[zaloguj się]
[pdf]

ŁAKOMIE (41) av

a oraz o jasne; e prawdopodobnie jasne (tak w -e; tak też Cn).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Chciwie, pożądliwie, zachłannie; avare Mącz, Calep, Cn; sordide Calep, Cn; cupide, sitienter Mącz (35): RejKup D; BielKron 268; Avare atque acerbe imperare, Lákomie á ſrogo ſie s poddánemi obchodzić. Mącz 19c; Malo sortem meam, licet exiguam, sine invidia aliorum tueri quam cum invidia multorum, divitiis abundare. Wolę ná tym co mi Bóg dał zá prziyáźnią á záchowánim wſzech przeſtáwáć/ niźli ſie łákomie se złą wolą ynych bogáćić. Mącz 403b, 19c, 114c, I50b, 295c, 397c; poſpolićie ći ktorzi ſię vrzędow łákomie dopiráią w wielkich zbytkoch żywą ModrzBaz 50, 5v, 134; CzechEp 373; Sordide – Plugawie, lakomu. Calep 993b, 113a; LatHar 338; KlonWor 13.

W połączeniach szeregowych (3): RejPos 82v; Záprawdę miáłoby to być karane/ ieſliby wcżem okrutnie/ łákomie/ ábo inácżey niżli ſię godźi [crudeliter, avare, vel contra quam deceat] ſobie pocżynáli. ModrzBaz 46v; Tákowi wiele rzecży zwykli cżynić łákomie/ niesłuſznie/ y niedbale ModrzBaz 44v.

W charakterystycznych połączeniach: łakomie bogacić się, brać się, chować, czynić, domagać się, dopirać się (2), obchodzić się, poczynać, pragnący, żądać, żyć.

Zwroty: »łakomie naby(wa)ć« [szyk zmienny] (9): BierRozm 17; Stoy teras thobie zloto Za kamienie y za bloto. Czo ſię wkączyech lezacz pſuie Twe wyſtepky okazuie. Zes go lakomie na bywal RejKup g7, d5v, g3; RejWiz 191v; RejPos 6, 82v, 219v; Nie prózno człowiek łákomie nábywał/ Y nád ſwym bliźnym fortelów vżywał. KochPs 72.

»łakomie zbierać« [szyk zmienny] (7): BierEz S3; RejKup c5v; Tylkoſz w zyſku nędzniku/ coś łákomie zbierał/ Tyś ſie nędze náćirpiał/ á iny w tym gmerał. RejWiz 191v; RejFig Ee3; Studere suis compendiis, Ná ſwóy młyn wodę obrácáć/ to yeſt łákomie zbieráć. Mącz 288d; SkarŻyw 143; KochPieś 6.

Szereg: »łakomie a (i) niesprawiedliwie« (2): RejWiz 191v; Ale dziś rodzicy ni ocż ſię więcey nie ſtáráią/ iedno áby bogáto dzieći zoſtáwili/ y corkom wielkie poſági łákomie y nieſpráwiedliwie [...] zbieráli. SkarŻyw 143.
2. O sposobie jedzenia i łapczywie, zachłannie; avide Mącz, Cn; gulose Mącz; voraciter Cn (6): Lurco ‒ łákomie czpam. Calep 619a, 536b.
Zwrot: »łakomie żreć, jeść« = lurcare, vesci avide Mącz [szyk 2 : 1] (2 : 1): Vesci avide, Lákomie/ chćiwie yeść. Mącz 489c, 200b; zbytnie łákomſtwo/ á to gdy niekto łákomie żrze á połyka niedobrze żuiąc SienLek 13.
W przen (1):
Zwrot: »łakomie żreć« (1): [panowie lichwiarze] iáko głodni krucy Do śćierwu zbieżeli ſię, do pożárćia moiey Vbogiey máiętności, muſzą te káwálce Duſznie wyrzućić, ktore ták łákomie żárli. CiekPotr 89.

Synonimy: 1. chciwie, chętko, chutliwie, gwałtownie, nienasycenie, pożądliwie, skąpie; 2. chciwie, gwałtownie.

Cf ŁAKOMO

JZ