[zaloguj się]
[pdf]

LUTOŚCIWY (97) ai

lutościwy, lutościw (55), litościwy (42); lutościw(y) PatKaz I, PatKaz III (2), March1Wiet (2), OpecŻyw (5), FalZioł, WróbŻolt, KrowObr, Leop (4), CzechEp (2), ArtKanc (3), Calep (2), GrabowSet (16), OrzJan, WujNT, KmitaSpit, SzarzRyt; litościwy RejPs (2), RejJóz, BibRadz (2), BielSat, BudBib (2), BudNT, KochPieś, CzahTr (2); lutościwy : litościwy BielŻyw (1: 1), LubPs (1 : 3), BielKron (3 : 7), KochPs (2 : 11), BielSjem (1 : 1), LatHar (3 : 7).

lutościwy, litościwy (95), lutościw (2).

o jasne.

comp i sup (2 + 2) (nå)lutościwszy (4).

Fleksja
sg
mNlutościwy, utościw fNlutościwå, litościwszå, lutościw(a) nNlitościw(e)
Glutościw(e)go Glutościw(e)j G
Dlitościwemu D D
Alutościwy Alutościwą Alutościw(e)
Ilutościwym I Ilitościwym
Vlutościwy, nålutościwszy Vlutościwå, lutościw(a) V
pl
N m pers lutościwi
subst litościw(e), lutościwsz(e)
G lutościwych
A m pers lutościw(e)
subst litościw(e)
I m lutościwymi

sg m N lutościwy (31), lutościw (2); ~ (attrib) lutościwy (5); ~ (praed) lutościwy (23), lutościw (2); lutościwy : lutościw Leop (1 : 2). ◊ G lutościw(e)go (1). ◊ D litościwemu (1). ◊ A lutościwy (1). ◊ I lutościwym (6). ◊ V lutościwy, nålutościwszy (22). ◊ f N lutościwå, litościwszå (1), lutościw(a) (1). ◊ G lutościw(e)j (4). ◊ A lutościwą (2). ◊ V lutościwå (4), lutościw(a) (2). ◊ n N litościw(e) (2). ◊ A lutościw(e) (2). ◊ I litościwym (3). ◊ pl N m pers lutościwi (3). subst litościw(e), lutościwsz(e) (2). ◊ G lutościwych (1). ◊ A m pers lutościw(e) (1). subst litościw(e) (1). ◊ I m lutościwymi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

Znaczenia
Miłosierny; miserieors Calep, Cn; ignoscens Calep; miseratort qui misericordia commoveiur Cn (97): OpecŻyw 132, 190; PatKaz III 107; BOcian ieſt ptak lutoſciwy/ bo gdy ſtarym bocianom ſkrzidła wypadaią/ thedy młodſzy żywią ie y zagrzewaią thak długo aż gich ſkrzydła mocz wezmą. FalZioł IV 20c; Ach toć ieſt litoſćiwe moię przyrodzenie Gdy patrzę na dzieciątko ruſza mię ſumnienie RejJóz O2; Litośćiwe obyetnice thwoye miły Pánye/ Ktore ták ſą nye odmyenne nád ludzkye mnimánye/ Dayże ábych záwżdy w nich żył pobożnye cnotliwie LubPs bb2v, X4v; kthoſz nas poiedna s Synem gdy będzie nieprzyiaćielem mátká/ Ktoſz nas poiedna z mátką/ gdy ſie Syn rozgniewa? Ale ieſli ſię oboie rozgniewaćie/ izaliśćie nie oboie lutośćiwych? KrowObr I64v; BielKron 109v; BudBib Ps 116/5; Zkąd dłużen był wedle wſzego brátom podobnym być/ áby litośćiwym był y wiernym árcyoffiárnikiem ku Bogu. BudNT Hebr 2/17; Ciáłem/ y duſzą ſtękam: ledwe iżem żywy/ Dokąd mię chceſz zápómniéć/ oycze litośćiwy KochPs 9, 44, 80, 82, 90, 97 (9); Ia litośćiwſza/ áni ćię chcę tykáć/ Ani zámykáć. KochPieś 50; ArtKanc B19v, 118, M2; Calep 502b; SKłoń vcho lutośćiwe/ Gdy [...] Nieśiem prośby rzewliwe GrabowSet M3; A iać/ w twym koáćiele/ dam z ofiárą dźięki/ Pámięć wiekom/ twoiey lutośćiwey ręki. GrabowSet R3, C4v, D4v, M2v, N2v, O4 [2 r.], T [2 r.]; OrzJan 41; LatHar 153, 387, 401, 616; Więźniowie nieſzcżęśliwi pod Pány ſrogimi/ Ktorzy nie wiedzą co to być lutośćiwymi. KmitaSpit B2v; CzahTr B3, E3v; SzarzRyt Bv.

lutościwy komu, czemu (5): Bo ten co im lutośćiw/ będzie ie rządźić Leop Is 49/10, Is 49/13; GrabowSet O4v,R4; LatHar 563.

litościwy ku komu (1): Ten wybornimi obycżaymi ok był łaſkawy, á u rodziozolitoſciwy y ku w>ſzitkim ſprawiedliwy. BielŻyw 116.

lutościwy przećiwko komu (1): á bacżąc w nich błąd/ lutośćiwym ieſt przećiwko nim CzechEp 43.

lutościwy nad kim (8): BielŻyw 19; RejPs 179v; BibRadz Prov 14/31, 2.Mach 8/29; BielKron 387; PRzyiecháliſmy ktobie/ mátko miłośćiwa/ Bądź nád żeńſkim narodem náſzym litośćiwa. BielSat [14] [idem BielSjem]; KochPs 175; BielSjem 13.

litościwy w czym (3): BOze ktoryś ieſt ſrogi a ſtraſzliwy w roſprawach ſwoich: a hoynie litoſciwy wmiłoſierdziu ſwoiem RejPs I24v; LubPs ec6v; KochPs 211.

W połączeniach szeregowych (15): March1Wiet Av; O nálaſkawſſy/ o námiloſiernieyſſy/ ij nálutoſciwſſy boże oytcże/ [...] racź ſie dzis ſmilowatz nad iedynym ſynem twym OpecŻyw 132, 190v; PatKaz III 150v; WróbŻołt 85/15; LubPs ee6v; Leop Ps 85/15, 144/8; BielKron I47v, 229v; BudBib Ps 85/15; KochPs 129, 175; z tąd długi wiek mamy/ Lepſze y lutośćiwſze/ trzeźwieyſze bywamy. BielSjem 2; LatHar 482.

W połączeniach pleonastycznych (5): Więc ieſli odpuśćiſz/ moię złość brzydliwą/ Mnie/ co ćię ták gniewam: zwykle lutośćiwą Láſkę daſz znáć GrabowSet V2; rácż ią [królową] z litośćiwey dobroći twoiey [...] ná gośćiniec wiekuiſtego zbawienia prowádźić LatHar 627, 183, 217, 629.

W przewstawieniach: »lutościwy ... nielutościwy, niemiłosierny, okrutny, srogi« (4): ſpiſáli Tobie kſięgi [...]/ w ktorych [...] piſáli też/ yż tákie kroleſtwo Kryſtuſowi przed ſądnym dniem przydzie ná lutośćiwe ludzi/ wygładziwſzy nielutośćiwe BielKron 214v, 103 [2 r.]; á nád to niewiem iákoby dwu Bogu vſzedł? iednego gniewliwego y niemiłośiernego/ á ktemu y przyſtrzegáiącego ſwey zwierzchnośći: á drugiego lutośćiwego y w drugim gniew y zwierzchność prośhámi błagáiącego? CzechEp 188.

W charakterystycznych polączeniach: arcyofiarnik luściwy(-a, -e), Bog (12), człowiek (ludzie) (3), Jezus (5), lud, matka, obietnica, obywatel, ociec (4), oko (2), pan (16), pani, panna (4), przyrodzenie, ręka, ucho (3).

Wyrażenie: »litościwe serce« (1): Ale ách nieſtotys/ ſnadź żadnego nie máſz dziſieyſzych cżáſow náſzych/ [...] kthoryby ſie k niemu z litośćiwym ſercem przykłonił LubPs A5.
Szeregi: »dobrotliwy, lutościwy« [3 : 1] (4): Aleś ty pan ieſt dobrotliwy/ Pan z przyrodzenia lutościwy KochPs 194; GrabowSet F2, G3, M3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.; w połączeniu niewspółrzędnym 1 r.].

»dobry i lutościwy« (1): Daley dobrze záiecháliſmy do drugiey kráiny/ gdźie był lud proſthy iáko dobytek/ wſzákże dobry y lutośćiwy. BielKron 447v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»lutościwy a (i) łaskawy« [szyk 1 : 1] (2): o laſkaua a lutoſzczyua O naſlodſza panno marya day nam przeſz twe zaſlugy a by my [...] ſtobą yſſynem thwym mylem panem yezuſem krolyovacz moglybyſmy amen PatKaz I 18; LatHar 217. [Ponadto w polączeniach szeregowych 4 r.; w różnych członach zdania złożonego 1 r.].

»lutościwy, (i) miłosierny« = misericors et miserator Vulg [szyk 1 : 1] (2): Misericors – Miełoſierni, Lutoſcziwl [!] Calep 665b; WujNT Iac 5/11. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.; w połączeniach niewspólrzędnych 2 r.].

»miłościwy a lutościwy« (1): Zátym ſie miey dobrze páni miłoſćiwa á lutośćywa. March1Wiet A2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.; w połączeniach niewspółrzędnych lub różnych członach zdania złożonego 4 r.].

»pokorny i (a) litościwy« (2): Miał Tullius dwie corze ſwoie doroſłe/ s ktorych byłá iedná pokorna y litośćiwa/ á druga okrutna á ſroga/ [...] dał pokorną okrutnemu á pyſznemu Tárquiniuſowi/ á okrutną Tullią Aruntowi pokornemu á litoáćiwemu. BielKron 103.

»litościwy i sprawiedliwy« (1): ná [wyspie] Porne obywátele chwalą zá Bogá ſłońce y Mieſiąc/ litośćiwi y ſpráwiedliwi/ pokoy nádewſzytko miłuiąc. BielKron 446. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.; w połączeniach niewspółrzędnych lub różnych członach zdania złożonego 4 r.].

a. W funkcji rzeczownika (2):

W przeciwstawieniach: »nielutościwy, niemiłościwy ... lutościwy« (2): obrazil niemiloſciwy/ za to ſkázán na ſmiertz lutoſciwy. OpecŻyw 134; BielKron 214v.

Synonimy: dobrotliwy, dobry, ludzki, łaskawy, miękki, miłosierny, miłościwy.

Cf NIELUTOŚCIWY

MM