[zaloguj się]
[pdf]

REFORMOWAĆ (7) vb impf i pf

impf (3) [w tym: inf, praes, part praes act, [imp]] SkarŻyw 573, NiemObr, SkarKaz, [UstKościel, PismaPolit, SkarUp]; pf (2) [zawsze: praet] SkarŻyw 462, PowodPr, [DiarPeregr]; impf a. pf (2).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf reformować
indicativus
praes
pl
3 reformują
praet
sg pl
3 m reformowåł m pers reformowali
f reformowała m an
imperativus
pl
1 reformujmy
3 niech reformują

inf reformować (2). ◊ praes 3 pl reformują (1). ◊ praet 3 sg m reformowåł (1). f reformowała (1). ◊ [3 pl m pers reformowali.] ◊ imp [1 pl reformujmy.] ◊ 3 pl niech reformują (1). ◊ part praes act reformując (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn).

1. Zmieni(a)ć, odnawiać (odnowić) [reformo – poprawiam, pokształtuję Mącz 134b; – inaczej naprawiam Calep; naprawiam co; przerabiam co, przedziaływam – reformo Cn] [co] (7):
a. Przywracać (przywrócić) do stanu wcześniejszego (1):
α. [O budynku: wyremontować [z czego]: Druga rzecz [godna widzenia w Toledo] jest tum arcybiskupi, Kościół Panny Naświętszej, który z moschei murzyńskiej Ferdinandus III, Castellae rex, reformował, barzo piękny, wielki, bogaty DiarPeregr 90.] 
β. O stanie prawnym: przywracać (przywrócić) ustalony porządek (1): Wſzákże iednák niechcemy nic tą Conſtitucią derogowáć práwóm y przywileióm Duchownym [...]. Abowiém powinniſmy káżdému ták Duchownému/ iáko Swietckiému poddánému náſzému to trzymáć y reformowáć/ wedle Conſtituciy piérwſzych. SarnStat 216.
b. Zmieni(a)ć na lepsze, naprawi(a)ć, poprawi(a)ć (5):
Szereg: »stanowić i reformować« (1): Bo widząc niektorych niedbáłych/ ważył ſię [Karol Wielki] pro autoritate ſua, wiele rzecży ſtánowić y reformowáć. NiemObr 61.
Przen (1): Były cżáſy w Polſzce/ ktorych ſie też tego [świętokupstwa] w Duchowieńſtwie záwadzáło. [...] Więc y nowa Ewángelia/ compoſicią ſwą ſkrzynki duchownych reformowáłá/ iż zbytku do tákowych tárgow w nich niemáſz. PowodPr 76.
α. O instytucjach (3): Cżáſow onych Ceſarz Otto będąc w Ráwennie y klaſztor Kláſſeńſki reformuiąc/ dał wolność mnichom/ áby ſobie ſtárſzego obráli/ kogo by chćieli. SkarŻyw 573, 462; A ták zdáło ſie temu wſzyſtkiému ná Synodźie zgromádzeniu/ áby [...] Kśiądz Arcybiſkup Gniéźnieńſki/ y Biſkup Krákowſki [...] reformácią w Akádemiiéy [Krakowskiej] vczynili [...]: y ták ią we wſzyſtkim niech reformuią/ áby záś Vniuerſitas ku piérwſzéy ſwéy ſławie przyſzłá SarnStat 199; [siejmy w sercach młodych ludzi semen bonorum morum, reformujmy szkoły, kollegia dla ućciwego wychowania młodych ludzi PismaPolit 196; UstKościel A3].
c. Zniekształcać, przeinaczać (1): SkarKaz Ooooc; [[katolicy pomijając wino przy komunii] tym więcei ſami na ſię ſkarżą/ y obwiniaią ſię/ iako ktorzy Chriſtuſa mądrość wieczną/ głupſtwem ſwem a ſſaleńſtwem/ Miſtrować/ Reformować/ [...] ważyli ſię ſą. UstKościel 65v].
2. [Przyciągać wiernych do zreformowanego wyznania protestanckiego [kogo]: przedśię to ſie pokázuie/ iż obáleniem zboru Krákowſkiégo/ krzywdá ſie żadna téy Conf: [tj. Konfederacji Warszawskiej] od Kátholików nie ſtáłá z téy przyczyny: Iż nic o tym w niéy niémáſz/ áby Ewányelicy/ y Ariáni w Królewſkich miáſtách zbory ſobie zakłádáć/ y poddáné królewſkié náuczáć y reformowáć mieli. SkarUp 27.]

Synonimy: 1.a., b. odnawiać, odnowić; c. opakować.

Cf REFORMOWANIE, REFORMOWANY

PP