Zwroty: »nakład czynić (a. uczynić), (u)czyniony, czyniący« = sumptus a. impensam facere Modrz; sumptifacere Calep; impensam facere JanStat [szyk zmienny] (34:2:4): BierEz O4v; RejKup x3; Wſpomyonę tu dziſieyſſy ſpoſob nakłádu tego/ który cżynyą rodzicy ná ſyny ſwe gdy ye do ſzkoły dáyą. GliczKsiąż M3; gdy vmárłá Ratbuſznego żoná/ proſiłá przed thym mężá ſwego/ áby iey koſzthownego pogrzebu niecżynił/ áni theż żadnych mſzy náymował/ áni żadnego nakłádu niecżynił BielKron 212, 7v, 213v, 224, 415v; Mącz 21c; HistLan B2; RejZwierc 248v; Nie dármo Sálomon y ſtárſzy náſzy tákie nakłády ná Kośćioł Boży cżynili. WujJud 181v; BudBib 2.Mach 1/35; Niewiem ieſli on obycżay trzebá gánić/ że bárzo rzadko ſądy bywáią. Bo zá tem práwá długo ſię przewłocżą/ nakłády zbytnie bywáią cżynione [impensae immodicae fiunt]. ModrzBaz 90, 34, [38], 50v, 83 [2 r.], 99v [2 r.] (11); SkarŻyw 62, 108; Erogo – Widaię, nakład czinię. Calep 372a, 510a, [1030]b [2 r.]; WujNT 113, 186; SarnStat 199, 345, 363, 1299; GrabPospR N3v; SkarKaz 453a; My vſtáwiczny y wielki nákład ná żołnierzá czyniąc/ w trwodze iednák záwſze będziemy VotSzl Fv; CiekPotr Bv.

»da(wa)ć nakład; dodawać nakładów; nakład dan(y)« = sumptus suppeditare Modrz; impendium a. sumptus dare Vulg [szyk zmienny] (3;2;1): RejKupSekl a5v; A nákłady z domu Krolewſkiego będą dáne. Leop 1.Esdr 6/4, 1Esdr 6/9, 3.Esdr 6/25; Bo ieſlibyſmy ſię od niepotrzebnych nakładow powśćiągnęli/ będźie zkąd potrzebnych Rzecżypoſpolitey nakłádów dodáwáć. ModrzBaz 124; Calep 589a.

»nakładu nie litować, (nie) żałować, (nie) żal« [szyk zmienny] (11:11:3): LibLeg 10/114; OpecŻyw ktv; FalZioł +2; RejJóz B8v; RejKup k4v; RejKupSekl a2v, a6; záwadzáyą ſie tákowi/ ktorzi też nye rozumyeyą rzecż być dobrą/ we cżterzech lecyech ſyny ſwe zdáwáć vcżyć. A zwłaſſcżá ći ktorzy álbo nakłádow żáłuyą/ álbo w ſynyech ſwych wyelce ſie roſkoſſuyą GliczKsiąż I7, M2; poſłáli też do Krolá Angielſkiego/ áby wroćił miáſto Bolonią/ ále niechćiał tego vcżynić/ mowiąc: żem ia to vcżynił Ceſárzowi kwoli á nakłádum nielitował/ wierzę że mi w tym pomagáć będzie/ iáko tho winien vcżynić. BielKron 223, 213v, 237, 253v, [332²], 334v, 410; Mącz 277c; SienLek a3; RejPosWstaw [41⁴]; BiałKaz Kv; PaprPan Ff4; Abowiem ten ſam y ná przetłumácżenie tych śláchetnych kśiąg: á potym y ná wypuſcżenie z druku/ nakłádow niemałych nielitował. ModrzBazBud ¶6v; GrabowSet V3; JanNKar B; VotSzl E4.

»nakład nałożyć« (1): Nie mniemay dobry vcżenniku moy/ by dármo ſtráćił trud ſwoy kthoryś miał o teyto pániey prácuiąc/ ániś ten nákład ſtráćił/ ktoryś ná iey lekárſtwo náłożył HistRzym 17v.

»nakładem obciążać« = sumptibus onerare Modrz, JanStat [szyk zmienny] (5): ZapWar 1545 nr 2646; A iżby ſtrony práwuiące ſię niebyly [!] zbytniemi nakłádámi od ſądu obćiążone [sumptibus iudicialibus onerarentur]/ trzebáby poſtánowić iáką mierną zapłátę ModrzBaz 92v; gdy ſzláchtá ná woynę zgotuie ſie/ ieſliby tegóż czáſu muśieli ſie ſkłádáć/ dwoiákim nakłádem obćiążeniby muśieli bydź. SarnStat 123, 299, 536.

»obliczać nakład« (1): Abowiem kto z was chcąc budowáć wieżę/ nie pierwey śiadſzy oblicza nakład [computat sumptus]/ ieſli ma czego potrzebá do wykonánia WujNT Luc 14/28.

»nakład obracać, obrocon« [szyk zmienny] (2:1): RejZwierz 54; Sumptus nusquam melius poni potest, Ten nákład nigdziey lepiey nie może być obrócón. Mącz 309d, 29c.

»obrachować nakłady, rachunek nakładow« = computare sumptus (1:1): Zwyczáyny ráchunek nakłádow. GroicPorz dd2v marg; Leop Luc 14/28.

»nakład podejmować« = sumptus a. iacturam facere Modrz [szyk zmienny] (4): widźimy że wielkie mnoſtwo práwuiących ſię/ bárzo wiele cżáſu prozno trawi/ nakłády wielkie podeymuie ModrzBaz 138v, 25v; GostGospSieb + 4v; PaxLiz B4.

»o nakłady pozywać« (1): A tu naprzod tá ſtroná ktora o nakłády pozywa/ ma okázáć przed Sądem/ iáko pozwáną Stronę pierwey przewyćiężyłá Práwem w głowney rzeczy. GroicPorz dd2v.

»(nie) przywodzić w nakłady; ku nakładu« [szyk zmienny] (2;1): Chceſz ſye nieprzywodźić w nakłády/ nie wydźierayże nikomu/ płáć coś komu winien/ nieprágni cudzego. GroicPorz dd3v, dd2v; CzechEp 426.

»nakładem sprawić« (1): Ale práwie ten klenoth/ ná ſzáńc poſádzono/ Coby máłym nakłádem/ mogło być ſpráwiono. RejZwierz 110v.

»szacować nakłady« (1): Ale tu poſpolićie nie więcey ſzácuią nakłádow/ iedno ty ktore ſye w Vrzędowych kſyęgách náyduią GroicPorz dd2v.

»nakładami uciśniony, uciskać« = expensis gravare JanStat [szyk zmienny] (3:1): ReszHoz 121; KTórzykolwiek ná Sądzie siedzący/ [...] chcąc złośliwie niektóré vćiſnąć pracámi y nakłády/ y żądáiąc z ták prácuiących wyćiſnąć nieco pieniędzy SarnStat 566, 145, 932.

»nakład (u-, s)tracić« [szyk zmienny] (4): GroicPorz fv; HistRzym 17v; CiekPotr B2; Páiąk z Minerwą ſzedł o zakład świętą/ Ktoby ćieńſzą nić/ y przędzę zácżętą Vkręćił ze lnu/ lecż ſtráćiłá nakład/ Záraz y zakład. KlonFlis E3v.

»nakłady wyciągać« (1): A przetoż y nakłády woienne ná nich wyćiągáć [Igitur et sumptus belli ab eis exigendi sunt]/ y ofoby iákie w zakłádźie wźiąć ModrzBaz 126.

»wziąć za nakład« (2): BielKron 388; tylko ſkárby wielkie Iároſłáwowe po Włodimirzu zoſtáwione/ złoto/ ſrebro/ perły/ y inſze kleinoty ſobie wziął Krol Boleſław zá nakład woienny StryjKron 170.

»(za)płacić (za) nakład; (za)płacenie, popłacić nakładu« = satisfacere expensis JanStat [szyk zmienny] (11;5:1): STroná Práwem przekonána/ powinná zápłáćić nakłády práwne/ ſtronie ktora ſwoię rzecz pozyſkuie práwem GroicPorz dd2, q3, t4v, aa4, dd2v, dd3, oo3 [3 r.]; BielKron 225; Impendium idem quod impensa, ad assem reddere promisit impendium, Do naymnieyſzego pieniądzá óbiecał zápłácić nákład. Mącz 289b, 195c; PaprUp C4v; SarnStat 175, 253, 340, 1127.

»żyć [czyim] nakładem« (1): Ope et auxilio alicuius, gubernari, Żić cziyém nákłádem. Mącz 22b.

Wyrażenia: »lżejszy, lekki nakład« (2:1): RejKup v5; Wy kiedy po ſwey woli wſzytko złe cżynicie/ Tedy lekkim nakłádem/ tám ſie odkupicie. RejWiz 160v; GrabPospR Mv.

»(nie)mały nakład« = minor sumptus Modrz [w tym: mniejszym nakładem [co czynić] (4)] [szyk 8:4] (12): ZapWar 1545 nr 2646; GliczKsiąż M6; GroicPorz e4; RejZwierz 110v; BielSpr 10v; Aza niewieſz/ że wiele ludźi zacnych przed tobą/ ná ktorycheś ty mieyſce náſtąpił/ niemnieyſze nakłády cżynili niżli ty ModrzBaz 99v, 26; ModrzBazBud ¶ 6v; StryjKron 421, A3v; náśiekáć chwaſtu/ [...] áby źiárnu y tłucżey było ſporzey/ á mnieyſzym nakłádem mogło ſie to vkarmić. GostGosp 120; VotSzl E4.

»nakład (nie)potrzebny« = sumptus (non) necessarius Mącz, Modrz; impensae (non) nccessariae Modrz; sumptus inanis JanStat [szyk 5:5] (10): BielKron 395v, 415v; Mącz 191a; A Boże day/ áby tácy przedſięwźięli czáſu pokoiu pohámowáć ſię od niepotrzebnych nakłádow/ áby iym cżáſu woyny potrzebnych doſtawáło. ModrzBaz 119v, 22, 124, 124v; A naprzod ieſli ſię komu zda/ że to nakład nie potrzebny/ tákie Budowánie cżynić. Tedy niechay wie/ że ten ieſt ſtarádawny [...] obyczay/ iż ludziom zacnym wielce ſtroyne y koſztowne Pogrzeby ſpráwowano WysKaz 42; SarnStat 176; VotSzl E4.

»nakład pieniężny« (1): rádziby y wſzyſcy iáko mniemam ſłuſznym nakłádem pieniężnym to odpráwili/ ku záłożeniu tego depozytu Rzeczypoſp. VotSzl D2.

»nakład prawny, sądowy, prawa« (6:3:1): O Nakłádoch Práwnych. GroicPorz dd2; Bo nakłády Sądowe y Piſárſkie rowną płacą odpráwi. GroicPorz dd3, q3, ſ4, aa4, dd2, dd2v marg (9); Hinc lis aestimata est, Temu prziſądzono nákłady ſądowne płácić. Mącz 195c.

»prożne nakłady« = inanis expensa JanStat [szyk 6:4] (10): GroicPorz f2v, dd2v; RejFig Dd7v; Prziydą potym ná Zydy twe koſztowne ſtroie/ Ná co przyſzły nákłády/ ony prożne twoie. BielSat C4 [idem BielRozm ]; WujJudConf 181v; RejPosWstaw 42; BielRozm 22; WysKaz 44; CHcemy y roſkázuiemy: áby ſądy Ziemſkie cżtérzy kroć do roku/ wedle piérwſzégo dozwolenia y dopuſczenia/ dla vſtrzeżenia próżnych nakłádów y trapienia/ były ſądzone. SarnStat 717; GrabPospR N3v.

»spolny nakład« (1): Iednacze vyssey pisany vyednali y wssythko Imienie napoly dzielicz maią y Miarnika zwiescz ku Rozmierzenyv spolnym nakladem wssyczko Imienie ZapWar 1550 nr 2655.

»suma nakładow« (1): Tá ieſt ſumá nákłádow [summa expensarum]/ ktorą náłożył Krol Sálomon ná budowánie domu Pánſkie^go Leop 3.Reg 9/15.

»nakład ubogi« (1): Xiążecżki [...] o poććiwym wychowaniu [...] z wielką pilnośćią á pracą z Laćińſkiego na Polſki/ przes MARCINA QWIATKOWSKIEGO Z ROZYCZ. [...] przełożone/ y nakłádem vbogim wydrukowáne. Roku Pańskiego 1564. KwiatKsiąż kt.

»wielki nakład« = magnus a. maior a. maximus a. non minor sumptus Modrz; impensus magnus, grande pretium JanStat [szyk 47 : 14] (61): KlerPow 4; FalZioł +2; MurzNT A2; GroicPorz f3v [2 r.]; BibRadz 2.Mach 1/35; Tho miáſto [...] Siroty y inne vbogie álbo w rzemięſłá álbo ná náuki nákłádem wielkim dawa álbo opatrza BielKron 288, 7v, 96v, 192v, 208, 230, 270v; Mącz 21c; GórnDworz P4; RejZwierc 112v; Grekowie mieli ſześć na Biblie tłumacżow/ [...] wizytki ſześć ná iedne kśięgi z wielką pracą y nakłádem przepiſowáli. BudBib b3, 2.Mach 1/35; StryjWjaz B2; PaprPan Ff4; Lecż nielza záprzeć/ że wiele wiela ludźi ſpraw od ſeymu do ſeymu odłożonych/ z wątpiwſzy o nich/ á ktemu dla zbytnie wielkich nakłádow/ porzucono y zániechano ModrzBaz 91v, 25v, [38], 83, 90v, 99v (12); Helená: kośćioł wielkim á Ceſarſkim nakłádem/ ná mieyſcu grobu Páńſkiego zbudowawſzy: iednę krzyżá cżęść opráwioną złotem/ wnim poſtáwić kazáłá SkarŻyw 397, A2v, 62, 108; ZapKościer 1580/14; CzechEp 426; ReszHoz 134; ReśzList 169; ArtKanc S11v; Calep [1030]a [2 r.]; nakład nawiętſzy/ pożytek y ſkarb mnoży GostGosp 154, 16; LatHar 283; poddani náſzy Zapiſów y Liſtów z wielkiémi trudnośćiámi y niekiedy zá wielkim nakłádem wyymowáć muſzą SarnStat 937, 145, 193, 199, 363, 537 (9); PowodPr 63, 81; Y od Sálomoná wdźięcznie P. Bog przyiął ony wielkie nakłády y koſzty/ ktore ná dom Boży y ozdoby iego vczynił. SkarKaz 453a, 457b; Fv; PaxLiz B4.

»nakład wojenny« = sumptus belli Modrz (6): ModrzBaz 126; Máłe nakłády woienne w on czás były/ bo nie żołnierzámi/ tylko właſnymi Litewſkimi Boiáry w on czás woiny Xiążętá Litewſkie odpráwowáły. StryjKron 421 marg, 421 [2 r.], 652; PowodPr 82 marg.

»nakład zbytni, (a. zbyteczny)« = sumptus mediocris Modrz [szyk 2:1] (3): áby ſpráwiedliwie ſądy były bez nakłádow zbytecznych BielKron 192v; ModrzBaz 92v; ReszHoz 121.

Szeregi: »angaryja i nakład« (1): bácząc bydź niemáłą w tym ángárią/ y tákże nakład/ dla przenoſzénia zapiſow z Grodu do źiemſtwá/ zábiégáiąc temu wſzyſtkiému/ poſtánawiamy SarnStat 485.

»nakład i trawienie (a. zagubienie) czasu« = cum sumptuum tum temporis iactura Modrz (2): ludźie też ták ſwoi iáko y poſtronni/ z mnieyſzym nakłádem y cżáſu trawieniem do domu się wrácáią. ModrzBaz 26; SkarKazSej 695b.

»dług i nakłady« (1): dłużnik przes on czás może odeprzeć właſnoſć ſwoię y otrzymáć/ zápłáćiwſzy Powodowi dług y nakłady Práwá. GroicPorz q3.

»dobro a nakład« (1): twym właſnym dobrem á nakłádem moim vcżyniłem rzecż takową BibRadz *2.

»frasunki i nakład« (1): Co zacż ieſt/ dla ktorego/ tak fráſunki wſzelkie/ Podeymuiećie/ ktemu y nákłády wielkie. PaxLiz B4.

»koszt(unek), (a, albo, i) nakład« [szyk 14:4] (18): KłosAlg G3; GroicPorz e4v; BibRadz 2.Mach 1/35; Impensa, idem quod expensa, Koſztunek/ nakład. Mącz 289b, 395a, 432b; BudBib 2.Mach 1/35; Strum D4; BiałKaz Kv; ModrzBaz [38]; ZapKościer 1580/14; otimeſcie s Krolem niemowili/ tzijem koſztem y nakladem Waradzin budowano PaprUp K2; Calep 510b; GostGosp 8; GrabPospR N4v; SkarKaz 453a, 457a; VotSzl E4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»myto i nakład« (1): A cokolwiek z tego pułzłotégo zbędźie/ zápłáćiwſzy mytá y nakłady [solutis salaris et impensis JanStat 308] ná bićié monety/ to niech ku Królewſkiému Máieſtatu y Rzeczypoſpolitéy pożytku ſie obróći. SarnStat 340.

»nakład i pieniądze« = sumptus et pecunia JanPrzyw (2): zá náſzym nakłádem y pieniądzmi każemy żywnośći/ y potrzeby inné ſobie gotowáć. SarnStat 64 [idem] 884.

»płaca i nakład« (1): [rzeczy i kupie za poddanych królewskich] płacą y nakłádem [opera et impensa JanStat 70] z króleſtwá bywaią wywożoné. SarnStat 1241.

»pot i nakład« (1): Nie dopiero mowmy trudno/ nie ſpráwiem nic: Aſz gdy nádtym poſiedziem/ porobiem/ y potu náſzego y nakłádu przyſadziem SkarJedn 382.

»potrzeba, nakład« (1): Rádźili potym o potrzebách/ nakłádach/ y początku podnieſienia woyny ná Polaki/ wſzákże zdáło ſie im zmyſláć/ y táić tę rádę StryjKron 215.

»nakład i powinność« (1): Dáie bowiem Szkołá/ tym ktorzi iey służą wolność od nakłádow y żołnierſkich/ y wſzytkich inſzych powinnośći [sumptuum et militiae et munerum omnium]. ModrzBaz 128v.

»praca, (i) nakład; praca z nakładem« = labor et sumptus Modrz; labor et impensus a. expensa JanStat [szyk 15:6](21): RejKup ee8; Abowiem niż ſye tego náuczyli/ pracą też około tego niemáłą podięli/ z niemáłym nakłádem. GroicPorz e4; BielKron 213v, 230, 304, [332²], 334v, 410; prośbámi nalégali/ ażebym nakłádu y prácéy nieżałował/ ku wydániu tákowych potrzebnych á vżytecznych Kſyąg SienLekAndr a3; RejZwierc 168v; RejPosWstaw [41⁴]; BudBib b3; Strum H4; StryjWjaz B2; ModrzBaz 139v; Cżemu gwoli/ ia w chudobie ſwoiey/ pracą y nakładem podiął GostGospSieb +4v; WujNT 212; SarnStat 466, 536, 566, 1233. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»nakład i robota« = labor et expensa JanStat [szyk 1:1] (2): Oleum et operam perdere O nákłád y robotę prziść. Mącz 261c; SarnStat 187.

»sprawa i nakład« (1): gdy był głod we Włoſzech/ wiele ludzi záchował ſwą ſpráwą y nakłádem od śmierći BielKron 170v.

»staranie i nakład« (1): czterzei Ewangeliſtowie święći/ [...] ſą terás ięzykięm Polſkim/ za wielkim ſtaraniem i nákładem moim/ wydrukowani MurzNTSekl A2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»sumpt i nakład« (2): Mącz 149a; którzy poddánym y ſługom náſzym ſwowolnie przykrośći zádáią/ przywodząc ie ku ſumptóm y nakłádóm niepotrzebnym [ad impensas et sumptus inanes deducunt Jan Stat 201] SarnStat 176. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»szkoda i nakład« = damnum et impensus a. expensa JanStat (2): ſzkody y nakłády przyśięgą tego/ który z nim práwem czynił/ máią bydź dowodzoné. SarnStat 175, 175. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»trudnośc i nakład« = difficultas atque sumptus Modrz; difficultas et precium JanStat [szyk 3:1] (4): GroicPorz f3v; ModrzBaz 126; vbogiéy Szláchćie/ [...] z więtſzą trudnośćią y nakłádem przychodźić muśi/ dálekié do Grodu ieżdżenié. SarnStat 1151, 537. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»nakład i upominek« = expensa et dona PolAnt (1): [Król Antyjoch] obawał ſię/ áby ták iáko y pierwey nie doſtáło mu nakłádów y vpominkow/ ktore był przed tym zwykł dáwáć BudBib 1.Mach 3/30.

»nakład i utrata« (1): [ludzie] tak prętkich nakładow y Vtrat niezniosą ActReg 138. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»wina i nakład« (1): winy y nakłády ſtronie powodney odłoży wedle rachunku Sędźiego álbo Piſárſkiego. GroicPorz p4v.

»nakład i wydatek« = expensa et impensum JanStat (2): Zdánia y Sądy będą ſpráwowáné/ áby nakłády y wydatki wielkimi ludźie nie byli vćiśnieni. SarnStat 145, 932. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

Zwroty: »z nakładem iść« (4): A gdi znakladem nazad ydą po groſſzv a ſpraſnego dwa pienyądza y kolacz MetrKor 57/115, 57/115, 59/272, 272v.

»mieć nakład« (2): thi ſſą mitha na drodze począwſzi od doliny Polonie Wdolinye od thaliegy pianthnaſzczie gr polſkich. Szokolow ſcheliąg, a thakze nazad idącz gdi mayą nakład MetrKor 46/114v, 59/271.

»nakład przedać« (2): Bo każdy tam ydzie gdzie bi mogl swoy naklad przedacz MetrKor 59/276, 57/117.

Wyrażenie:»wielki nakład« (2): kto tho ieſt co ziada ten ták wielki nakład [quis est qui comedat impensas] Leop Dan 14/7; Depressa onere sua navis, Pogrążyła/ utonęła od wielkiego nákłádu. Mącz 321a.