[zaloguj się]
[pdf]

MARCHEW (21) sb f

marchew (20), markiew (1), [marchiew]; markiew Calep.

-a- (7), -å- (1) Mącz; e jasne. ◊ -w miękkie.

Fleksja
sg pl
N marcheẃ
G marchwie
A marcheẃ marchwie
L marchwi

sg N marcheẃ (8). ◊ G marchwie (7). ◊ A marcheẃ (2). ◊ L marchwi (1). ◊ pl A marchwie (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

bot. Daucus carota L. (Rost); marchew zwyczajna, roślina dwuletnia dziko rosnąca z rodziny baldaszkowatyeh (Umbelliferae); cała roślina lub tylko jej korzeń; daucus Calep, Cn; pastinaca agrestis a. silvestris Cn (20): naſienie Paſternakowe ieſt więtſzey moczy na ty to choroby niżli korzenie dla wilkoſci ktora więthſza w naſieniu niżli wſamey marchwi. FalZioł I 105b, I 105b; Calep 288b; [Márchiew. Måhren. Wokabul 1539 X8v].

W charakterystycznych połączeniach: korzeń(ie) marchwie (2), liście, nasienie; uwarzyć marchew.

Zestawienia: »leśna marchew« (1): Woda Anyżowa/ [...] Opichowa/ Leſniey marchwie FalZioł II 14b.

»polna marchew« [szyk 5:1] (6): Paſthernak albo polna marchew. FalZioł I 104d; Gdy vcżyniſz parzenie z liſcia Marchwie polney weſpołek z byliozą [...]/ chorobę białym głowam przywodzi. FalZioł I 105a, I 105a [4 r.]; [Márchew polna/ Ptáſze gniazdo/ Paſtinaca ſylueſtris. Vogelneſt/ wilde moren. SienHerb K3#v, D4#v].

a. Daucus carota subsp. sativus; marchew jadalna lub pastewna, będąca podgatunkiem marchwi zwyczajnej, również używana w lecznictwie; pastinaca Gallica SienLek, Cn; baucia, daucus hortensis, pastinaca sativa, siser (10): Marchwie/ rzepy/ grochu/ ſkromnie pożyway. FalZioł V 64v; Aby ſie iey mnożyła na to lato/ zielona trawa/ żołta marchew/ Kędzierzawa kapuſta. LudWieś A3v; Mącz 135a; SienLek 232, Xxx2v; Ogrodne rzecży/ Cybule/ Kápuſty/ Márchwie/ Páſternaki/ Rzepę/ to wſzyſtko vprzątnąć/ pomierzyć GostGosp 72, 68, 122, 167; Nie opátrzy dobytká/ marchwie nie wypiele. KlonWor 48; [Márchew cżerwona/ Carota. Braune gartwurtz/ Braune Gerlin. SienHerb K3#v, D4#v].

W charakterystycznych połączeniach: marchew czerwona, żołta; marchwie pożywać; marchew (a. marchwie) pochować, przedawać, siać, uprzątnąć, wypleć.

*** Bez wystarczającego kontekstu (lat. napus ‘rzepa’) (1): Napa, marchew BartBydg 95b.

Synonimy: olesznik, pasternak, »ptasze gniazdo«, «srocze gniazdo«.

AL