nadziewać się czego, kogo [w tymi od kogo (16), po kim, po czym (9), z czego (6), w czym (3)] (159): thoſch pothem Krol ye^go Mcz y poddany ne^go mczi mi by ſzye nadzyewaly Seymv. K. która rzecz krolya ye^go mczi barzo obrazyla. LibLeg 11/151v, 7/8v, 103, 11/160v, 170v; Ośieł iż lwá nigdy nie znał/ Swey ſie ſzkody nie nádźiewał BierEz Q2v, A3v, N3, N4v; OpecŻyw [34]v; matka noſzącz: ono miała naſię iaką niemocz łożną/ albo długą febrę/ albo biegunkę/ albo przyrodzoną niemocz [...] miewała. Z tych rzecży pewnie ſie nadzieway chore^go á mdłe^go dzieciątka FalZioł V 17d, V 4v, 5, 7v; BielŻyw 4, 39; Vmarla my szyoſtra bogata, a thak ſzyą ponyei yakiego ſpadku nadziewam. LibMal 1544/91; RejRozpr C2; LudWieś B2v; A ſtąd iżes nam poſlał piłę/ mácżugę y zawoy/ ktore máią być rzecżi prziſzłe pewnie á iſtnies oſądził/ cżego ſie theż my nádziewamy s przyazni bogow. HistAl C6; KromRozm I Ev, G; MurzHist R3; MurzNT 166; Powiadaliśmy, że z ktorego miejsca nadziewaliśmy się lekarstwa, w trucinę się nam obrociło Diar 70, 66 [2 r.]; Pociechá iż gdi ſie zda nam opuſzcżenie Páńſkie/ w ten cżás ſie możem naprętſze^go nádzyewáć rátunku. LubPs V3v marg, B5v, Y4v, Y5; KrowObr 56v, 175; Ano wſzytká oſiádłość co ná ſobie miewa/ Y ná tym dożywocia pewnie ſie nádzyewa. RejWiz 68v, 2v, 40v, 122, 175v, 189, 190; Leop 4.Esdr 5/6; LAbęć kiedy vmiera/ tedy pyeknie śpyewa/ A nędzny cżłowiek płácże/ chociay ſie nádzyewa/ Po tym márnym żywocie/ onego lepſzego/ A wżdy mu żal od tego/ ſwiátá obłudnego. RejZwierz 125, 132; Thedy będą oſtátki Iakobowe w pośrod wiela národow [...] iáko dżdże vpadáiące ná źiołá/ ktorych ſię nikt nie nádźiewa od cżłowieká/ áni ich pożąda od ſynow ludzkich. BibRadz Mich 5/7, s. *4v, Iob 6/8, 40/28, Sap 2/22, 2. Mach 12/4 (8); Siećiech chćiał odſtępić widząc iż ná nie ćiſkáli chlebem y mięſem/ nádźiewáiąc ſie thám wiele żywnośći. BielKron 349v, 165v, 245v, 307; Bo gdźie zapłáty niemáſz cnoćie álbo złośći/ Tám ſye trzebá nádźiewáć prętkich odmiennośći. KochZg A4v; Commovere sui expectationem, Kázáć ſie nádźiewáć ſiebie/ álbo dla oczekawánia teskność komu zádáć. Mącz 234b; Antequam aliquo loco consedero literas a me non expectabis, Nie nádzieway ſie ode mnie liſtów/ áliſz ſie ná którym mieyſcu poſtánowię. Mącz 379b, 67d, 104b, 179c, 352a, 379d (13); A ták nie nádźieway ſye/ pokiś ty żywym ieſt/ iáko y ini godni á vczeni ludźie w Polſzce/ zá piſmá ſwé zápłáty inéy/ iedno mierźiączki á gniewu. OrzQuin E2, B2v, B4v, C, Z, Aa; A kiedy nieiáko bodźie w Pęchyrzu/ niedoſtátek ieſt/ á przeto ſye Ograżki nádźiewáć. SienLek 20v, 20, 145v; A cżegoż ſie też thy nędzniku inſzego nádziewaſz/ gdyżeś ty ieſt proch á błoto RejAp 46, BBv, 18, 23, 87v (8); [skąpiec] niechcąc ná ten cżás zboża przedáć kiedy było drogie/ nádźiewaiąc ſie ieſzcże więtſzey drogośći/ gdy obacżył że co dáley to bárziey ná doł sſtępuie [...] obieśił ſie GórnDworz Q8v, O4, Bbv, Bb2v, Ii8,Llv; Bo cżárt ſie gniewa o mieyſce ſwoie/ á ieſzcże ſie podobno nádzyewa nędznik przywrocenia do niego: ácż go to iuż pewnie omyli. RejPos 329v, 2, 9v, 25v, 42v, 51v (38); Bo go [starca] w wielkim doſtátku ſmierći dochowano/ Dla pieniędzy ktorych ſie wiele nádziewano/ W oney ſkrzyni HistLan E3, C2, Fv; Ktho widzi ſzpetną chmurę przed ſobą/ á nádziewa ſie prętkiey pluty/ wcżás ſobie opońcżą odwięzuie. RejZwierc 79v; A zgorzałći ſąſiad/ pewnie ſie też ty tego ledá kiedy nádzieway. RejZwierc 150v, 37, 45v, 115v, 134, 160v (12); BudBib 4.Esdr 5/6, Sap 2/22; mieli pierwſzego ſyná Kaimá/ á drugiego Ablá/ [..,] y náucżyli ich ſłuſzby y boiázni Bożey/ wſzytko im oznáymuiąc/ cżym byli/ co ſtráćili/ y cżego ſię nádziewáli. SkarŻyw 263, 290; KochMRot B2; WerGośc 222, 225; á tuteczna boiaźń nie ćięſzkáć/ kiedy ſię ná káżdą godźinę możeſz nádźiewáć śmierći leda od kogo/ ábo lekkośći? GórnRozm C; ZawJeft 28; Otosz mniey ia nadziewąm się periculi od niego by y też y chciał coczynic ale vpewnia mię ze niebędzie ActReg 110, 83; WujNT 547, Hebr 11/1; My tedy chcemy/ áby zkąd ſie nádźiéwáią dźiedźicznych dóbr y pożytku iákiégo [ut unde bona haereditaria et lucra habere cupiunt]/ áby ztąd ſzkody ćierpieli/ álbo karáni byli w tym/ w czym wyſtąpili. SarnStat 595, 609.

nadziewać się na kogo (6), na co (2) [w tym: że (1), iż (1)] (8): A my nadzyevayancz ſzye na lyſth waſchey k. mczi poſlalyſzmi naſche poſli do Moſkqui LibLeg 11/154, 11/154v; BielŻyw 33; Y nádźiewałem ſye ná Studźieńſkiego/ iż on to przed w. M. powiedał OrzList dv; BudBib Ps 118/8, 9; BudNT Philipp 2/19, 1.Tim 4/10.

nadziewać się od kogo (1): Dobrzeć też owo bywa miedzy towárzyſzmi kiedy dziś iednego ćći/ waży/ dáruie/ ále ſie tákże pewnie od niego trzeciego dniá nádzyewa. RejZwierc 101v.

nadziewać się od czego (1): [Panowie] Aby pożytzáli/ á nie ſie od tego nienádziewali: Nieprzyiaćioły ſwoie miłowáli modlili ſie zá ty/ ktorzy ie przeklináią/ y przeſladuią KrowObr 62v.

cum inf (39): MurzNT 166; Diar 65; WKM sądow zwykłych sejmowych czynić nie raczysz, prze ktore każdy ostatecznej sprawiedliwości we wszytkiem odnieść się nadziewa. DiarDop 106; Leop Act 3/5; Tedy Tobiaſz rzekł Ráguelowi/ Puśććie mię iuż/ boć oćiec moy y mátká moiá nie nádziewáią ſię mnie dáley oględáć [quomam pater meus et mater mea iam non sperant videre me.]. BibRadz Tob 10/8; BielKron 128v, 131, 158v, 160, 170v; Hamata munera, Dáry które dla tego bywáyą dáwáne nádźiewáyąc ſie záś zá to co wziąć. Mącz 153a, 429c; OrzQuin A2; bo by był Krol tho vſłyſzał/ cżego ſie ſłyſzeć nie nádźiewał GórnDworz P8, I3, Y6v; ieſzcże ſie ten nádzyewał wedle ſtárych kwitáciy ſuchotámi/ odpuſty/ mſzámi/ y inemi ſpráwámi wykwitowáć ſobie tych długow ſwoich. RejPos 248, 25v, 26, [36] [2 r.], 49, 65 (16); Ieden ſobie ſzuka żony z wielkich ſtanow/ nádźiewáiąc ſie s tego y powagi y tytułow y rozmnożenia iákiego domowi ſwemu doſtáć. RejZwierc 30v, 2, 63, 65; BudBib 2.Mach 7/11; Ieſli pożyczaćie tym od ktorych ſię nádziewaćie odebráć/ coż zá zapłátę mieć będziećie? WujNT 217, 3.Ioann 14.

cum A inf (5): Sſtało ſie zaprawdę wielkie zamieſzanie między macedony gdy ſie iuż nadziewali być vmarłego/ a Pauzania w pychę podnieſiony/ wſzedł ſmiele na pałac HistAl B4; Sperant praesidio esse futurum, Nádziewáyą ſie go ná pomoc przibyć. Mącz 429a; RejPos 323v, 8v, 38.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikami: tego (20), tak (4); iż (45), że (20), (a)by (22), żeby (9), iżby (1), zaimek względny (10)] (107): Abowyem poddany naſchi pogranyczny wyedzancz o prziyazny y przimyerzv kthore S ye^go Czeſſarſkam mczą mami vbeſpyeczily ſzye bily nyenadzyewayancz ſzye abi ye czo nyeprziyaczyel ſkyego podkacz bilo myalo LibLeg 11/174, 7/35, 9/51v, 11/136v; BierEz D3, F3v; nadziéwáſſli ſie ieſſcżeli bych go żywe^go nalazla OpecŻyw 110v; ForCnR D4v; Aliatus kxiążę, miaſto Prienesſkie obegnał nadziewaiącz ſie że miał ie głodem wymorzyć BielŻyw 14, 132; RejPs 78v; RejKup C6, H, i5; A tak my widząc to i nadziewając się tego, żeby to było, iżby ten strach, ktory mają przed nieprzyjacielem, łacno się tym ulżył miedzy ludźmi, gdyby obronę na granicy widzieli Diar 68, 66 [2 r.], 67, 68; RejWiz 168v; A Herod vyźrzawſzy Iezuſá/ rozrádował ſie bárzo/ [...] Y nádźiewał ſie że miał vyźrzeć iáki dzyw od niego vcżyniony [et sperabat signum aliquod videre ab eo fieri.]. Leop Luc 23/8; OrzList dv; RejFig A5v; Y nálázłá ią [rytą głowę] Liſzká/ by świeża mnimáłá/ Iż ſie miáłá pożywić/ ták ſie nádzyewáłá. RejZwierz 122, 6; Ale ieſli ſię tego nádźiewamy cżego nie widźimy/ iśćie z ćirpliwośćią ocżekawamy. BibRadz Rom 8/25, Rom 8/24, 2.Cor 5/11, I 453v, Iudith 13/15; OrzRozm Rv; BielKron 406v; Ne ponas spem me bonae frugi fore, Nie nádźieway ſie ábych ſie miał polepſzić. Mącz 309d; Mihi usu venturum non arbitrabar, Nie nádziewałem ſie áby mi k temu miáło prziść/ ábych tego miał potrzebowáć. Mącz 481a, 77d, 133d, 190a, 407b; RejAp 15v, 95, 127, 137; Rzekł pan Boiánow. Iam ſie záprawdę nie nádziewał/ áby náſz ten Dworzánin/ miał wniść w ták wyſoką cęnę GórnDworz Kk6v, X7v, Y6v, Mm2v; Y nádziewáli ſie/ iż ten Krol á ten Zbáwiciel miał náſtáć á okázáć ſie/ iáko ſie był okazał Moiżeſz RejPos 2; A tákież ſie káżdy wierny pewnie nádziewáć ma/ iż káżdy niedoſtátek iego/ áni ſam wzwie/ ſkąd będzie opatrzon iemu/ ták iż będą káżde kąty iego wſzego zewſząd nápełnione. RejPos 44v; Y nádzyewał ſie też/ áby Pan tegoż mnimánia był o nim/ iákiego był ſwiát. RejPos 201; Iż gdy ſie thego nawięcey nádzyewáć nie będzyeſz/ iż chce zákołátáć we drzwi thwoie/ á powołáć cie ná ſrogą licżbę ſwoię. RejPos 346, 6v [2 r.], 19v, 25, 25v, [36] (38); GrzegŚm 28; [syn] Nádziewáiąc ſie tego iż onemi długi/ Miał pewnie powetowáć oney ſwey poſługi. Ktorą oycu wyrządzał w nádzieię pieniędzy HistLan C; Powiedział mu [rycerzowi] Alexánder: [...] bo to wiem że mi to nie s chući dawaſz/ ále nádziewaſz ſie ábychći to ſowito oddał. RejZwierc 98v, 37v, 56, 90, 91, 129, 162; BudBib Iudith 13/15; BudNT Act 24/26, 2.Cor 13/6, Philipp 2/19; ModrzBaz 124v; Rzeczpoſpolita poki ieſt w cále/ poty káżdy ſwoie może mieć ſpełná/ ále ieſli oná zginie/ niechay ſię tego nie nádźiewa żáden/ żeby co ſwego cáło záchowáć mogł. GórnRozm I3v; Nadziewalismy się iako slonce nawszytkie swieci ze tak y łaska Panska bydź miała ActReg 158; bo co kto widźi/ przecz ſię tego nádźiewa? WujNT Rom 8/24, Luc 23/8, Rom 8/25, 2.Cor 1/13, 5/11, 13/6.

Ze zdaniem czasowym (2): A kiedy cie podetną/ ſam ſie nie nádzyewaſz/ Bądźże gotow iać rádzę/ kiedy niewieſz cżáſu/ Być z roſkoſzy nie vżył/ potym złego kwáſu. RejZwierz 141v; A ták y wy też bądźcie gotowi/ bo ktorey ſie godziny namniey nádzyewáć będzyecie/ tedy ſyn cżłowiecży przydzye/ á zákołáce do was. RejPos [344].

W pytaniach retorycznych (13): MurzHist E4; Diar 109 [2 r.]; OrzQuin Y2v; A cżegoż ſie iuż maſz nádzyewáć gdzye iuż then Pan opuśći á odſtąpi od ciebie RejPos 167v; A po ſmierći á czegoż ſie inego maſz nádziewáć/ iedno że pewnie oſięgnieſz thy wſzytki obiecáne ſkárby á klenothy ſwoie. RejZwierc 141v, 64, 128, 150V, 166v [2 r.], 173v, 246.

W połączeniach szeregowych (2): Owo iuſz to/ com wierzyłá/ widzę: cżegom ſię nádziewáłá mam: cżegom prágnęłá iuſz obeymuię. SkarŻyw 70; WujNT 1.Cor 13/7.

W przeciwstawieniach: »nadziewać się ... pragnąć, ufać« (2): te^go [podniesienia wojny przeciwko poganom] podobno rychlej prágnąć/ niż nádziewáć ſie możem/ á to zá nieſtworą [!] á bezeczną chćiwoſcią Krześćiáńſkich pánow/ ktorzy wolą tho/ iżby lud wſzytek Boży zginął GórnDworz Ii4v; Lepiey nádziewáć ſię na Iehowę/ niż vfáć w cżłowieku. BudBib Ps 118/8.

W charakterystycznych połączeniach: nadziewać się bitwy, błogosławieństwa, bogactwa i osiadłości, dekretow, dnia, dziedzicznych dobr (2), dokończenia (wszystkiego) (2), dobrodziejstw, dożywocia, dzieciątka, fortuny, gniewu Pańkiego (2), god, gradu (3), gromu (2), grzanki, guzow, końca (3), lekarstwa, listow, łaski (2), inej nauki, nawrocenia, niebezpieczeństwa (3), czegoś nowego, obrony (3), odpoczynienia, odmienności, ograżki (2), okrucieństwa, obietnice, pluty, płynienia krwie, pokoju (pokoja) (4), pomsty (2), pożytku (3), przyjaźni, przywrocenia, przestrzeżenia, pieniędzy, ratunku (6), sejmu, spadku, sprawiedliwości, spadania kości, szczęścia, szkody, tcrcyjany, trzaskawice, uciechy, upadku (dusznego i cielesnego) (2), wielkości, więtszej drogości, więtszego podarza, wspomożenia (2), wrzedzienice, wypełnienia obietnic, wysługi, zaburzenia a rozlania krwie, zakażenia powietrza, zastanowienia i nagrodzenia, zapłaty (3), zbawienia, zginienia, czego złego, zwirzchności abo urzędow, żywności; nadziewać się bezpiecznie, bezpochybnie, istotnie, nawięcej, nieomylnie (4), pewnie (22), prożno (2), (bardzo) rychło (3), trudno.