Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAPOMNION

Następne hasło: [NAPOMOCNY] »

NAPOMNIONY (33) part praet pass pf

a jasne; -om- (18), -óm- (1); -om- : -óm- SarnStat (18:1). W formie złożonej -ony, w formie niezłożonej -(o)n.

Fleksja

pl
N	m pers	napomnieni
inne formy
sg N - napomniony, napomnion

sg N napomniony (14), napomnion (1); ~ (attrib) napomniony (1) BudNT; ~ (praed) napomniony (12), napomnion (1); -ony : -on WujNT (5:1). ◊ pl N m pers napomnieni (18); -eni (4), -(e)ni (14).

Składnia dopełnienia sprawcy: napomnion(y) od kogo (5), przez kogo (2), co (3).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Któremu powiedziano, jak należy lub jak nie należy postępować ze względu na skutki dobre lub złe, pouczony, przestrzeżony (32)
- α. praw. Ten, który otrzymał upomnienie sądu lub władzy (15)
- a. Zachęcony, wezwany do czego (5)
2. Uprzedzony (1)

1. Któremu powiedziano, jak należy lub jak nie należy postępować ze względu na skutki dobre lub złe, pouczony, przestrzeżony; commonitus Calep, JanStat; admonitus, exhortatus Vulg (32): Commonitus ‒ Napomniony. Calep 224a; WujNT Matth 2/22, Act 1 arg, 1.Cor 14/31, k. Zzzzz2; Ktoremu [Kazimierzowi czwartemu] dána wielka w tym nágáná: Iz śierot płáczu y vbogich łkánia, Gdy było w Polſcze y krwie rozlewánia, Az názbyt [...] ich nie miał ná ſwey pieczy. Wnet nápomniony iął pilnować ſwego KlonKr E4v.

napomniony przez co (1): Od Bogá przez widzenie [św. Piotr] nápomniony/ pierwſzy ze wſzytkich pierwſzego Pogániná Korneliuſzá Rotmiſtrzá okrzćiwſzy/ Pogánom wrotá do kośćiołá otwarza. WujNT 510.

napomniony czym (1): Ktory [Korneliusz Setnik] widzeniem prześćierádłá z niebá ſpuſzczonego nápomniony/ że y Pogáni do łáſki Ewángeliey mieli być przypuſzczeni, WujNT Act 10 arg.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (5), że] (6): W Troádzie [św. Paweł] przez widzenie nápomniony/ áby ſię vdał do Mácedoniey WujNT 513, Matth 2/12, Act 10 arg, 10/22, s. 883; SarnStat 1037.

W charakterystycznych połączeniach: napomniony od anioła (2), od Boga; napomniony przez widzenie (2); napomniony pożytki i rozmnożeniem, widzeniem [czego]; napomniony we śnie (2); napomniony słusznie.

α. praw. Ten, który otrzymał upomnienie sądu lub władzy; admonitus, avisatus, monitus JanStat (15): IEſli kto bydło czyie zaymie z ſzkody/ á niechćiałby go dáć ná rękoiemſtwo nápomniony przez ſzláchtę y Woźnégo/ zá tákowé niedánie ma bydź pozwan do práwá Zamkowégo SarnStat 513; nápomnieni przez piſánie álbo obwieſczenié náſzé SarnStat 9, 74, 76, 482, 491, 541 (12).

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (2): vſtáwiamy: áby [...] Vrzędnicy/ y inni ná Doſtoieńſtwáeh będący/ ośiedli byli: y máią bydź nápómnieni náſzémi Liſty [avisandi nostris literis JanStat 300]/ áby doſyć czynili vrzędóm ſwym. SarnStat 482, 482.

W charakterystycznych połączeniach: napomniany od księdza biskupa; napomniany przez starostę, szlachtę; napomniany przez obwieszczenie (2), przez pisanie (2); napomniony na sejmie; napomniony po trzykroć.

Wyrażenie: »napomniony listy (a. listem napomnienia)« = avisatus a, monitus litteris (monitionis) JanStat (2): A ieſliby ći krewni byli niedbáli w płáceniu/ y nápomnieni liſtem nápomnienia od Kśiędzá Biſkupá/ álbo Officiałá iego/ nie zechcą im przez vpór ſwóy doſyć vczynić: [...] tedy [...] SarnStat 209, 482.

a. Zachęcony, wezwany do czego; admonitus Modrz, JanStat (5):

napomniony ku czemu (1): ſámym piſániem á liter iákoby malowániem/ nie tylko pámięć ſię vmacnia/ ále też y ći co piſzą bywáią iákoby nápomnieni/ ku dośćigániu wiela rzecży [sed ipsi seribentes admonentur ad pervestiganda multa]/ ktorychby ſámym tylko myśli roztrząſániem/ ledwie ſnać y záwietrzyć mogli. ModrzBaz 88.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (3): SarnStat 1037 [idem 2 r.] 1057, 1186 cf Szereg.

Szereg: »proszony i napomniony« (3): ná którym [sejmie] [...] proſzeniſmy ſą/ y z wielką pilnośćią przez ſtány wſzelákié Korony Polſkiéy nápomnieni: ábyſmy Ziemię Podláſką/ [...] Koronie/ [...] przywróćili SarnStat 1037 [idem 2 r.] 1057, 1186.

W przen [czym] (1):

Szereg: »skłoniony i napomniony« (1): Prośbą tedy przerzeczonych Sędźi/ y ktorzy té práwá chówáli łaſkáwie ſkłónieni/ y poddánych náſzych pożytki y rózmnożeniem nápomnieni [commodis profectibus commoniti JanStat 1024]/ tákowy liſt y vſtáwę/ łáſkę y pozwolenié máiąc wdźięczné y cále władzą náſzą Królewſką moc mu przydáiemy SarnStat 957.

2. Uprzedzony [czym o czym] (1): Wiárą nápomniony Noe [Fide divinitus monitus Noe] o onych (rzeczách) ktore ieſzcże nie były widome/ nabożny będąc zgotował ſkrzynię ná záchowánie domowi ſwemu BudNT Hebr 11/12[7].

Synonimy: 1. naganiony; a. wezwany.

Cf NAPOMNIANY, NAPOMNIEĆ