, 189.

»jeśliżby już ... czyli jeszcze« (1): Ale ſnadź [...] nie idźie o Antychriſty/ ktorzy iuż ná on cżás byli. Ale o tego ſámego ktorego ieſzcże nie było: ieſliżby iuż y ten był? cżyli ieſzcże ma być? CzechEp 354.

Cf JEŚLI, JEŚLIBY, JEŚLIĆBY, JEŚLIŻE, JEŚLIŻEĆBY

TZ