[zaloguj się]

MASTYKA (76) sb

mastyka f (71), mastyk m (1), mastych m (1), mastyka a. mastyk (3); mastych Mącz; mastyka : mastyk FalZioł (60:1).

-ti- (47), -ty- (29).

Oba a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N mastyka, mastych mastyki
G mastyki
A mastykę
I mastyką, mastyki(e)m

sg N mastyka (9), mastych (1).G mastyki (51).A mastykę (2).I mastyką (9), mastyki(e)m (1).pl N mastyki (3).

stp notuje, Cn 1626/925: mastyk s.v. Polonicae dictiones e Graeca origine, Linde brak.

1. bot. Pistacia Lentiscus L. (Rost); pistacja lentyszek, drzewo z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae), wydzielające sok żywiczny (1): Maſtix. Maſtika. FalZioł III 27c.
2. Żywica z tego drzewa, używana do wyrobu maści i innych lekarstw [mastiche sive mastichaklej albo gumi z drzewa Lentisco płynące Mącz 210d; mastykowa żywicamastiche, masticum, mastix Cn] (74): Też gdy vwarziſz korzen wyſokiego ſlazu z winem a z wodą/ troche maſtiki przycżyniwſzy/ vzdrawia boleſtzi ielitowe FalZioł I 2d; wezmi ty piłuły s maſſi piłuł [...]/ dijagredij trzy ziarnka maſtiki iedno ziarnko FalZioł I 7b; Też plaſtr vcżyniony z Maſtyki/ z Bolum armenum/ z białkiem iaiecżnym zmieſzawſzy, [...] wraczanie kolericżne zaſthanawia FalZioł III 27d; albo choćſam proch z niego będzie wypić, albo zmaſtikiem. FalZioł IV 51a, +6c, I 2d, 5d, 8a, 21b (59); Ten theż wyſep s przyrodzenia rodźi Máſtykę/ Aloes/ Cynámon/ Imbier/ y źiárná cżyrwone nád Pierz gorzkie BielKron 441v; Lentiscus, Drzewo z którego gumi ciecze máſtich zwáne. Mącz 188d; Tákieżći y Gorczycá pomoże/ gdy s ćiepłą wodą chárcháć będźieſz: tákież y Máſtyká. SienLek 15v; Ná przepuſzczenie żywotá/ dźiewięć drágm maſtyki/ s ćiepłą wodą dáć pić. SienLek 93, 62 [2 r.], 75, 98, 104, 117v, 130, 146; Turbit/ drágant/ Aloes/ máſtyki/ kanfory/ Wyniſzczą mieſzki ſkrzynie dobędą Komory. BielSat B3v [idem] BielRozm 12.

W charakterystycznych połączeniach: mastyka mastykowana; mastyki [ile] dragm (2), łotow (3), trochę (trocha) (6); uncyja ([ile] uncyji) (3), ziarnko ([ile] ziarn) (2); nawarzyć mastyki, przyczynić (2), przydać, przykładać (przyłożyć) (2), przymiesza(wa)ć (4), przysypać, utłuc, wziąć (28); plastr z mastyki; rodzić mastykę, wsypać; uwarzyć (nawarzyć), (u)warzony) z mastyką (trochą mastyki) (6), wypić, zmieszać (zmieszany) (3).

Wyrażenie: »proch z mastyki« (1): Prochy ku ſtanowieniu krwie Proch they tho żywicze/ [...] proch z kadzidła, proch z maſtyki FalZioł III 30d.
3. Kosmetyk w postaci maści lub wonnego olejku (1): Włoſy bárz ſlicne będą/ k temu woniáiące/ Gdy ſie im te Máſtiki/ ſpráwią náleżące. Iako Reſponſorion/ Oleiek z Lebiotki PaxLiz D2v.

Synonimy: 1. lentyszek; 3. maść.

Cf MASTYKS

AL