[zaloguj się]
[pdf]

AZAŻ (869) pt

W pisowni łącznej „azaż” (701); w pisowni rozłącznej „a zaż” (168).

Nagłosowe a jasne, drugie pochylone.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI(XVIII) – XVII(XVIII) w.

Partykuła pytajna: ‘czy, czyż’; an, num Mącz (869):
1. W pytaniach niezależnych (realnych lub retorycznych, o charakterze ekspresywnym) (866): Kur rzekł/ ázażby to zbytek/ Iż pánu cżynię pożytek. BierEz H4; a oni odpowýedzýeli/ pytał nas tzłowiek tam ten o naſzym rodzye ieſliby żyw był ocýec/ ieſlibychmy mýeli brata/ [...] a zażeſmy mogli wiedzýeć by nam był myał rzec przywýedzcýe bratá ſwego zſobą HistJóz C4, E4v; BielŻyw 55; BierRozm 22; RejPs 45; A zaſz nam na nie cznotę pan Bog ſzczęſcie rozdał Hoynieć on nam dźywne ſwe dary roſſzafował RejJóz E2, C8v [2 r.], H7v, I2v, K6v (8); A zaż by inſſa nadzeya Miała bycz nad Dobrodzeya Co wam wſſytko dobro rozdał RejKup Ccv, o7, x3v, x4v, aa3, bb7v; Diar 111; LubPs Z; Azaſz on ma wżdy kiedy beſpiecżne wyſpánie/ Ano we łbie kowale a dziwne ſzemránie. RejWiz 12; Bo ow hárnáſz y koniá y páná więc gniecie/ Azaſz nas iedná nędzá gryzye ná tym świecie. RejWiz 72, 30 [2 r.], 67, 92v, 96v (14); thedy rzekł [Faraon] do Iozephá: [...] á zaſz mogę mędrſzego y tobie podobnego náleść Ty będzieſz nád domem moim LeopGen 41/39; RejFig Bb8, Eev; ALexánder kiedy mu dáry wielkie poſłał/ Ten azażem ia krámarz/ poſłom odpowiedział. RejZwierz 36v; Wroććie ſie moię miłe corki/ bo przeczżebyſćie ze mną idź miáły? á zaż [numquid] [...] mogę mieć dźiatki ktorzyby byli mężmi wáſzymi? BibRadzRuth 1/11; powiedźiał Krol Izráelſki/ Nieuczynię tego. Azaż Pan zebrał tych trzech Krolow/ áby ie podał w ręce Moábitom. [Quare congregavit Dominus tres reges Vulg] BibRadz 4.Reg 3/13; Ale on poſłał do niego poſły ſwe z temi ſłowy/ Azaż ia mam co z tobą czynić krolu Iudſki? [Quid mihi et tibi, rex Jehudah?] BibRadz 2.Par 35/21; A wſzakoż Syn człowieczy gdy prziydźie/ á zaż znaydźie wiárę ná źiemi? [Filius hominis veniens, num inveniet fidem in terra?] BibRadz Luc 18/8; Iob 34/17, Ioann 18/35, Zach 7 marg, Rom 3/3 (10); á zaż to ſłownemu Krolowi przyſtoyna rzecz ieſt? OrzRozm O2, I3, R2; Rzekł k niey Anioł/ ázaſz Bogu trudno vcżynić co chce/ cżemu ſie śmieie Sará. BielKron 12; ktory [Goliat] vyrzáwſzy go rzekł/ ázażem ia pies żeś ná mię s kijem przyſzedł. BielKron 65v, 3, 40, 41 (7); Num ab oculis concessi fuis, Azażemci kiedy z oczu zchodźił. Mącz 45a; An sedere oportuit domi virginem, A zaſz pánná miáłá domá śiedźieć/ czekáć. Mącz 378c; LeovPrzep a3v, Gv; Nie ſtáray ſie thy nic moy miły ſynacżku ni ocż/ ázaſz więtſzey wagi ſą ptaſzkowie niebieſcy/ álbo kwiatki polne niżli ty RejAp D6, 59, 150v, 180; Jż nie ſie wy nie lękaycie áni ſie dziwuycie temu/ ieſliże was ſwiát wzgárdzi ábo opuści/ ázaſzbyſcie wy mieli być lepſzy niżli ia? RejPos 335v, 3v, 84, 230, 235v, 345v; GrzegŚm 34; HistLan C3; Iż gdyżem oycem wáſzym ieſt/ ázaſz ieſt ktory ociec táki ná zyemi/ ktory gdyby go dziecię iego prośiło o chleb iżby dał kámień? RejZwierc 10v; Azaſz lepiey iżći łopian pod okny ſmierdzi á pokrzywá cie párzy/ niżlibyś co inego ná to mieyſce poſádził? RejZwierc 107v; A ieſli był zły/ [człowiek] á cżemuż go żáłowáć? ázażby był lepiey márnie á z lekkoſcią zginął/ gdyż to złego trudno minąć może. RejZwierc 153v; Azaſz brát z brátem/ gość z goſpodarzem/ ſąſiad s ſąſiádem/ iákiey ſzcżyrey wiernośći vżywáią miedzy ſobą? RejZwierc 260, 75v, 152v [2 r.], 262, 267v (25); WujJud 33, 34v, 43 (6); BiałKaz L3; CzechRozm 16, 41v, 45v, 134; Y coſz mi byłá zá krzywdá? á zaſz mi ták zle było nie máiąc pracey y vrzędu? wſzákem zniego pożytku niemiał. SkarŻyw 172, 207, 394; CzechEp 17, 47, 60, 63, 120, 173; A zaſz mało prżed tym było electiey w Węgrżech? A wżdy Koroná vpadku nie wzięłá. GórnRozm A2, A2, Iv; ReszPrz 97; WerGośc 235; BielSen 12; ArtKanc P18v, Q3v; ActReg 98; OrzJan 67, 76; A odpowiedáiąc Iudaſz ktory go wydał/ rzekł: Azażem [numquid] ia ieſt Miſtrzu? Rzekł mu: Tyś powiedźiał. WujNT Matth 26/25, 26/22, Ioann 7/31, 18/35, 1.Cor 5/12 (8); Azaż Pánná ábo oblubienicá zápomni ſtroiu ábo ochędożeńſtwá ſwego? á lud moy zápomniał mię przez dni niezlicżone. PowodPr 18, 19; CiekPotr 71.

Połączenia:»azaż ... abo« (2): CzechEp 266; Azażem ia zoſtał táką puſtynią 1udowi ſwemu/ ábo źiemią opozdźiáłą ábo nierodzayną? PowodPr 18.

»azaż ... abo ... azaż«: Ale gdźieby ſie w przepiſowániu álbo w drukách textu żydowſkiego/ w tych dwu kſięgách omyłká záwinąć miáłá: azaſz by też záraz w przekład on ſtáry Grecki wnidź mogłá? ábo choćby ſie ći omylili byli: ázaſzby ſie on pilny Hiſtoryk żydowſki Jozeff tákże też omylił? CzechRozm 137v.

»azaż ... albo« (5): A záż ſie może źielenić śitowie bes wilgotnośći? álbo rość rogoźiná bes wody? LeopIob 8/11, 1.Cor 14/36; OrzQuin B4; RejZwierc 27, 111 cf »azaż też«.

»azaż ... albo azaż«: Rzekł [do P. Boga] Moiżeſz/ thego ludu ſześć ſet tyſiąc/ á ty gi chceſz zá mieſiąc náſyćić/ azaż ták wiele nábito wołow álbo owiec coby ie mogł nákarmić [...] álbo ázaż ſie zbiegną wſzytki ryby w gromádę áby ſie ich náiedli. BielKron 40.

»azaż ... albo ... albo ... azaż«: Azaſz on ie kiedy chce? álbo ſpi kiedy chce? álbo idzie tám gdzie chcze? iedno thám gdzye go cżás á ſwawola á ſwowolne towárzyſtwo záwlecże. Azaſz ſie też Bogu w co przygodzić może? RejZwierc 143.

»azaż ... azaż« (11): A zaż by mnię tak młodo ſthraćić wſtyd przyſtało Boiaźń Boską y wiarę ażaſz to ieſt mało Bo ſnadz to ſą na ſwiecie przednieyſze klenothy RejJóz F7; M; RejAp 29, 189; RejPos 345; RejZwierc 64, 65, 78, 267v; ModrzBaz 141v; PaprUp F3.

»azaż ... azaż ...« [wielokrotne], [trzykrotne (1), czterokrotne (3)] (4): RejAp 33v; RejPos 153v; Azaſz my mamy poſthánowienie iákie pewne/ oprocż tych márnych á niepobożnych wići/ gdyby ná nas iáki prętki nieprzyiaciel przypadł/ cobychmy z nim cżynić mieli? Azaſz mamy mieyſcá iákie pewne ſciągnienia ſwego? Azaſz mamy ty do ktorychbychmy ſie ſciągáć mieli? Azaſz mamy pewną wiádomość iáką o ſpráwie nieprzyiacielá ktorego? RejZwierc 185v, 259.

»azaż ... azaż ... abo«: Azaż rozdźielony ieſt Chriſtus? Azaż Páweł ieſt zá was vkrzyżowan? ábo w imię Páwłowe ieſteśćie okrzczeni? WujNT 1.Cor 1/13.

»azaż ... azaż nie« (9): RejJóz G3v; RejPos 70v, 175; RejZwierc 81v; CzechRozm 31v, 82v; CzechEp 210; OrzJan 82; Bo ázaż moiá rzecz ſądźić obce? Azaż wy ſwoich nie ſądźićie? WujNT 1.Cor 5/12.

»azaż ... azaż ... albo ... azaż ... albo ... azaż«: Azaſz co porádzić vmie? bo ieſt śiłny prokurator. Azaſz kogo cżym rátuie? álbo komu pieniędzy pożycży? bo chłop záwżdy przy groſzu. Azaſz on Rzecżypoſpolitey czo poſłużyć może? álbo ſobie wżdy iáką pámiąthkę vdziáłáć może? bo śiłny philozoph. Azaſz iákiego ſłuſznego goſpodárſtwá álbo około ſiebie iákiego porządnego poſtánowienia vżyć może? bo wielki ſprawcá. RejZwierc 143.

»azaż ... azaż ... azaż nie ... azaż nie«: Azaż iuż raz miecż okrwáwiony widáliſmy w zyemi náſzey? Azaż ſie iuż nam ſzcżęśći w oborach náſzych? w ſtodołach náſzych? y ná poloch náſzych? Azaż rozlicżne gromy/ pioruny/ grády nie tłukły pol náſzych y domow náſzych? Azaż ſrogie ſzáráńcże nie łatáły po oſiewkoch náſzych? RejZwierc 192.

»azaż ... izaż« (2): WróbŻołt 49/13; A drudzy powiedáli: Azaż Chriſtus przyidźie z Gálileiey? Izaż piſmo nie powieda; iż Chriſtus przyidźie z naśienia Dawidowego/ á z Bethleem miáſteczká gdźie był Dawid? WujNTIoann 7/41.

»azaż ... li«: Azaż ſię im godźiło co zmiśláć y pokrywáć? godźiłoli ſię też z vſzcżyrpkiem prawdy zbáwienney w namnieyſzey rzecży folgowáć? CzechEp 208.

»azaż ... zali«: Azaż ták ſobie on Krol y Prorok święty Dawid/ lekce ważył piſmo Moiżeſzowe/ choćiaż ieſzcże ćieniámi y figurámi/ á nie ſámą właſną rzecżą nápełnione? zali go nie ták v śiebie poważał/ że ie zá nacżyſtſze Boże wymowy miał? CzechEp 112.

»azaż ... zaż« (5): RejWiz 60v; LeopIob 38/16; RejZwierc 194, 218; co zá wonia czego dobrégo nas poćieſzy? Azaż ludzkośći iákiéy od tego/ który ieſt głównym wſzytkich ludźi nieprzyiaćielem? zaż godnośći iákiéy álbo vrzędów od tego/ który wiéſz to Bóg z kogo ſie rodźił? [...] ſpodźiewáć ſie będźiemy? OrzJan 21.

»izaż ... albo ... azaż ... albo ... zali ... zali«: Yzaſz będzie chćiał Iednorożec ſlużyć tobie/ álbo będzie mieſſkał v żłobu twego? A zaſz przywiedzieſz Iednorożcá ku orániu ná lecu twoim? álbo będzie włocżył brony trąc bryły po thobie? zali będzieſz miał dufánie w wielkiey mocy iego/ y pozoſtáwiſz mu roboty twoie? Zali mu wierzyć będzieſz zećby miał przywroćić náſienie twoie/ á żeby miał do gumná twego zwieść? LeopIob 39/10.

»izaż ... azaż« (2): Jzaſz mnie nie wolno w rzecżach mych cżynić to czo ſie mnie podoba/ Azaſz dla tego ma być złe oko twoie iżem ia dobry. RejPos 59, 39v.

»li ... li ... azaż ... azaż ... azaż«: Tákli to brátá błądzącego ſzukáią? tákli go też z błędu wywodzą? A zaż ten/ co ſię o błądzącego brátá ſtára/ onego piekielną hydrą názywa y niedźwiadkiem? á zaż leśną y dźiką beſtyą y niemotą? azaż Sląſkim y Cygáńſkim mieſzáńcem: ſam ſię z tego/ brátem będąc wyślizáiąc? CzechEp 96.

»zaż ... azaż«: Zaż gdy dobry czás ázaż ſmáczne iedło/ Może kiedy mieć to warcholne bydło. RejZwierc 227v.

»azaż i« (5): CzechRozm 21; Grakus ábo Krok Krol Polſki. AZaſz y ten s pámięći thu nam wiecżney zginie/ Wſzák o tym dobrze wiecie iże pięknie ſłynie. PaprPan Ddv; CzechEp 141, 173, 210.

»azaż już« (6): RejPs 126v; RejKup ee5; A kto tháki żywoth około ſiebie poſtánowi/ ázaſz iuż może być ſzcżęſliwſzy cżłowiek ná ſwiecie? RejZwierc 102, 64 [2 r.], 192.

»azaż też« (10): Azaż też to máłe rzecży Monetę cudzą złą bráć dopuſzcżać/ y ſwoię też nie dobrą kować BielKron 393; RejZwierc 108v, 109, 111, 157; CzechRozm 137v cf »azaż ... abo ... azaż«, 184; CzechEp 96; GórnRozm Iv; PaprUp Fv.

»azaż więc«: Iákie ſie przytrefuią tám trudnośći potym. Ano kápye zá ſzyię/ woz ſtoi we błocie/ Azaſz więc nędzna głowá thám w iednym kłopocie. RejWiz 72.

Fraza: »azażby trzeba«: Kupeic [!] ſię wywodzj yż dawno Liczbe vczinił Ieſcze za Ziwota. A zażby moy Panie trzeba Bo ſłyſſe yż tu do Nieba Wſſyſczy ydą na roſkoſſy RejKup cc8v.
Występuje wewnątrz zdania pytajnego (2): Ale prżed tym/ ázaſz tego máło było/ że Krolowie Węgierſcy iezdzáli ná woynę/ y odnaſzáli zwyćięſtwá? GórnRozm A2.

Połączenie: »azaż ... azaż nie«: Nuż záſię w domku ſobie mieſzkáiąc táki pocżćiwy ſtanicżek/ ázaſz máło roſkoſzek ſwych nadobnych pomiernie vżyć może? Azaſz ſobie nie máią onych nadobnych przechadzek po ſadkoch po ogrodkoch ſwoich? RejZwierc 32v.

α. Połączenie „azaż” z partykułą przeczącą nie (azaż nie, azaż ... nie), występujące w pytaniach retorycznych, podkreśla istotny charakter tych pozornych pytań jako ekspresywnych, emocjonalnych twierdzeń; nonne Mącz (624): Rzekł k niemu Xánt/ w coż dufaſz/ Iże mey kaźni nie ſłuchaſz? A zażem ćię ták nie vcżył/ Aby iedno tego kupił: Co by było nagorſzego BierEz D2, D2; PatKaz III 150v, 151; HistJóz C3; Albowiem wielkie imienie Czyni troskliwe myślenie, [...] Azaż się tobie nie widzi Lepszy żywot śrzednich ludzi, Ktory[ch] rozkoszy prześpieczne I przyjaźni pożyteczne? BierRozm 7; A zaż [nonne] ſie niedowiedzą wſzytci ktorzy zle cżinią Niewiedzą, czuſz ſprawiedliwoſci bożey WróbŻołt R3, O7v, Q3v; RejPs 17; RejJóz C7v, G3v; RejKup y4; HistAl D6; KromRozm I C2; AZaſz nie ſłuſzną drogę mam iście do tego/ Wywyzſzáć cie Boże moy Krolá ták możnego LubPs ee6v, M2, ff3v; Azaſz nie hoynie zyemiá nam dawa pożytki/ A ſowito nágradza nam roboty wſzytki. RejWiz 56, 17, 28, 56v (11); Azaſz wſſyſtcy ángiołowie/ nie ſą duchowie ſlużebni: poſláni ná poſlugę dla onych ktorzy dziedzictwo máią przyiąć zbáwienia? LeopHebr 1/14, Num 11/23, Eccli 35/18, Is 36/7 (8); OrzList c; LeszczRzecz A4; RejZwierz 35v; Y mowili do Moiżeſzá/ Azaſz nie było w Egiptćie grobow/ żeś nas thu wywiodł ná puſzczą ábychmy pomárli? [An quod non erant sepulchra] BibRadz Ex 14/11, Gen 18/25, Ex 14/12, Num 22/37 (11); A zaż nieſłyſzyſz iáko ten Senior teraz Krolá Fráncuſkiego trapi/ y Franckie Kroleſtwo woiuie? OrzRozm 13, Cv; BielKron 12v, 40, 73; GrzegRóżn B4v; Cur id ausus es facere B. libuit mea fuit, Iákoś to ſmiał vczinić B. Podobáło mi ſie/ [...] á zaſz nie moyá byłá. Mącz 191d, 206d, 222b, 266a (6); A zaż to nie okrutna rzecz ieſt/ ſpráwowáć tho imieniem wſzéy Rzeczypoſpolitéy/ co Rzeczpoſpolitą pſuie? OrzQuin C3v, C4v, P3, Z3; LeovPrzep G2; Azaſz to nie roſkoſzna drogá vżywáć pobożney á pocżćiwey prace ſwoiey/ á dufáć Pánu ſwemu RejAp 189, 24, 25, 108, 198 (8); GórnDworz R5v; Azaſz ſie nie ma cżym roſkocháć pocżćiwa żoná á poczćiwa niewiáſtá/ ktora ſie záchowywa wedle woley ſwiętey tego Páná/ z onych ſłow á z onych miłośćiwych obietnic iego. RejPos 175v; A odpowiedzyawſzy rzekł [Jezus] do nich: Gdyby ktorego z was Oſieł ábo Woł wpadł w ſtudnią/ ázaſzby go wnet nie wywlokł y w Sobotę? RejPos 224v, 22v, 104, 175 (28); GrzegŚm 7, 27; Azaſz tho nie ſrogie práwo ná łgarzá/ iż wiárę ſtráći miedzy poććiwemi ludźmi/ iż ſie go ſtrzegą/ iż go ſobye pálcy vkázuią RejZwierc 96; Stárego rozlicżne pociechy. Azaſz ty nie maſz czym tego przycżyrniáłego domku ſwego tey ſtárośći ſwoiey záchędożyć á nadobnie záfárbowáć? RejZwierc 172v, 32v, 49, 192 [2 r.] (17); A zaſz Swięći nie ſą żywymi cżłonkámi Chriſtuſowemi? y práwie iednym ćiáłem/ y iedną rzecżą z nim? WujJud 56, 32v, 48, 57 (18); BudBib Sap 8/15; Wſpomnićie/ Sámſoná mocnego. Dawidá Swiętego. Sálomoná mądrego/ y toć Krolowie byli. Azaſz nieupadáły/ ieſzcże w dáleko gorſze zbytki. BiałKaz K2v; A zaſz Bog nie ieſt Bogiem wſzego ćiáłá iáko ſam mowi o ſobie. CzechRozm 74; A nád to/ ázaſz to nieważnieyſza/ widźieć Bogá/ ábo ániołá imienim iego co cżyniącego/ ábo mowiącego: niżli cudá iákie CzechRozm 188, 36, 42v, 46 (23); PaprPan V2; á záśię przećiwko temu/ ći ktorzi ſámi nieumieią nic/ ázaż nierádſzey bywáią nacżyniem tych/ od ktorych bywáią rządzeni? ModrzBaz 45v, 10, 30 [2 r.], [41] (11); Oczko 7; Azaż nie znácżne ſą ſłowá Chriſtuſá Páná do vcżniow ſwoich mowiącego: Oto was poſyłam iáko owce w pośrzod wilkow. CzechEp 98, 28, 32 [2 r.], 45, 49 (28); NiemObr 139; á zaſz to nie iáſna niewola bydź w vſtáwiczney boiáźni/ w vſtáwiczney trwodze á nie moc áni ieść/ áni ſpáć beſpiecznie. GórnRozm A3v, A4, F3, G2v; ReszHoz 123, 139; PaprUp C2v, H3, K2, K3 [3 r.]; Ná to/ ázaż [Turczyn] nie przyśiągł przez thron y máieſtat Céſárſtwá ſwégo? á wżdy/ pátrz Królu/ iáko ſłowo ſtrzymał. OrzJan 103, 11 [2 r.], 12 [2 r.], 36; Azaż duſzá nie ieſt ważnieyſza niż pokarm? y ćiáło niżli odźienie? WujNT Matth 6/25; K temu/ ázaż to nie ſtráſzne bluznierſtwo/ żeby Ciáło Chriſtuſowe z Boſtwem złączone nie było pożyteczne: ktoremu Páweł S. wſzytko zbáwienie náſze przypiſuie WujNT s. 332, Matth 6/25, 18/12, Luc 13/15, 1.Cor 5/12 (13); WysKaz 6, 18; PowodPr 18, 71; Azaż nie cżęſto ſłychamy onych iedwabnych y pozłoćiſtych ſłow: Moy drogi: moy złoty KlonWor xx3.

Połączenia: »abo ... azaż nie«: Abo to mowię obycżáiem ludzkim? Azaż zakon nie mowi tego? PowodPr 22.

»albo ... azaż nie«: Ale rzece kto/ coż mu ſye márzy o tym dniu ſądnym/ álboć náwilał/ áżaż przedtym niebyło Sektarzow doſyć/ á wżdy ſądny dźień nieprzyſzedł? LeovPrzep G3v.

»aza ... azaż nie«: oto cie ſkępcem zową/ áza ták Pánowie ieżdżą ábo chodzą ábo v ſtołow ſwoich ſiadáią/ ázaſz ſie nie wſtydziſz 1udzi. RejPos 264.

»aza ... azaż nie ... azaż«: ázam ia wdowá/ ázażem ia nie krolowa tego ſwiátá/ ázaż ia znam ſmętek álbo fráſunk iáki. RejAp 150v.

»azaż nie ... albo«: Azáż nie widziſz álbo nie ſłyſzyſz iż przed progiem twoim iuż iáko odzwirny ſtoi vſtáwicżnie nędzny á prętki vpadek twoy? RejZwierc 69v.

»azaż nie ... albo i«: ieſlibyś páná vyrzał iákim żywotem ſwowolnym/ niedbáłym/ álbo niepobożnym żywącego/ ázażbyś go też ſłuſznie s tego przeſtrzedz nie miał? álbo y ktho drugi komuby to należáło? RejZwierc 46v.

»azaż nie ... aza nie«: Azaſz mu było nie lepiey ſie vpomionąć tymi ſłowy Páńſkiemi: [...] Aza thobie nie doſyć było ná tym/ ábyś ty mnie był náſládował RejPos 280v.

»azaż nie ... azaż« (2): Azaſz nie ſłychacie w piſmiech/ iż ſie Bog miánuie záwżdy być Bogiem Abráámowym/ [...] ázaſz on ieſt Bogiem vmárłych á nie żywych? RejPos 12; RejZwierc 152v.

»azaż nie ... azaż nie« (30): DiarDop 76; Leop Ps 107/12; RejAp 35v, 114v, 170v; Azaſz nie cżekał on ſláchetny Jozeph w wielkiey ſtałośći ſwiętey łáſki iego/ Azaſz nie cżekáłá Anná Elkanowá żoná. RejPos 75v, 10v, 162v, 175, 218v (12); BiałKaz 268v; RejZwierc 26v, 76, 151; WujJud 142v, 158v, 204v; Azaż nie mocne były kroleſtwá Judſkie y Jzráelſkie? Azaż też nie mocna Monárchia Bábilońſka/ y innych wiele? CzechRozm 255, 232; CzechEp 62, 100, [400]; WujNT Iac 2/6.

»azaż nie ... azaż nie« [kilkakrotne] [trzykrotne (10), czterokrotne (8), pięciokrotne (2), sześeiokrotne (1)] (21): Diar 140; Azaſz Dániel nie ſiedział miedzy lwy? ázaſz Apoſtołowie nie wychodzili z okrutnych á twárdych táráſow? ázaſz przodkowie náſzy nie ſzli przez ſrogośći morſkie? ázaſz ſie im mury ſámy nie obaláły RejAp 22v, 25, 59, 70, 152; RejPos 65v, 66v, 173v, 331v (10); RejZwierc 66v, 96, 131, 151v, 260.

»azaż nie ... azaż nie ... abo izali«: Azaſz to iuż nie znácżny będzie przydatek? w ktorym ſie twierdzi to cżego piſmo ś. nie twierdzi. Azaſz/ ieſliby ten tám Anioł był Bogiem Słowem/ ábo ſynem Bożym [...] nie oznáymiono to było kędy potym przez Moyżeſzá ábo przez ktorego z Prorokow? Abo iżaliby też y Nowy teſtáment tego kędy nie wyłożył? CzechRozm 44.

»azaż nie ... azaż ... azaż nie«: Azaſz mu ſie omylácżu nie możeſz kłániáć nie wiercząc ſie álbo nie obrácáiąc ſie do drewná onego? Azaſz on w drewnie onym álbo w onym kámieniu zoſtáwił co Boſtwá ſwego? Azaſz nie w niebie ſtolec iego ieſt RejAp 180.

»azaż nie ... azaż nie ... azaż (azaż)« (2): Azaż nie widzimy mąż z żoną w iákiey też zgodzie cżáſem mieſzkáią? ázaż nie widzimy iż ſyn oycu láthá licży/ á pyta ſie dawnoli iuż Wáłáſkiey woynie? ázaż gość pewien ná drodze ſwoiey álbo tákże y w goſpodzie ſwoiey? Azaż kmiotek pewien domá? RejZwierc 78, 187-187v.

»azaż nie ... azaż nie ... azaż nie ... azaż (azaż nie)« (3): Azaż nie widamy iáko z oney nadobney á łágodney twarzy wnet ſie sſtánie ſproſna/ ſroga/ zádęta/ zábládła/ że ſtráſzno ná nię pátrzyć? Azaż ſie ony zápalone ocży we łbie wiercieć nie będą iáko v ſzalonego? ázaż nie drżą wárgi? ázaż nie zgrzytáią zęby? ázaż może ſpokoiem poſtać? RejZwierc 75-75v, [28v], 152v.

»azaż nie ... (azaż nie) ... zaż nie ... (zaż nie)« (5): RejWiz 101v; Leop Ier 44/21; BibRadz Act 5/4; ázaż zoſtáwi wáſzę kró: M. cáłégo y mocnégo/ ábyś wáſzá kró: M. z tyłu nań vdérzy? ázaż ſie ſtáráć nie będźie/ iakoby przećię wáſzę kró: M piérwéy przełómił? OrzJan 82; CzechEp [410].

»azaż nie ... izali«: A zażem ia nie ieſt oſlicá twoiá ná ktoreyśty áż do thego czáſu zwykł ieździć? izalimći to kiedy przed tym czynić zwykła? BibRadz Num 22/30.

»azaż nie ... zaż nie ... a ... zali nie«: Abowiem rzecże: A zaſz nie kxiążętá moi poſpołu krolmi ſą? zaſz nie iáko Chárkámis ták Kaláno: A iáko Arffád táko y Máth? zali nie iáko Dámáſk má y Sámárya? Leop Is 10/9.

»czyli ... azaż nie«: Cżyly was zwiodł Ezechiaſz/ áby was głodem wymorzył/ [...] A źaſz [!] to nie ten ieſt Eſechiáſz/ ktory pokáźił wyſokośći Boże Leop 2.Par 32/12.

»izali ... azaż nie« (3): BibRadzGen 18/24; WujNT Luc 6/39; Izali może ślepy ślepego prowádzić? ázaż nie obádwá w doł wpadáią? SkarKaz 273 [idem WujNT Luc 6/39].

»izaż ... azaż nie« (2): Izaż moc moiá ieſt kámienna? á ćiáło moie miedźiáne? Azaż nie ieſt thák iż ſobie pomoc nie mogę/ á śiły moię odięte mi ſą. BibRadzIob 6/13; RejZwierc 53v cf »aza nie wiesz, nie wie ...«.

»zaż ... azaż nie« (2): Zaż dzis gdżie wierna przyaźń wſzytko w omilnoſći A żaſz iuż nie naſtały rozliczne chytroſći RejJóz I; RejWiz 94.

»zaż nie ... azaż nie«: Zaſz nie roſkoſzny ptaſzek domowe kurcżątko/ Proſiątko/ y iágniątko/ kozyełek/ cielątko. Azaſz ptaſzek/ záiącżek/ y źwirzątká ine/ Nie wielkieſz to ná ſwiecie bywáią nowiny. RejWiz 14v.

»azaż i nie« (13): A zaż y celnicy ták nie cżynią? BibRadz Matth 5/47, Ioann 18/25; CzechEp 116 [2 r.], 211, [380], [410] cf »azaż nie ... zaż nie ... zaż nie«; GórnRozm A3; ReszHoz 127, 138; WujNT Matth 5/47, 48, Mar 6/3.

»azaż już nie« (10) : RejPs 118v; RejPos 259v [2 r.]; Azażeś iuż nie przetrwał Wioſny oney nadobney zázieleniáłey młodośći ſwoiey? RejZwierc 172, 172; CzechRozm 15, 16; ArtKanc R19; PaprUp F2, K4.

»azaż już więc nie«: Azaſz iuż więc cżárt nie ſtoi iáko s táblicżką przed ocżymá tákiego káżdego/ vkázuiąc mu ſpráwy y poſtępki ſwiátá tego RejPos 263v.

»azaż jeszcze i nie«: ázaż ieſzcże y przed Káiáfáſzem tegoż iáſnie iż on ieſt ſynem Bożym nie wyznał? CzechEp 211.

»azaż ono nie« (4): RejPos 162, 218v; Azaſz ono nie ciągnie do łákomſtwá? RejZwierc 151, 154.

»azaż oto nie«: Azaſz oto nie ſłyſzyſz iáko Pan wſzytkiego ſwiáthá ſwięte miłoſniki ſwoie vpomina/ iż kthory z nich chce być ſtárſzym/ áby był ſługą ich. RejPos 314v.

»azaż owo nie« (2): Nuſz taxa ná pozwiech/ á zaſz owo nie iaſne ſą rżeczy? GórnRozmG; KlonWor 74.

»azaż tedy nie«: Azaż tedy ſtąd nie mogą być poznáni/ iż oni ſą tym y rogiem y tą beſtyą drugą CzechEp [380].

»azaż też nie« (16): Ażaż też nie tákowe záćmienie Słońcá było/ ták ſiedḿdźieſiąt lat y trzy/ iáko y ták rok/ po ktorym wnet práwie wſzyſtká Koroná Polſka poczułá/ wielkie odeſcie bydłá. LeovPrzep a4v; RejPos 78v, 246v, 247v, 280, 356; RejZwierc 164; CzechRozm 31v, 187, 234, 245v, 255; CzechEp 17, 32, 280, 284.

»azaż też oto nie«: Azaſz też oto nie mowi o Bábilonie/ że dla Izráelá poſłał do niego. CzechRozm 133v.

»azaż więc nie« (2): A żaſz cie więcz nie widamy Kiedys gdzie ſpołu z paniami Wſzytci więcz o tym mowimy Zes łątecżka między nimi RejJóz C7v; RejWiz 174v.

Frazy: »azaż nie baczysz, nie baczymy, nie baczycie« (5): HistAl G7v; A zaż tego nye baczymy po ſobye y w powſſednich pokármyech/ iż poſpolićye rychley ſye nam złego záchce/ niż dobrego/ y lepyey nam ſmákuye. KromRozmI N2; Azaſz tego nie bacżyſz kto z roſkoſzą chodzi/ Iáko go ſobie ſtroi/ iáko kogo zwodzi. RejWiz 29v; CzechRozm 119v; ArtKanc R19.

»azaż(by) nie lepiej« (25): Azaſzby nie lepiey wcżás márni nędznikowie/ Niż gdy iuż gwałt przypádnie/ toż myſlić o ſobie. RejWiz 173; RejZwierz 10v; GrzegRóżn L3; Mącz 419c; RejPos 144, 235v [2 r.], 280 [3 r.], 280v cf »azaż nie ... aza«; Azażby nie lepiey pobożney/ pomierney/ poććiwey/ á nie ożárłey bieſiády y krotofile vżyć? RejZwierc 59v, 81v, 106v, 131 [4 r.] (11); WujJud 75v; SkarŻyw 131; KochFrag 17.

»azaż nie masz, nie ma, nie mamy« (21): BierEz C2; RejWiz 153v; BibRadz Iudic 14/3; BielKron 11v; RejPos 78v; RejZwierc 65, 96 [2 r.], 187, 187v, 260, 263 [4 r.]; CzechEp 62; Tákże też y około prżyśiąg/ á zaſz ich nie maſz nie iedno w Chrżeśćiánſtwie/ ále y w pogáńſtwie? GórnRozm F3, A4, I4v [2 r.]; WujNT Mar 6/3.

»azaż nie pamiętasz, nie pamiętacie« (14): Powiedzyał mu ſtáruſzek/ ázaſz nie pámiętaſz/ Comći pirwey powiedał iż ſie ſławy lękaſz. RejWiz 22v; WujJud 204v; Ale áżaſz tego nie pámiętaſz/ iż Aniołowie dla nas ſą od Bogá ſpráwieni CzechRozm 44v, 36, 62, 76v (12).

»azaż nie pomnisz« (2): O nieſláchetny/ omylny á fáłeſzny krolu/ á kſiążę ſwiátá tego/ ázaſz nie pomniſz że ieſt związána moc twoiá RejPos 239v; CzechRozm 31v.

»azaż to nie prawda« (2): RejAp 170v; A zaż to nie prawdá? WujNT 286.

»azaż (to) nie rozkosz« (11): RejAp 189; NVż gdy przydzie ono gorące láto/ ázaſz nie roſkoſz gdy ono wſzytko coś ná wioſnę robił kopał nadobnieć doźrzeie á poroſcie RejZwierc 109, 107, 109v, 110 (10).

»azaż nie jest wiadomo«: Azaſz to nie ieſt iáwnie káżdemu wiádomo/ iż Pan BOG Iwą wiecżną mądrość/ [...] Zákrywa ią przed mądremi/ [...] ále ią Twym málucżkim ziáwił ArtKanc K11v.

»azaż nie widasz, nie widzisz, nie widamy, nie widzi(e)my, nie widzicie, nie widają, nie widział« (34): RejJóz C7v cf »azaż więc nie«; Azaż tego wszytkiego już w naszej RP nie widziemy? DiarDop 80; RejWiz 174v; A zaż niewidźiſz iáko obráżony ieſt ten Ołtarz w Kroleſtwie Polſkim OrzRozm Gv, M2v, N4; GrzegRóżn N; OrzQuin B4v, Z4; RejAp 78, 170v, E3; RejPos 6, 79, 255, 259v, 331v; RejZwierc 69v cf »azaż nie ... albo«, 75 cf »azaż nie ... azaż nie ... azaż nie ... azaż nie ... azaż ... (azaż nie)«, 78 [2 r.], 151v [3 r.] (11); Azaſz nie widźićie łáſki zakonu nowego? WujJud 83, 16; NiemObr 76; WujNT 99 marg; PowodPr 50.

»azaż nie wiesz, nie wie, nie wiemy, nie wiecie, nie wiedziałeś, nie wiedzieliście« (63): Azaſz niewieſz nędzna głowo/ Iż wiele pośćić nie zdrowo BierEz H4; On mu záſie odpowiedział: Azaześ tego niewiedział O4v, P3; BierRozm 7, 16; RejPs 76v; RejJóz E8v [2 r.]; RejKup bb5; HistAl Av, C4v; Diar 140; BielKom G2v; Azaſz nye wyemy iż to trwa do cżáſu máłego. LubPs N2v; KrowObr 216v; RejWiz 72, 99, 105; RejFig Bb8v; RejZwierz A5v, 23; BibRadz 1.Cor 3/16, 9/24; RejAp 35v, 114v; GórnDworz Y; Azażeſcye nie wiedzyeli/ iż mnie w thym czo ieſt Oycá moiego więcey należy być. RejPos 38v, 10v, 37v, 116v (19); BiałKat 143v, 158v, 268v; Izaſz nie wie gdzie bogaczá pyſznego pogrzebiono? ázaſz niewie co ſie Fáráonowi sſtáło? RejZwierc 53v, 47v, 101v; WujJud 18, 85v; CzechRozm 187, 231v, 232; Oczko 3; NiemObr 75; WujNT Rom 6/3, 9/2, 1.Cor 5/6, 6/2, 9/24.

Występuje wewnątrz zdania pytajnego (10): KuczbKat 170; RejZwierc 109; ReszPrz 74; Nuż Król Iego M. Zygmunt Pan mądry y dźiélny/ ázaż nie z dobréy woléy wáſzéy/ miał wypráwę woienną przećiw nieprzyiaćielowi poſtronnému? OrzJan 61, 41; Nuſz náſzá Polſká/ Litwá/ Zmudź/ y inſze iey kráiny/ ázaż tych ſmocżąt z gniazdá zebrawſzy nie wychowáły PowodPr 33.

Połączenia: »azaż nie ... azaż nie ...« [trzykrotne]: A miáſto dobrowolnego przywiedzienia ku prawdzie Páńſkiey/ ták iáko on ſam y Apoſtołowie vcżyli/ ázaż nie ſrogie ſądy? ázaż nie ſtráſzne klątwy? ázaż nie okrutne ſentencie/ doćiſkáią niewinnych ludzi? RejZwierc 192v.

»zaż nie ... azaż nie«: Oćiec twoy záż nie iadł y nie pił/ y cżynił Sąd y ſpráwiedliwość/ ná then cżás gdy mu ſie działo dobrze? Sądził ſpráwę vbogiego y niedoſtátecżnego ná ſwe dobre/ á zaſz nie dla tego iż mię poznał mowi Pan? Leop Ier 22/16.

2. W pytaniach zależnych „azaż” wprowadza zdania podrzędne dopełnieniowe (3):

Połączenie: »azaż ... abo ... zaż«: Pytam ich/ á zaſz ták goſpodarż ſądźi/ gdy ſię co w domu iego miedzy czeládźią sſtánie? ábo Oćiec zaſz ták ſądźi/ gdy iedęn ſyn ná drugiego ſkárży? GórnRozm F3v.

Z przeczeniem: »azaż nie« (2): Pytam ćię á zaſz to nie niewola gdy v moich okien w nocy kto ſtrżelá/ wola/ huczy/ pije/ [...] á mnie ſpáć nie dopuſcza? GórnRozm A3v; Powiedżże mi/ á zaż tu nie śiłá nieborak creditor woźnem zgubił/ ktory y do tąd ſwego mieć nie może? GórnRozm F4v.

Synonimy: abo, albo, li.

Cf AZAŻLI, IZAŻ, ZAŻ

BZ