[zaloguj się]
[pdf]

KRUSZCZ (8) sb m

Fleksja
sg pl
N kruszcze
G kruszczu, kruszcza
D kruszczóm
A kruszcze
I kruszczami
L kruszczach

sg G kruszczu (1) StryjKron, kruszcza (1) KmitaPsal. ◊ pl N kruszcze (1). ◊ D kruszczóm (1). ◊ A kruszcze (1). ◊ I kruszczami (2). ◊ L kruszczach (1).

Sł stp brak, Cn: kruszczow dobywanie, Linde brak.

1. Ruda jakiegokolwiek minerału; każda kopalina użyteczna (6): Y przybrał grubą ziemię/ trawą y zioły/ ná vżytki y lekárſtwá ludzkie potrzebnemi/ [...] gáymi/ weſołymi dąbrowámi/ pięknemi gorámi/ kruſzcżámi złotemi/ ſrebrnemi y innemi/ wdzięcżnemi pagorkámi SkarŻyw 259; Iberowie Aziaticcy/ [...] w ſwych kráinach máią doſyć wſzelákiego Kruſzczu/ y tym ſie wſzyſcy báwią StryjKron 16; Poki źiemne ſkáły/ Kruſzcżá nie dawáły/ Niebyło zdrády KmitaPsal A4; GostGospSieb +4.
Szeregi: »metalla a kruszcze« (1): Metalus, Co ku metallóm á kruſzczóm należy Mącz 219c.

»rudy a kruszcze« (1): [sól] ieſt z materiey wodney iako ſą wſzitki rudy á kruſzcże ktore ſie od ognia ciągną y też rozpływaią. GlabGad I6v.

2. Minerał, metal, produkt wytopu rudy (2): Niecżyſte Srebro kthore ieſth niebrant, łaczno ſie kazi á vbywa go/ Ale prawy Branth ieſt rzecż wiecżna, á ktemu inſze kruſzcże ſpaia w iedno mieſtcze. FalZioł III 34d.

W porównaniu (1): Ty ſamá miedzy corkámi Syońſkimi/ iáko złoto miedzy kruſzcżámi świećiſz. SkarŻyw 112.

Synonimy: metal, ruda.

Cf KRUSZCZYNA, [KRUSZCZYZNA], KRUSZEC

MB