[zaloguj się]
[pdf]

PODOŁEK (41) sb m

Oba o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N podołek podołki
G podołka, podołku podołków
A podołek podołki
I podołki(e)m podołki

sg N podołek (6). ◊ G podołka (8) Leop, BibRadz (2), BielKron, RejPos, SkarŻyw, CzechEp, WujNT, podołku (5) OpecŻyw (3), MurzNT, WujJud. ◊ A podołek (10). ◊ I podołki(e)m (6). ◊ pl N podołki (1). ◊ G podołków (1). ◊ A podołki (3). ◊ I podołki (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn; XVIII) – XVIII w.

1. Dolny skraj szaty; fimbria Murm, Mymer1, PolAnt, Vulg, Mącz; extremitas vestis Murm; ora vestis Mącz; ala Cn (37): acżkoli Marta dufala/ ijż z dotkniéniá podolku miala bytz zdrowa [...]. A wſſakoż nie s podolku motz wyſſla vzdrowieniá/ ale z Iezuſa OpecŻyw 45; Murm 153; Mymer1 31v; Po ślubie [...] gdy idą s Cerkwie/ będźie go [pana młodego] chwytáłá zá podołek [...]/ ieſli go vchwyći/ zá znák to ſobie máią wierney miłośći BielKron 465, 322; Ora vestis, Podołek álbo kráye ſuknie. Mącz 267b, 127a; Weźmi żywice/ włos człowieczych/ koźiego rogu/ á to ná węglu ogniſtym położ/ á ogárnąwſzy podołkiem tym ią [macicę] podkurz/ thęgo ią opáſawſzy. SienLek 116v, 108v, 116v [2 r.]; CzechEp 191 [2 r.].

podołek czego (8): á przed nim [Bogiem Ojcem] po práwey ſtronie/ klęcży ſyn iego nági/ tylko trochę z ſtyłu płaſzcżem nákryty/ ktorego podołek ánioł trzyma CzechEp 187. Cf Wyrażenie.

podołek czyj (4), czego (1) [w tym: G sb i pron (4), pron poss (1)]: BibRadz Ez 6/1; SienLek 116; nie ták iáko dziſieyſzy ápoſtołowie/ ktorzy [...] chodzą podnioſzſzy ku gorze rogáte głowy ſwoie/ á roſtocżywſzy ony ſzyrokie podołki ſwoie. RejAp 10v; WujJud 46; Bo ſkoro ziele ktore przed nim roſło/ podołká obrázu onego [tj. podołka szaty na wizerunku] dośięgło, wnet wſzytkie choroby vzdrawiáło. WujNT 39.

Zwrot: »podnieść (a. wznieść), podwinąć podołek; podnoszenie podołka« [szyk zmienny] (3:1;1): RejFig Dd2v; ony niewiáſty podnioſły podołki vkazáły płeć ſwoię Turkom BielKron 312; CzechEp 191 [2 r.]; GórnTroas 12.
Wyrażenie: »podołek szat(y), odzienia, sukniej, u szaty« = fimbria vestimenti a. palli, ora vestimenti a. vestimentorum PolAnt; ala vestis Cn [szyk 7:1] (4:2:1:1): OpecŻyw 44v; prośili go [Jezusa] żeby śię aby podołku odźięniá iego dotknęli MurzNT Mar 6/56; Leop Matth 9/20; [miłość braterska] Ieſt iáko nawybornieyſzy oleiek ná głowie ſpływáiąc y [!] áż ná brodę Aáronowę/ á opływáiący áż ná podołek ſzat iego. BibRadz Ps 132/2, Ex 39/24, Ez 5/3; [Bóg] zmiłował ſie nád nimi. Iáko y nád oną nędznicą co tylko iż ſie z vprzeymą wiárą dotknęłá podołká v ſzáty iego/ á byłá vzdrowioná RejPos 213v; SkarŻyw 202.
Przen (1): Swięty Bernát naucżá pokory tako mowiątz: Wſſelki ſluga boży dobrze może bytz rżecżon podolek/ abo niżſſa cżęſtz odzieniá Iezuſa milégo OpecŻyw 45.
a. Wgłębienie powstałe przez uniesienie brzegu szaty; sinus PolAnt, Mącz, Cn; gremium vestis, lacinia Cn (3): Też niewiáſty ich [Żydów] cżęſtokroć chodzą do rzeki ſtrzęſáiąc s podołká grzechy do wody/ áby precż płynęły. BielKron 465, 458; Mącz 395c; [Iábłká pádáią/ dzieći zbierayćie wpodołek [...]. Dy epfel fallen/ ihr kinder klaupt auff zuͦſamen Wokabul 1539 D3, Q7v; Los miecą w podołek/ ále od Páná ieſt wſzytek ſkutek iego. BibRadz Prov 16/33 (Linde)].
2. Dolna część brzucha; genitalia [cf Łono w ciele pod brzuchem abo brzucha niska część, podołek Cn]; coleus Mącz; imus venter, pecten, pubes Cn (4): Páni co chciáłá podołkiem iáſtrząbá vmorzić. RejFig Dd2v, Dd2v; Colens [!] id est testiculus, Podołek/ yądro w moſznách męskich. Mącz 59c; BielSjem 9.

Synonimy: 1. brzeg, kraj; 2. łono.

Cf PADOŁEK

KWysz