[zaloguj się]

ŁONO (248) sb n

łono (246), łuno (2); łuno : łono Calep (2:1).

-o- (91), -ó- (3); -ó- KochMarsz (1); -o- : -ó- KochMRot (1:1), Mącz (24:1); drugie o jasne.

Fleksja
sg pl
N łono
G łona
D łonu
A łono łona
I łon(e)m
L łonie łoni(e)ch

sg N łono (29).G łona (52).D łonu (3).A łono (64).I łon(e)m (11).L łonie (86).pl A łona (2).L łoni(e)ch (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Dolna część brzucha, także narządy rodne u kobiety i mężczyzny; srom; gremium Mymer1, Calep, Cn; naturalia, pudenda, verenda Mącz; praeputium BartBydg; sinus Calag (103): Pediculus inguinarius. eyn filtzlaus am heimlichen ort Weſz włonye Murm 99; Mymer1 22; BartBydg 122; Proch ſtych bobkow zmieſzać z inemi rzecżami roſpuſzcżaiączemi á vcżynić plaſtr, ktory przykładać na ociekłe łono FalZioł I 144d; Też mozg wieprowy [!] ze krwią pomaga na Carbunculus w łonie FalZioł IV 3d; nacżyń piłuł/ każdą po iedney dragmie/ á kładącz na węgle, łono rodżączey podkurzay. FalZioł V 33; Naprzod potrzeba aby vſta vmieraiączey były otwarzane, takieſz łono y macicza nie ma być zawarto: aby płod mogł mieć dech y odetchnienie FalZioł V 34v, I 70d, II 3b, IV 20a, V 13v, 34 (12); I rzekłá Sarai do Abráma: Niepráwie czyniſz przećiwko mnie: Iam dáłá ſłużebnicę moię do łoná twego [ego dedi ancillam meam in sinum tuum] Leop Gen 16/5; Ieſliby ſie miedzy ſobą dwá mężowie wádzili/ á ieden z drugim ięli ſie wádzić/ chcąc żoná iednegó ſnich wybáwić mężá ſwego/ z ręki mocnieyſſego/ y wyćiągnąwſzy rękę vchwyćiłá by go zá łono [miseritque manum et apprehenderit verenda eius] vtnieſz iey rękę Leop Deut 25/11, 2.Reg 12/7[8]; BibRadz 3.Reg 18/42; Turcy po iákichkolwiek grzechach wodą ſobie omywáią łono/ koláná/ głowę/ y ine cżłonki/ mnimáiąc áby tym grzechow zbyli. BielKron 165; Bachuſá ktory ſie był pocżął w żywocie v niey [u Semele]/ wyrwał [Jowisz] prętko/ włożył do ſwoiego łoná iżby cżáſu donośił BielKron 21; Napierwey wyſzły przećiw im trzydźieśći pánienek wſzytki nágo/ tylko łoná zákryte miáły płotnem ſuptelnym fárbowánym ſwoim obycżáiem BielKron 443, 443; Aliquando accipitur pro membro genitali, Miáſto członka przirodzonego/ Miáſto łoná. Mącz 241c; Naturalia desideria, Przirodzone pożądliwośći. Naturalia plurali num. tantum, Lono. Mącz 241d, 149, 285c, 329a [3 r.], 329b [2 r.], 329c (14); człowiek który niezdrowy ma Pęchyrz/ [...] bárwę ma złą: mocz śiny: á ſpuchlinę theż nád łonem bolącą. SienLek 17v; Gorącość moczu długo mieſzkáiąc: kroſty w Pęchyrzu y w łonie známienuie. SienLek 20v; Gdy kreẃ z noſá niechce przeſtáć/ niech mężczyzná/ wźimną wodę łono zámoczy SienLek 74; vtłucz ſoli z háłunem/ á octem roztworz/ zmaczay wtym báwełnę á wetkni iey włono ku máćicy SienLek 116, 21, 36, 58, 100, 104v (38); Von der Schoſz reiſſen. S kliná Z łoná zerwáć. Excutere ſinu. Calag 546a; á iż był chłop wyſoki Piecinig/ Ruſſin tym ſię niżey ſchylał/ rozwiodſzy ſie vderzył Piecinigá w tłuſty brzuch głową/ práwie nád łonem áſz vpadł StryjKron 134; Impubes – Ten ktory ieſzcze na brodzie y łunie włoſow nie puſzczą, młodz dzeczinna. Calep 514b, 465b; Niech błaga kto chce narod iego krewki/ Zbeſtwione wnucżki/ świędźiwe iątrewki: Po łono Pánny á oſtátek ryby Bez wſzey pochyby. KlonFlis B3.

W charakterystycznych połączeniach: łono nacierać, naparzać, okładać, omywać (2), (po)maz(ow) (3), zamoczyć; na łono przyłożyć (2); w łono kłaść (2), wetknąć (4), włożyć (7); łono ociekłe (2), opuchłe, ranne, spuchłe (3), świerzbiące, wrzedliwe; łona spuchnienie, świerzbienie, zapalenie.

Wyrażenia: »łono męskie« [szyk 2:1] (3): Loná męſkiégo niedoſtátki léczyć/ iáko kiłę SienLek Sss3, 118v marg, Tttv.

»niewieście łono« [szyk 2:1] (3): Spuchłe łono niewieśćie/ Wilczym ſádłem mázáć/ ſklęśnie SienLek 118, 118 [2 r.].

»łono samicze« (1): Lono ſámiczé ſpuchłé álbo ránné SienLek Sss3.

Szereg: »lędźwi, (i) łono« (3): ſtłucż to ziele z zielem czo ie zową liſie iaykha/ á lędzwi okładać y łono FalZioł I 78d, I 70d; SienLek 106v.
W przen (8): Zapłáthá wſſetecżnośći twoiey w łonie twoim [Merces fornicationis tuae in sinu tuo]/ prze toż zaiem weźmieſz. Leop 4.Esdr 15/55; Z chćiwośći onéy ſrogiéy popędliwéy/ Wilk ſye wroćiwſzy/ owce w łonie moim Rozdárł drapieżnie oſtrym żębem [!] ſwoim. ZawJeft 7.
Zwrot: »przysiąc na łono« (1): A gdy iuż widzyał Izráel cżás śmierći ſwoiey/ wezwał Iozephá k ſobie y kazał mu przyſiądz ná łono ſwoie [pone manum tuam sub femore meo Vulg Gen 47/29]/ áby go pochował w grobie ſtárſzych ſwoich BielKron 19.
Wyrażenia: »łono morskie« (1): Czás odmienny lecżenia ma ſpoſoby tákie [...] Czáſem więtſzé [choroby] záśćiéla mnieyſzémi [...] Iáko gdy w łono morzkié modráwé ſzturmuie Wał więtſzy/ mnieyſzy goniąc/ á kruſząc go pſuie GosłCast 42.

»łono ojca« (1): Tyś z lubégo łoná Oycá mego mię wywiódł: zkąd nie ogárnioná Cześć twa pánie ná wieki GosłCast 20.

»łono panieńskie« (1): urodzy ſyą pan wokrągu zyemye a lono panyenſkye bądzye zbauyenye poganſkye PatKaz II 248.

»wzgardzone łono« (1): Y godnáżeś ręku mych? wzgárdzonego łoná? Ze ćię oto ták noſzę nieſczęśliwa żoná? Piáſtuię ćię o ſzáto/ ná wieczné złé iego GosłCast 62.

»łono ziemi« (1): Myeycyeſſ ſyα dobrze wi wſſitky duſſe wyer[ne] ktore lyezicye wlonye zyemye BierRaj 21.

a. O rodzie (4): w ktorych [ziemiach] było dwoie kxiążąth bratow rodzonych Lech á Cżech wnukowie Iawanowi, z łona Heliſoe [de femore Helisiae] MiechGlab 42.
Wyrażenie: »nieuczciwe (a. niepoczciwe), niepewne łono« [o nieprawym pochodzeniu] (2:1): kthorzy ſye z nyeucżćiwego łoná rodzą/ nyemáyą być wtákim celu/ ábo wtákiey wadze/ w yákyey te potrzebá być/ ktorzy według práwego á vcżćiwego małżeńſtwá rodzą ſye. GliczKsiąż B4; Przy dworze tedy zwykły też chłopyętá ludzye nyepewnego oycá kretą pyątnowáć á kreſić/ wyrządzáiąc im to/ iż oni máyą zawſſe ten Herb s ſobą noſić/ dla nyepewnego á neypoććiwego łoná GliczKsiąż B4v, B7v.
b. [praw. O dziedziczeniu dóbr po zmarłych dzieciach przez matkę: bo potomkiem dobr onych i cżęści dźiećięcey/ nie ieſt nikt inſzy/ tylko dźiećię ono ſamo ieſzcze nienárodzone/ ktore ieſli ſie żywo vrodźi/ á potym vmrze/ tedy ono dźiedźictwo mátce w łono wpada/ záczym mátká dźiedźicżką onych dobr zoſtanie. SzczerbSpecSax 28; Dobrá po dźiecięćiu mátce w łono przyumárłe bliżſzy krewni iey po śmierci iey biorą. SzczerbSpecSax 102; Dziećię gdy po śmierći oycowſkiey vmrze/ czáſtkę ſwoię oycżyſtą/ Mátce w łono przyumiera. SzczerbSpecSax 115.]
2. Miejsce na kolanach osoby siedzącej; objęcia; gremium, sinus Mącz, Vulg, PolAnt, Cn; complexus Cn (124): A on [pasterz] widząc lwá chromego/ Oſtráſzył ſie docżekał go. Lew śię mu bárzo vkorzył/ Ná łono mu nogę położył BierEz Q3v, H2v [2 r.]; Ku twému matko lonu pokornie przyſtąpię OpecŻyw 18; PatKaz III 153; potymże gdy ie [dziecię] ma powić potrzeba położywſzy na łonie wznak ie nachylić FalZioł V 35v; prziſchethſchi wnoczi ſpywa traffil ano zona jego goſpodiny yſchcze y chczyal byczem vnyeiſze na lonye oną zatraczicz LibMal 1543/76v; HistAl A5v [2 r.]; GliczKsiąż E4; położy krzyż ná łonie iego. potym mu wyda rotę Przyſyęgi iego GroicPorz g3; Leop 2.Reg 12/3; BibRadz Ioann 13/23; Mącz 303d; HistRzym 78v [2 r.], 83v; RejZwierc 204v; BudBib 3.Reg 7/19, Is 49/22; SkarŻyw 349; NiemObr 19; Ieślić lutnia ná łonie/ y dzban w źimnéy wodźie Tym wdźięcznieyſzy/ że śiedźiſz y ſam przy nim wchłodźie. KochFr 93; KochMuza 27; KochMRot Cv; Siadł pomázániec boży ná ſwym páńſkim thronie: Iábłko złoté/ y złotą laſkę w ręku máiąc/ A zakon nawysſzégo ná łonie trzymáiąc. KochProp 5; Lecz ieden z vczniow iego śiedźiał przy łonie Ieſuſowym [Erat ergo rucumbens unus ex discipulis eius in sinu Iesu]/ ktorego miłował Ieſus. WujNT Ioann 13/23; Drogi Leander y morze przebywał/ Ku świecy/ ktorą trzymáłá ná łonie/ Ná drugiey ſtronie Ero nadobna. KlonFlis C3; PudłDydo B5; RybWit B3v.

W porównaniu (1): Lecż miła Polſka ná żyznym zagonie Záśiádłá/ iáko v Bogá ná łonie. KlonFlis Cv.

W charakterystycznych połączeniach: na łonie leżeć (a. się położyć) (2), spać (2), na łono wziąć.

Zwroty: »nosić na łonie, w łonie« = portare in sinu Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (2:1): I przecześ włożył ná mię brzemię wſſyſtkiego ludu twego? A zalim ia począł y porodził tho wſſyſtko mnoſtwo/ ábyś mi rzekł: Noś ie ná łonie twoim/ iáko nośi piáſtunká dziećiąthko Leop Num 11/12; BibRadz Num 11/12; Iáko páſterz ſtado ſwoie páść będzie/ rámieniem ſwem zgromádzi bárány/ a włonie ſwym nośić będzie/ kotne też owce (legucżko) poprowádzi. BudBib Is 40/11.

»na łonie piastować« [szyk zmienny] (5): Y gdzie on dzień gdym cie na lonie tzaluiątz piaſtowala/ ij o oyttzu twym niebieſkim s tobą ſlodko rozmáwiala OpecŻyw 147v, 2, 147v; KochMRot Cv; Siedźiáłáś droga perło/ kwitnąca cnotámi: Piáſtuiąc ná ſwym łonie Królá niebieſkiégo SiebRozmyśl G.

»położyć głowę na łonie« [szyk zmienny] (3): przybliżywſzy ſie [smok] ku Olimpiey położył ná iey łonie głowę [imposuit in gremio suo caput] y pocáłował ią. HistAl A5v; BielKron 122v; Zátym Ionátás położył ſie ná ſuknie/ á głowę ſwą położył ná iey łonie. HistRzym 63.

»dziatki (a. dzieci) z łona wydzierać« = ex sinu liberos eripere Mącz (2): Mącz 346c; [Turczyn] dźiatki wáſzé z łoná wáſzégo do niepobożności wiáry ſwéy gwałtem wam wydźiéráć będźie? OrzJan 19.

Wyrażenia: »łono matki, matczyne« [szyk 3:1] (3:1): OpecŻyw 20v; Powiádam ći to nędzniku vbogi áby ſie precż odwroćił/ á vſpokoił ſie ná łonie mátki twoiey [in sinu matris tuae] HistAl C4; GroicPorz mmv; Tedy oni ſzedſzy y wźięli gwałthem ono dziećię z łoná mátcżynego. HistRzym 133v.

»trzymając na łonie« (1): ſpadł był wielki grad lodowy z ktorego vcżinił ſie obraz panny trzymaiąc na łonie dzieciątko w koronie. MiechGlab *4v.

W przen (17): y twe lzy padaly nalono oblycznoſzczy y myloſyerdzya bozego PatKaz II 64; In gremio fovere. Ná łonie mieć/ álbo bárzo miłować. Mącz 149d; In sinum et complexum alicuius venire. Ná łono y ná wielką miłość do kogo prziść. Mącz 304a, 395c; Wy/ ktorych ſię náuce wſzytek Swiát dźiwuie/ Wy ktorym złoty wieniec Apollo gotuie/ Wy ktore ſłodkim pićiem ná vczonym łonie/ Karmiły wſzytki Muzy w ſwoim Heliconie. Prot D4v; RejPos 170; KlonŻal B4; ReszPrz 55; Płácż śiedmioráko/ y złoż ná ich łonie Zelżywość: co ſię śmieią z nas ná ſtronie. GrabowSet Vv, Y2; KochFrag 16; Dawayćie/ á będźie wam dano. miárę dobrą y nátłoczoną y potrzęśioną y opływáiącą dádzą ná łono wáſze [mensuram bonam et confertam et coagitatam et supereffluentem dabunt in sinum vestrum.] WujNT Luc 6/38 [przekład tego samego tekstu RejPos 170]; Ieſliże pożytków/ wolnośći ſtanóm Rzyczypoſpolitéy rozſzérzamy/ dáleko więcéy ſignum gratiae, to iest, z łoná miłośćiwéy łáſki winien vdźiéláć kośćiołowi Bożému SarnStat 4.
Zwroty: »nosić na łonie« (1): Ktorem [sługi ubogie] nośił ná łonie ſwym od złych narodow ſrogich LubPs T5v.

»na łonie siąść, siedzieć« (1:1): Nie byway prętki ku gniewu/ bo gniew ná łonie ſiedzi v błaznow. BielKron 80v; KochSz A2v.

Wyrażenie: »płocienne łono« (1): Do reye potym żagiel przypráwiono/ Ktory w płoćienne wiátr prziymuie łono. KlonFlis E4v.
Przen (58):
a) O życiu pozagrobowym i szczęśliwości wiecznej (35): duſſa náſwiętſſé panny pobudzona/ [...] wyſſła weſolo s ciala/ na lono ſwégo milégo ſyna OpecŻyw 179; MurzNT Luc 16/23; Pothym gdy śię iuż obiawiał świátu Pan Kryſtus/ thedy iuż nie zwano Bogá/ Bogiem Abráámowym/ áni żywotá wiecżnego łonem iego: Ale Bogiem á Oycem Páná Kryſthuſowym. A żywoth wiecżny: żywothem/ Kroleſthwem/ etc. GrzegŚm 42, 58; Ták/ łáſką zápolona [!] Duſzá/ okowy zrzući/ tey niſkośći/ Y fałſzywe rádośći/ Gdźie boleść zgromádzoná/ Ták/ niech vmiera/ być iey życzył łoná. GrabowSet K2v; WujNT Luc 16/23.

W przeciwstawieniu: »łono Abra(h)amowe ... (niższe) piekło« (3): Abráám tę nádzieię miał/ [...] iż ktoryby ſyn był iego pirwey vmárł niżli on ſam/ miał iść do piekłá/ á ktorzy po śmierci iego/ ći do łoná Abráámowego BielKron 16v; WujNT 263; SkarKaz 3.

Zwroty: »na łonie odpoczywać« (2): łonie iego [Abrahama] wſzyſcy vmárli Chryſtuſa ocżekiwáiący/ oni oycowie święći/ iáko v oyca oycow odpocżywáli SkarŻyw [282], 286.

»na łonie siedzieć (a. siąść)« [szyk zmienny] (2): [Łazarz] Syadl v Abrama na Lonie Bogaċ vczarta wogonie. RejKup 18v; BielKron 467.

Wyrażenie: »łono Abra(h)amowe (a. Abra(h)amowo)« = sinus Abrahae Vulg, PolAnt [szyk 25:1] (26): vmárł żebrák i doniesion ieſt od Angiołow na łono (marg) wnádro abo w zanadrze (–) Abrahamowé MurzNT Luc 16/22; KrowObr 215; BielKron 16v, 466v [3 r.], 467 [2 r.], Llllv; Ma nád tho żywot on wiecżny mimo then tytuł/ ine theż názwiſká ſwe/ iáko Kryſtus názwał go łonem Abráámowym GrzegRóżn 41, 41 marg, 57, 58; CzechEp 63; LatHar 100; Lono Abráámowe byłoć mieyſce odpoczynienia wſzytkich tych/ ktorzy vmieráli w łáſce Bożey/ przed przyśćiem ná świát Páná Chriſtuſowym: poki ieſzcze nie było niebo otworzono świętą śmierćią iego. WujNT 263; Wielki ieſt przećiąg od łoná Abráámowego do niżſzego piekłá. WujNT 263, Luc 16/22, s. 263 [5 r.], Xxxxx; Y iesliś ieſt winien/ ábyś nigdy nieprzyſzedł ná łono Abráámowo [Et si tu reus es: ut nunquam ad sinum Abrahae venires JanStat 1129]/ gdźie Krześćiánie/ Zydowie/ y Pogánie przed ſtworzyćielem wſzytkich rzeczy zmartwychwſtáną. SarnStat 265; SkarKaz 3b.
b) O łonie Boga (określa stosunek Ojca do Syna) (20): OpecŻyw 143v; Bo ácżći Syn sſthąpił ná ſwiáth z łoná Oycá/ ále przedſię nie opuśćił tego łoná/ iáko Athánázius mowi: Exiuit de ſinu Patris non relinquens ſinum Patris. SarnUzn E8v, E8v, C7v; CzechEp 250; [z miłości ku ludziom] iedynaká twego/ z łoná Boſtwá twego/ zeſłałeś LatHar 564; SkarKaz 488a.
Wyrażenia: »łono Ojca (Boga)« (7): pokorą gląboką ſyna bozego [Maryja] ſczyągnąla zlona oczcza boga PatKaz II 47v, 41v; TarDuch D3; Bogá nikt nie widział/ Syn ktory ieſt ná łonie Oyczá nam obiáwił. SarnUzn E8v, E8v; LatHar 584; Zakon Boży przyięli/ iuż nie od cżłowieká/ áni od Aniołow/ ále od ſámego ſyná Bożego/ z łoná Bogá Oycá znieśiony. PowodPr 27.

»łono ojcowe (a. ojcowskie)« (6): CzechRozm 22; CzechEp 117, 250, 255; LatHar 527; Bogá żaden nigdy nie widźiał: iednorodny Syn ktory ieſt w łonie Oycowſkim [qui est in sinu Patris]/ on opowiedźiał. WujNT Ioann 1/18.

c) O kościele (3): acż tym modlitwa moia nie ieſt pożytecżna, wſzakoż tym będzie pożytecżna ktorzy będą w łonie moim, to ieſt w koſciele moim. WróbŻołt 57.
Wyrażenia: »łono Kościoła« (1): Wiele rzecży ieſt/ ktore nas w łonie tego Kośćiołá ſłuſznie trzymáią. WujJud 136v.

»łono matki« (1): ábyſmy błogoſłáwieńſtwá wiáry Chryſtuſowey/ ſtey głowy potomká Piotrá S. y namieſtniká Chryſtuſowego Papieżá/ [...] cżekáli: á przy tey głowie/ iáko cżłonki żywotá ſzukáli: y ná łonie mátki tey [Kościoła]/ przykłádem wſzytkich S. ſtárych oycow odpocżywáli. SkarJedn 148.

3. Zanadrze; sinus Vulg, Mącz, Calep; gremium Mącz (17): Orzeł ſie tám z gory ſpuśćił/ A ſtárośćie pierzćien ſchwyćił: Y vpuśćił go iednemu/ W łono z ludzi vbogiemu. BierEz E3v; Dar ſkrity vkraca gniew: á podárze w łono dane [donum in sinu]/ ſkromi nawiętſze rozgniewánie. Leop Prov 21/14; Fovere gremio, Na łono bráć álbo w zánádrá wſádzáć. Mącz 135b, 395c; Calep 983b.
Zwroty: »nieść w łonie« (1): nie trzebá ſye zbrániáć Pługu iąć czáſem/ álbo y woły pogániáć. Nie lenić ſye do domu niéść iágnięćiá w łónie KochMarsz 155.

»położyć, postawić, kłaść na łonie« = in gremio reponere, insinuere Mącz [szyk zmienny] (4:1:1): A gdi podano kubek perłowy ku piciu Alexandrowi/ poſtáwił gi ná łonie ſwym [in sinu suo recondebat]/ przynieſiono mu potym y drugi kubek/ tákież mu vcżynił/ tákże y trzećim rázem. [...] Słyſząc to Darius podniosl ſie y rzekł/ przyiácielu coż to cżyniſz iże thy kubki do zánadr chowaſz? HistAl F2v; BielKron 28v; Mącz 311d, 395d; Y wźiął goráiącego węgla/ położył ná ſwoie łono/ á nie ſpaliło ſie ćiáło iego. HistRzym 111, 68.

»(s)kryć do łona, w łonie« = abscondere in sinu Vulg, PolAnt (1:1): I záſz może cżłowiek ſkryć ogień w łonie ſwoim/ by ſzáty iego niemiáły gorzeć? Leop Prov 6/27; Kryie leniwiec rękę ſwoię do łoná (marg) wł. do kotłá/ álbo do gárncá. Ták pazuchę zowie iż wniey ćiepło iák w gárncu. (–)/ vkonywa ſię niz ią przynieſie do vſt ſwoich. BudBib Prov 26/15.

W przen (3): Korzyłem poſtem duſzę moię/ modliłem ſie ża nię/ ale modlitwa moia w łono moie ſie przywroci [oratio mea in sinu meo convertetur] WróbŻołt 34/13; Odłożoná ieſt thá nádzieiá moiá w łonie moim [reposita est haec spes mea in sinu meo] Leop Iob 19/27; Pełné łono [in sinu meo Vulg Ps 88/51; w zanádrzu WujBib] mam ſznupek/ pełné obelżenia/ Słucháiąc rozmáytych narodów háńbienia. KochPs 135.
4. Naręcze; sinus Vulg (2): Sktoreytho [trawy] nie nápełni ręki ſwey then co żnie: áni łoná ſwego [et sinus suum qui manipulos collegit; rámienia ſwego BibRadz, BudBib]/ co ſnopki znośi. Leop Ps 128/7; Trawá/ która nie czekáłá Rázu koſy śiekącéy: Ale przed czáſem zniſzczáłá Ogniem gwiazdy gorącéy. Tá ręki nie nápełniłá Zeńcowi ochotnemu: Ani łoná obciążyłá Noſzarzowi pilnemu. KochPs 193.
5. Wgłębienie tworzące się w sukni przy unoszeniu brzegów albo przy siadaniu; podołek; sinus Mącz, Cn; gremium vestis, lacinia Cn (2): Sinum ex tunica facere, Lono vczinić z ſuknie/ ſuknią w łono á w podołek vyąć. Mącz 395c.

Synonimy: 2. objęcie; 3. pazucha, zanadrze, zapazusze; 4. naręcze; 5. podołek.

HJ