MASTYKA (76) sb
mastyka f (71), mastyk m (1), mastych m (1), mastyka a. mastyk (3); mastych Mącz; mastyka : mastyk FalZioł (60:1).
-ti- (47), -ty- (29).
Oba a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).
Fleksja
|
sg |
pl |
N |
mastyka, mastych |
mastyki |
G |
mastyki |
|
A |
mastykę |
|
I |
mastyką, mastyki(e)m |
|
sg N mastyka (9), mastych (1). ◊ G mastyki (51). ◊ A mastykę (2). ◊ I mastyką (9), mastyki(e)m (1). ◊ pl N mastyki (3).
Sł stp notuje, Cn 1626/925: mastyk s.v. Polonicae dictiones e Graeca origine, Linde brak.
1. bot. Pistacia Lentiscus L. (Rost); pistacja lentyszek, drzewo z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae), wydzielające sok żywiczny (1): Maſtix. Maſtika. FalZioł III 27c.
2.
Żywica z tego drzewa, używana do wyrobu maści i innych lekarstw [mastiche sive masticha ‒ klej albo gumi z drzewa Lentisco płynące Mącz 210d; mastykowa żywica ‒ mastiche, masticum, mastix Cn] (74):
Też gdy vwarziſz korzen wyſokiego ſlazu z winem a z wodą/ troche maſtiki przycżyniwſzy/ vzdrawia boleſtzi ielitowe FalZioł I 2d;
wezmi ty piłuły s maſſi piłuł [...]/ dijagredij trzy ziarnka maſtiki iedno ziarnko FalZioł I 7b;
Też plaſtr vcżyniony z Maſtyki/ z Bolum armenum/ z białkiem iaiecżnym zmieſzawſzy, [...] wraczanie kolericżne zaſthanawia FalZioł III 27d;
albo choćſam proch z niego będzie wypić, albo zmaſtikiem. FalZioł IV 51a,
+6c,
I 2d,
5d,
8a,
21b (
59);
Ten theż wyſep s przyrodzenia rodźi Máſtykę/ Aloes/ Cynámon/ Imbier/ y źiárná cżyrwone nád Pierz gorzkie BielKron 441v;
Lentiscus, Drzewo z którego gumi ciecze máſtich zwáne. Mącz 188d;
Tákieżći y Gorczycá pomoże/ gdy s ćiepłą wodą chárcháć będźieſz: tákież y Máſtyká. SienLek 15v;
Ná przepuſzczenie żywotá/ dźiewięć drágm maſtyki/ s ćiepłą wodą dáć pić. SienLek 93,
62 [2 r.],
75,
98,
104,
117v,
130,
146;
Turbit/ drágant/ Aloes/ máſtyki/ kanfory/ Wyniſzczą mieſzki ſkrzynie dobędą Komory. BielSat B3v [idem] BielRozm 12.
W charakterystycznych połączeniach: mastyka mastykowana; mastyki [ile] dragm (2), łotow (3), trochę (trocha) (6); uncyja ([ile] uncyji) (3), ziarnko ([ile] ziarn) (2); nawarzyć mastyki, przyczynić (2), przydać, przykładać (przyłożyć) (2), przymiesza(wa)ć (4), przysypać, utłuc, wziąć (28); plastr z mastyki; rodzić mastykę, wsypać; uwarzyć (nawarzyć), (u)warzony) z mastyką (trochą mastyki) (6), wypić, zmieszać (zmieszany) (3).
Wyrażenie: »proch z mastyki« (1): Prochy ku ſtanowieniu krwie Proch they tho żywicze/ [...] proch z kadzidła, proch z maſtyki FalZioł III 30d.
3. Kosmetyk w postaci maści lub wonnego olejku (1): Włoſy bárz ſlicne będą/ k temu woniáiące/ Gdy ſie im te Máſtiki/ ſpráwią náleżące. Iako Reſponſorion/ Oleiek z Lebiotki PaxLiz D2v.
Synonimy: 1. lentyszek; 3. maść.
Cf MASTYKS
AL