[zaloguj się]
[pdf]

MANTYKA (11) sb f

mantyka (10), mańtyka (1) CzechRozm.

man- (7), mån- (1); man- : mån- KrowObr (1 : 1); końcowe a jasne.

Fleksja
sg pl
N mantyka
G mantyk
A mantykę mantyki
I mantyku mantykami

sg N mantyka (3). ◊ A mantykę (2). ◊ I mantyku (1) March3 V7v. ◊ pl G mantyk (1). ◊ A mantyki (2). ◊ I mantykami (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Torba stanowiąca podwójny worek, którą noszono przewieszoną przez ramię na piersi i plecy; też w ogóle worek, torba podróżna lub żebracza; mantica Murm, Mymer1, Mącz, Cn [mantica duplex ‒ biesagi Cn] (11): Murm 146; Mymer1 29v; poydą zakxiędzem iedny zwori/ drudzy zkożmy zkobielamy y mantikamy/ tam że iedny proſzą/ drudży pokącziech gdzie niepołozili zbieraią SeklKat Z2; MurzNT Matth 10/10; KrowObr 100, 125; Mantica, Mántyká/ To yeſt mieſzek tákowy który y názad y ná przód od ſziye wiś/i [!] bieſági/ kapſa. Mącz 208c; Wyiąwſzyby iuż do tego przyſło/ żeby cżłowiek máńtykę ná ſie wźiąwſzy chlebá żebráć/ á pſy cudze drażnić/ muſiał. CzechRozm 231.
Zwroty: »mantykami się tłuc, [kołatać]« [w porównaniu, o bezsensownej, nieskutecznej walce, szamotaniu się] (1): A tu obácż że ſie obádwá y s tým ſwiátem ſwoim/ y s tymi nádzieiámi iego/ iákoby żebracy mántykámi tłucżecie RejPos 317; [Jeśli ten stąn zniszczysz [...], tedy będziemy się, jako Andibathe [= gladiatorzy walczący w hełmach bez otworów na oczy] omacmie mantykami kołatać KuczbPrzestr 62].

»z mantyku na żebranie puścić« (1): Kto proſi przyiaćiele ná kolácyią/ á niema ich tzym vtzćić/ słuſſno by go zmántyku ná żebránie puſćić. March3 V7v.

W przen: Aluzja do łacinskiego przysłowia, wywodzącego się z powiedzenia, że każdy człowiek nosi mantykę, w której z przodu znajdują się cudze błędy, z tyłu własne (1): Zda ſie ſobie być chytrym a on błazen prawy Patrzy przedſię w mantikę ludzkie ſprawy widzi A ſwych w tyle zabacżył RejJóz L6.

Synonimy: biesaga, kapsa, miech, sak, taistra, worek.

AL