1. Ujemne w odcieniu (często obraźliwe i lekceważące) nazwanie cudzych, odmiennych od własnych przekonań religijnych wraz z ich wyznawcami (najczęściej stosowane przez katolików w odniesieniu do innowierców); herezja; fałszywa wiara; fałszywy, wręcz błuźnierski, pogląd religijny; haeresis Vulg, Cn; secta Vulg; erronea, impia et damnata ab Ecclesia opinio in materia religionis Cn (446): Pyąte ku ſkazenyu kaczerzſtwa ktore mouylo yzby oną [= Maria, matka Jezusa] byla nyeczlouyek ale anyol PatKaz III 135v; SeklWyzn B; RejKup k5v; Co kolwyek kácerſtw było od początku wyáry krzeſćiyáńſkyey do tych czáſow/ bárzo ich máło naydźyeſz/ ktoreby ſye ná Ewángeliey á ná ſlowye bożym nye ſádźili. KromRozm I M, L2, L2v; terás przyſzedł na drogę światłości i prawdy/ i od kacerſtwa się ku matce świętei/ kościołowi Rzymſkięmu nawrócił. MurzHist D2v, M3v, Rv; MurzNT 91 [3 r.], 93v; KromRozm II o2v marg; A brony pyekyelne ſą kácyrſtwá y kácyrzowye. KromRozm III M8v, Cv, C5, H6, L3v, Q4; KrowObr 62v; Tych złych ludźi náuká y kácerſtwo głupie/ ſzalone y zwádliwe/ gdy do Polſki przyſzło/ nálázło ſobie godne żaki OrzList f, e4, f, fv; iáko też miedzy wámi będą fáłſzywi náucżyćielowie/ kthorzy potáiemnie wwiodą kacerſtwa záráźliwe [seeias perditionis] BibRadz 2.Petr 2/1; á iáko chytrość to ieſt kácerſtwo Kośćioł Boży borzy/ ták też przewrotność rozumow wſzetecznych teraz Polſkę z gruntu borzy OrzRozm D2v; Náſzy Miniſtrowie ty Prywileie y ty Káptury ná czoło przybijáią wáſzemu Papieſtwu/ powiádáiąc że Papieſtwo ieſt śiłne kácerſtwo. OrzRozm F4v, Bv marg, C2 [4 r.], C2v, C3v, F4 (18); ktorzy ſámi [sabeliańczycy] niezbożnie rozumieiąc o wierze/ ludźie zbożne/ y tę ich proſtą ſtárą y Apoſtolſką w słowie Bożym opiſáną wiárę/ kácerſtwem zową GrzegRóżn Bv; A komuć kácerſtwo ieſt słyſzeć że ieden Bog ieſt Oćiec/ tedyć temuſz twárda mowá ieſt Kryſthuſá być prawdźiwie y właſnie Synem Bozym GrzegRóżn G4, B3v, E2v [2 r.], E3v, G3, G3v, M3v; LeovPrzep C2v; máią też Kácerſtwá Miniſtrá ſwoiego/ ále Ołſarzá nie máią/ któremuby ten to Miniſter ſłużył OrzQuin 12, I3v, 14, K4v, L3v marg, M4 (16); SarnUzn B2v; RejAp 73, Ff3; BiałKat 128v; bo to záwże [!] prawdá Boża ieſt/ co Antykryſt Kácerſthwem zowie GrzegŚm 28; KuczbKat a2; Kácerſtwy Krolowie y páńſtwá giną. WujJud 16v marg, 16v, 18v, 35v, 81, 132 (10); iſz Kośćioł Chryſtuſow po wſzytkiego świátá ziemi rozſzerzony ieſt. Przećiwnym záś obycżáiem kácerſtwo/ pokątne ieſt iednego miáſtá ábo iedney Nácyey [...] wymyſł nie trwały SkarJedn 26; Odſzcżepieńſtwo ták ieſt od Kácerſtwá bliſkie/ iáko kłos od ziárná w ziemię wrzuconego. SkarJedn 340, A3v, 23, 24 [2 r.], 31, 36 (60); Kácerſtwo ták opiſuie in Epiſt. ad Titum cap. 3. Heretyctwo z Grecká od wybieránia nazwáne ieſt/ bo wnim káżdy ſobie to obiera/ co mu ſię lepſzego być zda. SkarŻyw 337; Gdy iuſz kácerſtwo moc bráło: Papieſz Innocentius ćżwarty [!] po wielu Włoſkicb ſtronách Inquiſitory vcżynił SkarŻyw 373, kt, A2v, A5, 27, 48 (79); ábo izali iuż dla tych ſzátáńſkich ſłow ma być piſmo ś. iego przetákiem/ ábo piaſzcżyſtym fundámentem wſzego kácerſtwá przez ſzátáná záłożonego? CzechEp 121, 107, 111, 129, 143, 358, 359; ReszPrz 8 marg, 99; ArtKanc B20, L4; Wylicżenie krotkie grzechow przećiwko Dźieśięćiorgu Przykazániu Bożemu popełnionych. [...] Kácerſtwo iáwne/ ábo obroná/ y pochwalenie iego. LatHar 113, [++3], 512, 621, 673; Y o tym kácerſtwie ábo czárnokśięſtwie/ ktore ánioły miáſto Bogá y Chriſtuſá chwaliło/ y ofiáry im czyniło: wykłádáią to mieyſce wſzyścy Doktorowie WujNT 700, 57 marg, 170, 174, 417, Aci 24/14 (26); Iż którybykolwiek w króleſtwie náſzym [...] Heretyk álbo kácérztwem záráżony [...] był: táki [...] ma bydź poiman/ y [...] karan. SarnStat 218; Lękay ſie tego Boſkiego wyroku/ oźiębłe/ roſpuſtne/ á kácerſtwámi rozlicżnemi po wielkiey cżęśći pomázáne Krześćiáńſtwo. PowodPr 12; y ſtáłáś ſie iáko Ocean ábo ogulme morze: w ktore wſzyſtkie ze wſzyltkiego świátá káłuże ſmrodliwych kácerſtw [...] wćiekáią. PowodPr 12, 15 [3 r.], 29 marg, 32 [2 r.], 42 [2 r.], 50 [2 r.] (15); Nie dba oćiec o duſzę iż ſię kácerſtwem záráźi: byle ſię po Niemiecku náuczył. SkarKaz 421a, )(2v, 384a, Oooo2a; oná Huſſá przed ſtem kiládźieśiąt lat ſwemi káptury y Konfederácyámi/ y iego przeklęte kácerſtwo odpłoſzyłá. SkarKazSej 665b, 661a, 663b.

kacerstwo przeciw czemu (2): Sekty y Kácerſtwá przećiw Piſmu Bożemu WujJud Nn3, 31 marg.

kacerstwo o czym (2): Ewtyches/ chytre á ſzátáńſkie kácerſtwo o iedney Náturze w Chryſtuśie zmieſzáney wymyślił SkarJedn 391; LatHar 250.

W połączeniu z nazwą wyznawców określonego kierunku religijnego, z imieniem własnym założyciela lub z przymiotnikiem od nich pochodzącym [w tym: ai (47), G sb (12); kacerstwo + określenie (39), określenie + kacerstwo (20)] (59): Tenże będącz w kacerſtwie Arrianomym [!] wiarę krzeſcianſką tępił MiechGlab 47; KromRozm II q3; KromRozm III L6v, P5; KrowObr 20v; Był Wacław Krol Czeſki [...] nikczemny w ſpráwách ſwych Krolewſkich/gdy Huſowemu kácerſtwu w czás niezábiegał OrzRozm C2, C2v; SarnUzn A2v, G5v; RejAp 197; Lecż Dámáſus przećiw Kácerſtwu Arryáńſkiemu/ około Boſtwá y rownośći Syná Bożego z Oycem/ ktore ná ten cżás nawięcey płużyło/ to Symbolum złożył WujJud 24; Ale coż o ſwym Apoſtole Lutrze powiećie/ ktory wznowiwſzy Pepuzyáńſkie Kácerſtwo/ śmiał vcżyć/ że y niewiáſty ſłuſznie á ſpráwiedliwie na Kápłáńſtwo poświęcone być mogą? WujJud 170; to mieśce ſłuży przećiwko Kácerſtwu Márcyoniſtow y Mánicheuſzow/ y Tátianá Pátriárchy Enkrátytow: ktorzy pokármy od Bogá ſtworzone gánili/ y zá niecżyſte mieli WujJud 198, 24, 91 marg, 174, 179, 262v (13); Ná mieyſce Pirrhá/ wſtąpił Páweł Biſkup Cárogrocki/ ktory toż kácerſtwo Monotelitow wzbudził. SkarJedn 140; [Konstantyn papież] vcżyniwſzy Synod w Rzymie/ kácerſtwo Obrázoborſkie potępił. SkarJedn 196, A8v, [A*2]v, 27, 110, 141 (13); SkarŻyw 58, 202, 297, 298, 299 (10); LatHar 7; Bo to ieſt kácerſtwo Antropomorfitow/ mniemáć żeby Bog miał tákże ręce/ oczy/ nogi/ iáko człowiek. WujNT 471; Bo tu Páweł potępia kácerſtwo Symoná czárnokśiężnika/ ktory vczył/ że niektorzy ániołowie máią być Bozką czćią chwaleni WujNT 699, 56, 687, 693 [2 r.], 762, 857 [3 r.]„ 861; PowodPr 31.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy kraju [kacerstwo + przymiotnik (3), przymiotnik + kacerstwo (4)] (7): Abowiem they Wiáry Iágełło Krol/ y przodkowie náſzy/ przećiwko kácerſtwu Czeſkiemu ná on czás bronili OrzRozm G, F4v, G; piérwſzy Stánkár przynióſł nam Niemieckié Kácérſtwo/ to ieſt/ iáwne bluzniérſtwo do Polſki OrzQuin 14, Y, Z2 marg; PowodPr 30.

W połączeniach szeregowych (10): ComCrac 20; KromRozm I K2v; Káżda z onych ſekt kſobye koſćyoł ćyągnye/ [...] ſobye ſſczyrą á zdrową náukę ewányeliey [...] przywłaſſczáyąc a inym błąd/ fáłſz/ kácyrſtwo/ y ſſaleńſtwo przyczytáyąc. KromRozm III C2; KrowObr 36; Krol dobry [...] wſzytkę moc ſwą/ ktemu iednemu ſtoſowáć ma/ iákoby on doſtátecznie wiáry świętey Krześćijáńſkiey bronił/ przećiwko wſzelkiemu odſzczepieńſtwu/ kácerſtwu/ y pogáńſtwu. OrzRozm M2, M3v; WujJud A4; SkarJedn 343; LatHar 420; Ale gdy ſámi Bogu wiárę złamawſzy rozmáitośćią Kácerſtw/ błuźnierſtw/ niezbożnośći/ y nieſpráwiedliwośći/ woynę poſpolićie podnoſzą PowodPr 14.

W charakterystycznych połączeniach: kacerstwo (barzo) szkodliw)e (4), chytre, ciemne, częste, duchowne, dzisiejsze (10), głowniejsze, głupie, haniebne (3), jadowite, jawne, nietrwałe, niezbożne (2), nieznośne (2), niniejsze, nowe (4), pomorzone, potępione (3), przeklęte, rozliczne (4), rozmaite (7), siłne, smrodliwe, sporne, sprosne (3), srogie, sromotne,stare (4), szalone, szatańskie, szpetne (2), wszelakie, wszteczne (2), wszy(s)tkie (6), zaraźliwe, zwadliwe; fundament kacerstwa (3), obrona (2), owoc (2), początek, powod, pożytek, przyczyna, przymowka, psowanie, rozmaitość, skażenie, wojownik, wykorzenienie (4), wynalazca (2), zburzenie, (z)burzyciel (2); droga do kacerstwa (2); nawrocenie od kacerstwa, obrona (2), rozgrzeszenie; księga przeciw kacerstwu (kacerstwu przeciwna) (2), nauka (7), obrona, pismo; w kacerstwie upor; kacerstwa bać się (2), bronić (4), dowieść, jąć się, pomagać (pomagający) (3), zarzec się (3); do kacerstwa przyciągać, przystać, wrocić się (2); od (z) kacerstwa nawrocić się (2), (o)bronić (się) (5), odstąpić, przestrzegać, upamiętać się, wybawić (2); (przeciwko)) kacerstwu bronić (3), zabiegać (5); kacerstwo burzyć ((z)borzyć) (3), dopuszczać (przepuszczać) (3), karać (2), nαleźć, obrzydzić, odpłoszyć (2), ożywi(a)ć (4), poćwirdzić (3), (po)tępi(a)ć (potępiający) (9), prowadzić, przektąć, przynieść (wnieść) (3), przyczytać (2), przypisać (2), rozmnożyć (rozmnażać) (4), rozsi(ew)ać (2), uchwalić, (u)czynić (2), ukαzowαć, wojowαć, (w)szczepić (2), (w)wieść (2), wykorzeni(a)ć (2), wymyślić, wzbudzić (2), wznawiać (wznowić) (7), zada(wa)ć (2), zarzucać, zwalczyć; przez kacerstwo odstąpić, upaść (wpaść) (2), zakląć; w kacerstwo obrocić, wpaść (wpadnienie) (5), wprawić; za kacerstwo mieć, przyczytać; kacerstwem napojony, (na)z(y)wać (przyzywać) (8), niedobyty, oderwać się (odrywać) (2), rozerwać, rozrywać (rozerwany) (5), pomazać się ((z)mazać (się), pomazany) (7), potwarzony, rozróżniać, strapiony, targać, zapowietrzony, zarażony (zarazić (się)) (7), (z)brzydzić się (3), zepsować się, zjęty; w kacerstwie być (będący)(3), chrzcić się, leżeć, podejrzany, zatopić się (utopiony) (2), zemrzeć; z kacerstwern walczyć.

2. Coll. Ogół kacerzy; zbiorowisko kacerzy (3): Niechayże ci Lizmáninowie/ Sárniccy/ Sztánkárowie/ nietylko Grámmátyki ſwe głupie y ty groſzowe wiáry/ ále wſzytki dyabły z piekłá/ y ktemu Turki/ Tátáry/ y wſzytko kácerſtwo/ ná pomoc niechay wezmą ſobie OrzList h3; SkarJedn 27.